دەروازە:ئەفریقا
پێشەکیئەفریقا، لە دوای ئاسیاوە لە ڕووی گەورەیی و ئاپۆرەوە دووھەمین کیشوەری جیھانە. ئەگەر دوورگە دراوسێیەکانیشی ھەژمار بکەین بە نزیکەی ٣٠٫٢ میلیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە، ٦٪ی گشت ڕووبەری زەوین و23%ی گشت ڕووبەری وشکایییەکانی داپۆشیوە. وڵاتێکی ئەفریقی.svg) لیبیا (بە عەرەبی: الجماھیریة العربیة اللیبیة الشعبیة الاشتراکیة العظمی) وڵاتێکی عەرەبییە لە باکووری کیشوەری ئافریقا. پایتەختەکەی ترابلوسە. دانیشتوانەکەی ٥٢٤٠٥٩٩ کەس دەبێت، کە زۆرینەیان لە شارەکانی قەراخ دەریا نیشتەجێن. گیانلەبەرانی ئەفریقا مەيموون جۆرێکە لە گیانلەبەر کە خۆی چەندین جۆری هەیە وەکوو گۆریلا و هۆرانهۆتنا و شامپانزی. لە چەندین شوێنی جیهان بوونی ھەیە بەڵام شوێنگەی سەرەکیان کیشوەری ئەفریقایە. جوگرافیای ئەفریقا پڕۆژەی ڕووباری مەزنی دەستکرد (بە عەرەبی: النهر الصناعي العظيم، بە ئینگلیزی: Great Man-Made River) بریتییە لە گەورەترین پڕۆژەی گوستنەوەی ئاو لە جیھاندا، لە ڕێکەوتی ٤ی تشرینی یەکەمی ١٩٨٨ موعەمەر قەزافی سەرۆکی شۆڕشی گەلی لیبیا بەردی بناغەکەی دانا وەک پێشگیرییەک لە ڕووبەرووبوونەوەی وشکە ساڵی و تێنوێتی خەڵکی لیبیا، بیرۆکەی ئەم پڕۆژەیە درێژەپێدەری ھەمان پڕۆژەی ڕووباری دەستکردی ناوچەی سەریرە لە شاری جالۆ کە موعەممەر قەزافی لە ٢٨ی ئابی ١٩٨٤ جێبەجێی کرد. ئاڵاکانی وڵاتانی ئەفریقا
·
دەڤەر و شارەکانی ئەفریقاتەرابلوس بە ئینگلیزی (Tripoli) پایتەخت و گەورەترین شاری وڵاتی لیبیایە. ناوی تەرابلوس بە مانای (سێ شار) دێت. بە پێی سەرژمێری ساڵی ٢٠٠٦ دانیشتوانی ئەم شارە دەگاتە ١،٠٦٥،٤١٥ کەس. وێنەیەک لە ئەفریقاوە مێژووی ئەفریقا ھەرەمەکانی جیزە بریتییە لە بینایەکی گەورەی پیرامیدییە (ھەرەمی) کە بنکەکەی لە زەوی و لوتکەکەی لە ئاسمانە و تایبەتە بە وڵاتی میسر. ئەم ھەرەمانە لەلایەن فیرعەونەکانی میسرەوە لە ڕۆخی خۆراوای ڕووباری نیلدا لەساڵانی ٣٠٠٠ پێش زایین بە دواوە دروست کراون تا کوو ببنە جێی ناشتنیان. فیرعەونەکانی میسر و فەرمانڕەواکانی یەک لە دوای یەک لەسەر ئەم ھەڕەم دروستکردنە بەردەوام بوون، تا کوو سەدەی چوارەمی زایینی (٣٠٠–٣٩٩)، تا ئێستا نزیکەی ٧٠ دانە لەم ھەڕەمانە ماون. شێوەی دروستکردنی پیرامیدییە و لە دەرەوەی بە بەردی سپی ھەڵچنراوە (دروست کراوە) تاکو تیشکی خۆر لێی بدات و شەوق بداتەوە. کۆنترینیان ھەرەمی «زۆسر»ە کە لە حەوت سەکۆی گەورە پێکھاتووە و گەورەترین و بەناوبانگترینیشیان ھەرەمی «خۆفۆ»یە. پۆلەکانکەسایەتییە ئەفریقییەکان موعەمەر ئەبوومنیار قەزافی (ماوەی ژیان: لەدایکبوونی ٧ی حوزەیرانی ١٩٤٢ تاوەکوو ٢٠ی شترینی یەکەمی ٢٠١١) سەرۆکی وڵاتی لیبیا بوو. قەزافی لە «شگیب الکراعیھ» لە ناوچەی جارف لە پارێزگای سرتی وڵاتی لیبی لە دایک بووە. لە ساڵی ١٩٦٩ـەوە سەرۆکی وڵاتی لیبی‌ە. قەزافی لە مانگی فێبریەی ٢٠٠٩ بوو بە سەرۆکی نۆرەیی یەکێتی ئەفریقیا. پانۆڕامای ھەڵبژێردراو ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیتدەروازە پەیوەندیدارەکانپڕۆژەکانی تری ویکیمیدیاخانەخوێی ویکیپیدیا دامەزراوەی ویکیمیدیایە کە چەند پرۆژەی تریش بەڕێوە دەبات:  کۆمنز
خەزێنەی ئازادی میدیا  میدیاویکی
پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی  مێتاویکی
ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا  ویکیکتێب
کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد  ویکیدراوە
بنکەی زانیاریی ئازاد  ویکیھەواڵ
ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد  ویکیوتە
کۆکەرەوەی وتەکان  ویکیسەرچاوە
کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد  ویکیجۆر
تۆماری جۆری ئاژەڵەکان  ویکیزانکۆ
سەرچاوەی ئازادی فێربوون  ویکیگەشت
ڕێنوێنی گەشتی ئازاد  ویکیفەرھەنگ
فەرھەنگی کوردی دەروازەکان |
||
.svg)
