دەروازە:فیزیک

دەستکاری   فیزیک چییە؟  زانست:     مێژوو    ماتماتیک    جوگرافیا    زانایان    ژینناسی    کیمیا    فیزیک    پزیشکی    تەکنۆلۆژیا   بەخێربێن بۆ دەروازەی فیزیک! فیزیک یان فیزیا (بە ئینگلیزی: Physics) زانستێکی سروشتییە؛ بریتییە لە تاوتوێکردنی ماددە و جووڵەی ماددە لە بۆشاییدا و ھەموو ئەو شتانەی لەوانەوە دەگیردرێن، وەکوو وزە و ھێز. بەرینتر، شیکارییەکی گشتیی سروشتە بە مەبەستی تێگەیشتن لە چۆنیەتیی ئاکاری جیھان و گەردوون. لە ڕابردووی دوورەوە ھەتا ئێستە فیزیک پەیوەندییەکی زۆری لەگەڵ زانستەکانی بیرکاری و کیمیا ھەبووە. وشەی فیزیا وشەیەکی یۆنانی کۆنە (فیزیک) بە مانای سروشت دێت. زیاتر لەبارەی فیزیکەوە... ھەنووکە ٣٣٣ وتار لە دەروازەی فیزیکدا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە دەستکاری   وتاری ھەڵبژێردراو ڤۆڵتیە (بە ئینگلیزی: Voltage یا Electric potential difference) بریتییە لە پەستانی کارەبا. بە واتایەکی تر گەر لەبەینی دوو خاڵی دیاریکراو جیاوازی بارگەی کارەبایی ھەبێ پێی دەگوترێ ڤۆڵتیەی کارەبا ھەیە یاخود پەستانی کارەبا ھەیە. بە نمونەیەکی تر گەر دوو تانکی ئاو ھەبێت، و ئاستی ئاوی یەکێکیان بەرزتر بێت لەوی تریان، کەواتە پەستانی ئاو ھەیە و گەر بە بۆڕییەک بەیەکتر بگێنرێن ئاو لە تانکی ئاست بەرزەکەوە بۆ تانکی ئاست نزمەکە جوڵە دەکات. بە ھەمان شێوە، گەر بڕی بارگەی کارەبایی لە خەزانێک دا زیاتر لە خەزانێکیتر کۆ ببێتەوە، دەگوترێ پەستانێکی کارەبا ھەیە. کاتێک گێنەرێکی کارەبا لە نێوان ئەم دوو خەزانە کارەبایییە ببەسترێ، بارگە کارەبایییەکان لە شێوەی تەزووی کارەبا لە خەزانی گەورەکەوە بۆ خەزانە کەمەکە جووڵە دەکەن. لە کارەبای وەستاودا ڤۆڵتیە بریتییە لە بڕی ئەو ئیشەی کە ئەنجام دەدرێ لەسەر بارگەی ئەزموون. بە پێی سیستەمی نێودەوڵەتی یەکە (SI)، یەکەی ڤۆڵتیە بریتییە لە ڤۆڵت (Volt). یەک ڤۆڵت یەکسانە بە (Joule/coulomb). ھێمای ڤۆڵتیە بریتییە لە (ΔV یا V). زیاتر... دەستکاری   وێنەی ھەڵبژێردراو شەپۆلی کارۆموگناتیسی کە تیایدا بواری موگناتیسی و بواری کارەبایی ئەستونن لەسەر یەک دەستکاری   ئایا زانیوتە؟ جۆن باردین یەکەم کەسە لە مێژوودا کە دوو خەڵاتی نۆبێلی فیزیکی وەرگرتبێت. ساڵی ٢٠٠٥ ساڵی جیھانیی فیزیک بوو! دوورترین گەلەستێرەی ناسراو ١٧ میلیارد ساڵی تیشکی لە ئێمە دوورە! ناسا لە ساڵی ٢٠٠٥ پرۆژەیەکی ڕاگەیاند بە ناوی (the constellation program) کە ناوی گەڕانەوە بۆ سەر مانگی ھەڵگرتبوو، بڕیار بوو دووبارە مرۆڤایەتی بچنەوە سەر مانگ بەلام ئەمجارە بە سەردان نا بە تەما بوون نیشینگەیەک لەوێ دابمەزرێنن. دەستکاری   ژیاننامەی ھەڵبژێردراو سێر ئایزک نیوتن، فیزیکزان، بیرکار، ئەستێرەناس، فەیلەسوفی سروشتی، کیمیاگەر و زانای ئیلاھیاتی خەڵکی ئینگلیز و لە پیاوانی ئەنجومەنی پادشایی بوو. نیوتن لە لایەن لێکۆڵەران و خەڵکی ئاسایییەوە وەکوو یەکێک لەو کەسانەی کە گەورەترین کاریگەریی لەسەر مێژووی مرۆڤ درووستکردوە دەناسرێت. لە بیرکاریدا، نیوتن ئیعتیباری گەشەپێدانی ھەژماری جیاکاری و تەواوکاریی لەگەڵ گۆتفرید لایبنیتسدا کردە دووکوتەوە. ئەو ھەروەھا بیردۆزی دووڕستەییی گشتی پێدراوی سەلماند، گەشەی دا بەو شێوازە کە ئەمڕۆکە شێوازی نیوتن بۆ نزیکبوونەوە بە سفرەکانی فانکشنی پێ دەڵێن. بە پێی کتێبی مایکڵ ھارت کە لە سالی ١٩٧٨ دا بڵاوی کردەوە تیایدا ناوی گرنگترین ١٠٠ کەسایەتی مێژووی مرۆڤایەتی نووسیوە و بە پێی پلە ڕێکیخستوون، نیوتنی لە پلەی دووەمدا داناوە. زیاتر... دەستکاری   یاسای ھەڵبژێردراو بە پێی یاسای ئۆم (Ohm's Law)، تەزووی کارەبا (I) کە بەناو گەیێنەرێکدا تێدەپەڕێت ڕاستەوانەدەگۆڕێت لەگەڵ ڤۆڵتیە (V). لەم یاسایەدا هاوکۆلکەیەک هەیە کە پێی دەگوترێ بەرگری کارەبایی ${\displaystyle I={\frac {V}{R}},}$ لەم یاسایەدا بەرگری ڕەهایە و بەگۆڕانی تەزووی کارەبایی گۆڕانی بەسەر نایەت. گەرچی زۆرێک لە مەواد (کە بە ماددە ئۆمیەکان ناسراون) پەیڕەوی لەم یاسایە دەکەن، بەڵام هەندێ ماددەی تر هەن کە ئەم یاسایە لەسەریان جێبەجێ ناکرێ و پێیان دەگوترێ: نائۆمی. ئەم یاسایە بەناوی زانای ئەڵمانی جۆرج ئۆم کراوە، کە لە ساڵی ١٨٢٧ز هەوڵی داوە کە پەیوەندی نێوان بەرگری کارەبا، توزووی کارەبا و ڤۆڵتیە بدۆزێتەوە. هەڵبەت ئەو یاسایەی ئەو بوکاری دێنا هەندێ ئاڵۆز بوو، وە جیاوازی هەبوو لەگەڵ یاساکەی ئێستا. زیاتر... دەستکاری   پۆلەکان فیزیک تێرمۆدینامیک جووڵە چەمکە فیزیکییەکان فیزیکزانان فیزیکی بەکاربراو فیزیکی تاقیکاری کارۆموگناتیسی مێژووی فیزیک میکانیک میکانیکی کلاسیکی وتارە کورتەکانی فیزیک دەستکاری   وتەی ھەڵبژێردراو « ئەوەی دەیزانین دڵۆپێکە، ئەوەی نایزانین ئوقیانووسێک. » —ئایزک نیوتن دەستکاری   دەروازە پەیوەندیدارەکان زانست ماتماتیک ژینناسی کیمیا زانستی ماددە تەکنۆلۆژیا گەردوون کتێب دەستکاری   ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت داڕێژەی {{دەروازە|فیزیک}} لەسەر ئەو وتارانە دابنێ کە پەیوەندییان بە فیزیکەوە ھەیە. لێرە کۆمەڵێک وتار ھەن، دەتوانیت بیاننووسیت یان فراوانیان بکەیت. پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارە سەرەکییەکانی فیزیک بدە. پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی فیزیک بدە. وتارە کورتەکانی فیزیک فراوان بکە بۆ ئەوەی وتارەکانی فیزیک دەوڵەمەندتر و بەسوودتر بن. دەستکاری   پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا خانەخوێی ویکیپیدیا دامەزراوەی ویکیمیدیایە کە چەند پرۆژەی تریش بەڕێوە دەبات: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگی کوردی دەستکاری   دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان