دەروازە:ماتماتیک

بەخێربێن بۆ دەروازەی   ماتماتیک! دەستکاری   ماتماتیک چییە؟ بیرکاری یان ماتماتیک خوێندنی چەندێتی، پێکھاتە، واڵایی، و گۆڕانە. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان بۆچوونی جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری. بیرکاران بەردەوام بۆ شێوەئاساکان دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، وە بە ھەڵھێنجان لە پێناسەکان و بەڵگەنەویستەکانی بەچەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی ڕاستی دادەڕێژن. بە کەڵکوەرگرتن لە دەرھەستکاری و بە بەکارھێنانی ئاوەز، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی ژماردن، پێواندن، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی شێوەگەلی ئەندازەیی، و جووڵەی شتە فیزیکییەکان ھەرڕوژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبنەوە. زیاتر لەبارەی ماتماتیکەوە... ھەنووکە ٩٤٠ وتار لە دەروازەی ماتماتیکدا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە دەستکاری   وتاری ھەڵبژێردراو ماتریکس یان ڕیزکراوە (بە ئینگلیزی: Matrix) لە زانستی بیرکاریدا بریتییە لە پێکھاتەیەکی لاکێشەیی کە ژمارە یان ھەر دەربڕەیێکی بیرکارییانەی تێدایە. ئەم لاکێشەیە لە ژمارەیەک ڕیز و کۆڵەکە (یان ستوون) دروست دەبێت. ھەرخانەیەک کە لە ژمارەیەک یان بڕێک پێک دێت پێی دەوترێت دانەیەک لەدانەکانی ماتریکسەکە. ھەموو دانەیەک لەدانەکانی ماتریکس ناونیشانێکی ھەیە کە شوێنەکەی لە ماتریکسەکەدا پێشان دەدات. ناونیشانی دانە لە ژمارەی ئەو ڕیزەی لەسەر یەکێک بەدوایدا و ژمارەی ئەو ستوونەی لەخۆی دەگرێت پێکدێت. ماتریکسەکان بۆ شیکاریکردنی سیستمی ھاوکێشە ھێڵییەکان بەکار دەھێنرێن. بۆ نموونە ئەو ھاوکێشە ماتریکسییەی کە سیستمی دوو ھاوکێشەی ھێڵی ${\begin{alignedat}{5}2x&&\;+\;&&3y&&\;=\;&&6&\\4x&&\;+\;&&9y&&\;=\;&&15&.\end{alignedat}}$ دەنوێنیت، بریتییە لە: ${\begin{pmatrix}2&3\\4&9\end{pmatrix}}{\begin{pmatrix}x\\y\end{pmatrix}}={\begin{pmatrix}6\\15\end{pmatrix}},$ زیاتر... دەستکاری   وێنەی ھەڵبژێردراو زنجیرەی لێکنزیکبوو دەستکاری   ئایا زانیوتە؟ مەزندەی لۆژاندر یەکێک لە کێشە شی نەکراوەکانی ماتماتیکە. لاکێشەی زێڕین بەو لاکێشەیە دەوترێ کە درێژیی لاکانی لە حەنای یەکتردا ڕێژەی زێڕین دروست دەکەن. سەرجەمی دەرەگۆشەکان لە فرەگۆشەیەکی قۆقزدا یەکسانە بە °٣٦٠. $11\times 11=121$ و $111\times 111=12321$ و $1111\times 1111=1234321$. شێوەی جەمسەری ژمارەی ئاوێتە بریتییە لە $z=re^{i\varphi }\,$. ژمارەی خەیاڵی ڕەگی دووجای ژمارەیەکی نەرێنییە. لایبنیتس و ئیساک نیوتۆن بە جیا ھەردووک داھێنەری کالکیولسن، ئەو بەشە ھەرە گرینگەی بیرکاری کە لە کوردیدا بە جیاکاری و تەواوکاری ناسراوە. دەستکاری   زانای ھەڵبژێردراو یۆھانس کێپلەر، بیرکار و گەردوونناس و ئەستێرەناسی ئاڵمانیایی بوو. کێپلەر ڕۆڵێکی سەرەکی ھەبوو لە شۆڕشی زانستیی سەدەی ١٧ھەمدا. ناوبانگی کێپلەر دەگەڕێتەوە بۆ یاساکانی لەبارەی جووڵەی ھەسارەکانەوە کە چەندین بەرھەمی بوون لە بوارە جیاجیاکان، بەرھەمەکانی کێپلەر یەکێک لە بنچینەکانی یاسای ڕاکێشانی گەردوونیی نیوتۆن بوون. کێپلەر مامۆستای بیرکاری بوو لە قوتابخانەیەکی ئایینی لە گراتز، نەمسا. دواتر بووە یاریدەدەری گەردوونناسی دانمارکی تیچۆ براھی. وە لە کۆتاییشدا بووە بیرکاری ئیمپراتۆریەت لەسەردەمی ئیمپراتۆر ڕودۆڵفی دووەم و دوو جێگری ھەمان ئیمپراتۆر بەناوەکانی ماتیاس و فردیناندی دووەم. وە ھەروەھا لە لینتز، نەمساش مامۆستای بیرکاری بووە، و ڕاوێژکاری ژەنەڕاڵ ڤۆڵێنشتاینیش بووە. سەرەڕای ئەوەش، بەشداریی گەورەی پێشکەش بە بواری ئۆپتیک کردووە، وە جۆرێکی باشتری تەلیسکۆپی ڕووناکی درووست کرد، کە ئێستا پێی دەگوترێ تەلیسکۆپی کێپلەری. زیاتر... دەستکاری   مێژووی ماتماتیک پلیمپتۆن ٣٢٢ یەکێکە لە بەناوبانگترین کەتیبە ماتماتیکییەکان کە تا ئێستا شیکاری بۆ کراوە. کەتیبەکە لە ساڵانی ١٩٠٠ تا ١٦٠٠ پێش زایین بە ڕێنووسی کۆنی بابلی نووسراوە. ژمارەی ٣٢٢ بۆیە لە ناوی ئەم کەتیبەیەدا ھاتووە کە ئەم نووسراوەیە ژمارە ٣٢٢یە لە کۆکراوەی J.A. Plympton لە زانکۆی کۆڵۆمبیا. زیاتر... دەستکاری   ئەندازە بڕگە قووچەکییەکانیان ئەو ھێڵە چەماوانەن کە لە ئەنجامی بڕینی قووچەکێکی دووانی بە ڕووتەختێک پەیدا دەبن. قووچەک جۆرێک ھێرەمە بنکەکەی شێوەی بازنەیی ھەیە. دەشێت قووچەک لار یان وەستاو بێت، لە قووچەکی وەستاودا تەوەر لەسەر بنکە ئەستوونە و بەرزی بریتییە لە درێژی تەوەرەکە. قەبارەی قووچەکی وەستاو بە نیوەتیرەی $r$ و بەرزی $h$ بریتییە لە: $V={\frac {1}{3}}\pi r^{2}h$ دەستکاری   پۆلەکان ▼ ماتماتیک ◄ ئامرازە ماتماتیکییەکان ◄ ئەندازە ◄ بابەتە ماتماتیکییەکان ◄ بوارەکانی ماتماتیک ◄ تۆپۆلۆژی ◄ تیۆرمە ماتماتیکییەکان ◄ تیۆریی ژمارەکان ◄ چەمکە ماتماتیکییەکان ◄ داڕێژەکانی بیرکاری ◄ ژمارەکان ◄ فانکشن و نەخشەکان ◄ فەلسەفەی بیرکاری ◄ کتێبە بیرکارییەکان ◄ کۆلکەوتارەکانی ماتماتیک ◄ لۆژیکی ماتماتیکی ◄ ماتماتیک و چاند ◄ ماتماتیک و ھونەر ◄ ماتماتیکزانان ◄ مێژووی ماتماتیک ◄ نایەکسانییەکان ◄ وشە ماتماتیکییەکان ◄ وێبگە ماتماتیکییەکان ◄ ھاوکێشەکان دەستکاری   وتەی ھەڵبژێردراو « ماتماتیک یارمەتیت دەدات بە دروستی بیر بکەیتەوە » —مریەم میرزاخانی دەستکاری   دەروازە پەیوەندیدارەکان شیکاریی ماتماتیکی تیۆریی ژمارەکان تیۆریی کۆمەڵە ئەندازە جەبر ئامار زانست فیزیک کۆمپیوتەر تەکنۆلۆژیا ھونەر مۆسیقا کتێب فەلسەفە دەستکاری   ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت پەرە بە وتارەکانی داڕێژەی ماتماتیکزانە یۆنانییەکان و بابەتە سەرەکییەکانی شیکاریی ماتماتیکی بدە. پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی ماتماتیک بدە. کۆلکە وتارەکانی ماتماتیک فراوان بکە بۆ ئەوەی وتارەکانی ماتماتیک دەوڵەمەندتر و بەسوودتر بن. پەرە بە وتارە سەرەکییەکانی ماتماتیک بدە. بیرۆکەت ھەیە؟ ڕەخنەت ھەیە؟ وتارێکی پوخت پێشنیار دەکەیت؟ لێرە پێشنیاری بکە بۆ زیاتر بەرەوپێشبردنی دەروازەکە. دەستکاری   پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا خانەخوێی ویکیپیدیا دامەزراوەی ویکیمیدیایە کە چەند پرۆژەی تریش بەڕێوە دەبات: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگی کوردی دەستکاری   دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان