دەروازە:کیمیا

دەروازەی کیمیا دەستکاری   کیمیا چییە؟ کیمیا زانستێکە کە لە سەر پێکھاتە، تایبەتمەندی، تێکەڵەکان و گۆڕینی مادەکان دەکۆڵێتەوە. ئەم زانستە لە توخمە کیمیاییەکان و تێکەڵاوە کیمیاییەکان کە لەخۆگری ئەتۆمەکان، مۆلیکوولەکان وکارلێک کردنیان دەدوێت. لە سەرەتادا، ھەوڵەکان بۆ ناسینی سروشتی ماددە و چۆن گۆڕینیان سەرکەوتوو نەبوو. بەڵام وردە-وردە بە کۆ بونەوەی ئەنجامی ئەزموونەکانی ئەم بوارە، بنەڕەتی زانستی کیمیای مۆدێڕن دانرا. زیاتر... ھەنووکە ٦٧١ وتار لە دەروازەی کیمیادا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە دەستکاری   وتاری ھەڵبژێردراو کاربۆن (بە ئینگلیزی: Carbon) یەکێکە لە توخمە کیمیاییەکان، کە لە سروشتدا بە زۆر شێوە دەبینرێ. کاربۆن لە ھەموو بوارەکانی ژیان بەشدارە، بە تایبەتی کیمیای ئەندامی. یەکێکە لە نا کانزاکان، توانای دروستکردنی بەندی ھاوبەشی ھەیە لەگەڵ ژمارەیەکی زۆر لە توخمەکان، لە پێکھاتەی زیاتر لە دە ملیۆن ئاوێتەدا بەشدارە، لەگەڵ ئۆکسجین یەک دەگرێ بۆ پێکھێنانی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن کە زۆرگرنگە لە گەشەکردنی ڕووەک. لەگەڵ ھایدرۆجین یەک دەگرێ بۆ پێکھێنانی ھایدرۆکاربۆنەکان کە لە زۆربەی پیشەسازییەکان بەکاردێ. وە لەگەڵ ئۆکسجین و ھایدرۆجین یەک دەگرێ بۆ پێکھێنانی ترشە چەورییەکان کە پێویستە بۆ ژیان وە ھەرورھا ئەستەری لێ دروست دەکرێ کە تام و بۆنی میوەی لێ دێ . ھەروەھا (C-١٤) بەکاردێ لە دیارکردنی تەمەن بە ڕێگای تیشک. توخمی کاربۆن تایبەتمەندی خۆی ھەیە چونکە زۆر شێوەی ھەیە لە نەرمترین شێوە (گرافیت) بۆ ڕەقترین شێوە (ئەڵماس) وە ھەروەھا توانایەکی زۆری ھەیە بۆ دروست کردنی بەندی ھاوبەش لەگەڵ توخمەکانی تر وە ھەروەھا لەگەڵ گەردیلەی تری کاربۆن. زیاتر... دەستکاری   وێنەی ھەڵبژێردراو گەڵاڵەکانی داڵتۆن لە پێکھاتەی ئەتۆم دەستکاری   توخمە کیمیایییەکان ڕەوانەکەر نیھۆنیۆم زیاتر... دەستکاری   کیمیازانی ھەڵبژێردراو ماری کوری (ماوەی ژیان: ٧ی تشرینی دووەم١٨٦٧ لە پۆڵەندا تاکوو ٤ی تەمموزی ساڵی ۱۹۳٤ لە فەڕەنسا). کەسایەتی زانای فیزیک و کیمیایە ، سەرەتای ژیانی لە وارساو بووە ئەمەش تا ئەوکاتەی ماری کوری تەمەنی ٢٤ ساڵان بووەدوایش چۆتەفەڕەنسا لەوێ ژیاوە ، ماری لەتەمەنی دە ساڵانی خوشکەکەی دەمرێت کەناوی زۆفیا بوو وە کاتێ تەمەنی گەیشتە دوازدە ساڵان دایکیشی دەمریت لەدوای ئەو ڕووداوانە دەچێتە پاریس لای خووشکەکەی بەمەستی تەواوکردنی خوێندنی و لەوێش نمرەکانی بەرز بوو لەوانەکانی زانست ، ژنە زانای بوارەکانی فیزیک و کیمیا بوو. ماری لەگەڵ ھاوسەر(مێرد)ەکەیدا کە ناوی پیری کوری بوو توانیان تووخمی کیمیایی پۆلۆنیۆم و ڕادیۆم بدۆزنەوە. خاتوو ماری یەکەم ژن بوو کە خەڵاتی نۆبێلی پێ بەخشراوە. وە تەنھا ژنێکە لە دوو بوواری جیاوازدا و تەنھا کەسێکیشە لە دوو بواری زانستیدا خەڵاتی نۆبڵی بەدەست ھێناوە. زیاتر... دەستکاری   یاسای ھەڵبژێردراو یاسای ھێنری (بە ئینگلیزی: Henry's law) لە کیمیادا، یاسایەکە، دەقەکەی دەڵێت: توانەوەی گازێک لە شلێکدا و لە پلەیەکی گەرمیی جێگیردا، ڕاستەوانە دەگۆڕێت لەگەڵ ئەو بەشە پەستانەدا، کە ئەو گازە دەیخاتە سەر ڕووی شلەکە. یاسای ھێس (بە ئینگلیزی: Hess's law) لە کیمیادا، بریتییە لە بنچینەی دۆزینەوەی گەرمیی کاردانەوە. یاساکە دەڵێت: گۆڕانی ناوەڕۆکی گەرمیی کاردانەوەیەکی کیمیایی بەھاکەی جێگیرە، ئەگەر ئەو کاردانەوەیە بە ھەنگاوێک یان چەند ھەنگاوێک ڕووبدات. دەستکاری   پۆلەکان کیمیا ئەندازیاریی کیمیا توخمە کیمیایییەکان تێکئاڵاوە کیمیایییەکان داڕێژەکانی کیمیا زانستی خۆراک زانستی ماددە ژینکیمیا ژینناسیی کیمیایی کاردانەوە کیمیایییەکان کانزاناسی کردارە کیمیایییەکان کیمیازانان کیمیای ئاو کیمیای ئەندامی کیمیای ترش-تفت کیمیای فیزیکی کیمیای نائەندامی کیمیای ناوکی گەردەکان مێژووی کیمیا وتارە کورتەکانی کیمیا دەستکاری   خشتەی خولی کۆمەڵە → 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 خول ↓ 1 1 H 2 He 2 3 Li 4 Be 5 B 6 C 7 N 8 O 9 F 10 Ne 3 11 Na 12 Mg 13 Al 14 Si 15 P 16 S 17 Cl 18 Ar 4 19 K 20 Ca 21 Sc 22 Ti 23 V 24 Cr 25 Mn 26 Fe 27 Co 28 Ni 29 Cu 30 Zn 31 Ga 32 Ge 33 As 34 Se 35 Br 36 Kr 5 37 Rb 38 Sr 39 Y 40 Zr 41 Nb 42 Mo 43 Tc 44 Ru 45 Rh 46 Pd 47 Ag 48 Cd 49 In 50 Sn 51 Sb 52 Te 53 I 54 Xe 6 55 Cs 56 Ba * 72 Hf 73 Ta 74 W 75 Re 76 Os 77 Ir 78 Pt 79 Au 80 Hg 81 Tl 82 Pb 83 Bi 84 Po 85 At 86 Rn 7 87 Fr 88 Ra ** 104 Rf 105 Db 106 Sg 107 Bh 108 Hs 109 Mt 110 Ds 111 Rg 112 Cn 113 Uut 114 Uuq 115 Uup 116 Uuh 117 Uus 118 Uuo لانتانایدەکان * 57 La 58 Ce 59 Pr 60 Nd 61 Pm 62 Sm 63 Eu 64 Gd 65 Tb 66 Dy 67 Ho 68 Er 69 Tm 70 Yb 71 Lu ئەکتینایدەکان ** 89 Ac 90 Th 91 Pa 92 U 93 Np 94 Pu 95 Am 96 Cm 97 Bk 98 Cf 99 Es 100 Fm 101 Md 102 No 103 Lr دەستکاری   دەروازە پەیوەندیدارەکان زانست فیزیک زانستی ماددە ماتماتیک ژینناسی تەکنۆلۆژیا کتێب ھونەرەکان دەستکاری   ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت داڕێژەی {{دەروازە|کیمیا}} لەسەر ئەو وتارانە دابنێ کە پەیوەندییان بە کیمیاوە ھەیە. لێرە کۆمەڵێک وتار ھەن، دەتوانیت بیاننووسیت یان فراوانیان بکەیت. پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی کیمیا بدە. وتارە کورتەکانی کیمیا فراوان بکە بۆ ئەوەی وتارەکانی کیمیا دەوڵەمەندتر و بەسوودتر بن. دەستکاری   پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا ویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگ و زاراوەنامە دەستکاری   دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان