ئەفریقا
ئەفریقا، لە دوای ئاسیاوە لە ڕووی گەورەیی و ئاپۆرەوە دووھەمین کیشوەری جیھانە. ئەگەر دوورگە دراوسێیەکانیشی ھەژمار بکەین بە نزیکەی ٣٠٫٢ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە، ٦٪ی گشت ڕووبەری زەوین و٢٣٪ی گشت ڕووبەری وشکایییەکانی داپۆشیوە.[١]
کیشوەری ئەفریقا لە یەک ڕوانگەدا ژمارەی دەوڵەتەکان: ٥١ دەوڵەتی سەربەخۆ
ڕووبەر: ٣٠٬٣٧٠٬٠٠٠ کم٢
ژمارەی دانیشتووان: بەپێی دووەم سەرژمێری ساڵی ٢٠١٦ نزیکەی ١٬٢٢٥٬٠٨٠٬٥١٠ کەسە
چڕی دانیشتووان: ٣٦٫٤/کم٢
بەرزترین لووتکە: کلیمانگارۆ لە تانزانیا (٥٨٩٥ م)
درێژترین ڕووبار: ڕووباری نیل (٦٦٩٥ کم)
گەورەترین وڵاتی لە ڕووبەردا: سوودان (٨١٣٬٥٠٥٬٢ کم٢)
گەورەترین وڵاتی لە دانیشتوواندا: نێجیریا(١٣٠)ملیون
گەورەترین شار: قاھیرە (١٢ ملیۆن کەس)
گەورەترین وڵاتی لە ناردنی نەوتدا: لیبیا
گرنگترین بەرھەمە کشتوکاڵییەکان: گەنم، گەنمەشامی، زەیتون، ترێ، قامیشی شەکر، خورما، ترشەمەنییەکان، پاقلەی سوودانی، مۆز، لۆکە و لاستیک.
سەروەتە کانزایی و کانییەکان: بەترۆل، خەڵوز، ئاسن، مس، ئاڵتوون، ئەڵماس، فۆسفات، کۆباڵت، کڕۆم و تەنەکە.
ھەرێمی ئاو و ھەوا:
- ھەرێمی کەمەرەیی
- ھەرێمی خولگەیی
- ھەرێمی بیابانی گەرم
- ھەرێمی دەریای ناوەڕاست
- ھەرێمی ئاووھەوای دەریای شێدار
- ھەرێمی ئەسیوبی (حەبەشە)
وڵاتەکان
دەستکاریوڵات | (کم٢) |
دانیشتوان | ساڵ | چڕی (لە ھەر کم٢) |
پایتەخت |
---|---|---|---|---|---|
باکووری ئەفریقا | |||||
جەزائیر | ٢٬٣٨١٬٧٤٠ | ٣٤٬١٧٨٬١٨٨ | ٢٠٠٩ | ١٤ | جەزائیر |
Canary Islands (Spain) | ٧٬٤٩٢ | ٢٬١١٨٬٥١٩ | ٢٠١٠ | ٢٢٦ | Las Palmas de Gran Canaria, Santa Cruz de Tenerife |
Ceuta (Spain) | ٢٠ | ٧١٬٥٠٥ | ٢٠٠١ | ٣٬٥٧٥ | — |
میسر | ١٬٠٠١٬٤٥٠ | ٨٢٬٨٦٨٬٠٠٠ | ٢٠١٢ | ٨٣ | قاھیرە |
لیبیا | ١٬٧٥٩٬٥٤٠ | ٦٬٣١٠٬٤٣٤ | ٢٠٠٩ | ٤ | تەرابلوس |
Madeira (Portugal) | ٧٩٧ | ٢٤٥٬٠٠٠ | ٢٠٠١ | ٣٠٧ | Funchal |
Melilla (Spain) | ١٢ | ٦٦٬٤١١ | ٢٠٠١ | ٥٬٥٣٤ | — |
مەغریب | ٤٤٦٬٥٥٠ | ٣٤٬٨٥٩٬٣٦٤ | ٢٠٠٩ | ٧٨ | ڕەبات |
سوودان | ١٬٨٦١٬٤٨٤ | ٣٠٬٨٩٤٬٠٠٠ | ٢٠٠٨ | ١٧ | Khartoum |
توونس | ١٦٣٬٦١٠ | ١٠٬٤٨٦٬٣٣٩ | ٢٠٠٩ | ٦٤ | توونس |
Western Sahara | ٢٦٦٬٠٠٠ | ٤٠٥٬٢١٠ | ٢٠٠٩ | ٢ | El Aaiún |
Horn of Africa | |||||
جیبووتی | ٢٣٬٠٠٠ | ٩٤٢٬٣٣٣ | ٢٠١٦ | ٢٢ | Djibouti |
ئێریتریا | ١٢١٬٣٢٠ | ٥٬٦٤٧٬١٦٨ | ٢٠١٦ | ٤٧ | Asmara |
ئیتیۆپیا | ١٬١٢٧٬١٢٧ | ١٠٢٬٤٠٣٬١٩٦ | ٢٠١٦ | ٧٥ | Addis Ababa |
سۆماڵیا | ٦٣٧٬٦٥٧ | ١٤٬٣١٧٬٩٩٦ | ٢٠١٧ | ١٥ | Mogadishu |
ڕۆژھەڵاتی ئەفریقا | |||||
بوروندی | ٢٧٬٨٣٠ | ٨٬٩٨٨٬٠٩١ | ٢٠٠٩ | ٣٢٣ | Bujumbura |
دوورگەکانی قەمەر | ٢٬١٧٠ | ٧٥٢٬٤٣٨ | ٢٠٠٩ | ٣٤٧ | Moroni |
کینیا | ٥٨٢٬٦٥٠ | ٣٩٬٠٠٢٬٧٧٢ | ٢٠٠٩ | ٦٦ | Nairobi |
ماداگاسکار | ٥٨٧٬٠٤٠ | ٢٠٬٦٥٣٬٥٥٦ | ٢٠٠٩ | ٣٥ | Antananarivo |
مالاوی | ١١٨٬٤٨٠ | ١٤٬٢٦٨٬٧١١ | ٢٠٠٩ | ١٢٠ | Lilongwe |
مۆریس | ٢٬٠٤٠ | ١٬٢٨٤٬٢٦٤ | ٢٠٠٩ | ٦٣٠ | Port Louis |
Mayotte (France) | ٣٧٤ | ٢٢٣٬٧٦٥ | ٢٠٠٩ | ٤٩٠ | Mamoudzou |
مۆزامبیک | ٨٠١٬٥٩٠ | ٢١٬٦٦٩٬٢٧٨ | ٢٠٠٩ | ٢٧ | Maputo |
Réunion (France) | ٢٬٥١٢ | ٧٤٣٬٩٨١ | ٢٠٠٢ | ٢٩٦ | Saint-Denis |
ڕواندا | ٢٦٬٣٣٨ | ١٠٬٤٧٣٬٢٨٢ | ٢٠٠٩ | ٣٩٨ | Kigali |
سیشێل | ٤٥٥ | ٨٧٬٤٧٦ | ٢٠٠٩ | ١٩٢ | Victoria |
سوودانی باشوور | ٦١٩٬٧٤٥ | ٨٬٢٦٠٬٤٩٠ | ٢٠٠٨ | ١٣ | Juba |
تانزانیا | ٩٤٥٬٠٨٧ | ٤٤٬٩٢٩٬٠٠٢ | ٢٠٠٩ | ٤٣ | Dodoma |
ئووگاندا | ٢٣٦٬٠٤٠ | ٣٢٬٣٦٩٬٥٥٨ | ٢٠٠٩ | ١٣٧ | Kampala |
زامبیا | ٧٥٢٬٦١٤ | ١١٬٨٦٢٬٧٤٠ | ٢٠٠٩ | ١٦ | Lusaka |
زیمبابوی | ٣٩٠٬٥٨٠ | ١١٬٣٩٢٬٦٢٩ | ٢٠٠٩ | ٢٩ | Harare |
ئەفریقای ناوەند | |||||
ئەنگۆلا | ١٬٢٤٦٬٧٠٠ | ١٢٬٧٩٩٬٢٩٣ | ٢٠٠٩ | ١٠ | Luanda |
کامیروون | ٤٧٥٬٤٤٠ | ١٨٬٨٧٩٬٣٠١ | ٢٠٠٩ | ٤٠ | Yaoundé |
کۆماری ئەفریقای ناوەندی | ٦٢٢٬٩٨٤ | ٤٬٥١١٬٤٨٨ | ٢٠٠٩ | ٧ | Bangui |
چاد | ١٬٢٨٤٬٠٠٠ | ١٠٬٣٢٩٬٢٠٨ | ٢٠٠٩ | ٨ | N'Djamena |
کۆماری کۆنگۆ | ٣٤٢٬٠٠٠ | ٤٬٠١٢٬٨٠٩ | ٢٠٠٩ | ١٢ | Brazzaville |
کۆماری دیموکراتیی کۆنگۆ | ٢٬٣٤٥٬٤١٠ | ٦٩٬٥٧٥٬٠٠٠ | ٢٠١٢ | ٣٠ | Kinshasa |
گینێی ئیستوایی | ٢٨٬٠٥١ | ٦٣٣٬٤٤١ | ٢٠٠٩ | ٢٣ | Malabo |
گابۆن | ٢٦٧٬٦٦٧ | ١٬٥١٤٬٩٩٣ | ٢٠٠٩ | ٦ | Libreville |
ساوتۆمێ و پرینسیپی | ١٬٠٠١ | ٢١٢٬٦٧٩ | ٢٠٠٩ | ٢١٢ | São Tomé |
باشووری ئەفریقا | |||||
بۆتسوانا | ٦٠٠٬٣٧٠ | ١٬٩٩٠٬٨٧٦ | ٢٠٠٩ | ٣ | Gaborone |
لیسۆتۆ | ٣٠٬٣٥٥ | ٢٬١٣٠٬٨١٩ | ٢٠٠٩ | ٧٠ | Maseru |
نامیبیا | ٨٢٥٬٤١٨ | ٢٬١٠٨٬٦٦٥ | ٢٠٠٩ | ٣ | Windhoek |
ئەفریقای باشوور | ١٬٢١٩٬٩١٢ | ٥١٬٧٧٠٬٥٦٠ | ٢٠١١ | ٤٢ | Bloemfontein, Cape Town, Pretoria |
ئێسواتینی | ١٧٬٣٦٣ | ١٬١٢٣٬٩١٣ | ٢٠٠٩ | ٦٥ | Mbabane |
ڕۆژاوای ئەفریقا | |||||
بێنین | ١١٢٬٦٢٠ | ٨٬٧٩١٬٨٣٢ | ٢٠٠٩ | ٧٨ | Porto-Novo |
بورکینافاسۆ | ٢٧٤٬٢٠٠ | ١٥٬٧٤٦٬٢٣٢ | ٢٠٠٩ | ٥٧ | Ouagadougou |
کەیپڤەرد | ٤٬٠٣٣ | ٤٢٩٬٤٧٤ | ٢٠٠٩ | ١٠٧ | Praia |
کۆتدیڤوار | ٣٢٢٬٤٦٠ | ٢٠٬٦١٧٬٠٦٨ | ٢٠٠٩ | ٦٤ | Abidjan, Yamoussoukro |
گامبیا | ١١٬٣٠٠ | ١٬٧٨٢٬٨٩٣ | ٢٠٠٩ | ١٥٨ | Banjul |
گانا | ٢٣٩٬٤٦٠ | ٢٣٬٨٣٢٬٤٩٥ | ٢٠٠٩ | ١٠٠ | Accra |
گینێ | ٢٤٥٬٨٥٧ | ١٠٬٠٥٧٬٩٧٥ | ٢٠٠٩ | ٤١ | Conakry |
گینێ بیساو | ٣٦٬١٢٠ | ١٬٥٣٣٬٩٦٤ | ٢٠٠٩ | ٤٣ | Bissau |
لیبێریا | ١١١٬٣٧٠ | ٣٬٤٤١٬٧٩٠ | ٢٠٠٩ | ٣١ | Monrovia |
مالی | ١٬٢٤٠٬٠٠٠ | ١٢٬٦٦٦٬٩٨٧ | ٢٠٠٩ | ١٠ | Bamako |
مۆریتانیا | ١٬٠٣٠٬٧٠٠ | ٣٬١٢٩٬٤٨٦ | ٢٠٠٩ | ٣ | Nouakchott |
نیجەر | ١٬٢٦٧٬٠٠٠ | ١٥٬٣٠٦٬٢٥٢ | ٢٠٠٩ | ١٢ | Niamey |
نێجیریا | ٩٢٣٬٧٦٨ | ١٦٦٬٦٢٩٬٠٠٠ | ٢٠١٢ | ١٨٠ | Abuja |
Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha (United Kingdom) | ٤٢٠ | ٧٬٧٢٨ | ٢٠١٢ | ١٣ | Jamestown |
سێنیگال | ١٩٦٬١٩٠ | ١٣٬٧١١٬٥٩٧ | ٢٠٠٩ | ٧٠ | داکار |
سیەرالیۆن | ٧١٬٧٤٠ | ٦٬٤٤٠٬٠٥٣ | ٢٠٠٩ | ٩٠ | فریتاون |
تۆگۆ | ٥٦٬٧٨٥ | ٦٬٠١٩٬٨٧٧ | ٢٠٠٩ | ١٠٦ | لۆمێ |
Africa Total | ٣٠٬٣٦٨٬٦٠٩ | ١٬٠٠١٬٣٢٠٬٢٨١ | ٢٠٠٩ | ٣٣ |
سەرچاوەکان
دەستکاریئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئەفریقا تێدایە. |
- ^ «Africa | History, People, Countries, Regions, Map, & Facts | Britannica». www.britannica.com (بە ئینگلیزی). 2024-07-18. لە 2024-07-21 ھێنراوە.