مەغریب

وڵاتێک لە باکووری ئەفریقیا

مەغریب، بە فەرمی شانشینی مەغریب (بە عەرەبی: المملکة المغربیة) وڵاتێکە لە کیشوەری ئەفریقا. پایتەختی ئەم وڵاتە شاری ڕەباتە.

Kingdom of Morocco
المملكة المغربية (عەرەبی)
دروشم: الله، الوطن، الملك
Allāh, al-Waṭan, al-Malik
"God, Homeland, King"
سروود: 
پەڕگە:Anthem of Morocco.ogg

النشيد الوطني المغربي
"Cherifian Anthem"
پایتەختڕەبات
34°02′N 6°51′W / 34.033°N 6.850°W / 34.033; -6.850
گەورەترین شار کازابلانکا
زمانە فەرمییەکان عەرەبی
گرووپە ڕەگەزییەکان  99.1% عەرەب
0.7% ئەوانی تر
0.2% یەھوود [١]
دەوڵەت دەولەتا ئونیتەر، دەمۆکراسیا نوونەری، پادیشاهیا دەستووری
 -  پادشا محەممەد شەشەم
 -  سەرۆک وەزیران عز الدين العثماني
پاشایەتی
ڕووبەر
 -  سەرجەم ٧١٦،٥٥٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە 
١٧٢،٤٨٧ مایلی چوارگۆشە 
 -  ئاو (%) 250 km² (0,056%)
ژمارەی دانیشتوان
 -  بەراوردی 2021 37،208،000 
 -  سەرژمێریی 2004 29،680،069 
 -  چڕی 71.6 کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (122nd)
١٨٥٫٥کەس لە مایلی چوارگۆشە
GDP (PPP) بەراوردی 2011
 -  سەرجەم $163.181 billion[٢] 
 -  سەرانە $5,069.783[٢] 
GDP (nominal) بەراوردی 2011
 -  سەرجەم $101.767 billion[٢] 
 -  سەرانە $3,161.728[٢] 
HDI (2010) increase 0.567 (medium) (١١٤th)
دراو Moroccan dirham (MAD)
ناوچەی کاتی WET (UTC+0)
 -  ھاوین (DST) WEST (UTC+1)
لای لێخوڕین right
پاوانی ئینتەرنێت .ma
کۆدی تەلەفۆن +212
مناطق المغرب.png

ئاییندەستکاری

ئایینەکان لە مەغریب [٣]
ئایینەکان ڕێژە
سوننە
  
٩٩٫٥٪
ئەوانی تر
  
٠٫٥٪

ناوناندەستکاری

لە سەدەی یەکەمی پێش زایین، بەربەرەکان شانشینێکیان لە کەناراوەکانی دەریای ناوەڕاست دامەزراند، کە بە شانشینی مۆریس ناسرابوو، لە پێوەندی لەگەڵ وشەی ماورۆس ( بە یۆنانی : Μαύρος)، کە بە واتای ڕەش دێت. ئەم شانشیینە ساڵی ٤٠ دابەش بوو بەسەر تانجەری مۆریتانیا لە باکووری مەغریب و مۆریتانیای قەیسەری لە باکووری جەزائیر، [٤] ئێستا ئەم ناوە بۆ کۆماری ئیسلامی مۆریتانیا بەکاردەھێنرێت. [٥]

 
ناوی "دەوڵەتی مەغریب" شانبەشانی ناوی "ئیمپراتۆریەتی بەڕێز-الإمبراطورية الشريفة" وەک لە ٢٥ سانتیمی مەغریبیدا بۆ ساڵی ١٩٢٤.

دواتر ئەم وڵاتە بە عەرەبی بە مەغریبی ئەقسا ناونرا [٦] چونکە خەڵکی جیهانی کۆن پێیان وابوو خۆر لە ژاپۆنەوە هەڵدێت ( بە زمانی چینی نیهۆن: شوێنی خۆرهەڵاتن ) [٧] و لە شانشینی مەغریب ئاوا دەبێت ( بە عەرەبی بەناوی المغریب واتە: شوێنی خۆرئاوابوون ). [٨] لە کاتێکدا وڵاتەکە ناوەکەی بە زمانە ئەورووپییەکان لە وشەی لاتینی Morroch ( بە لاتینی : Morroch) وەرگرتووە، کە وەرگێڕانی ناوی Marrakesh. [٩]

ھەندێک جار بە ناوێکی پەیوەست بە پایتەختەکەیەوە ئاماژە بە وڵاتەکە دەکرا: وەک “ تەنجەری مۆریتانیا ”، کە پایتەختەکەی تەنجەر بووە, هەروەها “شانشینی مەراکش” و “شانشینی فەز” لە پەیوەندی لەگەڵ پایتەختە ناسراوەکانی ئەو کاتەدا, و پەیماننامە و بەیاننامە نێودەوڵەتییەکان لەلایەن سوڵتانەکانی مەغریبەوە واژۆ دەکران، ھەندێکجار بە ناوی سوڵتانی مەراکش و ھەندێکجاریش بە ناوی سوڵتانی فەز.

هاوتەریب لەگەڵ ئەوەدا و بۆ ئاماژەدان بە ناوچەی مەغریب بە گشتی، مێژوونووسانی عەرەب لە سەدەکانی ناوەڕاستدا دەستەواژەی “ وڵاتانی مەغریب ”یان بەکارهێناوە [٦] لە کاتێکدا ئەوروپییەکان دەستەواژەی “ کەناری بەربەری ”یان بەکارهێناوە [١٠] [١١] بۆ ئاماژەدان بە سێ ناوچە: مەغریبی خوارەوە ( ئیفریقییە یان تونسی ئێستا)، مەغریب ئەلئەوسەت ( جەزائیری ئێستا)، و مەغریب ئەقسا (شانشینی مەغریبی ئێستایە).

مێژوودەستکاری

زۆرێک لە پاشماوەی مرۆڤ لە ساڵی ١٩٩١ لە چیای ئیگود دۆزرایەوە، و دوای ئەوەی مێژووەکەیان بە بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای مۆدێرن لە ساڵی ٢٠١٧ دۆزرایەوە، کە تەمەنیان بە لانیکەم ٣٠٠ هەزار ساڵە، ئەمەش وایکردووە کە کۆنترین شوێنەواری دۆزراوی هۆمۆ ساپیێنس بن لە جیھاندا. [١٢]

پێش مێژوودەستکاری

مەغریب لە سەردەمی پێش مێژوودا ( ئەو سەردەمەی پێش داهێنانی نووسین ) یەک لە دوای یەکبوونی چەند شارستانیەتێکی زانیبوو ، کە بەم شێوەیەن: شارستانیەتی ئەچێولی ( ٧٠٠ هەزار ساڵ پێش زایین)، شارستانیەتی مۆستێری ( ١٢٠ هەزار ساڵ پێش زایین)، شارستانیەتی ئاتێریا ( ٤٠ هەزار ساڵ پێش زایین)، شارستانیەتی ئێبەرمۆری (٢١ هەزار ساڵ پێش زایین). [١٣]

 
ناوچەکانی بڵاوبوونەوەی کولتوری ئیبرۆ-مۆریس لە مەغریب و بیابانی گەورە لە باکووری ئەفریقا

لە سەردەمی بەردی ناوەڕاستدا لە نێوان ساڵانی ٢٠ هەزار بۆ ٥ هەزار پێش زایین ، جوگرافیای مەغریب زیاتر لە ساڤانا دەچوو نەک سروشتی وشکی ئەمڕۆ. [١٤] لە کاتێکدا زۆر شت لەبارەی نیشینگەکان لە مەغریب لەو ماوەیەدا نازانرێت، هەڵکۆڵینەکان لە شوێنەکانی دیکەی مەغریب ئاماژەن بۆ زۆری دارستانەکان ، کە گونجاون بۆ ڕاوچییەکان و کۆکەرەوەکانی بەرووبووم لە سەردەمی بەردی ناوەڕاست ، وەک کولتوری قیبتییەکان . [١٥]

لە سەردەمی بەردینی نوێدا له ساڤانا نیشتەجێ بوو و کولتوری ڕاوچی و شوانەکان گەشەی کرد تا ناوچەکە لە ساڵی ٥٠٠٠ پێش زایین لە ئەنجامی گۆڕانکارییەکانی کەشوهەوا دەستی بە وشکبوونەوە کرد. ناوچە کەنارییەکانی مەغریب لە سەردەمی بەردینی نوێدا بەشداربوون لە دروستکردنی گۆزە ، کە لەو کاتەدا لە سەرانسەری دەریای ناوەڕاستدا باو بوو. ھەڵکۆڵینە شوێنەوارییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ماڵیکردنی مانگا و کشتوکاڵ و ھەروەھا دروێنەکردن لەم ماوەیەدا دەستیپێکردووە. [١٦] [١٧]

سەرچاوەکاندەستکاری

  1. ^ "Ethnic groups". World Factbook. Central Intelligence Agency. Retrieved 2009-10-03. ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  2. ^ ئ ا ب پ "Morocco". International Monetary Fund. Retrieved 2011-05-06.
  3. ^ نەسیری, موژگان (2016). جوگرافیا. تاران: ئەنجامی کتێب. ISBN 978-964-415-206-1.
  4. ^ Richard J.A. Talberts, Barrington Atlas of the Greek and Roman World - p. 457
  5. ^ انظر ويكي مصدر: دستور موريتانيا
  6. ^ ئ ا Morocco in the Sixteenth Century. Longman. 1981. p. 18.
  7. ^ Nussbaum, Louis Frédéric et al. (2005).
  8. ^ "موضع غروب الشمس.
  9. ^ "Regions of Morocco". Retrieved 2007-09-07.
  10. ^ "'The general belief of the world': Barbary as genre and discourse in Mediterranean history". European Review of History: Revue européenne d'histoire. 19 (1). 2012. doi:10.1080/13507486.2012.643607.
  11. ^ "Die „Seeräuberei der Barbareskenstaaten" im Lichte des europäischen und islamischen Völkerrechts". Verfassung und Recht in Übersee / Law and Politics in Africa, Asia and Latin America. 39 (1). 2006. JSTOR 43239304.
  12. ^ Ghosh, Pallab (7 June 2017). "'First of our kind' found in Morocco".
  13. ^ موقع الحكومة المغربية
  14. ^ 1984 D. Lubell.
  15. ^ D. Rubella, Environmentalism and Pi Paleolithic economies in the Maghreb (c. 20,000 to 5000 B.P.), in, J.D. Clark & S.A. Brandt (eds.
  16. ^ تاريخ المغرب تحيين وتركيب - محمد القبلي (بە عەرەبی). Archived from the original on 9 يناير 2020. {{cite book}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  17. ^ Texier, Jean-Pierre (1989-01-01). "Découverte d'Acheuléen ancien dans la carrière Thomas I à Casablanca et problème de l'ancienneté de la présence humaine au Maroc". Comptes Rendus de l Académie des Sciences - Series II. 308. {{cite journal}}: Missing |author1= (help)