قاھیرە
قاھیرە گەورەترین شار و ھەروەھا پایتەختی وڵاتی میسرە کە لە لێوارەی چەمی نیلدا ھەڵکەوتووە. ژمارەی دانیشتوانی قاھیرە زیاتر لە ١٥ میلیۆنە و ئەمە قاھیرە دەکاتە گەورەترین شاری کیشوەری ئافریقا و گەورەترین شاری جیھانی عەرەبی.
| قاھیرە | |
|---|---|
| بە عەرەبی: القاهرة | |
 | |
| بەشێکە لە | Lower Egypt |
| دامەزران | ١ی کانوونی دووەمی ٠٩٦٩ |
| ناو بە زمانی فەرمی | القاهرة |
| ناسناوی خەڵک | Cairene، Kairano، Cairote |
| زمانی فەرمی | عەرەبی، Egyptian Arabic |
| کیشوەر | ئەفریقا |
| وڵات | میسر |
| پایتەختی | میسر |
| دابەشکاریی کارگێڕی | پارێزگای قاھیرە |
| پۆتانی شوێن | ٣٠°٢′٤٠″N ٣١°١٤′٩″E |
| سەرۆک | Abd El Azim Wazir |
| ئەندامی | Creative Cities Network |
| دانیشتووان | ٩٬٦٠٦٬٩١٦ |
| بەرزی لە ئاستی دەریا | ٢٣ مەتر |
| ناوچەی کاتی | UTC+02:00، UTC+03:00 |
| ڕووداوە بەرچاوەکان | Siege of Cairo، Capture of Cairo، plague epidemic |
| ڕووبەر | ٥٢٨ کیلۆمەتر چوارگۆشە |
| کۆدی پۆستە | 11511 - 11668 |
| ھاشتاگ | Cairo |
| ئابووری بابەت | economy of Cairo |
| Time of earliest written record | ١ی کانوونی دووەمی ٠٩٦٩ |
| کۆدی تەلەفۆن | 02 |
 | |
پۆتانەکان: 30°3′29″N 31°13′44″E / 30.05806°N 31.22889°E
قاهیرە حەوت هەزار و ٩٤٧ هەزار و ١٢١ کەسی تێدایە. نزیکەی ١٧٢٩٠۰۰۰۰۰ کەس لە ناوچە شارییەکانیدا دەژین.[١] شارەکە لەسەر ڕووباری نیلە.
ناوی سەرەکیدەستکاری
سەرەتا المنسورییە لەسەر ناوی المنسور ئەبو المعز لادین الله ڕێگەپێدراوە.و ئەستێرەناس و دەرکەوتنی هەسارەی المریخ لە ئاسماندا لە کاتی دامەزراندنی شارەکەدا لە قاهیرە (هەسارەی ئەلمەریخ کە عەرەبەکان بە النجم القاهیر ناسراوە) چیرۆکێکی خەیاڵییە. تیایدا ناوی ئەلکاهیرە بە زمانی میسری کۆن ڕوون کراوەتەوە و بنەچەی کاهی-رایە کە بە واتای خاکی خودای ڕا و خاکی خۆر دێت. [٢]
جوگرافیادەستکاری
ئاوهەوادەستکاری
شاری قاهرە کەشوهەوای بیابانیگەرمی هەیە (BWh) واتە کەشوهەوای گەرم و خۆرگیر و وشکی هەیە بەدرێژایی ساڵێک. بەڵام شارەکە شێداری زیاترە لە شارەکانی دیکە کە کەشوهەوای بیابانی گەرمیان هەیە (BWh).
| زانیاریی کەشوھەوا بۆ «Cairo» | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مانگی زایینی | ١ | ٢ | ٣ | ٤ | ٥ | ٦ | ٧ | ٨ | ٩ | ١٠ | ١١ | ١٢ | ساڵ |
| بەرزترین پلەی تۆمارکراو | ٨٨٫٠ (٣١) |
٩٣٫٦ (٣٤) |
١٠٠٫٢ (٣٨) |
١٠٩٫٨ (٤٣) |
١١٨٫٠ (٤٨) |
١١٥٫٥ (٤٦) |
١٠٨٫٧ (٤٣) |
١١٠٫١ (٤٣) |
١١٠٫٧ (٤٤) |
١٠٦٫٠ (٤١) |
٩٩٫٣ (٣٧) |
٨٦٫٤ (٣٠) |
١١٨٫٠ (٤٨) |
| نێونجی بەرزترین پلە | ٦٦٫٠ (١٩) |
٦٨٫٧ (٢٠) |
٧٤٫٣ (٢٤) |
٨٢٫٩ (٢٨) |
٩٠٫٠ (٣٢) |
٩٣٫٠ (٣٤) |
٩٤٫٥ (٣٥) |
٩٣٫٦ (٣٤) |
٩٠٫٧ (٣٣) |
٨٤٫٦ (٢٩) |
٧٦٫٦ (٢٥) |
٦٨٫٥ (٢٠) |
٨١٫٩٥ (٢٧٫٨) |
| نێونجی ڕۆژانە | ٥٦٫٥ (١٤) |
٥٨٫٨ (١٥) |
٦٢٫٤ (١٧) |
٧٠٫٢ (٢١) |
٧٦٫١ (٢٤) |
٨١٫١ (٢٧) |
٨١٫٧ (٢٨) |
٨١٫٣ (٢٧) |
٧٩٫٠ (٢٦) |
٧٣٫٩ (٢٣) |
٦٦٫٠ (١٩) |
٥٩٫٠ (١٥) |
٧٠٫٥ (٢١٫٣) |
| نێونجی کەمترین پلە | ٤٨٫٠ (٩) |
٤٩٫٥ (١٠) |
٥٢٫٩ (١٢) |
٥٨٫٣ (١٥) |
٦٣٫٩ (١٨) |
٦٨٫٢ (٢٠) |
٧٢٫٠ (٢٢) |
٧١٫٨ (٢٢) |
٦٨٫٩ (٢١) |
٦٣٫٣ (١٧) |
٥٧٫٤ (١٤) |
٥٠٫٧ (١٠) |
٦٠٫٤١ (١٥٫٨) |
| کەمترین پلەی تۆمارکراو | ٣٤٫٢ (١) |
٣٨٫٥ (٤) |
٤١٫٠ (٥) |
٤٥٫٧ (٨) |
٥٤٫١ (١٢) |
٦١٫٠ (١٦) |
٦٤٫٨ (١٨) |
٦٦٫٠ (١٩) |
٥٨٫١ (١٥) |
٥٤٫١ (١٢) |
٤١٫٤ (٥) |
٣٧٫٠ (٣) |
٣٤٫٢ (١) |
| نێونجی بارین ئینچ | ٠٫٢٠ (١٠) |
٠٫١٥ (٠) |
٠٫١٥ (٠) |
٠٫٠٤ (٠) |
٠٫٠٢ (٠) |
٠٫٠٠ (٠) |
٠٫٠٠ (٠) |
٠٫٠٠ (٠) |
٠٫٠٠ (٠) |
٠٫٠٣ (٠) |
٠٫١٥ (٠) |
٠٫٢٣ (١٠) |
٠٫٩٧ (٢٠) |
| سەرچاوە: World Meteorological Organization (UN) (1971–2000),[٣][٤] | |||||||||||||
مێژوودەستکاری
ناوچەی دەوروبەری شارەکە خاڵێکی گرنگی میسری کۆن بوو.
لە ساڵی ٩٦٨ فاتمییەکان چوونە ناو میسر و قاهرەیان کردە پایتەختی خەلافەتەکەیان.[٥]
مزگەوت و زانکۆی ئەلئەزهەر لە ساڵی ٩٧٢ دروستکراوە، ئەمە بووە کۆنترین زانکۆ لە جیهاندا. ناسراوترین مەدرەسە لە جیهانی ئیسلامیدا.[٦]
لە ساڵی 1992 قاهیرە بەهۆی بوومەلەرزەیەکی 5.8 پلە وێران بوو کە بووە هۆی گیانلەدەستدانی 545 کەس و برینداربوونی 6512 کەس و برینداربوونی 50 هەزار کەسی بێ ماڵ و حاڵ، ئەمەش وێرانکەرترین بوومەلەرزە لە دوای ساڵی 1847ەوە.
هەروەها ئەم شارە تاکە شار بوو کە دژی مەغۆلەکان وەستایەوە و بووە هۆی ئەوەی ئیسلام بە تەواوی لەناو نەچێت.[٧]
گەشتیاریدەستکاری
هەرەمە گەورەکانی جیزە و هەرەمی هەنگاو شارەکانی سەکارە تەنها لە دەرەوەی شارەکەن.[٦]
مۆزەخانەی میسر گەورەترین کۆمەڵەی کەلوپەلی کۆن لە جیهاندا لە سەردەمی فیرعەونە کۆنەکاندا هەڵگیراوە. چەندین گەنجینەی گۆڕی شا توتانخامون لەم مۆزەخانەیەدا هەیە.[٦]
گواستنەوەدەستکاری
قاهیرە تۆڕێکی گەورەی گواستنەوەی وشکانی و دەریایی و ئاسمانی هەیە:
کێشەکاندەستکاری
شاری قاهیرە گەشەی کردووە و هەموو گەڕەکەکانی دەوروبەری لکێناوە، هەروەها کاریگەری لەسەر ژێرخانی هەبووە کە ناتوانێت هەموو گەشەکردنەکە لەخۆبگرێت و گەورەترین کێشە لە قاهیرە کێشەی پیسبوون و قەرەباڵغییە.[٨]
سه‌ر‌چاوه‌کاندەستکاری
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
- ^ دیمۆگرافیا جیهان ناوچە شارییەکان و پێشبینی دانیشتووان (PDF), دیمۆگرافی, April 2009, retrieved 9 July 2009
- ^ Limited, Elaph Publishing (2007-01-15). "ناوی قاهیرە مانای چییە؟". Elaph - إيلاف (بە عەرەبی). Retrieved 2023-01-15.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) - ^ "Weather Information for Cairo". World Meteorological Organization. Retrieved April 14, 2014.
- ^ "Cairo (A) Climate Normals 1961–1990". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved April 14, 2014.
- ^ "جیهانی ئارامکۆی سعودیە: قاهیرە: هەزار ساڵە". archive.aramcoworld.com. Retrieved 2023-01-15.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) - ^ ئ ا ب ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی
<ref>ھەڵە؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەریHedgesنەدراوە - ^ "Dū الفقار | چەک | بریتانیکا". www.britannica.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2023-01-15.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) - ^ "قاهیرە". web.archive.org. 2008-06-24. Retrieved 2023-01-15.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)