باشووری کوردستان

ئەم وتارە سەبارەت بە باشووری کوردستان نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە کوردستان (ڕوونکردنەوە).

باشووری کوردستان،^[١]^[٢]^[٣]^[٤] کوردستانی باشوور یان کوردستانی عێراق، ناوێکی فەرمییە بۆ بەشێکی وڵاتی عێراق کە دانیشتووانی کوردن و سنووری لەگەڵ ئێران و تورکیا و سووریا^[٥]^[٦] ھەیە و لە باشووری چوارپارچەی کوردستاندا ھەڵکەوتووە، کوردستانی باشوور تەنھا پارچەی کوردستانە کە خاوەنی حکوومەتێکی سەربەخۆی خۆیەتی بە ناوی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان^[٧] ئەم بەشەی کوردستان چەند شارێکی گەورەی وەک: ھەولێر،^[٨] و سلێمانی، و دھۆک و ھەڵەبجە و کەرکووک لە خۆ دەگرێت.

باشووری کوردستان.

جوگرافیادەستکاری

کوردستانی باشوور تاڕادەیەکی زۆر ناوچەکانى چیاوییە و بەرزترن لووتکە چیا ٣,٦١١ م (١١,٨٤٧ پێ)کە ئەویش چیخی دەرێیە.^[٩] لە نموونەی چیاکانی دیکەی کوردستان زاگرۆس و شنگال و حەمرین و چیای نیسیر و قەندیل برادۆست ، ھەندرێن، ھەڵگورد. زۆر ڕووبار بەناو ناوچەکەدا تێدەپەڕن. زێی گەورە و زێی بچووک لە ناوچەکەدا بەرەو ڕۆژهەڵات-ڕۆژئاوا دەڕۆن. ڕووباری دیجلە لە باکووری کوردستان دەڕژێتە ناوچەکانی عێراق.سروشتی شاخاوی ناوچەکانی کوردستانی باشوور و جیاوازی پلەکانی گەرما لە بەشە جیاوازەکانیدا، هەروەها بوونی ڕووبار و دەریاچەکانی وای کردووە ئەم ناوچەیە ببێتە شوێنێکی وەرزێری و گەشتگوزار.گەورەترین دەریاچەی ناوچەکە دەریاچەی دووکانە ،لەگەڵ بوونی چەندن دەریاچەی بچووک لەوانە دەریاچەی دەربەندیخان و دەریاچەی دهۆک.بەشەکانی ڕۆژئاواو باشووری ئەم ناوچەیە زیاتر دەشت و گرد و دۆڵن.ناوچە شاخاوییەکان بە ڕووەکی خۆرسک دەوڵەمەندن.

پارێزگاکاندەستکاری

ھەولێر وەکوو پایتەختی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان ناسراوە کە لەم بەشەی کوردستان دامەزراوە. پارێزگاکان بریتین لە:ھەولێر^[٨]، سلێمانی ، دھۆک ،ھەڵەبجە، کەرکووک بەشێک لە ،دیالە ،مووسڵ ، واسیت،سەلاحەددین

ئاوو هەوادەستکاری

بەهۆی بەرزی و نزمییەوە، ئاو و هەواکەی جیاوازترە لە ناوچەکانی دیکەی عێراق تێکڕای پلەکانی گەرمی لە وەرزی هاوین لە نێوان ٣٥ °C (٩٥ °F) لە ناوچە شاخاوییەکانی باکوور تا ٤٠ °C (١٠٤ °F) لە باشووری ڕۆژئاوا،نزمترین پلەی گەرمی لە نێوان ٢١ °C (٧٠ °F) تا ٢٤ °C (٧٥ °F) سەدی دایە. بەڵام لە وەرزی زستان بە پێچەوانەی ناوچەکانی دیکە عێراق نزمترە و بە تێکڕا بەرزترین پلەی گەرما لە نێوان ٩ °C (٤٨ °F) و ١١ °C (٥٢ °F)دایە و لەگەڵ نزمترین ئاست کە لە دەوری ٣ °C (٣٧ °F) دەسوڕێتەوە لە هەندێک ناوچە تا ڕادەی بەستن نزم دەبێتەوە. بە شێوەیەکی گشتی هەرسێ وەرزی زستان، پاییز ، بەهار ، بارانی لێ دەبارێت، وەرزی هاوینی وشک و گەرمە.ناوبەناو لە وەرزی زستان بەفر لە شارەکان دەبارێت .

مێژوودەستکاری

ئەمانەش ببینەدەستکاری

سەرچاوەکاندەستکاری

^ Ali, Othman (October 1997). "Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914". Journal of Muslim Minority Affairs. 17 (2): 283–291. doi:10.1080/13602009708716377.
^ "مێژوو "وارماوا" لە کوردستان" (بە کوردی). Retrieved 24 December 2019.^{[بەستەری مردوو]}
^ "عێراقی دوای سەددام و چارەنووسی باشووری کوردستان" (بە کوردی). Lund University Publications. 2008.
^ "Ala û sirûda netewiya Kurdistanê" (بە کوردی). Retrieved 24 December 2019.
^ Bengio, Ofra (2014). Kurdish Awakening: Nation Building in a Fragmented Homeland. University of Texas Press. p. 2. Hence the terms: rojhalat (east, Iran), bashur (south, Iraq), bakur (north, Turkey), and rojava (west, Syria).
^ Khalil, Fadel (1992). Kurden heute (بە ئەڵمانی). Europaverlag. pp. 5, 18–19. ISBN 3-203-51097-9.
^ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2016-11-28. Retrieved 2016-11-15.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ ^ئ ^ا "The Chronicle of Arbela" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2004-04-28. Retrieved 2011-06-20. In 115, the Romans invaded Adiabene and re named it Assyria. ٢٨ی نیسانی ٢٠٠٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. ٢٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

بەستەرە دەرەکییەکاندەستکاری

گەشتکردن بۆ کوردستان ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. زانیاری دەربارەی گەشتیاری ولات
پەیمانگای پاریس لە کوردستان ھەواڵ و زانیاری دەربارەی کوردستان بڵاو دەکاتەوە
ھەڵەی لوا لە مۆدیوول:Webarchive لە ڕیزی 127:attempt to compare number with nil.

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] Ali, Othman (October 1997). "Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914". Journal of Muslim Minority Affairs. 17 (2): 283–291. doi:10.1080/13602009708716377.

[2] "مێژوو "وارماوا" لە کوردستان" (بە کوردی). Retrieved 24 December 2019.^{[بەستەری مردوو]}

[3] "عێراقی دوای سەددام و چارەنووسی باشووری کوردستان" (بە کوردی). Lund University Publications. 2008.

[4] "Ala û sirûda netewiya Kurdistanê" (بە کوردی). Retrieved 24 December 2019.

[5] Bengio, Ofra (2014). Kurdish Awakening: Nation Building in a Fragmented Homeland. University of Texas Press. p. 2. Hence the terms: rojhalat (east, Iran), bashur (south, Iraq), bakur (north, Turkey), and rojava (west, Syria).

[6] Khalil, Fadel (1992). Kurden heute (بە ئەڵمانی). Europaverlag. pp. 5, 18–19. ISBN 3-203-51097-9.

[7] "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2016-11-28. Retrieved 2016-11-15.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[Chronicle_of_Arbela-8] ئ ^ا "The Chronicle of Arbela" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2004-04-28. Retrieved 2011-06-20. In 115, the Romans invaded Adiabene and re named it Assyria. ٢٨ی نیسانی ٢٠٠٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[9] "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. ٢٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]