دەستپێک

ئەو ئینسایکڵۆپیدیا ئازادەی کە ھەموو کەسێک دەتوانێت دەستکاریی بکات.

ھەنووکە ٤٣٬٤١١ وتار بە کوردیی ناوەندی (سۆرانی) ھەن.

ھونەر زانست مێژوو ژیاننامە	چاند جوگرافیا ماتماتیک کتێب	تەکنۆلۆژیا مۆسیقا وەرزش کۆمەڵگا
ھەموو دەروازەکان

لەبارەی ویکیپیدیا • سیاسەت و ڕێساکان • فێرکاریی خێرا • فێرکاری بە وێنە • پرسیارە دووپاتکراوەکان • ڕێنماییی خێرا

٢٤ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ (زایینی)؛ بەرامبەر بە ٢ی ڕەزبەری ٢٧٢٢ (کوردی)

وتاری ھەڵبژێردراو

ماریوانا پێکھاتووە لە دەرمانێکی سایکۆئەکتیڤ کە لە ڕوەکی شەدانە دروست دەکرێت. شەدانە بە شێوەیەکی ڕەسەن لە ناوەند و باشووری ئاسیا دەڕوا، ڕوەکەکە بە شێوەیەکی ڕابوێرانە بەکاردێت و ھەروەھا بۆ دزەی مەعنەویش بەکاردێت، وەک دۆزینەوە و ناسینەوەی خود و ھۆکاری تری گیانی، ھاوکات بە شێوەیەکی پزیشکیش بە درێژایی مێژوو بەکارھاتووە. تێترھایدرکانبینۆل، بە کورتی تی-ئەیچ-سی، پێکھاتەی سەرەکی سایکۆئەکتیڤی ماریوانایە، کە تەنیا یەکێکە لە ٤٨٣ پێکھاتە ناسراوەکانی تری ڕوەکەکە، ٦٥ کنێیبنۆیدی تریشی تێدایە، بە کانبیدیۆلەوە (سی-بی-دی). ماریوانا بە شێوەی کێشان ھاوشێوەی جگەرە و بەکارھێنانی ئامێری ھەڵمکەر ھەڵدەمژرێت و ھەروەھا لە خواردنیشدا دەخورێت، یاخود بە شێوەی ئاوگ لەڕێگەی زەیتی ماریواناوە بۆ نموونە.

ماریوانا چەند کاریگەرییەکی دەروونی و فیزیکی ھەیە، وەک شادی، گۆڕانکاری لە ھزر و ھۆش و ھەست و کات، کەمبوونەوەی توانای سەرنجدان، لاوازکردنی بیرەوەریی کورتماوە، لاوازیی لە جووڵەی جەستە (ھاوسەنگی و ڕاگیرکاریی ئاسایی سایکۆمۆتۆر)، سرەوتبوون، و زیادبوونی ئیشتیا. کاریگەرییەکان لە ماوەی چەند خولەکێک یان کەمتر دوای کێشان دەست پێ دەکەن، بەڵام دەکرێت ماوەی ٩٠ خولەکی پێ بچێت ئەگەر لەڕێگەی خواردنەوە وەرگیرابێت. دەکرێت کاریگەرییەکان بۆ ماوەی ٢ بۆ ٧ سەعات بەردەوام بن، بەڵام ماوەکە پشت بە ڕێژەی بەکارھاتوو دەبەستێت. ئەگەر بڕی بەکارھاتوو زۆر بێت، دەکرێت بەکارھێنەر تووشی دڵەڕاوکێ ببێت، وڕینە بکات (بە تایبەتی پێی وابێت ھەندێک ڕووداوی ھەڵکەوتی پەیوەندی بەھێزی تاکەکەسیان ھەیە)، خەیاڵاویبوون، ھێرشی پانیک (دڵەڕاوکێی بەھێز)، پارانۆیا، لەگەڵ سایکۆز. پەیوەندییەکی بەرز لە ڕوودانی سایکۆز و بەکارھێنانی ماریوانا ھەیە، بەڵام ھۆدارێتی ئەم بابەتە جێی مشتومڕ و گفتوگۆیە. کاریگەرییە فیزیکییەکان لەسەر جەستەی بەکارھێنەر پێکھاتوون لە: خێرابوونی ترپەی دڵ، قورسبوونی ھەناسەدان، ھێڵنجدان، و کێشەی ڕەفتاری لەو مناڵانەی کە دایکیان لەکاتی سکپڕیدا ماریوانایان بەکارھێناوە؛ کاریگەریی کورتخایەنیش ھەن کە پێکھاتوون لە وشکبوونی دەم و سووربوونەوەی چاوەکان. کاریگەرییە زیاناوییە درێژخایەنەکان پێکھاتوون لە ئاڵوودەبوون، کەمبوونەوەی توانای ھزری (نیرۆکۆگنیشن) لەو کەسانەی بە ھەرزەکاری دەستیان کردووە بە بەکارھێنانی بەردەوام، کۆکەی درێژخایەن، لەگەڵ ھەستیاری بەرامبەر ھەوکردنی سییەکان.

ماریوانا بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ مەبەستی ڕابواردن و کاتبەسەربردن یاخود وەک دەرمانێکی ساڕێژکەر لە ڕووی پزیشکییەوە بەکاردێت، ھەرچەندە ڕەنگە بۆ مەبەستێکی گیانەکیش بەکاربێت. لە ٢٠١٣دا، لە نێوان ١٢٨ بۆ ٢٣٢ ملیۆن کەس ماریوانایان بەکارھێناوە، کە دەکاتە نێوان ٢٫٧٪ بۆ ٤٫٩٪ی دانیشتووانی جیھان لە نێوان تەمەنی ١٥ و ٦٥ ساڵ. ماریوانا یەکێکە لە بەکارھێنراوترین ماددە ھۆشبەرە نایاسایییەکان لە جیھاندا، ھەرچەندە لە ھەندێک لە ناوچەکانی جیھاندا بەکارھێنانی یاسایییە. بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠١٨، زۆرترین بەکارھێنان لەلایەن پێگەیشتووەکانی وڵاتانی زامبیا، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، کەنەدا، و نێجیریا بووە.
خوێندنەوەی زیاتر...

وتاری ھەڵبژێردراو چییە؟ • ئەرشیڤ • وتاری پێشوو

لە ھەواڵەکاندا

ئێلیزابێتی دووەم

٨ی ئەیلوول – ئیلیزابێتی دووەم (لە وێنەکەدا) شاژنی شانشینی بەریتانیا و ١٤ وڵاتی کۆمۆنوێلت، لە تەمەنی ٩٦ ساڵی کۆچی دواییی کرد، و چارڵسی سێیەم شوێنی گرتەوە.
٦ی ئەیلوول – لیز ترەس سەرۆکی پارتی پارێزگاران، بووە سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لە شوێنی بۆریس جۆنسۆن.
١ی ئەیلوول – کریستینا فێرناندێز دێ کیرشنێر جێگری سەرۆکی ئەرژەنتین لە ھەوڵێکی تیرۆرکردن لەلایەن کەسێکیی بەڕازیلی دانیشتووی ئەرژەنتین ڕزگاری بوو.
٣١ی ئاب – نەتەوە یەکگرتووەکان لە ڕاپۆرتێکدا دەستدرێژییەکانی وڵاتی چینی بەرامبەر موسوڵمانانی شینجیانگ لەنێویاندا گەلی ئۆیغوور، بە تاوانی دژی مرۆڤایەتی ناساند.
٣١ی ئاب – بەھۆی زنجیرە لافاوەکانی پاکستانەوە نزیکەی ١١٩٠ کەس گیانیان لەدەستدا و ھەزاران کەسیش ئاوارە بوون.
٣٠ی ئاب – دوایین سەرۆکی یەکێتیی سۆڤیەت، میخائیل گۆرباچۆڤ، لە تەمەنی ٩١ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.
٢٩ی ئاب – بەھۆی شەڕ و پێکدادانەکانی بەغدا ٣٠ کەس کوژران و ٣٠٠ کەسی دیکە بریندار بوون.
١٤ی ئاب – ئاگرێک لە کڵێسایەکی گیزە لە میسر بووە ھۆی گیانلەدەستدانی ٤١ کەس، کە ژمارەیەک لەوان منداڵ بوون.
١٣ی ئاب – سەلمان ڕوشدی، نووسەری کتێبی ئایەتە شەیتانییەکان، لە وتارێکدا لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بە ھێرشێکی چەقۆ بە شێوەیەکی خراپ بریندار کرا.
٣١ی تەممووز – ئەیمەن زەواھیری، سەرۆکی ڕێکخراوەی ئەلقاعیدە لە ھێرشێکی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیی ویلایەتە یەکگرتووەکاندا کوژرا.
٨ی تەممووز – سەرۆک وەزیرانی پێشووی ژاپۆن، شینزۆ ئابێ لەکاتی پێشکەشکردنی وتارێکدا لە شاری نارا تیرۆر کرا.
٧ی تەممووز – سەرۆک وەزیرانی شانشینی یەکگرتوو، بۆریس جۆنسۆن دەستی لەکار کێشایەوە.
٢٨ی حوزەیران – لە شاری ھەولێر قوتابییەک ھێرشی کردە سەر زانکۆی سەڵاحەدین و لە ئەنجامدا دوو مامۆستا کوژران.
٣٠ی ئایار – لە تۆپی پێدا، ڕیال مەدرید بە ئەنجامی ١ بە ٠ بەسەر لیڤەرپوول سەرکەوت و جامی خولی پاڵەوانەکانی ئەورووپای لە ساڵی ٢٠٢٢دا بردەوە.

پەڕەی سەرەکی • ئەرشیڤ...

ئەمڕۆ لە مێژوودا...

لەساڵی ١٩٦١ دا ،عەبدولکەریم قاسم ی‌ سه‌رۆك كۆماری‌ عێراق ڕایگه‌یاند، كه‌ سوپای‌ عێراق كۆتایی‌ به‌شۆڕشی‌ كورد هێناوه‌‌و هێزه‌ شۆڕشگێڕه‌كانی‌ باشووری کوردستان سه‌ركوت كراون.

لەساڵی ١٩٦٣ دا ،هه‌ریه‌كه‌ له‌ ئه‌مریكا‌ و ئینگلستان و یەکێتیی سۆڤیەت په‌یماننامه‌یه‌كیان مۆركرد، به‌مه‌به‌ستی‌ سنوردانان بۆ تاقیكردنه‌وه‌ ئه‌تۆمییه‌كان.

لەساڵی ١٩٦٨ دا ، حكومه‌تی‌ عێراق به‌مه‌رسومێكی‌ كۆماری‌، دانی‌ به‌جه‌ژنی‌ نەورۆز كورد دانا، وه‌كو جه‌ژنێكی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ له‌ باشووری کوردستان.

پاکسازی
٢٤ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ (زایینی)؛ بەرامبەر بە ٢ی ڕەزبەری ٢٧٢٢ (کوردی)
→دوێنێ ئەرشیڤ سبەینێ←

ناساندنی ویکیپیدیا

ویکیپیدیا ئینسایکڵۆپیدیایەکی ئازادی ئینتەرنێتییە کە بە دەستی بەشداربووانی خۆبەخشەوە لە سەرانسەری جیھاندا پێک دێت. سەیرکردن، لەبەرگرتنەوە و بەکارھێنانەوەی ناوەرۆکی ویکیپیدیا ئازادە. ویکیپیدیا دەستەی نووسەران یان چاودێرانی تایبەتی نییە و ھەموو کەس لەسەر ئینتەرنێت دەتوانێت دەستکاری و چاودێریی وتارەکانی بکات. لەم ویکیپیدیایە کە بە شێوەزاری ناوەندی (سۆرانی) لە زمانی کوردی (Central Kurdish Branch) دەنووسرێت، کە لە ٢٠٠٩وە لە ویکیپیدیای کورمانجی لەبەر چەند کێشەی تەکنیکی و زمانەوانییەوە جیا بووەتەوە و ئێستا ٤٣٬٤١١ وتار و ١٦١ بەشداربووی چالاکی ھەیە.

ویکیپیدیای کورمانجی • ویکیپیدیای زازاکی

بەشداری لە ویکیپیدیا

ویکیپیدیای کوردی شوێنێکە بۆ پەرەپێدان و ناساندنی زمان و چاندی کوردی، و بۆ کۆکردنەوەی زانیارییەکان لەبارەی زانستە سروشتییەکان و کۆمەڵایەتییەکان بە زمانی کوردی لە یەک جێگەدا. بەشداریی ھەموو کەسێک ڕاستەوخۆ دەخرێتە ویکیپیدیای کوردی و پێویستی بە پەسەندکردنی کەس نییە. بۆ بەشداریکردن لە ویکیپیدیای کوردی پاش ئاشنابوون لەگەڵ ویکیپیدیا سەرەتا دەبێت بتوانیت کوردی بەباشی بنووسیت و بەباشی تایپی بکەیت. خولی فێرکاری ببینە و لە پەڕەی خۆڵەپەتانێ ئەوەی فێر دەبیت تاقیی بکەوە. ویکیپیدیا ژمارەیەکی زۆر وتاری ھەیە بەڵام بۆ ھەر بابەتێک دەبێت تەنیا یەک وتار ھەبێت. بە دەستکاریکردن و چاککردنەوەی ھەڵەکانی وتارەکان ببە بەکارھێنەرێکی چالاک و پاشان بە جادووگەری وتارەکان خۆت لە سەرەتاوە وتار بنووسە. پرسیارەکانت لە پرسگا بنووسە تا بەکارھێنەرانی شارەزا وەڵامت بدەنەوە.

پەڕەکانی ڕێنوێنی • فێرکاری بە وێنە • پرسیارە دووپاتکراوەکان

کۆمەڵگای ویکیپیدیا

تا ئێستا ٥٢٬٠٠٦ ھەژمار لە ویکیپیدیای کوردیی سۆرانی دروستکراون کە ١٦١ بەکارھێنەریان لە سی ڕۆژی ڕابردوو بەشدارییان ھەبووە. ھەموو بەکارھێنەرێک لێرە خۆبەخشانە بەشداری دەکات و تەنیا لە سیاسەتەکان پەیڕەوی دەکرێ نەک لە ھیچ تاکە کەسێک. بۆ باشترکردنی وتارەکان بەکارھێنەران ھەردەم قسەوباس و خاڵەکانی خۆیان لە پەڕەکانی وتووێژی تایبەتدا دەردەبڕن. ویکیپیدیای کوردی پێشوازی لە بیروڕاکان و وتووێژەکانی ھەموو بەکارھێنەرێک دەکات سەبارەت بە ھەموو بەشەکانی.

دەروازەی بەکارھێنەران • دیوەخان

دەتەوێت وتارێک بنووسیت؟

ھەنووکە لە ویکیپیدیای کوردیی ناوەندیدا ٤٣٬٤١١ وتار ھەن، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە ئەو وتارەی دەتەوێت بینووسیت ئەگەری ھەبوونی ھەیە. پەڕەی گەڕان بەکار بھێنە بۆ ئەوەی بزانیت کە ئەو وتارەی دەتەوێت بینووسیت ھەیە لە ویکیپیدیا یان نا، لەوانەیە لەژێر ناوێکی تر ھەبێت. ئەگەر وتارەکە ھەبوو ئەوا پێویست ناکات پەڕەیەکی نوێ دروست بکەیتەوە لەبارەی ھەمان بابەتەوە، چوونکە دەسڕدرێتەوە. بەڵام تۆ ئازادیت لە چاکسازیکردن لەو وتارە ھەرچۆنێک بێت. ئەگەریش نەبوو، ناوی وتاری خوازراو لەم سندووقەی خوارەوە بنووسە و دروستی بکە. بیرت نەچێت کە بە ئاگایییەوە دوای ڕێنمایییەکان بکەویت و سیاسەتەکان لەسەر نووسینی وتار و شێوازەکانی بخوێنیتەوە. وتاری بێبایەخ دەسڕدرێتەوە.

جادووگەری وتارەکان

وێنەی ھەڵبژێردراو

دیمەنی خۆرئاوابوون لە پشتی تاڤگەی سەلیالاندسفۆس، لە ھەرێمی باشوور، لە ئایسلەند. تاڤگەکە ٦٠ مەتر (٢٠٠ پێ) بەسەر کەندەکانی ھێڵەکەنارییەکانی پێشوو دەڕژێتە خوارەوە.

بەشەکانی تری ویکیپیدیا

مێزی زانیاری: بۆ پرسیار لە بەکارھێنەرانی دیکە سەبارەت بە بابەتە جۆراوجۆرەکانی زانست و زانیاری
پرسگا: بۆ پرسیار سەبارەت بە بەکارھێنانی ویکیپیدیا
دەروازەی کۆمەڵگا: بۆ ڕاگەیاندنی پرۆژەکان، چاوانەکان و ڕاپرسییەکانی ویکیپیدیا
دیوەخان: بۆ وتووێژ لەسەر کێشە تەکنیکییەکان، سیاسەتەکان و چالاکییەکانی ویکیپیدیا
ھەواڵەکانی ماڵپەڕ: بۆ تۆمارکردنی مێژووی گۆڕانکارییە سەرەکییەکان و ناونیشانی بڵاوکراوە دەرەکییەکان سەبارت بە ویکیپیدیا
داخوازی بەرامبەری کوردی: بۆ داواکردنی واتای وشەکانی زمانەکانی تر بە کوردی