دەروازە:ماتماتیک

بەخێربێن بۆ دەروازەی   ماتماتیک! دەستکاری   ماتماتیک چییە؟ بیرکاری یان ماتماتیک خوێندنی چەندێتی، پێکھاتە، واڵایی، و گۆڕانە. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان بۆچوونی جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری. بیرکاران بەردەوام بۆ شێوەئاساکان دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، وە بە ھەڵھێنجان لە پێناسەکان و بەڵگەنەویستەکانی بەچەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی ڕاستی دادەڕێژن. بە کەڵکوەرگرتن لە دەرھەستکاری و بە بەکارھێنانی ئاوەز، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی ژماردن، پێواندن، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی شێوەگەلی ئەندازەیی، و جووڵەی شتە فیزیکییەکان ھەرڕوژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبنەوە. زیاتر لەبارەی ماتماتیکەوە... ھەنووکە ٤٨٠ وتار لە دەروازەی ماتماتیکدا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە دەستکاری   وتاری ھەڵبژێردراو کۆمەڵ یان تاقم (بە کورمانجی: کۆم، بە ئینگلیزی: Set) دەستەیەک لە شتانی لێک جیاوازە. کۆمەڵەکان لە بناخەییترین چەمکەکانی بیرکارین. ئەگەرچی بیرۆکەی کۆمەڵ لە کۆتاییی سەدەی نۆزدەھەمدا داھێنرا، بەڵام ئێستاکە بەشێکی ھەمیشە حازری بیرکارییە و دەکرێت وەکوو بنەڕەتێک کەڵکی لێ وەربگیردرێت بۆ بیناکردنی تەواوی زانستی بیرکاری لە سەری. ئەندامانی یەک کۆمەڵ دەتوانن ھەر شتێک بن: ژمارەکان، خەڵک، پیتەکانی ئەلفوبێ، و ... بە پێکھات کۆمەڵەکان بە پیتی گەورە نیشاندەدرێن. گیۆرگ کانتۆر داھێنەری سەرەکیی تیۆریی کۆمەڵ، بەم جۆرە کۆمەڵ پێناسە دەکات: کاتێ دەڵێین کۆمەڵ مەبەستمان ھەر دەستەیەکە وەکوو M لە ناو گشتێک لە شتگەلی جیاواز و دیاریکراو کە لێیان تێدەگەین یان بیریان لێ دەکەینەوە (پێیان دەگوترێت ئەندامانی کۆمەڵی M). زیاتر... دەستکاری   وێنەی ھەڵبژێردراو تەواوکاریی ھێڵی دەستکاری   ئایا زانیوتە؟ ٢٢ی گوڵان، ڕۆژی لەدایکبوونی مریەم میرزاخانی لەلایەن یەکێتیی نێونەتەوەیی ئەنجومەنی ماتماتیکی جیھان بەناوی ڕۆژی جیھانیی ژن لە ماتماتیک ناونراوە. ئەگەر بێتوو بەقەد ژمارەی ئاڤۆدگادرۆ سکەی ٥٠٠ ڕیاڵی لەسەر یەک دابنێیت، درێژاییەکەی دەگاتە کاکێشانی ڕێگای شیری! ڕێسای لۆپیتاڵ بۆ لابردنی نادیاری ${\frac {0}{0}}\!$ و ${\frac {\infty }{\infty }}\!$ بۆ ھەژمارکردنی ڕادە لە بارەکانی نادیار بەکار دێت. بنەماکانی ئیقلیدس نامیلکەیەکە سەبارەت بە بیرکاری و ئەندازە کە لە ١٣ پەرتووک پێکھاتووە و دەوروبەری ساڵی ٣٠٠ی پێش زایین بیرکاری یۆنانی، ئیقلیدس، لە شاری ئەسکەندەرییە نووسیویەتی. دەستکاری   زانای ھەڵبژێردراو ھیپاتیا فەیلەسووفێکی ژنی ئەفلاتوونیزمی نوێیە کە وەکوو ئەوەڵین ژنی بەناوبانگی بیرکاریزان و دوایین کتێبداری، کتێبخانەی ئەسکەندەریە دەناسرێت. ناوبراو لە شاری ئەسکەندەریەدا مامۆستای فەلسەفە و بیرکاری بوو و لە زانستی ئەستێرەناسیدا لێزانییەکی باشی بووە. ھیپاتیا لە سەردەمی فەرمانڕەواییی ڕۆم بەسەر میسردا لە ئەسکەندەریە دەژیا و بەدەستی مەسیحییەکان و ھاندانی کڵێسا و بە تاوانباری جادوگەری کوژرا. زیاتر... دەستکاری   ئەندازە ڕووتەخت ڕوویەکی ٢-ڕەھەندی و تەختە کە بێبڕانەوە گەورەیە و ئەستووریی سیفرە. ڕووتەختەکان خاوەنی دوو ڕەھەندن: درێژایی و پانایی، بەڵام لەبەر ئەوەی کە بێبڕانەوە گەورە و بڵاون، درێژی و پانییان شایەنی پێواندن نییە. کاتێک بمانەوێ وێنەی ڕووتەختەکان لەسەر کاغەز بکێشین ناچار دەبین لێوارەیان بۆ دابنێین؛ دەبێ ئەوەمان لەبیر بێ کە لە ڕاستەقینەدا لێوارەیان نییە. شێوەی گشتی ھاوکێشەی ڕووتەخت بریتییە لە: $Ax+By+Cz+D=0$ دەستکاری   پۆلەکان ▼ ماتماتیک ◄ ئامرازە ماتماتیکییەکان ◄ ئەندازە ◄ بابەتە ماتماتیکییەکان ◄ بوارەکانی ماتماتیک ◄ تۆپۆلۆژی ◄ تیۆرمە بیرکارییەکان ◄ تیۆریی ژمارەکان ◄ چەمکە ماتماتیکییەکان ◄ داڕێژەکانی بیرکاری ◄ ژمارەکان ◄ فانکشن و نەخشەکان ◄ فەلسەفەی بیرکاری ◄ کتێبە بیرکارییەکان ◄ کۆلکەوتارەکانی ماتماتیک ◄ لۆژیکی ماتماتیکی ◄ ماتماتیک و چاند ◄ ماتماتیک و ھونەر ◄ ماتماتیکزانان ◄ مێژووی ماتماتیک ◄ نایەکسانییەکان ◄ وشە ماتماتیکییەکان ◄ وێبگە ماتماتیکییەکان ◄ ھاوکێشەکان دەستکاری   وتەی ھەڵبژێردراو « ئەوەی دەیزانین دڵۆپێکە، ئەوەی نایزانین ئوقیانووسێک. » —ئایزک نیوتن دەستکاری   دەروازە پەیوەندیدارەکان شیکاریی ماتماتیکی تیۆریی ژمارەکان تیۆریی کۆمەڵە ئەندازە جەبر ئامار زانست فیزیک کۆمپیوتەر تەکنۆلۆژیا ھونەر مۆسیقا کتێب فەلسەفە دەستکاری   ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی ماتماتیک بدە. کۆلکە وتارەکانی ماتماتیک فراوان بکە بۆ ئەوەی وتارەکانی ماتماتیک دەوڵەمەندتر و بەسوودتر بن. پەرە بە وتارە سەرەکییەکانی ماتماتیک بدە. پەڕەی زانیاری نوێ بکەرەوە. بیرۆکەت ھەیە؟ ڕەخنەت ھەیە؟ وتارێکی پوخت پێشنیار دەکەیت؟ لێرە پێشنیاری بکە بۆ زیاتر بەرەوپێشبردنی دەروازەکە. دەستکاری   پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا خانەخوێی ویکیپیدیا دامەزراوەی ویکیمیدیایە کە چەند پرۆژەی تریش بەڕێوە دەبات: کۆمنز ئەمباری ویکیمیدیا ویکیدراوە بنکەی زانیارییەکان ویکیوتە کۆگای وتەکان ویکیفەرھەنگ فەرھەنگی ئازاد میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێر مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکان ویکیسەرچاوە بەڵگەنامەکان ویکیپەرتووک پەرتووکی خۆڕایی ڕێنوێنی گەشت ڕێنوێنی گەشت ویکیھەواڵ ھەواڵەکان ویکیزانکۆ کەرەستەکانی فێرکاری ویکیجۆر ژینناسی دەستکاری   دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان