ویکیپیدیا:نووسینی کوردی

ئەمە پەڕەیەکی زانیارییە کە كۆدەنگیی دەستکاریکردنی کۆمەڵگەکە ڕوون دەکاتەوە لەسەر یەکێک یان زیاتر لە نەریت و کردارەکانی ویکیپیدیا. ئەمە یەکێک نییە لە سیاسەتە فەرمییەکانی ویکیپیدیا.

قەدبڕ

وپ:نک

بۆ یەکگرتووکردنی شێوازی نووسینی وتارەکان و ئاسانکردنەوەی کاری گەڕان و بەرگری لە دووبارەکاری، ویکیپیدیای کوردی چەند پێوەر و بڕیاری داناوە بۆ نووسینی کوردی. تکایە ھەر کەسێک دەیەوێت پەڕەکانی ویکیپیدیای کوردی دەستکاری بکات سەرەتا ئەم بڕیارانە بخوێنێتەوە و بە کاریان بێنێت.

شێوەزار: لەم ویکیپیدیایەدا وتارەکان تەنیا بە شێوەزاری کوردیی ناوەندی (سۆرانی) دەنووسرێن.
ئەلفوبێ: لێرە دەقەکان تەنھا بە ئەلفوبێی عەرەبیی زمانی کوردی دەنووسرێن. ئەگەر دەقەکەت بە لاتینی نووسراوە دەتوانیت بەرنامەیەکی بگۆڕی ئەلفوبێ وەک پەڵک کوردینووس بە کار بێنیت.
یوونیکۆد: لێرە دەقەکان تەنیا لە سەر بنەمای یوونیکۆد دەنووسرێن بۆ ئەوەی کە لە ھەموو سیستەمەکانی جیھان بە یەک شێوە ببینرێن. ئەگەر دەقەکەت بە فۆنتە ناستانداردەکان وەک فۆنتەکانی عەلی نووسراوە دەبێت پێش ئەوەی بیخەیتە نێو ویکیپیدیا، بەرنامەیەکی بگۆڕی فۆنت بۆ یونیکۆد وەک پەڵک کوردینووس بە کار بێنیت.
فۆنت: پێویستە فۆنتێکی باش کە ھەموو پیتەکانی کوردی بە باشی نیشان بدات لە سەر سیستەمەکەت دامەزرابێت. ئێستا فۆنتی تەھۆما (وەشانی ٥ و سەرتر کە لە ویندۆزی ڤیستا و سەرتردا ھەیە) فۆنتی سەرەکیی ویکیپیدیایە. لە سیستەمی ئەندرۆیددا فۆنتی Droid Naskh ھیچ کێشەیەکی نییە بۆ ویکیپیدیا.
ڕێنووس: کەڵک لە ڕێنووسی یەکگرتوو وەر دەگرین. بۆ زانیاری زیاتر: ویکیپیدیا:ڕێنووسی زمانی کوردی
خاڵبەندی: ڕێساکانی بەکارھێنانی خاڵبندی لە ویکیپیدیا:خاڵبەندی شیکراونەتەوە.
ژمارەکان: بە گرووپی ژمارە عەرەبییەکان دەنووسرێن: ٠١٢٣٤٥٦٧٨٩ (ژمارە فارسییەکان: ~~۰۱۲۳۴۵۶۷۸۹~~ و ژمارە لاتینەکان ~~0123456789~~ بە کار نابرێن)

پیتەکانی کوردی لە ستانداری یوونیکۆد

پیت	ناوی یوونیکۆد (Arabic Letters)	ژمارەی یوونیکۆد
ئ	Yeh with Hamza above	0626
ء	Hamza	0621
ا	Alef	0627
ب	Beh	0628
پ	Peh	067E
ت	Teh	062A
ج	Jeem	062C
چ	Tcheh	0686
ح	Hah	062D
خ	Khah	062E
د	Dal	062F
ر	Reh	0631
ڕ	Reh with small V below	0695
ز	Zain	0632
ژ	Jeh	0698
س	Seen	0633
ش	Sheen	0634
ع	Ain	0639
غ	Ghain	063A
ف	Feh	0641
ڤ	Veh	06A4
ق	Qaf	0642
ک	Keheh	06A9
گ	Gaf	06AF
ل	Lam	0644
ڵ	Lam with small V	06B5
م	Meem	0645
ن	Noon	0646
و	Waw	0648
ۆ	Oe	06C6
ھ	Heh Doachashmee	06BE
ە	Ae	06D5
ی	Farsi Yeh	06CC
ێ	Yeh with small V	06CE

نموونەیەک بۆ نیشان دانی جیاوازیی نێوان دوو پیتی ھ و ە لە ئەلفوبێی کوردیدا

پیتی (ە ـە E)

پیتی (ە ـە E) دەبێت بە یوونیکۆدی ( 06D5 Arabic letter Ae) بنووسرێت. نەک بە دوو یوونیکۆدی 0647 (Arabic letter Heh) و نووسەی جیاکەر Zero width non-joiner) 200C) چونکوو:

زۆرترین پیتە لە کوردیدا و ئەگەر بە دوو پیت بنووسرێت قەبارەی وتارەکە لە خۆڕایی زۆر دەکات.
بۆ سڕینەوەی دەبێت دوو جار delete یا backspace لێبدەیت.
لە کاتی دەستکاری کردنی دەقەکە جیاکەرەکەوە لەوانەیە سەر لە بەشداربووان بشێوێنێت.
لەوانەیە نووسەی جیاکەر کە نابینرێت بە بێ کارھێنان لە دەقەکەدا بمێنێتەوە و دەبێتە ھۆی کێشە لە گەڕاندا.

پیتی (ھ H)

پیتی ھ (H) بە یوونیکۆدی 06BE - Arabic letter Heh Doachashmee دەنووسرێت، نەک بە یوونیکۆدی 0647 (Arabic letter Heh) چون «ە»ێی عەرەبی، پیتی «ھ»ێی کوردی بە دروستی نیشان نادات وەک: گوناە کە ئەشێت بە گوناھ بنووسرێت. بە ھۆی کەم بوونی ھ لە کۆتایی وشەکانی سۆرانییەوە ئەم کێشە ئەوەندە بەرچاو ناکەوێت. بەڵام لە شێوەزاری کورمانجی پیتی ھ بەشێوەیەکی بەرچاو لە کۆتایی وشەکاندا دەبینرێت، وەک: Pêşangeh, Xiwêndingeh, Tumargeh. ئەگەر ئەم وشانە بە پیتی عەرەبی بنووسرێن کاتێک یونیکۆدی 0647 بەکار ببەیت، ئەوا دەبنە پێشانگەە، خوێندنگەە، تۆمارگەە. بۆیە لێرەدا ھەڵە لە بەکارھێنانی ئەو یونیکۆدە ڕوون دەردەکەوێت. کە دروستتر وایە بەم شێوانە بنووسرێن: پێشانگەھ، خوێندنگەھ، تۆمارگەھ.

پیتی (ک K)

دوو پیتی ک (بە یوونیکۆدی 06A9) و ك (بە یوونیکۆدی 0643) لەوانەیە لە ڕواڵەتدا زۆر جیاوازییان نەبێت بەڵام لە ستانداردی یوونیکۆددا دوو پیتی جیاوازن. کێشەکە لە کاتی گەڕاندا خۆی نیشان دەدات. دوو وشەی «کوردی» و «کوردی» لە ڕواڵەتدا ھیچ جیاوازییەکیان نییە بەڵام ئاکامی گەڕانەکەیان سەرانسەر جیاوازە. ویکیپیدیای کوردی «ک» کردووە بە ستاندارد بە ھۆی کەم کردنەوەی ھێماکان (وەک ھەمزە).

بە ستاندارد کردنی دەقەکان بۆ ویکیپیدیا

پێویستە ئەو دەقانە کە بە تەختەکلیلە پێشووەکان نووسراون پێش ئەوەی بخرێنە نێو ویکیپیدیا یوونیکۆدە ھەڵەکانی ڕاست بکرێنەوە. بۆ ئەم مەبەست دەکرێت ھەر بەرنامەیەکی دەستکاری کردنی دەق کە ئامرازی دۆزینەوە و جێگرتنەوەی (find & Replace) ببێت بەکار بھێنرێت. ھەروەھا بەکارھێنانی بەرنامەی پەڵک کوردینووس ئامرازێکی ھەڵگرتنی، سەکۆسەربەست و سەرچاوەکراوەیە بۆ گۆڕینی ئەلفوبێکانی کوردی و ستاندارکردنی یونیکۆدەکان پێشنیار دەکرێت. ئەم بەرنامە بە شێوەی دەرھێڵ کاردەکات و زۆر خێرایە.

تایپکردنی کوردی

لەنێو ویکیپیدیا

ئامرازەکانی تەختەکلیل لە ویکیپیدیای کوردیدا

لە کاتی دەستکاریکردنی پەڕەکانی ویکیپیدیا پێویستت بە دامەزراندنی تەختەکلیلی کوردی نییە و بە کلیلک کردن لە سەر دوگمەی ڕێکخستنەکانی زمان کە لە پاڵی ڕاست و لەلای دەقی بە زمانەکانی تر یان زمانەکاندایە دەتوانیت تەختەکلیلی نێوخۆی ویکیپپیدیای کوردی چالاک بکەیت. ھەروەھا ئەگەر مافی دامەزراندنی بەرنامەت لە سەر سیستەمەکەت نییە (بۆ نموونە لە شوێنە گشتییەکان وەک زانکۆکان) دەتوانیت بەم شێوازە لە ویکیپیدیادا بە کوردی بنووسیت. زانیاریی زیادتر

لە ویندۆز

لە ویندۆز ٨ و وەشانەکانی سەرتریدا زمانی کوردی (Central Kurdish) بە شێوەی فەرمی ھەیە و تەنھا پێوستە لە ڕێگەی Control Panel\Clock,Language,and Region\Language زمانی کوردی چالاک بکەیتەوە. بەڵام دابەشکردنی پیتەکان لەسەر بنەمای پیتە لاتینەکان دانراوە و ھەندێ لە بەکارھێنەران پێیان خۆشە تەختەکلیلێکی تر دابمەزرێنن. شێوازی دابەشکردنی پیتەکانی تەختەکلیلەکان ئەمانەن:

وەک تەختەکلیلی ئینگلیزی

ئەم شێوازە بۆ ئەو کەسانەی کە لە سەر کلیلەکانی تەخەکلیلەکەیان پیتەکانی عەرەبی یان فارسی نەنووسراوە یان عادەتیان بە تایپ کردنی لاتین کردووە باشترە. بەڵام بۆ زۆرێک لە پیتەکان دەبێت shift بگریت کە تایپ کردن سەخت دەکاتەوە و ھەروەھا بۆ ئەو کەسانە کە لە ئەلفوبێی لاتینیی کوردی نازانن زۆر سەختە. نموونە: ویکلیل، لەلایەن Épine (لێدوان · بەشدارییەکان)

وەک تەختەکلیلی عەرەبی

ئەم شێوازە بۆ ئەو کەسانەی کە لە سەر کلیلەکانی تەخەکلیلەکەیان پیتەکانی عەرەبی ھەیە یان عادەتیان بە تایپ کردنی عەرەبی ھەیە باشترە. لە جێگەی ئەو پیتانەی عەرەبی کە لە کوردیدا نین (ذ ث ص ض ط ظ ة لا ؤ ء) پیتە تایبەتەکانی کوردی (ژ پ ێ چ گ ڤ ە ڕ ڵ ۆ وو) دانراوە و گرتنی shift بۆ پیتەکانی کوردی پێویست نییە. نموونە: تەختەکلیلی سەرچیا

وەک تەختەکلیلی فارسی

ئەم شێوازە بۆ ئەو کەسانەی کە لە سەر کلیلەکانی تەخەکلیلەکەیان پیتەکانی فارسی ھەیە یان عادەتیان بە تایپ کردنی فارسی ھەیە باشترە. لە جێگەی ئەو پیتانەی فارسی کە لە کوردیدا نین (ث ظ ط ص ض ذ) پیتە تایبەتەکانی کوردی (ێ ھ ڤ ۆ ڵ ڕ) دانراوە و گرتنی shift بۆ ھیچ لە پیتەکان پێویست نییە.

ئەگەر ھیچکام لەم تەختەکلیلانەت بە دڵ نەبوو، دەتوانیت بەرنامەی Microsoft keyboard layout creator بە خۆڕایی دابەزێنیت و زۆر بە ئاسانی خۆت تەختەکلیلی دڵخوازت دروست بکەیت.

لە ماک

تەختەکلیلی کوردی ئامادەیە. نموونە: تەختەکلیلەکانی دەزگای ئایتیی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان

لە لینوکس

لە ھەندێک لە دابەشکردنەکانی ئوبونتودا تەختەکلیلی کوردی ئامادەیە.

دێبیان و ئوبونتو

بڕۆ بۆ System > Preferences > Keyboard پاشان کرتە لە تابی Layout بکە و کرتە لە دوگمەی Add بکە، پەنجەرەیەکت بۆ دەکرێتەوە کە تیایدا دەتوانیت وڵات و تەختەکلیل ھەڵبژێریت.