بەخێربێن بۆ دەروازەی وتارەکانی جوگرافیا!


جوگرافیا چییە؟

زانستی جوگرافیا (بە ئینگلیزی: Geography؛ لە لاتینیەوە وەرگیراوە: γεωγραφία - geographia) ئەو زانستەیە کە لە دیاردە سروشتی و مرۆییەکان دەکۆڵێتەوە لە شوێنێک بۆ شوێنێکی تر وە لەکاتێک بۆ کاتێکی تر. گەر مانای وشەی جوگرافیا لێکبدرێتەوە ئەوا دەکاتە پێناسەکردن یان نواندن و نەخشاندن یاخود نووسینەوەی زەوی. زیاتر...


ھەنووکە ١١٬٤٢٤ وتار لە دەروازەی جوگرافیادا ھەیە.

[[Special:RandomInCategory/پۆل:دەروازەی جوگرافیا/وتارە پەیوەندیدارەکان|وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە]]

وتاری ھەڵبژێردراو

سیستمی پۆتانە جوگرافیەکان بریتیە لە سیستمێکی پۆتانەکان تایبەت بە جوگرافیا کە وا ئەکات جێگایەک لەسەر زەوی دیاری بکرێت بە کۆمەڵێ ژمارە، پیت یان ھێما. پۆتانەکان پێکدێن لە ژمارەیەک کە ئاستی بەرزی دیاری ئەکات، دوو یان سیانی تریش کە ئاستی ئاسۆیی و شوێنی جوگرافیەکە دیاری ئەکات. سیستمێکی باوی پۆتانەکان بریتیە لە ھێڵەکانی درێژی، پانی و بەرزیی. بۆ ئەوەی بتوانی شوێنێک لەسەر نەخشەیەک دیاری بکەی بە دوو ڕەھەند شکاندنەوەی نەخشە پێویستە. ھێڵەکانی پانی بە φ (فای) یۆنانی، ھێڵەکانی درێژیش بە λ (لامدا) نیشانە ئەکرێن. ھێڵی کەمەرەیی زەوی بە ھێڵی سفری پانی دا ئەنرێ. ھێڵی گرینیچیش بە ھێڵی سفری درێژی دا ئەنرێ. ھێڵەکانی پانی ٩٠ ھێڵی باکوری ھێڵی کەمەرەیی (بەرەو ئەوروپا) و ٩٠یش بۆ خوارەوە - باشور- بەرەو ئەفریقا ئەژمێردرێن. ھێڵی درێژیش لە ڕۆژھەڵاتی لەندەنەوە ١٨٠ و لە ڕۆژاوای لەندەنیشەوە ١٨٠ ھێڵن. ھێڵەکانی درێژی کاتی سەرزەویان پێ دیاری ئەکرێت و ھێڵەکانی پانیش توانای نیشاندانی گەرمیان ھەیە لەسەر زەوی چونکە ھێڵی کەمەرەیی زۆرترین خۆرەتاوی بەر ئەکەوێت. لە نێوان ھێڵەکانیشدا لە ١ بۆ ١٠٠ جارێکی تر ورد ئەکرێنەوە. بەپێی شکانەوەی نەخشە دووری ھێڵێک نزیک ١١١کم'ە. دوو شێوازی دەربڕین باوە بۆ ھێڵەکان، دەیی و "پلە کاژێر، خولەک، چرکە" (پخچ) کە لە ئینگلیزیدا بە DMS کورتکراوەتەوە. لە شێوازیی دەییدا ڕۆژھەڵات موجەب و ڕۆژاوا سالب، باکور موجەب و باشور سالبن، لە "پخچ"یشدا ئەبێ دیاری بکرێ ئایا ڕۆژھەڵات، ڕۆژاوا، باکور یان باشورە.

زیاتر...

وێنەی ھەڵبژێردراو

وێنەیەکی دەماخەی پەنسیلڤانیا کە مانگی دەستکرد گرتوویەتی

ئایا زانیوتە؟

  • چیلی خاوەنی چەندەھا دوورگەی بچووکی دوورەدەستە، کە بەشێکی زۆریان کەوتونەتە قووڵایی زەریای ھێمن، وەک دوورگەکانی خۆراوا و خوان ڤێڕناندێز، دوورگەکانی خۆراوا شوێنێکی گەشتیاری بەناوبانگە و بە کۆمەڵێک پەیکەری بەردینی دێرین ناوبانگی دەرکردوە.



جوگرافیناسی ھەڵبژێردراو

یی. فو. توان (Traditional Chinese: 段義孚) جوگرافیناسی چینی-ئەمریکی، ٥ی دیسەمبەری١٩٣٠ لە بنەماڵەیەکی دەوڵەمەند لە وڵاتی چین لەدایک بووە. خوێندنی لە وڵاتانی چین، ئۆستراڵیا، فیلیپین و بەریتانیا تەواو کردووە و لە بواری جوگرافیای مرۆڤی و پەیوەندی و تێکەلاوکردنی لەگەڵ بابەتی فەلسەفە، ھونەر، دەروونناسی و دین پێشەنگە و ناوبانگی دەرکردووە. توان لە زانکۆی کۆلێجی لەندەن بوو، بەڵام بەکالوریوس و ماستەڕی لە ساڵانی ١٩٥١ و ١٩٥٥ لە زانکۆی ئەکسفۆڕد وەرگرتووە. لەوێ ڕا بۆ پەروەردەی جوگرافیایی دەچێتە کالیفۆرنیای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ساڵی١٩٥٧ دەتوانێ پلەی دکتوری لە زانکۆی کالیفۆرنیا، بێرکلەی بەدەست بێنێ. توان لە نێوان ساڵانی ١٩٦٨-١٩٦٦، بۆ وانە گوتنەوە یەکەم جار لە نیۆمەکزیکۆوە دەچێت بۆ زانکۆی تۆرێنتۆی کەنەدا. ساڵی ١٩٦٨ لە زانکۆی مینەسۆتا پلەی پڕۆفیسۆری پێ دەبەخشرێ و خوێندنەوە و توێژینەوەی خۆی لەسەر جوگرافیای مرۆڤی چڕ دەکاتەوە. ئەو لە نامەی ھاوڕێی(لەزانکۆ) ھێژا ٢٠٠٤( 2004 'Dear Colleague') باس لە جیاوازی نێوان جوگرافیای مرۆڤی و جوگرافیای مرۆڤخوازانە دەکات و دەڵێ: جوگرافیای مرۆڤی خوێندنەوەی پەیوەندییە مرۆڤییەکانە. گەشبینی جوگرافیای مرۆڤی لەم باوەڕەیدا قەتیس ماوە کە پەیوەندییە نایەکسانەکان و چەوساندنەوە دەتوانێ بسڕدرێتەوە یان بەپێچەوانەوە بێت.

زیاتر...

یارمەتیت پێویستە؟

ئایا پرسیارێکت سەبارەت بە جوگرافیاوە ھەیە و ناتوانیت وەڵامەکەی بدۆزیتەوە؟

سەیری مێزی زانیاری بکە و پرسیارەکەت لەوێ بپرسە.

پۆلەکان

ویکیپرۆژەکان

پانۆڕامای ھەڵبژێردراو

ناوچەی بازرگانی لێدفانس لە پاریس


دەروازە پەیوەندیدارەکان

ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت

پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا

ویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک:

دەروازەکان