بابی فیشەر
ڕۆبێرت جەیمز فیشەر (بە ئینگلیزی: Robert James Fischer). لەدایکبووی ٩ی ئازاری ١٩٤٣–١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨) گەورەمامۆستای شەتڕەنجی ئەمریکی و یازدەھەمین پاڵەوانی جیھانی شەترەنج بوو. ئەو وەک منداڵێکی بلیمەت لە شەترەنجدا، لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا یەکەمین لە کۆی ھەشت پاڵەوانێتی ئەمریکای بردەوە کە ڕیکۆردێکی نوێ بوو. لە ساڵی ١٩٦٤دا، بە ئەنجامی تەواوی ١١–٠ سەرکەوت، کە تاکە ئەنجامی تەواو بوو لە مێژووی ئەو پێشبڕکێیەدا. لە ساڵی ١٩٧٢دا، بۆ پاڵەوانێتی جیھان خۆی ئامادە کرد و بە ئەنجامی ٦–٠ بەسەر مارک تایمانۆڤ و بێنت لارسێندا زاڵ بوو. دوای بردنەوەی یارییەکی تری پاڵاوتن دژی تیگران پێترۆسیان، فیشەر لە یاری کۆتاییدا لە ڕێکیاڤیک، ئایسلەندا، بەسەر بۆریس سپاسکی سۆڤیەتیدا سەرکەوت. ئەم بەرەنگاربوونەوەیە وەک ڕووبەڕووبوونەوەیەکی شەڕی سارد لە نێوان ئەمریکا و یەکێتی سۆڤیەتدا باسکرا و سەرنجی جیھانی بۆ لای خۆی ڕاکێشا زیاتر لە ھەر پاڵەوانێتییەکی شەترەنجی پێش یان دوای خۆی.
بابی فیشەر | |
---|---|
ناوی تەواو | ڕۆبێرت جەیمز فیشەر |
وڵات | ویلایەتە یەکگرتووەکان |
لەدایکبوون | ٩ی ئازاری ١٩٤٣ شیکاگۆ، ئیلینۆی، ئەمریکا |
مردن | ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨ ڕێکیاڤیک، ئایسلەند | (٦٤ ساڵ ژیاوە)
ناونیشان | مامۆستا (١٩٥٨) |
پاڵەوانێتیی جیھان | ١٩٧٢–١٩٧٥ |
باشترین ھەڵسەنگاندن | ٢٧٨٥ (تەممووزی ١٩٧٢)[١] |
لووتکەی پلەبەندی | ژمارە ١ (تەممووزی ١٩٧١) |
لە ساڵی ١٩٧٥دا، فیشەر ڕەتی کردەوە نازناوەکەی بپارێزێت کاتێک نەتوانرا ڕێککەوتن لەگەڵ فیدە (فیدراسیۆنی نێودەوڵەتی شەترەنج) لەسەر مەرجەکانی یارییەکە بکرێت. لە ئەنجامدا، ڕکابەری سۆڤیەتی ئەناتۆلی کارپۆڤ بە شێوەیەکی خۆکار وەک پاڵەوانی جیھان ناونرا. دواتر فیشەر لە بەرچاوی گشتی ون بوو، ھەرچەندە ھەندێک ھەواڵی ڕەفتاری نائاسایی دەردەکەوتن. لە ساڵی ١٩٩٢دا، جارێکی تر دەرکەوتەوە بۆ بردنەوەی یارییەکی نافەرمی دژی سپاسکی. ئەم یارییە لە یوگۆسلاڤیا ئەنجام درا، کە لەو کاتەدا لەژێر گەمارۆی نەتەوە یەکگرتووەکاندا بوو. بەشداریکردنی بووە ھۆی ناکۆکی لەگەڵ حکوومەتی ئەمریکا، کە ھۆشداری پێدا کە بەشداریکردنی لەو یارییەدا پێشێلکردنی بڕیارێکی جێبەجێکردنە کە سزاکانی ئەمریکا بەسەر یوگۆسلاڤیادا دەسەپێنێت. حکوومەتی ئەمریکا لە کۆتاییدا فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ دەرکرد, دواتر، فیشەر وەک کۆچبەرێک ژیا. لە ساڵی ٢٠٠٤دا، لە ژاپۆن دەستگیر کرا و بۆ چەند مانگێک ڕاگیرا بەھۆی بەکارھێنانی پاسپۆرتێک کە حکوومەتی ئەمریکا ھەڵیوەشاندبووەوە. لە کۆتاییدا، بە یاسایەکی تایبەت لە پەرلەمانی ئایسلەندا، ھاووڵاتیبوونی ئایسلەندی پێ بەخشرا، کە ڕێگەی پێدا تا کاتی مردنی لە ساڵی ٢٠٠٨ لەوێ بژی.
فیشەر چەندین بەشداری درێژخایەنی بۆ یاری شەترەنج کرد. کتێبەکەی بە ناوی "٦٠ یارییە بیرەوەرییەکانم"، کە لە ساڵی ١٩٦٩دا بڵاو کرایەوە، وەک خوێندنەوەیەکی گرنگ لە ئەدەبیاتی شەترەنجدا دادەنرێت. لە نەوەدەکانی سەدەی بیستدا، سیستەمێکی کاتی گۆڕدراوی شەترەنجی تۆمار کرد کە زیادکردنی کاتی دوای ھەر جووڵەیەک دەگرتەوە، کە ئێستا کردارێکی ستانداردە لە پێشبڕکێ و یارییە گرنگەکاندا. ھەروەھا داھێنەری شەترەنجی ھەڕەمەکی فیشەر بوو، کە بە ناوی "شەتڕەنج ٩٦٠"یش ناسراوە، جۆرێکی شەترەنجە کە شوێنی سەرەتایی پارچەکان بە شێوەیەکی ھەڕەمەکی لە ٩٦٠ شوێنی جیاوازدا دادەنرێت.
فیشەر چەندین لێدوانی دژە جوولەکەی دا، لەوانەش نکۆڵیکردن لە ھۆلۆکۆست. دژایەتی جوولەکەی ئەو تەوەرێکی سەرەکی بوو لە لێدوانە گشتی و تایبەتییەکانیدا، و لێکدانەوە و گومانی بەرفراوان ھەبووە سەبارەت بە باری دەروونی ئەو لەسەر بنەمای بۆچوونە توندڕەوەکانی و ڕەفتارە نائاسایییەکانی.
ژیانی سەرەتایی
دەستکاریبابی فیشەر لە ٩ی ئازاری ١٩٤٣ لە نەخۆشخانەی مایکڵ ڕیس لە شیکاگۆی ئیلینۆی لەدایک بوو.[٢] دایکی، ڕێجینا وێندەر فیشەر، ھاووڵاتییەکی ئەمریکی بوو کە لە سویسرا لەدایک ببوو؛[٣][٤] دایک و باوکی جوولەکەی پۆڵەندی بوون.[٥][٦] ڕێجینا لە سانت لویس، میزوری پەروەردە کرابوو،[٢] و بوو بە مامۆستا، پەرستاری تۆمارکراو و دواتر پزیشک.[٧]
دوای تەواوکردنی زانکۆ لە تەمەنی ھەرزەکاریدا، ڕێجینا سەردانی ئەڵمانیای کرد بۆ بینینی براکەی. لەوێ چاوی بە ھێرمان جۆزیف مۆلەر کەوت کە زانای جینەتیک و براوەی خەڵاتی نۆبڵی داھاتوو بوو. موڵەر ھانی دا بۆ چوون بۆ مۆسکۆ بۆ خوێندنی پزیشکی. ڕێجینا لە زانکۆی پزیشکی دەوڵەتی یەکەمی مۆسکۆی ئای ئێم سێچێنۆڤ ناوی نووسی، لەوێ چاوی بە ھانس-گێرھارت فیشەر کەوت کە بە گێراردۆ لیبشەریش ناسرابوو،[٨] بایۆفیزیکزانێکی ئەڵمانی بوو کە لە تشرینی دووەمی ١٩٣٣دا ھاوسەرگیری لەگەڵ کرد.[٩] لە ساڵی ١٩٣٨دا، ھانس-گێرھارت و ڕێجینا کچێکیان بوو بە ناوی جۆوان فیشەر. سەرھەڵدانەوەی دژە جوولەکەیی لەژێر دەسەڵاتی ستالیندا وای لە ڕێجینا کرد لەگەڵ جۆوان بڕۆن بۆ پاریس، لەوێ ڕێجینا بوو بە مامۆستای ئینگلیزی. ھەڕەشەی داگیرکردنی ئەڵمانیا وای لێکردن لە ساڵی ١٩٣٩دا بڕۆن بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا. ڕێجینا و ھانس-گێرھارت پێشتر لە مۆسکۆ لێک جیاببوونەوە، ھەرچەندە فەرمی تا ساڵی ١٩٤٥ تەڵاق نەدران.[٩]
لە کاتی لەدایکبوونی کوڕەکەیدا، ڕێجینا بێ ماڵ بوو[١٠] و بۆ پشتگیریکردنی خێزانەکەی لە نێوان کار و قوتابخانە جیاوازەکاندا لە سەرانسەری وڵاتدا دەگەڕا. ئەو خەریکی چالاکی سیاسی بوو و ھەردوو بابی و جۆوانی وەک دایکێکی تاک پەروەردە کرد.[١١][١٢][١٣]
لە ساڵی ١٩٤٩دا، ڕێجینا خێزانەکەی گواستەوە بۆ مانھاتن[١٤] و ساڵی دواتر بۆ بڕۆکلین لە شاری نیویۆرک، لەوێ خوێندنی ماستەری لە پەرستاریدا تەواو کرد و دواتر دەستی بە کارکردن کرد لەو بوارەدا.[١٢]
پۆڵ نێمێنی وەک باوکی فیشەر
دەستکاریلە ساڵی ٢٠٠٢دا، پیتەر نیکۆڵاس و کلیا بێنسن لە ڕۆژنامەی فیلادێلفیا ئینکوایەر ڕاپۆرتێکی لێکۆڵینەوەیان بڵاوکردەوە کە تێیدا دەڵێن باوکی بایۆلۆژی بابی فیشەر لە ڕاستیدا پۆڵ نێمێنی بووە.[١٥][١٦][١٣]
نێمێنی، بیرکاریزان و فیزیکزانێکی ھەنگاری بە ڕەچەڵەک جوو بوو کە پسپۆڕیی لە میکانیکی بەردەوامدا ھەبوو. کارەکەی چارەسەری ئەندازەیی بۆ دینامیکی شلەمەنی بەکاردەھێنا. وەک بابی، ئەویش منداڵێکی بلیمەت بوو و لە تەمەنی ١٧ ساڵیدا پێشبڕکێی نیشتمانی بیرکاری ھەنگاریای بردەوە.
بێنسن و نیکۆڵاس بەردەوام بوون لە کارەکەیان و بەڵگەی زیاتریان لە تۆمارە دادگایییەکان، چاوپێکەوتنە کەسییەکان و پوختەیەکی لێکۆڵینەوەی ئێف بی ئای کە لەلایەن جەی ئێدگار ھوڤەرەوە نووسرابوو کۆکردەوە، کە دەرەنجامە سەرەتایییەکانیانی پشتڕاست کردەوە.[١٣]
لە سەرتاسەری پەنجاکاندا، ئێف بی ئای لێکۆڵینەوەی لە ڕێجینا و بازنەکەی دەکرد بەھۆی بیروباوەڕە کۆمۆنیستییە گومانلێکراوەکانی و بەھۆی ئەو کاتەی لە مۆسکۆ ژیابوو.[١٧] فایلەکانی ئێف بی ئای تێبینی ئەوەیان کردووە کە ھانس-گێرھارت فیشەر ھەرگیز نەھاتووەتە ناو ویلایەتە یەکگرتووەکان، لەکاتێکدا تۆماریان کردووە کە نێمێنی گرنگییەکی زۆری بە پەروەردەکردنی فیشەر داوە.[١٥][١٨][١٩] نەک تەنھا ڕاپۆرت کرابوو کە ڕێجینا و نێمێنی لە ساڵی ١٩٤٢دا پەیوەندییەکی ڕۆمانسیان ھەبووە، بەڵکو نێمێنی مانگانە پارەی پشتگیری منداڵی بۆ ڕێجینا دەنارد و تێچووی خوێندنی بابی دەدا تا مردنی پۆڵ نێمێنی لە ساڵی ١٩٥٢دا.[٢٠][١٣]
سەرەتاکانی شەتڕەنج
دەستکاریلە ئازاری ١٩٤٩دا، بابی شەش ساڵان و خوشکەکەی جۆوان فێری یاریکردنی شەتڕەنج بوون بە بەکارھێنانی ڕێنمایییەکانی کۆمەڵەیەک کە لە دوکانێکی شیرینی کڕیبوویان.[٢١] کاتێک جۆوان سەرنجی لە شەترەنج نەما و ڕێجیناش کاتی نەبوو بۆ یاریکردن، فیشەر ناچار بوو زۆربەی یارییە سەرەتایییەکانی لەگەڵ خۆیدا بکات.[٢٢] کاتێک خێزانەکە لەو ھاوینەدا پشوویان لە پاتچۆگ، لۆنگ ئایلەند، نیویۆرک بەسەر برد، بابی کتێبێکی یارییە کۆنەکانی شەترەنجی دۆزییەوە و بە وردی لێکۆڵینەوەی تێدا کرد.[٢٣]
لە ساڵی ١٩٥٠دا، خێزانەکە گواستیانەوە بۆ برووکلین، سەرەتا بۆ شوقەیەک لە گۆشەی شەقامی یونییەن و فرانکلین ئەڤینیو و دواتر بۆ شوقەیەکی دوو ژووری لە ٥٦٠ لینکۆڵن پلەیس.[٢٤] لەوێ بوو کە «فیشەر زۆر خێرا ئەوەندە نوقمی یارییەکە بوو کە ڕێجینا دەترسا زۆر کات بە تەنیا بەسەر ببات.»[١٢] لە ئەنجامدا، لە ١٤ی تشرینی دووەمی ١٩٥٠دا، ڕێجینا کارتێکی پۆستەی بۆ ڕۆژنامەی برووکلین ئیگڵ نارد، بە مەبەستی بڵاوکردنەوەی ڕیکلامێک بۆ پرسیارکردن لەوەی ئایا منداڵانی تری ھاوتەمەنی بابی حەز دەکەن لەگەڵیدا شەترەنج بکەن. ڕۆژنامەکە ڕیکلامەکەی ڕەتکردەوە، چونکە کەس نەیدەزانی چۆن پۆلێنی بکات، بەڵام داواکارییەکەی ناردە لای ھێرمان ھێڵمز، «مامۆستای شەترەنجی ئەمریکی»، کە پێی وت مامۆستا ماکس پاڤی، پاڵەوانی پێشووی سکۆتلەندا، لە ١٧ی کانوونی دووەمی ١٩٥١دا پێشانگایەکی ھاوکاتی دەکاتەوە.[٢٥][٢٦] فیشەر بەشداری لە پێشانگاکەدا کرد. ھەرچەندە بۆ ماوەی ١٥ خولەک خۆی ڕاگرت و ئاپۆرەیەکی تەماشاکەری کۆکردەوە، بەڵام لە کۆتاییدا لە بەرامبەر مامۆستای شەترەنجەکەدا دۆڕا.[٢٧]
یەکێک لە بینەران کارمین نیگرۆ بوو، سەرۆکی یانەی شەترەنجی برووکلین،[٢٨] کە پسپۆڕێکی شەترەنجی ئەمریکی نزیک لە ئاستی مامۆستایی و ڕاھێنەر بوو.[٢٩] نیگرۆ ئەوەندە سەرسام بوو بە یاریکردنی فیشەر کە ناساندی بە یانەکە و دەستی کرد بە فێرکردنی.[٣٠][٣١][٣٢] فیشەر سەبارەت بە کاتەکانی لەگەڵ نیگرۆ وتی: «ڕەنگە بەڕێز نیگرۆ باشترین یاریزان نەبووبێت لە جیھاندا، بەڵام مامۆستایەکی زۆر باش بوو. بینینی ئەو لەوانەیە فاکتەرێکی یەکلاکەرەوە بووبێت لە بەردەوامبوونم لە شەترەنجدا.»[٣٣]
نیگرۆ لە ساڵی ١٩٥٢دا یەکەم پێشبڕکێی شەترەنجی فیشەری لە ماڵەکەی خۆیدا ئەنجامدا.[٣٤] لە ھاوینی ١٩٥٥دا، فیشەر کە ئەوکات ١٢ ساڵ بوو، چووە ناو یانەی شەترەنجی مانھاتن. پەیوەندی فیشەر لەگەڵ نیگرۆ تا ساڵی ١٩٥٦ بەردەوام بوو، کاتێک نیگرۆ شوێنەکەی گواستەوە.[٣٥][٣٦][٣٧][٣٨]
یانەی شەتڕەنجی ھاوتۆرن
دەستکاریلە حوزەیرانی ١٩٥٦دا، فیشەر دەستی کرد بە بەشداریکردن لە یانەی شەترەنجی ھاوتۆرن، کە لە ماڵی مامۆستا جۆن «جاک» دەبلیو کۆڵینز دامەزرابوو.[٣٩] کۆڵینز فێری شەترەنجی منداڵان دەکرد، و وەک مامۆستای فیشەر وەسف کراوە،[٤٠][٤١] بەڵام کۆڵینز خۆی پێشنیاری کردووە کە ڕاستەوخۆ فێری فیشەری نەکردووە،[٤٢] و لەوانەیە پەیوەندییەکە وردتر وەک ڕێنیشاندەرێک وەسف بکرێت.[٤٣]
فیشەر ھەزاران یاری خێرا (بلیتز) و یاری ئاسایی لەگەڵ کۆڵینز و یاریزانە بەھێزەکانی تر ئەنجام دا، لێکۆڵینەوەی لە کتێبەکانی کتێبخانە گەورەکەی کۆڵینز کرد، و نزیکەی ھێندەی ماڵی خۆیان نانی ئێوارەی لە ماڵی کۆڵینز خوارد.[٤٤][٤٥][٤٦]
پاڵەوانی گەنج
دەستکاریلە ئازاری ١٩٥٦دا، یانەی شەترەنجی لۆگ کابین لە وێست ئۆرێنج، نیو جێرزی (کە لە ماڵی دامەزرێنەر و پاڵپشتی سەیروسەمەرەی ملیۆنێری یانەکە، ئیلیۆت فۆری لاوکس، دامەزرابوو)، فیشەری بردە گەشتێک بۆ کووبا، لەوێ پێشانگایەکی ھاوکاتی ١٢ تەختەیی لە یانەی شەترەنجی کاپابلانکای ھاڤانا پێشکەش کرد، کە تێیدا دە یاری بردەوە و دووانیشی یەکسان کرد.[٤٧][٤٨] لەم گەشتەدا یانەکە کۆمەڵێک یاری لەگەڵ یانەکانی تر ئەنجامدا. فیشەر لە تەختەی دووەمدا یاری دەکرد، لە دوای مامۆستای نێودەوڵەتی نۆرمان ویتاکەر. ویتاکەر و فیشەر باشترین تۆمارکەرەکانی یانەکە بوون، ھەریەکەیان ٥٫٥ خاڵیان لە ٧ یاریدا تۆمار کرد.[٤٩]
فیشەر لە ساڵی ١٩٥٦دا «بەرزبوونەوەیەکی خێرا» لە توانای یاریکردنیدا بەدەستھێنا.[٥٠] لە دەیەمین پێڕستی پۆلێنی نیشتمانی یەکێتی شەترەنجی ویلایەتە یەکگرتووەکان (یوو ئێس سی ئێف)، کە لە ٢٠ی ئایاری ١٩٥٦دا بڵاوکرایەوە، پۆلێنەکەی ١٧٢٦ی مامناوەند بوو،[٥١] زیاتر لە ٩٠٠ خاڵ لە خوار ساموێڵ ڕێشێڤسکی (٢٦٦٣) کە لە سەرەوەی پێڕستەکە بوو.[٥٢] یەکەم سەرکەوتنی ڕاستەقینەی فیشەر لە پێشبڕکێدا لە تەممووزی ١٩٥٦دا ڕوویدا، کاتێک پاڵەوانێتی شەترەنجی لاوانی ئەمریکای لە فیلادێلفیا بردەوە. ٨٫٥ خاڵی لە ١٠ یاریدا تۆمار کرد و بوو بە گەنجترین پاڵەوانی لاوان لە تەمەنی ١٣ ساڵیدا،[٥٣][٥٤] ڕیکۆردێک کە تا ئێستاش ماوە. لە پاڵەوانێتی کراوەی شەترەنجی ئەمریکا لە ساڵی ١٩٥٦ لە ئۆکلاھۆما ستی، ٨٫٥ خاڵی لە ١٢ یاریدا تۆمار کرد و لەگەڵ پلەکانی ٤ بۆ ٨دا یەکسان بوو، لەکاتێکدا ئارتەر بیسگویەر براوە بوو.[٥٥] لە یەکەمین پاڵەوانێتی کراوەی شەترەنجی کەنەدا لە مۆنتریاڵ ١٩٥٦، ٧ خاڵی لە ١٠ یاریدا تۆمار کرد و لەگەڵ پلەکانی ٨ بۆ ١٢دا یەکسان بوو، لەکاتێکدا لاری ئیڤانز براوە بوو.[٥٦] لە تشرینی دووەمدا، فیشەر بەشداری لە پاڵەوانێتی کراوەی ویلایەتە ڕۆژھەڵاتییەکانی ساڵی ١٩٥٦ لە واشنتن دی سی کرد، لەوێ لەگەڵ ویلیام لۆمباردی، نیکۆلاس ڕۆسۆلیمۆ و ئارتەر فۆیەرشتاین بۆ شوێنی دووەم یەکسان بوو، لەکاتێکدا ھانس بێرلینەر بە نیو خاڵ یەکەم بوو.[٥٧]
فیشەر بانگھێشتنامەیەکی قبوڵ کرد بۆ بەشداریکردن لە سێیەمین خولی پاڵەوانێتی ترۆفی لێسینگ جەی ڕۆزێنواڵد لە نیویۆرک سیتی لە تشرینی یەکەمی ١٩٥٦دا، کە پێشبڕکێیەکی سەرەکی بوو سنووردار کرابوو بۆ ١٢ یاریزان کە بە باشترین دەزانران لە ئەمریکا.[٥٨] لە یاریکردن دژی ڕکابەرە بەھێزەکان، فیشەری ١٣ ساڵە تەنھا توانی ٤٫٥ خاڵ لە ١١ یاریدا تۆمار بکات، لەگەڵ پلەکانی ٨ بۆ ٩دا یەکسان بوو.[٥٩] ھەرچەندە، ئەو خەڵاتی داھێنانی بردەوە[٦٠] بۆ یارییەکەی دژی مامۆستای نێودەوڵەتی دۆناڵد بیرن،[٥٨] کە تێیدا فیشەر وەزیرەکەی بەخت کرد بۆ ئەوەی ھێرشێکی بێوەستان بەرپا بکات. ھانس کمۆخ ناوی نا «یاری سەدە»،[٦١] و نووسی: «یاری خوارەوە، شاکارێکی سەرسووڕھێنەری یاری تێکەڵاوە کە لەلایەن کوڕێکی ١٣ ساڵەوە دژی نەیارێکی بەھێز ئەنجام دراوە، لەگەڵ باشترین یارییەکانی تۆمارکراو لە مێژووی نابغەکانی شەترەنجدا بەراورد دەکرێت.»[٦٢][٦٣] بەگوێرەی فرانک برادی، «'یاری سەدە' بۆ زیاتر لە پەنجا ساڵ باسی لێوەکراوە، شیکراوەتەوە و ستایش کراوە، و لەوانەیە بۆ چەندین ساڵی داھاتوو بەشێک بێت لە کانۆنی شەترەنج.»[٦٤] "لە بیرکردنەوە لە یارییەکەی ماوەیەک دوای ڕوودانی، بابی بە شێوەیەکی بەخۆنازین خۆنەویست بوو: 'من تەنھا ئەو جووڵانەم کرد کە پێم وابوو باشترینن. من تەنھا بەختەوەر بووم.[٦٥]
لە ساڵی ١٩٥٧دا، فیشەر یارییەکی دوو خولی دژی پاڵەوانی پێشووی جیھان ماکس ئێوە لە نیویۆرک ئەنجامدا، بە ٠٫٥–١٫٥ دۆڕا.[٦٦][٦٧][٦٨] کاتێک یەکێتی شەترەنجی ئەمریکا پێڕستی پۆلێنی خۆی لە مانگی ئایاردا بڵاوکردەوە، فیشەر پلەی مامۆستای ھەبوو، گەنجترین یاریزان بوو کە ئەو نازناوەی بەدەستھێنابێت تا ئەو کاتە.[٦٧] لە مانگی تەممووزدا، بە سەرکەوتوویی بەرگری لە نازناوی لاوانی ئەمریکای کرد، ٨٫٥ خاڵی لە ٩ یاریدا لە سان فرانسیسکۆ تۆمار کرد.[٦٩] لە مانگی ئابدا، ١٠ خاڵی لە ١٢ یاریدا لە پاڵەوانێتی کراوەی شەترەنجی ئەمریکا لە کلیڤلاند تۆمار کرد، بە خاڵی یەکلاکەرەوە لە ئارتەر بیسگویەر بردییەوە.[٧٠][٧١] ئەمەش فیشەری کردە گەنجترین پاڵەوانی کراوەی ئەمریکا.[٧٢][٧٣] پاڵەوانێتی کراوەی نیو جێروی بردەوە، ٦٫٥ خاڵی لە ٧ یاریدا تۆمار کرد.[٧٤] پاشان بە ٦–٢ بەسەر مامۆستا گەنجە فیلیپینییەکە ڕۆدۆڵفۆ تان کاردۆسۆدا سەرکەوت لە یارییەکی نیویۆرک کە لەلایەن پێپسی-کۆلاوە سپۆنسەر کرابوو.[٧٥][٧٦]
بردنەوەی یەکەم نازناوی ئەمریکا
دەستکاریلەسەر بنەمای پۆلێنی فیشەر و ئەنجامە بەھێزەکانی، یەکێتی شەترەنجی ئەمریکا بانگھێشتی کرد بۆ بەشداریکردن لە پاڵەوانێتی ئەمریکای ١٩٥٧/٥٨.[٧٧] پێشبڕکێکە شەش جار پاڵەوانی ئەمریکا سامۆێل ڕێشێڤسکی، پاڵەوانی بەرگریکاری ئەمریکا ئارتەر بیسگویەر، و ویلیام لۆمباردی کە لە مانگی ئابدا پاڵەوانێتی جیھانی لاوانی بردبووەوە، لەخۆ گرتبوو.[٧٨] بیسگویەر پێشبینی کرد کە فیشەر «بە کەمێک لەسەروو خاڵی ناوەندەوە کۆتایی پێ دێنێت».[٧٨][٧٩] سەرەڕای ھەموو پێشبینییەکان بە پێچەوانەوە، فیشەر ھەشت سەرکەوتن و پێنج یەکسانبوونی تۆمار کرد بۆ بردنەوەی پێشبڕکێکە بە یەک خاڵ جیاوازی، بە ١٠٫٥ خاڵ لە ١٣ یاری.[٨٠][٨١] ھێشتا دوو مانگ لە تەمەنی ١٥ ساڵی مابوو، فیشەر بوو بە گەنجترین پاڵەوانی ئەمریکا.[٨٢] لەبەر ئەوەی پاڵەوانێتییەکە لەو ساڵەدا ھەروەھا پاڵەوانێتی ناوچەیی ئەمریکا بوو، سەرکەوتنی فیشەر نازناوی مامۆستای نێودەوڵەتی بۆ بەدەستھێنا.[٨٣][٨٤] سەرکەوتنی فیشەر لە پاڵەوانێتی ئەمریکادا مافی بەشداریکردنی پێدا لە پێشبڕکێی نێوان-ناوچەیی پۆرتۆرۆژی ١٩٥٨، کە ھەنگاوی داھاتوو بوو بەرەو بەربەرەکانێکردنی پاڵەوانی جیھان.[٧٥]
مامۆستای گەورە، کاندید، و نووسەر
دەستکاریلە ساڵی ١٩٥٧دا، فیشەر دەیویست بچێت بۆ مۆسکۆ. لەسەر داواکاری ئەو، «ڕێجینا ڕاستەوخۆ بۆ سەرکردەی سۆڤیەت، نیکیتا خروشچۆڤ، نامەی نووسی و داوای بانگھێشتنامەی کرد بۆ فیشەر تاوەکو بەشداری لە شەشەمین فێستیڤاڵی گەنجان و خوێندکارانی جیھانی ١٩٥٧دا بکات. وەڵامەکە - ئەرێنی - درەنگ ھات بۆ ئەوەی بچێت.»[٨٥] ڕێجینا پارەی کرێی فڕۆکەکەی نەبوو، بەڵام لە ساڵی ١٩٥٨دا، فیشەر بانگھێشت کرا بۆ بەرنامەی تەلەڤیزیۆنی 'نھێنییەکم ھەیە'، کە لەوێدا، بەھۆی ھەوڵەکانی ڕێجیناوە، بەرھەمھێنەرانی بەرنامەکە دوو بلیتی گەشتی دوو لایەنەیان بۆ یەکێتی سۆڤیەت ڕێکخست، بۆ بابی و خوشکەکەی جۆوان.[٨٦][٨٧]
کاتێک گەیشتە ڕووسیا، فیشەر لەلایەن یەکێتی سۆڤیەتەوە بانگھێشت کرا بۆ مۆسکۆ،[٨٨] کە لەوێ مامۆستای نێودەوڵەتی لێڤ ئەبرامۆڤ وەک ڕێبەر خزمەتی بابی و خوشکەکەی،[٨٩] جۆوانی دەکرد. لەگەڵ گەیشتنی، فیشەر دەستبەجێ داوای کرد کە ببرێت بۆ یانەی ناوەندی شەترەنجی مۆسکۆ،[٩٠] کە لەوێ شەترەنجی خێرای لەگەڵ «دوو مامۆستای گەنجی سۆڤیەت»، یێڤگێنی ڤاسیوکۆڤ و ئەلێکساندەر نیکیتین یاری کرد،[٩١] ھەموو یارییەکانی بردەوە.[٩٠] نووسەری شەترەنج ڤی ئای لیندەر دەربارەی ئەو کاریگەرییەی کە فیشەر لەسەر مامۆستای گەورە ڤلادیمیر ئەلاتۆرتسێڤ دروستی کرد کاتێک یاری خێرای دژی مامۆستا سۆڤیەتەکان کرد، دەنووسێت:
لە ساڵی ١٩٥٨دا، لە یانەی ناوەندی شەترەنج، ڤلادیمیر ئەلاتۆرتسێڤ گەنجێکی باڵابەرزی ١٥ ساڵانی بینی، کە لە یارییە خێراکاندا، نزیکەی ھەموو کەسێکی تێکشکاند کە ھاتە سەر ڕێگای… ئەلاتۆرتسێڤ لەمە بەدەر نەبوو، ھەر سێ یارییەکەی دۆڕاند. ئەو سەرسام بوو بە یاری گەنجە ئەمریکییەکە ڕۆبێرت فیشەر، متمانەبەخۆبوونە سەرسووڕھێنەرەکەی، زانیارییە سەرسووڕھێنەرەکەی لە شەترەنجدا، و یارییە زۆر شکۆدارەکەی! ڤلادیمیر بە سەرسامییەوە بە ھاوسەرەکەی وت کاتێک گەیشتەوە ماڵەوە: "ئەمە پاڵەوانی داھاتووی جیھانە!"[٩٢]
فیشەر داوای کرد لەگەڵ میخائیل بۆتڤینیک، پاڵەوانی جیھانی ئەو کاتە، یاری بکات. کاتێک پێیان وت ئەمە ئەستەمە، فیشەر داوای کرد لەگەڵ پاوڵ کێرێس یاری بکات. "لە کۆتاییدا، تیگران پێترۆسیان بە شێوەیەکی نیمچە-فەرمی بانگ کرا بۆ یانەکە …" کە لەوێ یاری خێرای لەگەڵ فیشەر کرد و زۆربەی یارییەکانی بردەوە.[٩٣] «کاتێک بابی زانی کە ھیچ یارییەکی فەرمی ناکات … کەوتە تووڕەبوونێکی نا-بێدەنگەوە»،[٩٤] وتی بێزار بووە «لەم بەرازە ڕووسیانە»،[٩٥] کە ئەمەش سۆڤیەتەکانی تووڕە کرد کە فیشەریان وەک میوانێکی ڕێزلێگیراو دەبینی. لەو کاتەدا بوو کە بەرپرسانی شەترەنجی یۆگۆسلاڤیا پێشنیاریان کرد فیشەر و جۆوان وەک میوانی پێشوەخت بۆ پێشبڕکێی نێوان-ناوچەیی وەربگرن. فیشەر پێشنیارەکەی قبوڵ کرد و گەیشتە یۆگۆسلاڤیا بۆ ئەنجامدانی دوو یاری ڕاھێنانی کورت دژی مامۆستایان دراگۆلیوب یانۆشێڤیچ و میلان ماتولۆڤیچ.[٩٦] فیشەر ھەردوو یارییەکەی لەگەڵ یانۆشێڤیچ یەکسان کرد و دواتر ماتولۆڤیچی لە بێلگراد بە ٢٫٥–١٫٥ شکاند.[٩٧]
لە پۆرتۆرۆژ، لۆمباردی ھاوەڵی فیشەر بوو.[٩٨][٩٩] شەش یاریزانی سەرەکی لە پێشبڕکێی نێوان-ناوچەیییەکە مافی بەشداریکردنیان لە پێشبڕکێی کاندیدەکان بەدەست دەھێنا.[١٠٠] زۆربەی چاودێران گومانیان ھەبوو کە گەنجێکی ١٥ ساڵان بێ ئەزموونی نێودەوڵەتی بتوانێت لە نێو شەش یاریزانە شایستەکەدا جێگەی خۆی بکاتەوە لە پێشبڕکێی نێوان-ناوچەیییەکەدا، بەڵام فیشەر بە ڕۆژنامەنووس میرۆ ڕادۆیچیچی وت، «دەتوانم لەگەڵ مامۆستا گەورەکان یەکسان بکەم، و نیو دەستە یاریزانی لاواز لە پێشبڕکێکەدا ھەن کە پێشبینی دەکەم بیانبەمەوە.»[١٠١][١٠٢][ئ] سەرەڕای ھەندێک کۆسپ لە ڕێگادا و دەستپێکێکی کێشەدار، فیشەر لە پلانەکەیدا سەرکەوتوو بوو: دوای کۆتایییەکی بەھێز، بە ١٢/٢٠ (+٦−٢=١٢) کۆتایی ھات و لە پلەی ٥–٦دا یەکسان بوو.[١٠٤] مامۆستای گەورەی سۆڤیەت یوری ئەڤێرباخ تێبینی کرد،
لە خەباتی سەر تەختەی شەترەنجدا ئەم لاوە، کە ھێشتا نزیکەی منداڵ بوو، خۆی وەک شەڕکەرێکی تەواو نیشان دا، ھێمنییەکی سەرسووڕھێنەر، ژماردنێکی وردی و سەرچاوەیەکی شەیتانی پیشان دا. من بەتایبەتی سەرسام نەبووم تەنانەت بە زانیارییە فراوانەکانی لە کردنەوەدا، بەڵکو بە ھەوڵدانی بۆ دۆزینەوەی ڕێگای نوێ لە ھەموو شوێنێک. لە یاری فیشەردا بەھرەیەکی زەبەلاح بەرچاو بوو، و لەگەڵ ئەوەشدا ھەست بە بڕێکی زۆر کارکردن لەسەر خوێندنی شەترەنج دەکرا.[١٠٥]
مامۆستای گەورەی سۆڤیەت داڤید برۆنشتاین دەربارەی کاتی فیشەر لە پۆرتۆرۆژ وتی: «بۆ من سەرنجڕاکێش بوو چاودێری فیشەر بکەم، بەڵام بۆ ماوەیەکی درێژ نەمدەتوانی تێبگەم بۆچی ئەم کوڕە ١٥ ساڵە ئاوا باش شەترەنج دەکات.»[١٠٦] فیشەر بووە گەنجترین کەس کە مافی بەشداریکردنی لە پێشبڕکێی کاندیدەکان بەدەست ھێنا و گەنجترین مامۆستای گەورە لەو کاتەدا، لە تەمەنی ١٥ ساڵ و ٦ مانگ و ١ ڕۆژدا.[ا][١٠٨] «لەو کاتەدا ھەموو کەس دەیزانی کە بلیمەتێکمان لەبەردەستدایە.»[١٠٩]
پێش پێشبڕکێی کاندیدەکان، فیشەر پاڵەوانییەتی ئەمریکای ١٩٥٨/٥٩ی بردەوە (بە ٨٫٥/١١ خاڵ).[١١٠] لە مار دێل پلاتا یەکسان بوو لە پلەی سێیەمدا (لەگەڵ بۆریسلاڤ ئیڤکۆڤ) (بە ١٠/١٤ خاڵ)، نیو خاڵ لە دوای لودێک پاچمان و میگێل نایدۆرف.[١١١] لە سانتیاگۆ یەکسان بوو لە پلەی ٤–٦دا (بە ٧٫٥/١٢ خاڵ) لە دوای ئیڤکۆڤ، پاچمان و ھێرمان پیلنیک.[١١٢][١١٣] لە پێشبڕکێی نێودەوڵەتی زیوریخ، بەھاری ١٩٥٩، فیشەر خاڵێک لە دوای پاڵەوانی داھاتووی جیھان میخائیل تاڵ و نیو خاڵ لە دوای مامۆستای گەورەی یۆگۆسلاڤی سڤێتۆزار گلیگۆریچ کۆتایی ھات.[١١٤][١١٥][١١٦]
ھەرچەندە فیشەر لە تەمەنی ١٦ ساڵیدا خوێندنی فەرمی تەواو کرد و وازی لە قوتابخانەی ئامادەیی ئیراسمۆس ھۆڵ لە برۆکلین ھێنا، دواتر چەندین زمانی بیانی فێری خۆی کرد، لەوانە ڕووسی، بۆ ئەوەی بتوانێت گۆڤارە بیانییەکانی شەترەنج بخوێنێتەوە.[١١٧][١١٨][١١٩] بەگوێرەی مامۆستای شەترەنجی لاتڤی ئەلێکساندەر کۆبلێنس، تەنانەت ئەو و تاڵیش نەیاندەتوانی ھاوتای ئەو پابەندبوونە بن کە فیشەر بۆ شەترەنجی کردبوو. لە بیرەوەری گفتوگۆیەکی پێشبڕکێکە:
"پێم بڵێ، بابی،" تاڵ بەردەوام بوو، "بیروڕات چییە دەربارەی شێوازی یاریکردنی لاریسا ڤۆلپێرت؟" "زۆر وریایە؛ بەڵام کچێکی ترتان ھەیە، دمیترییەڤا. یارییەکانی ئەو سەرنجم ڕادەکێشن!" لێرەدا ئێمە بە ڕاستی دەممان لە سەرسووڕمان کرایەوە. من و میشا ھەزاران یاریمان بینیوە، بەڵام ھەرگیز بە بیرمان دا نەھاتبوو یارییەکانی یاریزانە ژنەکانمان بخوێنینەوە. چۆن دەتوانین کات بۆ ئەمە بدۆزینەوە؟! کەچی بابی، دەردەکەوێت، کاتی بۆ ئەمە دۆزیبووەوە![١٢٠]
ھەتا کۆتایی ساڵی ١٩٥٩، فیشەر «بە شێوەیەکی زۆر خراپ جلی لەبەر دەکرد بۆ پاڵەوانێک، لە گرنگترین و بەناوبانگترین ڕووداوە نیشتمانی و نێودەوڵەتییەکاندا بە سوێتەر و پانتۆڵی کۆردۆرۆی دەردەکەوت.»[١٢١] ئێستا، بە ھاندانی پاڵ بێنکۆ بۆ جلوبەرگی جوانتر، فیشەر «دەستی کرد بە کڕینی قات لە ھەموو جیھانەوە، دەستکرد و داواکراو.»[١٢٢][١٢٣] بە ڕۆژنامەنووس ڕاڵف گینزبێرگی وت کە ١٧ قاتی دەستکردی ھەیە و ھەموو کراس و پێڵاوەکانی دەستکردن.[١٢٤]
لە تەمەنی ١٦ ساڵیدا، فیشەر لە پێشبڕکێی کاندیدەکانی ١٩٥٩ لە بلێد/زاگرێب/بێلگراد، یۆگۆسلاڤیا،[١٢٥] لە نێوان ھەشت کەسدا یەکسان بوو لە پلەی پێنجەمدا، ١٢٫٥/٢٨ خاڵی بەدەست ھێنا. ئەو لەلایەن براوەی پێشبڕکێکە تاڵەوە زاڵ کرا، کە ھەر چوار یارییە تاکەکەسییەکەی لەگەڵیدا بردەوە.[١٢٦] لەو ساڵەدا، فیشەر یەکەم کتێبی کۆکراوەی یارییەکانی بڵاو کردەوە: یارییەکانی شەترەنجی بابی فیشەر، کە لەلایەن سایمۆن و شوستەرەوە بڵاو کرایەوە.[١٢٧]
وازھێنان لە خوێندن
دەستکاریسەرنجی فیشەر بۆ شەترەنج گرنگتر بوو لە خوێندنی قوتابخانە، تا ئەو ڕادەیەی کە «کاتێک گەیشتە پۆلی چوارەم، لە شەش قوتابخانە ھاتبووە دەرەوە و چووبووەوە.»[١٢٨] لە ساڵی ١٩٥٢دا، ڕێجینا بورسییەیەکی بۆ بابی وەرگرت (لەسەر بنەمای بەھرەی شەترەنج و "ھۆشبەرزی ئەستێرەئاسا") بۆ کۆمەڵگەی برۆکلین ودوارد.[١٢٩] فیشەر دواتر لە ھەمان کاتدا لەگەڵ باربارا سترایسەند و نیل دایمۆند چووە قوتابخانەی ئامادەیی ئیراسمۆس ھۆڵ.[١٣٠][١٣١] لە ساڵی ١٩٥٩دا، ئەنجومەنی خوێندکارانی مەدالیای زێڕینی پێ بەخشی بۆ دەستکەوتەکانی لە شەترەنجدا.[١٣٢][١٣٣] ھەر لەو ساڵەدا، فیشەر وازی لە قوتابخانەی ئامادەیی ھێنا کاتێک بووە ١٦ ساڵ، زووترین کاتێک کە بە یاسایی دەیتوانی ئەمە بکات.[١٣٤][١٣٥] دواتر بۆ ڕاڵف گینزبێرگی ڕوون کردەوە، «تۆ ھیچ شتێک لە قوتابخانە فێر نابیت.»[١٣٦][١٣٧]
کاتێک فیشەر ١٦ ساڵ بوو، دایکی شوقەکەیان بەجێھێشت بۆ ئەوەی ڕاھێنانی پزیشکی بکات. ھاوڕێکەی جۆن ڕۆدکەر، کە لە ١٩٣٠کاندا لە مۆسکۆ ڕێجینای ناسیبوو کاتێک ھەردووکیان «کۆمۆنیستی ئایدیالیست» بوون، پێی وایە فیشەر ڕقی لە دایکی بوو بۆ ئەوەی زۆربەی کات ئامادە نەبوو، چالاکوانێکی کۆمۆنیست بوو و ستایشکاری یەکێتی سۆڤیەت بوو، و ئەمەش بووە ھۆی ڕقی لە سۆڤیەتییەکان. لە نامەکانیدا بۆ ڕۆدکەر، دایکی فیشەر ئارەزووی خۆی دەربڕی بۆ بەدواداچوونی «خولیای» خۆی لە ڕاھێنانی پزیشکیدا و نووسی کە کوڕەکەی دەبێت بەبێ ئەو لە شوقەکەیان لە برۆکلین بژی: «وا دێتە بەرچاو کە ترسناکە ١٦ ساڵێک بە تەنھا بەجێ بھێڵیت، بەڵام لەوانەیە بەو شێوەیە خۆشحاڵتر بێت».[٤] شوقەکە لە کەناری بێدفۆرد-ستویڤێسانت بوو، ناوچەیەک کە یەکێک لە بەرزترین ڕێژەکانی کوشتن و تاوانی گشتی لە شاری نیویۆرک ھەبوو.[١٣٨] سەرەڕای دابڕانی لە کوڕەکەی، ڕێجینا، لە ساڵی ١٩٦٠دا، ناڕەزایی دەربڕی لە کردارەکانی دامەزراوەی شەترەنجی ئەمریکی[١٣٩] و پێنج کاتژمێر خۆپیشاندانی لەبەردەم کۆشکی سپی ئەنجامدا، داوای لە سەرۆک دوایت د. ئایزێنھاوەر کرد تیمێکی ئەمریکی بنێرێت بۆ ئۆڵۆمپیادی شەترەنجی ئەو ساڵە (کە بۆ لایپزیگ، ئەڵمانیای ڕۆژھەڵات، لە پشت پەردەی ئاسنینەوە دیاری کرابوو) و یارمەتی دارایی تیمەکە بدات.[١٦]
پاڵەوانێتیی ئەمریکا
دەستکاریفیشەر لە ھەشت پاڵەوانێتی ویلایەتە یەکگرتووەکاندا بەشداری کرد و ھەموویانی بە لانیکەم یەک خاڵ جیاوازی بردەوە.[١٤٠][١٤١][١٤٢] ئەنجامەکانی بەم شێوەیە بوون:[١٤٠][١٤٣][١٤٤]
پاڵەوانێتی ئەمریکا | ئەنجام | شوێن | جیاوازی سەرکەوتن | ڕێژەی سەدی | تەمەن |
---|---|---|---|---|---|
١٩٥٧/٥٨ | ١٠½/١٣ (+٨−٠=٥)[١٤٥] | یەکەم | ١ خاڵ | ٨١٪ | ١٤ |
١٩٥٨/٥٩ | ٨½/١١ (+٦−٠=٥)[١٤٦] | یەکەم | ١ خاڵ | ٧٧٪ | ١٥ |
١٩٥٩/٦٠ | ٩/١١ (+٧−٠=٤)[١٤٧] | یەکەم | ١ خاڵ | ٨٢٪ | ١٦ |
١٩٦٠/٦١ | ٩/١١ (+٧−٠=٤)[١٤٨] | یەکەم | ٢ خاڵ | ٨٢٪ | ١٧ |
١٩٦٢/٦٣ | ٨/١١ (+٦−١=٤)[١٤٩] | یەکەم | ١ خاڵ | ٧٣٪ | ١٩ |
١٩٦٣/٦٤ | ١١/١١ (+١١−٠=٠)[١٥٠] | یەکەم | ٣½ خاڵ | ١٠٠٪ | ٢٠ |
١٩٦٥[١٥١] | ٨½/١١ (+٨−٢=١)[١٥٢] | یەکەم | ١ خاڵ | ٧٧٪ | ٢٢ |
١٩٦٦/٦٧ | ٩½/١١ (+٨−٠=٣)[١٥٣] | یەکەم | ٢ خاڵ | ٨٦٪ | ٢٣ |
فیشەر پاڵەوانێتی ١٩٦١/٦٢ی لەدەست دا (خۆی ئامادە دەکرد بۆ ئینتەرزۆناڵی ١٩٦٢)، و ھیچ ڕووداوێکیش لە ١٩٦٤/٦٥دا نەبوو.[١٥٤] لە ھەشت پاڵەوانێتی شەترەنجی ویلایەتە یەکگرتووەکانیدا، فیشەر تەنھا سێ یاری دۆڕاند؛ بە ئێدمار مێدنیس لە ڕووداوی ١٩٦٢/٦٣دا، و لە دوو خولی یەک لەدوای یەکدا بە سامۆێڵ ڕێشێڤسکی و ڕۆبێرت بیرن لە پاڵەوانێتی ١٩٦٥دا، کە بە کۆی گشتی ئەنجامی ٧٤/٩٠ (٦١ بردنەوە، ٢٦ یەکسانبوون، ٣ دۆڕان) کۆتایی ھات.[١٥٥]
ئۆڵۆمپیادەکان
دەستکاریفیشەر ڕەتی کردەوە لە ئۆڵەمپیادی ١٩٥٨ی میونیخ بەشداری بکات کاتێک داواکارییەکەی بۆ یاریکردن لە تەختەی یەکەم لە پێش ساموێل ڕێشێڤسکی ڕەت کرایەوە.[١٥٦] ھەندێک سەرچاوە دەڵێن کە فیشەری ١٥ ساڵان نەیتوانی مۆڵەت وەربگرێت لە قوتابخانەی ئامادەیی.[١٥٧] دواتر فیشەر نوێنەرایەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی کرد لە تەختەی یەکەم لە چوار ئۆڵەمپیادی شەترەنجی پیاوان، دوو میداڵیای زیوی تاکەکەسی و یەک میداڵیای برۆنزی تاکەکەسی بەدەستھێنا:[١٥٨] ئەوەتا خشتەکە بە کوردی، بەڵام سەرچاوەکان وەک خۆیان:
ئۆڵۆمپیاد | ئەنجامی تاکەکەسی | ڕێژەی سەدی | ئەنجامی تیمی ئەمریکا | ڕێژەی سەدی[١٥٩] |
---|---|---|---|---|
لایپزیگ ١٩٦٠ | ١٣/١٨[١٦٠] (برۆنز) | ٧٢٫٢٪ | زیو | ٧٢٫٥٪ |
ڤارنا ١٩٦٢ | ١١/١٧[١٦١] (ھەشتەم) | ٦٤٫٧٪ | چوارەم | ٦٨٫١٪ |
ھاڤانا ١٩٦٦ | ١٥/١٧[١٦٢] (زیو) | ٨٨٫٢٪ | زیو | ٦٨٫٤٪ |
سیگێن ١٩٧٠ | ١٠/١٣[١٦٣] (زیو) | ٧٦٫٩٪ | چوارەم | ٦٧٫٨٪ |
لە چوار ئۆڵەمپیادی شەترەنجی پیاوان، فیشەر ئەنجامی +٤٠−٧=١٨ی تۆمار کرد، بە کۆی ٤٩/٦٥: ٧٥٫٤٪.[١٦٤][١٦٥] لە ساڵی ١٩٦٦، فیشەر بە ئاستێکی کەم میداڵیای زێڕی تاکەکەسی لەدەست دا، ڕێژەی ٨٨٫٢٣٪ی تۆمار کرد بەرامبەر بە ٨٨٫٤٦٪ی تیگران پێترۆسیانی پاڵەوانی جیھان. فیشەر چوار یاری زیاتری ئەنجام دا لە پێترۆسیان و ڕووبەڕووی بەرەنگارییەکی سەختتر بووەوە،[١٦٦] دەیتوانی زێڕەکە بباتەوە ئەگەر پێشنیاری یەکسانبوونەکەی فلۆرین گیۆرگیوی قبوڵ بکردایە، لە جیاتی ڕەتکردنەوەی و دۆڕاندنی تاکە یارییەکەی.[١٦٧]
لە ئۆڵەمپیادی ڤارنای ١٩٦٢، فیشەر پێشبینی کرد کە دەتوانێت میگێل نایدۆرفی مامۆستای گەورەی ئەرجەنتینی لە ٢٥ جووڵەدا بدۆڕێنێت. فیشەر لە ڕاستیدا لە ٢٤ جووڵەدا ئەنجامی دا، بوو بە تاکە یاریزانێک کە نایدۆرف لەو پێشبڕکێیەدا بدۆڕێنێت.[١٦٨] نایدۆرف یارییەکەی دۆڕاند لەکاتێکدا ھەمان جۆری کردنەوەی بەکارھێنا کە بە ناوی خۆیەوە ناسراوە: سیسیلی نایدۆرف.[١٦٩]
فیشەر پلانی دانابوو بۆ یاریکردن لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکان لە ئۆڵەمپیادی لوگانۆی ١٩٦٨، بەڵام کشایەوە کاتێک بارودۆخە خراپەکانی یاریکردنی بینی.[١٧٠] ھەردوو پاڵەوانی پێشووی جیھان تیگران پێترۆسیان و جۆرج کۆڵتانۆڤسکی مامۆستای نێودەوڵەتی بەلجیکی-ئەمریکی، کە سەرۆکی تیمی ئەمریکی بوو لەو ساڵەدا، پێیان وابوو فیشەر مافی خۆی بوو بەشداری لە ئۆڵەمپیادەکەدا نەکات.[١٧١] بەپێی لۆمباردی، بەشدارینەکردنی فیشەر بەھۆی ڕەتکردنەوەی ڕێشێڤسکی بوو لە بەخشینی تەختەی یەکەم.[١٧٢]
لە ساڵی ١٩٧٤، فیشەر ئامادە بوو لە ٢١ەمین ئۆڵەمپیادی شەترەنج لە نیس، فەرەنسا یاری بکات، بەڵام فیدێ (ئێف ئای دی ئی) داواکارییەکەی بۆ یاریکردن لە ژوورێکی جیاواز کە تەنھا فیشەر، بەرامبەرەکەی و بینەران تێیدابن، ڕەتکردەوە.[١٧٣]
١٩٦٠–٦١
دەستکاریلە ساڵی ١٩٦٠، فیشەر پلەی یەکەمی ھاوبەشی بەدەست ھێنا لەگەڵ ئەستێرەی سۆڤیەت بۆریس سپاسکی لە پێشبڕکێی بەھێزی مار دێل پلاتا لە ئەرژەنتین، بە بردنەوە بە جیاوازی دوو خاڵ، ١٣٫٥/١٥ی تۆمار کرد (+١٣−١=١)،[١٧٤][١٧٥] لە پێش داڤید برۆنشتاین.[١٧٦] فیشەر تەنھا لە سپاسکی دۆڕاند؛ ئەمە سەرەتای ھاوڕێیەتی و کێبڕکێی درێژخایەنیان بوو.[١٧٧]
فیشەر شکستێکی دەگمەنی لە ژیانی پیشەییدا[١٧٨] لە پێشبڕکێی بوێنۆس ئایرس (١٩٦٠) بەدەست ھێنا، بە ٨٫٥/١٩ (+٣−٥=١١) کۆتایی ھات، زۆر دوور لە براوەکان ڤیکتۆر کۆرچنۆی و ساموێل ڕێشێڤسکی کە ١٣/١٩یان تۆمار کرد.[١٧٩] بەگوێرەی لاری ئیڤانس، یەکەم ئەزموونی ڕەگەزێتی فیشەر لەگەڵ کچێک بوو کە ئیڤانس لە کاتی پێشبڕکێکەدا پێی ناساند.[١٨٠][١٨١] پاڵ بێنکۆ وتی کە فیشەر زۆر خراپ بوو لە پێشبڕکێکەدا «چونکە تووشی ژن و ڕەگەزێتی بوو. دواتر، فیشەر وتی کە ھەرگیز ژن و شەترەنج تێکەڵ ناکات، و بەڵێنەکەشی پاراست.»[١٨٢] فیشەر ساڵی ١٩٦٠ی بە بردنەوەی پێشبڕکێیەکی بچووک لە ڕێکیاڤیک بە ٤٫٥/٥ کۆتایی پێھێنا،[١٨٣] و کلاوس دارگای لە یارییەکی نمایشی لە بەرلینی ڕۆژاوا بەزاند.[١٨٤]
لە ساڵی ١٩٦١، فیشەر یارییەکی ١٦ خولی لەگەڵ ڕێشێڤسکی دەستپێکرد، کە لە نێوان نیویۆرک و لۆس ئەنجلس دابەشکرابوو.[١٨٥] ڕێشێڤسکی، کە ٣٢ ساڵ لە فیشەر گەورەتر بوو، بە براوەی چاوەڕوانکراو دادەنرا چونکە ئەزموونی زۆر زیاتری ھەبوو لە یاری و ھەرگیز کۆمەڵە یارییەکی نەدۆڕاندبوو. دوای ١١ یاری و ئەنجامێکی یەکسان (دوو بردنەوە بۆ ھەر لایەک لەگەڵ حەوت یەکسانبوون)، یارییەکە بەھۆی ناکۆکییەک لەسەر خشتەی کات لە نێوان فیشەر و ڕێکخەر و سپۆنسەری یارییەکە جاکلین پیاتیگۆرسکی، بە ناتەواوی کۆتایی ھات. فیشەر دوو یاری بەخۆڕایی دۆڕاند، و سەرەڕای ئەوەی ئەنجامەکە ئێستا ٧٫٥ بۆ ٥٫٥ بوو، لەگەڵ پێویستبوونی ٨٫٥ بۆ بردنەوە، ڕێشێڤسکی بە براوە ڕاگەیەنرا، بە شێوەیەکی خۆکار، و بەشی براوەی لە خەڵاتەکە وەرگرت.[١٨٦]
فیشەر لە پێشبڕکێیەکی زۆر بەھێز لە بلێد، ١٩٦١،[١٨٧] دووەم بوو، تەنھا لە دوای تاڵی پاڵەوانی پێشووی جیھان. ھەرچەندە، فیشەر بۆ یەکەمجار تاڵی لە یاری تاکەکەسیاندا بەزاند، ٣٫٥/٤ی لە دژی بەشداربووانی سۆڤیەت تۆمار کرد، و وەک تەنھا یاریزانی نەدۆڕاو کۆتایی پێھات، بە ١٣٫٥/١٩ (+٨−٠=١١).[١٨٨][١٨٩]
١٩٦٢: سەرکەوتن، پاشەکشە، تۆمەتی ساختەکاری
دەستکاریفیشەر پێشبڕکێی نێوان زۆنی ستۆکھۆڵمی ساڵی ١٩٦٢ی بە جیاوازی ٢٫٥ خاڵ بردەوە،[١٩٠] بەبێ دۆڕان، بە ١٧٫٥/٢٢ (+١٣−٠=٩).[١٩١][١٩٢] ئەو یەکەم یاریزانی نا-سۆڤیەت بوو کە پێشبڕکێی نێوان زۆنی بردەوە لەوەتەی فیدێ (FIDE) پێشبڕکێکەی لە ساڵی ١٩٤٨ دامەزراند.[١٩٣] مامۆستای گەورەی ڕووسی ئەلێکساندەر کۆتۆڤ لەبارەی فیشەرەوە وتی:[١٩٤]
"من یاری فیشەرم لەگەڵ ماکس ئیوە و گیدیۆن ستاھلبێرگ تاوتوێ کردووە. ھەموومان، وەک 'کۆنەکارانی پێشبڕکێ'، سەرسام بووین بە شارەزایی فیشەر لە کۆتایی یاری. کاتێک یاریزانێکی گەنج لە ھێرشکردن یان لە تێکەڵکردندا باش بێت، ئەمە تێدەگەین، بەڵام تەکنیکێکی بێ ھەڵەی کۆتایی یاری لە تەمەنی ١٩ ساڵیدا شتێکی دەگمەنە. تەنھا یەک یاریزانی تر لە بیرم دێت کە لەو تەمەنەدا ھاوشێوەی ئەو شارەزا بووبێت لە کۆتایی یاری - ڤاسیلی سمیسلۆڤ."
سەرکەوتنی فیشەر کردی بە یەکێک لە براوە چاوەڕوانکراوەکانی پێشبڕکێی کاندیدەکان لە کوراساو.[١٩٥][١٩٦] ھەرچەندە، سەرەڕای ئەنجامەکەی لە پێشبڕکێی نێوان زۆنی، فیشەر تەنھا چوارەم بوو لە کۆی ھەشت یاریزان بە ١٤/٢٧ (+٨−٧=١٢)،[١٩٧] زۆر دوور لە تیگران پێترۆسیان (١٧٫٥/٢٧)، یێفیم گێلەر، و پاوڵ کێرێس (ھەردووکیان ١٧/٢٧).[١٩٨] تاڵ لە کاتی پێشبڕکێکەدا زۆر نەخۆش کەوت و ناچار بوو پێش تەواوبوونی پێشبڕکێکە بکشێتەوە. فیشەر، کە ھاوڕێی تاڵ بوو، تەنھا بەشداربوو بوو کە سەردانی لە نەخۆشخانە کرد.[١٩٩]
تۆمەتبارکردنی سۆڤیەتەکان بە ساختەکاری
دەستکاریدوای شکستی لە پێشبڕکێی کاندیدەکانی ١٩٦٢،[ب][٢٠١] فیشەر لە وتارێکدا لە گۆڤاری «سپۆرتس ئیلەستریتێد»[٢٠٢] ئەوەی خستەڕوو کە سێ لە پێنج یاریزانە سۆڤیەتەکە (تیگران پێترۆسیان، پاوڵ کێرێس، و یێفیم گێلەر) ڕێککەوتنێکی پێشوەختەیان ھەبووە بۆ ئەوەی بە خێرایی یارییەکانیان دژی یەکتر یەکسان بکەن بۆ ئەوەی وزەیان بۆ یاریکردن دژی فیشەر بپارێزن. بە گشتی وا بیردەکرێتەوە کە ئەم تۆمەتە ڕاستە.[٢٠٣][٢٠٤] فیشەر ڕای گەیاند کە چیتر بەشداری لە پێشبڕکێی کاندیدەکان ناکات، چونکە شێوازەکە، لەگەڵ ساختەکارییە گومانلێکراوەکە، وای کردووە کە بۆ یاریزانێکی نا-سۆڤیەت مەحاڵ بێت بیباتەوە. دوای وتارەکەی فیشەر، فیدێ، لە کۆتایی ساڵی ١٩٦٢دا، دەنگی بۆ جێبەجێکردنی چاکسازییەکی ڕادیکاڵ لە سیستەمی پلەی ئۆفدا، بە گۆڕینی پێشبڕکێی کاندیدەکان بۆ شێوازێکی یاری یەک بە یەکی دەرچوون - ئەو شێوازەی کە فیشەر لە ساڵی ١٩٧١دا زاڵ دەبێت بەسەریدا.[٢٠٤][٢٠٥]
فیشەر بێنت لارسێنی لە یارییەکی نمایشی ھاوینی ١٩٦٢ لە کۆپنھاگن بۆ تەلەڤیزیۆنی دانیمارکی بەزاند. دواتر لەو ساڵەدا، فیشەر بۆگدان شلیڤای لە یارییەکی تیمی دژی پۆڵەندا لە وارشۆ بەزاند.[٢٠٦]
لە پاڵەوانێتی ئەمریکای ١٩٦٢/٦٣دا، فیشەر لە خولی یەکەمدا لە ئێدمار مێدنیس دۆڕا. ئەمە یەکەم دۆڕانی بوو لە پاڵەوانێتی ئەمریکادا. بیسگویەر لە فۆرمێکی باشدا بوو، و فیشەر تەنھا لە کۆتاییدا پێی گەیشتەوە. بە یەکسانی ٧–٣، ھەردووکیان لە خولی کۆتاییدا بەیەک گەیشتن. بیسگویەر لە ناوەڕاستی یارییەکەدا باش بوو، بەڵام ھەڵەیەکی گەورەی کرد، کە پێنجەمین پاڵەوانێتی بەدوای یەکی ئەمریکای بۆ فیشەر دەستەبەر کرد.[٢٠٧]
نیمچە خانەنشینی لە ناوەڕاستی شەستەکاندا
دەستکاریکاریگەر بە ناڕەزایی لەسەر ھەڵوەشاندنەوەی یاری ١٩٦١ دژی ڕیشێڤسکی، فیشەر داوەتنامەی بەشداریکردنی لە پێشبڕکێی جامی پیاتیگۆرسکی ١٩٦٣ لە لۆس ئەنجلۆس ڕەتکردەوە، کە خاوەن ئاستێکی جیھانی بوو.[٢٠٧] لە جیاتی ئەوە، لە پێشبڕکێی ڕۆژاوایی لە بای سیتی، میشیگان یاری کرد، کە بە ٧٫٥/٨ بردییەوە.[٢٠٨][٢٠٩] لە ئاب-ئەیلولی ١٩٦٣دا، فیشەر پاڵەوانێتی ویلایەتی نیویۆرکی لە پۆکیپسی بردەوە، بە ٧/٧، یەکەم ئەنجامی تەواوی،[٢١٠] لە پێش ئارتەر بیسگویەر و جەیمز شێروین.[٢١١]
لە پاڵەوانێتی ئەمریکای ١٩٦٣/٦٤دا، فیشەر دووەم ئەنجامی تەواوی بەدەستھێنا، ئەمجارە دژی باشترین یاریزانانی شەترەنج لە وڵاتەکەدا.[١٥٠][٢٠٧] ئەم ئەنجامە ناوبانگی فیشەری زیاتر بەرز کردەوە، لەوانە پڕۆفایلێک لە گۆڤاری ڵایڤ.[٢١٢] سپۆرتس ئیلەستریتێد ھەر ١١ یارییەکەی لە وتارەکەیدا بە ناوی «زنجیرە سەرکەوتنە سەرسووڕھێنەرەکەی بابی فیشەر» خستەڕوو.[٢١٣] ئەم ڕووماڵە فراوانەی شەترەنج پێشەنگ بوو بۆ گۆڤاری وەرزشی یەکەمی ئەمریکا. سەرکەوتنی ١١–٠ی لە پاڵەوانێتی ١٩٦٣/٦٤دا تاکە ئەنجامی تەواوە لە مێژووی پێشبڕکێکەدا،[٢١٤] و یەکێکە لە نزیکەی دە ئەنجامی تەواو لە پێشبڕکێ ئاست بەرزەکانی شەترەنجدا.[٢١٥][٢١٦][٢١٧] داڤید ھوپەر و کێنیس وایڵد ناویان نا «سەرنجڕاکێشترین دەستکەوتی لەم جۆرە».[٢١٥] فیشەر بیری دێتەوە:[٢١٨] "بە ھاندانی ئەنجامە ناھاوسەنگەکەم (١١–٠!)، د. [ھانس] کمۆخ پیرۆزبایی لە [لاری] ئیڤانز کرد (دووەم) بۆ 'بردنەوەی' پێشبڕکێکە… و پاشان پیرۆزبایی لە منی کرد بۆ 'بردنەوەی پێشانگاکە'."
سەرکەوتنی ٢١ جووڵەیی فیشەر دژی ڕۆبێرت بیرن خەڵاتی داھێنەرانەی پێشبڕکێکەی بردەوە. بیرن نووسی:
"تێکەڵەی کۆتایی ئەوەندە قووڵە کە، تەنانەت لەو ساتەی من دەستم لە یارییەکە ھەڵگرت، ھەردوو مامۆستای گەورە کە شرۆڤەی یارییەکەیان بۆ بینەران لە ژوورێکی جیادا دەکرد، پێیان وابوو من یارییەکەم بردووەتەوە!"[٢١٩]
مامۆستای نێودەوڵەتی ئەنتۆنی سەیدی یادی دوا خولی ڕووبەڕووبوونەوەی لەگەڵ فیشەری نەدۆڕاو دەکاتەوە:[٢٢٠]
"لە چوونە ناو دوا یارییەکەدا، بێگومان چاوەڕێی ئەوەم نەدەکرد فیشەر ببەزێنم. زۆر شارەزای کردنەوەکە نەبووم بەڵام بە سادەیی یاریم کرد، ئەویش لەگەڵ سیناریۆکەدا ڕۆیشت، ھەڵبژاردنی کۆتایی یارییەکی ئەسپ-دژی-فیل بە کەمترین دەستکەوتەوە. لە ڕاڕەوەکەدا، ئیڤانز پێی وتم، 'باشە. پیشانی بدە کە ھەموومان منداڵ نین.'"
لە دواخستنی یارییەکەدا، سەیدی ڕێگایەکی بینی بۆ سەپاندنی یەکسانی، بەڵام پێشتر «جووڵەیەکی جیاوازی ھەڵەی مۆرکردبوو»، و دۆڕا.[٢٢٠] "بڵاوکراوە شەترەنجییەکان لە سەرانسەری جیھاندا باسی ئەم دەستکەوتە بێوێنەیەیان دەکرد. تەنھا بێنت لارسێن، کە ھەمیشە ڕەخنەگری فیشەر بوو، کاریگەر نەبوو: 'فیشەر دژی منداڵان یاری دەکرد.'"[٢٢١]
فیشەر، کە وەک پاڵەوانی ئەمریکا مافی بەشداریکردنی ھەبوو، بڕیاری دا بەشداری نەکات لە پێشبڕکێی نێوان ناوچەیی ئەمستەردام لە ساڵی ١٩٦٤، بەمەش خۆی لە خولی پاڵەوانێتی جیھانی ١٩٦٦ دوورخستەوە،[٢٢٢] تەنانەت دوای ئەوەی کە فیدێ(ئێف ئای دی ئی) شێوازی پێشبڕکێی کاندیدەکانی ھەشت یاریزانی لە خولی بەرامبەر گۆڕی بۆ زنجیرەیەک یاری دەرچوون، کە ئەگەری ساختەکاری نەھێشت.[٢١٢] لە جیاتی ئەوە، فیشەر گەشتێکی بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکان و کەنەدا لە شوباتەوە تا ئایار ئەنجامدا، یارییەکی ھاوکاتی نمایشی کرد و وانەیەکی لە زیاتر لە ٤٠ شاردا پێشکەش کرد.[٢٢٣] لە زیاتر لە ٢٠٠٠ یاریدا، ڕێژەی سەرکەوتنی ٩٤٪ بوو. فیشەر داوەتنامەی یاریکردنی بۆ ئەمریکا لە ئۆڵۆمپیادی ١٩٦٤ لە تێل ئەڤیڤ ڕەتکردەوە.[٢٢٤]
گەڕانەوەیەکی سەرکەوتوو
دەستکاریفیشەر دەیویست لە پێشبڕکێی یادەوەری کاپابلانکا لە ھاڤانا لە ئاب و ئەیلوولی ١٩٦٥ بەشداری بکات.[٢٢٥] لەبەر ئەوەی وەزارەتی دەرەوە ڕەزامەندی نەدا لەسەر پاسپۆرتی فیشەر بۆ سەردانی کوبا،[٢٢٦] ئەو پێشنیازی ڕێککەوتنێکی تایبەتی کرد کە بەرپرسانی پێشبڕکێکە و یاریزانەکان قبوڵیان کرد: فیشەر جووڵەکانی لە ژوورێک لە یانەی شەترەنجی مارشاڵ دەکرد، کە پاشان بە تێلێپرینتەر بۆ کوبا دەگوازرانەوە.[٢٢٧][٢٢٨][٢٢٩][٢٣٠] لودێک پاکمان تێبینی کرد کە فیشەر «بەھۆی درێژبوونەوەی کاتی یاریکردن کە لە ئەنجامی بەفیڕۆچوونی کات لە گواستنەوەی جووڵەکاندا دروست دەبوو، کەوتبووە ژێر فشارەوە، ئەمەش یەکێکە لە ھۆکارەکانی دۆڕاندنی بە سێ لە کێبەرکێ سەرەکییەکانی.»[٢٣١] پێشبڕکێکە «ئازارێک» بوو بۆ فیشەر، کە دەبوایە بەرگەی دانیشتنی یاریکردنی ھەشت کاتژمێری[٢٣٢]و ھەندێک جار تەنانەت دوازدە کاتژمێری بگرتایە. سەرەڕای ئەم کۆسپە، فیشەر لە شوێنەکانی[٢٣٣]دووەم بۆ چوارەم ھاوبەش بوو، بە ١٥/٢١ (+١٢−٣=٦)، لە دوای پاڵەوانی پێشووی جیھان ڤاسیلی سمیسلۆڤ، کە فیشەر لە یارییە تاکەکەسییەکەیاندا بردییەوە.[٢٣١] پێشبڕکێکە ڕووماڵێکی میدیایی بەرفراوانی بۆ کرا.[٢٣٤][٢٢٦]
لە کانوونی یەکەمدا، فیشەر حەوتەمین پاڵەوانێتی ئەمریکای (١٩٦٥) بردەوە، بە ئەنجامی ٨٫٥/١١ (+٨−٢=١)،[٢٣٥] سەرەڕای دۆڕاندن بە ڕۆبێرت بیرن و ڕیشێڤسکی لە خولەکانی ھەشتەم و نۆیەم. فیشەر ھەروەھا ئاشتبووەوە لەگەڵ خاتوو پیاتیگۆرسکی، داوەتنامەی دووەمین پێشبڕکێی زۆر بەھێزی جامی پیاتیگۆرسکی (١٩٦٦)ی لە سانتا مۆنیکا قبوڵ کرد. فیشەر بە شێوەیەکی کارەساتئامێز دەستی پێکرد و دوای ھەشت خول لەگەڵ دواھەمین کەس یەکسان بوو بە ٣/٨.[٢٣٦][٢٣٧] پاشان گەڕانەوەیەکی بەھێزی ئەنجامدا، لە ھەشت خولی دواتردا ٧/٨ی تۆمار کرد. لە کۆتاییدا، فیناڵیستی پاڵەوانێتی جیھانی شەترەنج بۆریس سپاسکی بە نیو خاڵ لێی بردەوە، ١١٫٥/١٨ی تۆمار کرد بەرامبەر بە ١١/١٨ی فیشەر (+٧−٣=٨).[٢٣٨][٢٣٩]
ئێستا کە تەمەنی بووە ٢٣ ساڵ، فیشەر سەرکەوتوو دەبێت لە ھەموو یاری و پێشبڕکێیەک کە بەشداری تێدا دەکات لە ماوەی ژیانیدا.[٢٤٠]
فیشەر بۆ ھەشتەم و دوا جار پاڵەوانێتی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکای بردەوە (١٩٦٦/٦٧)، تەنھا سێ یەکسانبوونی تێدا بوو (+٨−٠=٣).[٢٤١][٢٤٢] لە مانگەکانی ئازار-نیسان و ئاب-ئەیلوول، فیشەر دوو پێشبڕکێی بەھێزی بردەوە لە مۆنتی کارلۆ، بە ئەنجامی ٧/٩ (+٦−١=٢)،[٢٤٣] و لە سکۆپیە، بە ئەنجامی ١٣٫٥/١٧ (+١٢−٢=٣).[٢٤٤][٢٤٥] لە فلیپین، فیشەر نۆ یاری نمایشی ئەنجامدا لەگەڵ یاریزانە پسپۆڕەکان، ئەنجامەکەشی ٨٫٥/٩ بوو.[٢٤٦]
کشانەوە لەکاتی پێشەنگی پێشبڕکێی نێوان ناوچەیی
دەستکاریسەرکەوتنی فیشەر لە پاڵەوانێتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ساڵی ١٩٦٦/٦٧ مافی بەشداریکردنی پێدا لە خولی داھاتووی پاڵەوانێتی جیھان.[٢٣٥]
لە پێشبڕکێی نێوان ناوچەیی ساڵی ١٩٦٧، کە لە سووسە، توونس بەڕێوەچوو، فیشەر ٨٫٥ خاڵی لە ١٠ یاری یەکەمدا تۆمارکرد و بووە پێشەنگ. ڕێزگرتنی لە شەممەی حەوتەم (ڕۆژی پشوو) بەپێی بیروباوەڕی کڵێسای جیھانی لەلایەن ڕێکخەرانەوە ڕێزی لێگیرا، بەڵام فیشەری لە چەندین ڕۆژی پشوو بێبەشکرد. ئەمەش بووە ھۆی ناکۆکییەک لە خشتەی کاتدا،[٢٤٧] کە وای کرد فیشەر بە ناڕەزایی دوو یاری بدۆڕێنێت و دواتر بکشێتەوە، بەمەش خۆی لە خولی پاڵەوانێتی جیھانی ١٩٦٩ دەرکرد.[٢٤٨] ھەروەھا کێشەکانی پەیوەندیکردن لەگەڵ ڕێکخەرە ناوخۆیییە کەم ئەزموونەکان فاکتەرێکی گرنگ بوون، چونکە فیشەر زانیارییەکی کەمی لە فەرەنسی ھەبوو و ڕێکخەرەکانیش ئینگلیزییەکی زۆر سنووردایان دەزانی. ھیچ کەسێک لە شەترەنجی تونسدا ئەزموونی پێشووی نەبوو لە بەڕێوەبردنی ڕووداوێکی لەم ئاستەدا.[٢٤٩]
لەبەر ئەوەی فیشەر کەمتر لە نیوەی یارییە دیاریکراوەکانی تەواوکردبوو، ھەموو ئەنجامەکانی ھەڵوەشێنرانەوە، واتە ئەو یاریزانانەی لەگەڵ فیشەردا یارییان کردبوو، ئەو یارییانەیان ھەڵوەشێنرایەوە و ئەنجامەکان لە تۆماری فەرمی پێشبڕکێکە سڕانەوە.[٢٠٥]
دووەم نیمچە خانەنشینی
دەستکاریلە ساڵی ١٩٦٨، فیشەر پێشبڕکێکانی لە نێتانیا بردەوە، بە ئەنجامی ١١٫٥/١٣ (+١٠−٠=٣)،[٢٥٠] و لە ڤینکۆڤتسی، بە ئەنجامی ١١/١٣ (+٩−٠=٤)،[٢٥١] بە جیاوازییەکی زۆر.[٢٥٢] پاشان فیشەر بۆ ماوەی ١٨ مانگی داھاتوو وازی لە یاریکردن ھێنا، جگە لە سەرکەوتنێک بەسەر ئەنتۆنی سەیدی لە یارییەکی تیمی لیگی میترۆپۆلیتانی نیویۆرک لە ساڵی ١٩٦٩.[٢٥٣][٢٥٤] ھەر لەو ساڵەدا، فیشەر (بە یارمەتی مامۆستای گەورە لاری ئێڤانس) دووەم کتێبی کۆکراوەی یارییەکانی بڵاوکردەوە: «٦٠ یارییە بیرەوەرییەکانم»، کە لەلایەن سایمۆن و شوستەرەوە بڵاوکرایەوە.[٢٥٥] کتێبەکە «دەستبەجێ سەرکەوتوو بوو».[٢٥٦]
١٩٦٩–١٩٧٢: ڕێگا بەرەو پاڵەوانێتی جیھان
دەستکاریلە ساڵی ١٩٧٠، فیشەر دەستی بە ھەوڵێکی نوێ کرد بۆ بوون بە پاڵەوانی جیھان. ھەنگاوە دراماتیکییەکانی بەرەو ناونیشانەکە وای کرد ببێتە ناوێکی ناسراو لە ھەموو ماڵێکدا و بۆ ماوەیەک شەترەنجی کردە ھەواڵی سەرەکی ڕۆژنامەکان. لە ساڵی ١٩٧٢ ناونیشانەکەی بردەوە، بەڵام سێ ساڵ دواتر دەستی لێ ھەڵگرت.
ڕێگا بەرەو پاڵەوانێتی جیھان
دەستکاریپاڵەوانێتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ساڵی ١٩٦٩ ھەروەھا پێشبڕکێیەکی ناوچەیی بوو، کە سێ براوەی یەکەم دەچوونە پێشبڕکێی نێوان ناوچەیی؛ بەڵام فیشەر بەشداری نەکرد لە پاڵەوانێتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بەھۆی ناکۆکی لەسەر شێوازی پێشبڕکێکە و بڕی خەڵاتەکە. بێنکۆ، یەکێک لە سێ براوەکە، ڕازی بوو شوێنەکەی خۆی لە پێشبڕکێی نێوان ناوچەیی بدات بە فیشەر بۆ ئەوەی ھەلێکی تری ھەبێت بۆ پاڵەوانێتی جیھان؛ لۆمباردیش، کە دوای بێنکۆ «یەکەم کەس بوو لە ڕیزەکەدا»، ھەمان کاری کرد.[٢٥٧][٢٥٨][٢٥٩][٢٦٠][٢٦١][٢٦٢]
لە ساڵانی ١٩٧٠ و ١٩٧١، فیشەر «بەشێوەیەک زاڵبوو بەسەر ھاوچەرخەکانیدا کە پێشتر و دواتر نەبینراوە».[٢٦٣]
پێش پێشبڕکێی نێوان ناوچەیی، لە مانگەکانی ئازار و نیسانی ١٩٧٠، باشترین یاریزانانی جیھان لە یارییەکی یەکێتی سۆڤیەت دژی باقی جیھاندا بەشدارییان کرد لە بێلگراد، یۆگۆسلاڤیا، کە زۆرجار وەک «یاری سەدە» ناودەبرێت. سەرسووڕمانێکی زۆر ھەبوو کاتێک فیشەر بڕیاری بەشداریکردنی دا.[٢٦٤]
لەگەڵ ئێڤانس وەک یاریدەدەری،[٢٦٥] فیشەر فڕی بۆ بێلگراد[٢٦٦] بە نیازی یاریکردن لە تەختەی یەکەم بۆ باقی جیھان.[٢٦٧] بەڵام مامۆستای گەورەی دانیمارکی بێنت لارسن، بەھۆی سەرکەوتنە نزیکەکانی لە پێشبڕکێکاندا، داوای کرد لە جیاتی فیشەر لە تەختەی یەکەم یاری بکات، ھەرچەندە فیشەر خاڵی ئێلۆی بەرزتری ھەبوو.[٢٦٧][٢٦٨] بە سەرسووڕمانی ھەمووان، فیشەر ڕازی بوو.[٢٦٩][٢٧٠] ھەرچەندە تیمی یەکێتی سۆڤیەت بە ٢٠٫٥–١٩٫٥ سەرکەوتنی بەدەستھێنا، "لە چوار تەختەی سەرەوە، سۆڤییەتەکان تەنھا توانییان یەک یاری ببەنەوە لە ١٦ یاری مومکیندا. بابی فیشەر بەرزترین تۆمارکەری تیمەکەی بوو، بە ئەنجامی ٣–١ دژی پێترۆسیان (دوو بردنەوە و دوو یەکسانبوون)."[٢٧١] «فیشەر گومانی بۆ کەس نەھێشتەوە کە پشووە کاتییەکەی لە خولی پێشبڕکێکان بە باشی بەکارھێناوە. پێترۆسیان لە دوو یاری یەکەمدا نزیکەی نەناسرایەوە، کاتێکیش خۆی کۆکردەوە، ھەرچەندە پاڵەپەستۆی خستە سەر بەرامبەرەکەی، نەیتوانی زیاتر لە یەکسانکردنەوەی دوو یاری کۆتایی لە چوار یارییەکەدا بکات».[٢٦٧]
دوای یاری یەکێتی سۆڤیەت دژی باقی جیھان، پاڵەوانێتی جیھانی نافەرمی شەترەنجی خێرا (یارییەکانی ٥ خولەکی) لە ھێرسێگ نۆڤی بەڕێوەچوو. «[ڕووسەکان] پلانیان دانابوو وانەیەک بە فیشەر بڵێن و کەمێک دای بەزێنن».[٢٧٢] پێترۆسیان و تاڵ وەک براوەی چاوەڕوانکراو دادەنران،[٢٧٣] بەڵام فیشەر بەسەر گۆڕەپانی پۆلی باڵادا زاڵبوو بە ١٩/٢٢ (+١٧−١=٤)، زۆر لە پێش تاڵ (١٤٫٥)، کۆرچنۆی (١٤)، پێترۆسیان (١٣٫٥) و برۆنشتاین (١٣).[٢٧٣][٢٧٤] فیشەر تەنھا یەک یاری دۆڕاند (بە کۆرچنۆی، کە تاکە یاریزان بوو توانی ئەنجامێکی یەکسان لەگەڵ فیشەر بەدەستبھێنێت لە پێشبڕکێی دووجار خولی).[٢٧٣][٢٧٥] فیشەر «پاشاکانی یاری خێرای وەک تال، پێترۆسیان و ڤاسیلی سمیسلۆڤی بە ئەنجامێکی پاک تێکشکاند».[٢٧٦] تال سەرسام بوو کە، "لە درێژایی ھەموو پێشبڕکێکەدا تاکە پیادەیەکیشی بە ئاشکرا جێنەھێشت!"، لەکاتێکدا یاریزانەکانی تر "ئەسپ و فیلیان بە کۆمەڵ لەدەستدا".[٢٧٦][٢٧٧] بۆ لۆمباردی، کە زۆر یاری خێرای لەگەڵ فیشەر کردبوو،[٢٧٨] جیاوازی ٤٫٥ خاڵی سەرکەوتنی فیشەر «وەک سەرسووڕمانێکی خۆش ھات».[٢٧٩]
لە نێوان مانگەکانی نیسان-ئایاری ١٩٧٠، فیشەر لە ڕۆڤینی/زاگرێب سەرکەوتنی بەدەستھێنا بە ١٣/١٧ (+١٠−١=٦)، بە جیاوازی دوو خاڵ، لە پێش گلیگۆریچ، ھۆرت، کۆرچنۆی، سمیسلۆڤ و پێترۆسیان.[٢٨٠][٢٨١] لە تەمموز-ئاب، فیشەر گۆڕەپانی زۆربەی مامۆستا گەورەکانی لە بوینس ئایرس تێکشکاند، بە سەرکەوتن بە جیاوازی ٣٫٥ خاڵ و تۆمارکردنی ١٥/١٧ (+١٣−٠=٤).[٢٨٢] پاشان فیشەر لە تەختەی یەکەم بۆ تیمی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا یاری کرد لە ١٩ەمین ئۆڵۆمپیادی شەترەنجدا لە سیگن، کە تێیدا میدالیای زیوی تاکەکەسی بەدەستھێنا، بە تۆمارکردنی ١٠/١٣ (+٨−١=٤)،[١٦٣] کە تەنھا دۆڕانی بەرامبەر پاڵەوانی جیھان بۆریس سپاسکی بوو.[٢٨٣] ڕاستەوخۆ دوای ئۆڵۆمپیادەکە، فیشەر ئولف ئەندەرسۆنی لە یارییەکی نمایشی دا بۆ ڕۆژنامەی سویدی ئێکسپرێسن شکاند.[٢٨٤] فیشەر یارییەکەی بردبووە ئاستێکی نوێوە.[٢٨٥]
فیشەر لە پێشبڕکێی نێوان زۆنەکان (کە لە پالما دی مایۆرکا لە تشرینی دووەم و کانوونی یەکەمی ١٩٧٠ بەڕێوەچوو) سەرکەوتنی بەدەستھێنا بە ١٨٫٥/٢٣ (+١٥−١=٧)،[٢٨٦] زۆر لە پێش لارسن، ئیفیم گێلەر و ڕۆبێرت ھوبنەر، کە ١٥/٢٣یان تۆمارکرد.[٢٨٧][٢٨٨] فیشەر پێشبڕکێکەی بە حەوت سەرکەوتنی بەردەوام کۆتایی پێھێنا.[٢٨٩][٢٩٠] ئەگەر پێشبڕکێی نێوان زۆنەکانی سووس لەبەرچاو نەگرین (کە فیشەر لە کاتی پێشەنگیدا کشایەوە)، سەرکەوتنی فیشەر زنجیرەیەکی ھەشت یەکەم خەڵاتی بەردەوامی لە پێشبڕکێکاندا پێبەخشی.[٢٩١] سەرەڕای ئەمە، پاڵەوانی پێشووی جیھان میخایل بۆتڤینیک کاریگەر نەبوو بە ئەنجامەکانی فیشەر و وتی: «فیشەر بە بلیمەت ناسێنراوە. من لەگەڵ ئەمەدا ھاوڕا نیم… بۆ ئەوەی بە دروستی بە بلیمەت لە شەترەنجدا دابنرێیت، دەبێت نەیارانی ھاوتا بە جیاوازییەکی گەورە ببەزێنیت. تا ئێستا ئەو ئەمەی نەکردووە».[٢٩٢] سەرەڕای سەرنجەکانی بۆتڤینیک، «فیشەر ساڵێکی سەرسووڕھێنەری لە مێژووی شەترەنجدا دەستپێکرد».[٢٩٣]
لە یارییەکانی کاندیدەکانی ١٩٧١دا، فیشەر ئامادەبوو لە چارەکە کۆتایییەکاندا بەرامبەر بە مامۆستا گەورەی سۆڤیەت و پیانۆژەنی کۆنسێرت مارک تایمانۆڤ یاری بکات. یارییەکە لە ناوەڕاستی ئایار لە ڤانکۆڤەر، کۆڵۆمبیای بەریتانی، کەنەدا دەستیپێکرد.[٢٩٤] فیشەر بە گشتی وەک براوە چاوەڕێدەکرا.[٢٩٤][٢٩٥] تایمانۆڤ ھۆکاری ھەبوو کە دڵنیابێت. ئەو پشتگیری ڕێنمایی پتەوی بۆتڤینیکی ھەبوو، کە «بە وردی تۆماری فیشەری شیکردبووەوە و 'دۆسیەیەک'ی لەسەر ئامادەکردبوو»، لەو کاتەوەی کە باسی یاریکردن لەگەڵ فیشەردا بوو لە یارییەک «چەند ساڵێک پێشتر».[٢٩٦] دوای ئەوەی فیشەر تایمانۆڤی لە یاری دووەمی یارییەکەدا شکاند، تایمانۆڤ لە فیشەری پرسی چۆن توانی جووڵەی ١٢. N1c3 بدۆزێتەوە، کە فیشەر وەڵامی دایەوە «کە بیرۆکەکە ھی ئەو نەبوو - لە مۆنۆگرافی مامۆستای سۆڤیەت ئەلێکساندەر نیکیتین لە پەراوێزێکدا تووشی ببوو».[٢٩٧] تایمانۆڤ لەم بارەیەوە وتی: "سەرسوڕھێنەرە کە من، پسپۆڕێکی سیسیلی، ئەم بیرۆکە گرنگە تیۆرییەی ھاونیشتمانییەکەمم لەدەستدابێت، لە کاتێکدا فیشەر لە کتێبێکدا بە زمانێکی بیانی دۆزیبوویەوە!"[٢٩٨] کاتێک ئەنجامەکە گەیشتە ٤–٠، بە قازانجی فیشەر، دواخستنی یاری پێنجەم دیمەنێکی سەرنجڕاکێش بوو.[٢٩٩] شۆنبێرگ ڕوونکردنەوە دەدات لەسەر دیمەنەکە:[٢٧٢]
تایمانۆڤ بە دوو یاریدەدەرەوە ھاتە ڤانکۆڤەر، ھەردووکیان مامۆستای گەورە بوون. فیشەر بە تەنھا بوو. پێی وابوو دیمەنی تایمانۆڤ و یاریدەدەرەکانی پێکەنیناویترین شت بوو کە تا ئێستا بینیبێتی. تایمانۆڤ و یاریدەدەرەکانی دادەنیشتن، شەش دەست بە ھەوادا دەفڕین، کۆمەڵە گیرفانییەکان بە ھەوادا دەشەکانەوە، لەکاتێکدا جۆرەکان لە ھەموو لایەکەوە دەردەبڕدران. تایمانۆڤیش بە ڕوخسارێکی سەرلێشێواوەوە دانیشتبوو. تەنھا پێش دەستپێکردنەوەی یاری [لە یاری پێنجەمدا] یاریدەدەرەکان ھەندێک ئامۆژگاری دوا خولەکیان بە تایمانۆڤ دەدا. کاتێک تایمانۆڤی بێچارە چووە ژووری یاریکردن و دانیشت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی فیشەر، مێشکی ئەوەندە پڕ بوو لە بەردەوامبوونی دژ بە یەک کە تووشی شڵەژان بوو، قەڵایەکی لەبەردەم مەترسی بەجێھێشت و دەستبەجێ خۆی بەدەستەوەدا.
فیشەر تایمانۆڤی بە ئەنجامی ٦–٠ بەزاند.[٣٠٠] کەم وێنە ھەبوو بۆ ئەنجامێکی وا لایەنگیر لە یارییەکدا کە بەرەو پاڵەوانێتی جیھان دەڕوات.[٣٠١]
لە کاتی دۆڕاندنی دوا یاری پێشبڕکێکەدا، تایمانۆڤ شانی ھەڵتەکاند و بە خەمباری بە فیشەری وت: «باشە، ھێشتا مۆسیقاکەم ماوە.»[٣٠٢] بەھۆی دەدایەوە، تایمانۆڤ «لە تیمی یەکێتی سۆڤیەت دەرکرا و بۆ ماوەی دوو ساڵ قەدەغەی گەشتکردنی لێکرا. ڕێگری لێکرا لە نووسینی وتار، مووچەی مانگانەی لێسەندرایەوە… [و] دەسەڵاتداران قەدەغەیان کرد لەسەر شانۆی کۆنسێرت پێشکەشکاری بکات.»[٣٠٣] «دۆڕاندنە وێرانکەرەکە بە کرداری کۆتایی بە ژیانی شەترەنجی تایمانۆڤ ھێنا.»[٣٠٤]
دواتر بەرنامە بۆ فیشەر دانرا کە بەرامبەر بە مامۆستای گەورەی دانیمارکی بێنت لارسن یاری بکات. "سپاسکی پێشبینی ملمنلانێیەکی توندی کرد. 'لارسن لە ڕۆحدا کەمێک بەھێزترە.'"[٣٠٥] پێش یارییەکە، بۆتڤینیک بە بینەرانی تەلەڤیزیۆنی سۆڤیەتی وتبوو:[٣٠٦]
"قورسە بڵێین یارییەکەیان چۆن کۆتایی دێت، بەڵام ڕوونە کە سەرکەوتنێکی وا ئاسان وەک لە ڤانکۆڤەر [دژی تایمانۆڤ] بۆ فیشەر نابێت. پێموایە لارسن سەرسوڕمانی ناخۆشی بۆ [فیشەر] ھەڵگرتووە، بەتایبەت لەبەرئەوەی دوای مامەڵەکردن لەگەڵ تایمانۆڤ بەو شێوەیە، فیشەر دەیەوێت ھەمان شت لەگەڵ لارسن بکات و ئەمە ناکرێت."
فیشەر لارسنی بە ھەمان ئەنجامی ٦–٠ بەزاند.[٣٠٧] ڕۆبێرت بیرن دەنووسێت: «تا ڕادەیەک دەمتوانی یاری تایمانۆڤ وەک جۆرێک لە سەیروسەمەرە تێبگەم - تەنانەت وەک شتێکی نائاسایی، ڕووداوێکی سەیری شەترەنج کە ھەرگیز دووبارە ڕوونادات؛ بەڵام ئێستا ھیچ شتێکم پێ نییە بیڵێم… کەواتە، بۆ من لە پرسیاردایە کە ڕوونی بکەمەوە چۆن بابی، چۆن ھەرکەسێک، دەتوانێت شەش یاری بەدوای یەک لە بلیمەتێکی وەک بێنت لارسن ببەنێتەوە».[٣٠٨] تەنھا ساڵێک پێشتر، لارسن لەسەر تەختەی یەکەم بۆ تیمی پاشماوەی جیھان لە پێش فیشەرەوە یاری کردبوو، و تاکە دۆڕانی بە فیشەر دابوو لە پێشبڕکێی نێوان زۆنەکان. گاری کاسپارۆڤ دواتر نووسی کە ھیچ یاریزانێک ھەرگیز باڵادەستییەکی وای بەسەر ڕکابەرەکانیدا پیشان نەدابوو کە بەراورد بکرێت بە ئەنجامی «سەرسووڕھێنەر»ی ١٢–٠ی فیشەر لە ھەردوو یارییەکەدا.[٣٠٩] ئامارناسی شەترەنج جێف سۆناس دەرەنجام دەردەبڕێت کە سەرکەوتن بەسەر لارسندا «بەرزترین ڕێژەی دەدای تاکە یاری»ی بە فیشەر بەخشی کە تا ئێستا ھەبووبێت.[٣١٠]
لە ٨ی ئابی ساڵی ١٩٧١، لەکاتێکدا کە خۆی ئامادە دەکرد بۆ دوا یاریی پاڵێوراوەکانی لەگەڵ پاڵەوانی پێشووی جیھان تیگران پێترۆسیان، فیشەر سەرکەوتنی بەدەستھێنا لە پێشبڕکێی خێرای یانەی شەترەنجی مانھاتن. لەو پێشبڕکێیەدا، لە بەرامبەر کۆمەڵێک یاریزانی بەھێزدا، فیشەر توانی ٢١٫٥ خاڵ لە کۆی ٢٢ خاڵ بەدەست بھێنێت.[٢٧٤][٣١١]
سەرەڕای ئەنجامەکانی فیشەر بەرامبەر تایمانۆڤ و لارسن، یارییەکەی داھاتووی لەگەڵ پێترۆسیان وەک ئەرکێکی قورس دەھاتە بەرچاو.[٣١٢] لەگەڵ ئەوەشدا، حکوومەتی سۆڤیەت نیگەران بوو لە فیشەر.[٣١٣][٣١٤] "پەیامنێران لە پێترۆسیانیان پرسی ئایا یارییەکە ھەر دوازدە گەڕەکە تەواو دەکات… پێترۆسیان وەڵامی دایەوە[٣١٥] 'لەوانەیە من زووتر بیبەمەوە'،" پاشان گوتی: "نۆزدە سەرکەوتنە بەردەوامەکەی فیشەر کاریگەرییان لەسەر من نییە. ئەو یاریزانێکی گەورەی شەترەنجە بەڵام داھێنەر نییە."[٣١٦]
پێترۆسیان لە یاریی یەکەمدا نوێکارییەکی تیۆریی بەھێزی پیشاندا و دەستکەوتی بەدەستھێنا، بەڵام دواجار فیشەر یارییەکەی بردەوە کاتێک پێترۆسیان لاوازی نواند.[٣١٧][٣١٨][٣١٩] ئەمەش بووە ھۆی ئەوەی فیشەر زنجیرەیەکی ٢٠ سەرکەوتنی بەردەوام بەدەست بھێنێت بەرامبەر باشترین یاریزانانی جیھان (لە یارییەکانی نێوان ناوچەیی و پاڵێوراوەکاندا). ئەم زنجیرە سەرکەوتنە تەنھا لەلایەن شتاینیتزەوە تێپەڕێنرا کە ٢٥ سەرکەوتنی بەردەوامی لە نێوان ساڵانی ١٨٧٣–١٨٨٢ تۆمار کردبوو.[٣٢٠][٢١٦] پێترۆسیان یاریی دووەمی بردەوە و کۆتایی بە زنجیرەی سەرکەوتنەکانی فیشەر ھێنا.[پ][٣٢٢][٣٢٣] دوای سێ یاریی یەک لەدوای یەکی بێ براوە، فیشەر چوار یارییەکەی دواتری بردەوە و یارییەکەی بە ئەنجامی ٦٫٥–٢٫٥ (+٥−١=٣) بردەوە.[٣٢٤]
گۆڤاری «سپۆرتس ئیلەسترەیتد» وتارێکی لەسەر یارییەکە بڵاوکردەوە، تیشکی خستە سەر ئەوەی کە زاڵبوونی فیشەر بەسەر پێترۆسیاندا بەھۆی سیستەمی کۆنی ئامادەکاریی پێترۆسیانەوە بووە:[٣٢٥]
"تۆماری دوایییەی فیشەر ئەو ئەگەرە بەھێزە دەخاتە ڕوو کە ئەو پێشکەوتنێکی لە تیۆری شەترەنجی مۆدێرندا بەدەستھێناوە. وەڵامدانەوەی فیشەر بۆ جووڵەی ١١ی پێترۆسیان لە یاریی یەکەمدا نموونەیەکە: پسپۆڕە ڕووسەکان بۆ ماوەی چەند ھەفتەیەک کاریان لەسەر ئەم گۆڕانکارییە کردبوو، بەڵام کاتێک لەناکاو بەرامبەر فیشەر بەکارھێنرا، ئەو بە تەنیا ڕووبەڕووی دەرەنجامەکانی بووەوە و بە پەیڕەوکردنی بنەما سادە و کلاسیکییەکان سەرکەوت."
دوای تەواوبوونی یارییەکە، پێترۆسیان گوتی: «دوای یاریی شەشەم فیشەر بە ڕاستی بوو بە داھێنەرێک. من لەلایەکی ترەوە، یان تووشی شڵەژان بووم یان ماندوو بووم، یان شتێکی تر ڕوویدا، بەڵام سێ یارییە کۆتایییەکە چیتر شەترەنج نەبوون.»[٣٢٦][٣٢٧] «ھەندێک پسپۆڕ بەردەوام پێداگرییان دەکرد کە پێترۆسیان لە فۆرمی خۆیدا نەبوو، و دەبووایە لە کۆتایی یاریی شەشەمدا ئەنجامێکی باشتری ھەبووایە…» فیشەر لە وەڵامدا گوتی، «خەڵک بۆ ماوەی پازدە ساڵە بە لاوازی لەگەڵمدا یاری دەکەن.»[٣٢٨] ئەنجامەکانی یارییەکانی فیشەر بۆتڤینیکی سەرسام کرد: «قسەکردن لەسەر یارییەکانی فیشەر کارێکی قورسە. لەو کاتەوەی ئەو یارییان دەکات، موعجیزە دەستی پێکردووە.»[٣٢٩] «کاتێک پێترۆسیان وەک پێترۆسیان یاری دەکرد، فیشەر وەک مامۆستایەکی زۆر بەھێزی شەترەنج یاری دەکرد، بەڵام کاتێک پێترۆسیان دەستی کرد بە ھەڵەکردن، فیشەر گۆڕا بۆ داھێنەرێک.»[٣٢٩]
فیشەر پلەبەندییەکی زۆر بەرزتری بەدەستھێنا لە ھەر یاریزانێکی تر لە مێژوودا تا ئەو کاتە.[٣٣٠] لە لیستی پلەبەندیی فیدای مانگی تەممووزی ١٩٧٢دا، پلەبەندیی ئیلۆی ئەو ٢٧٨٥ بوو کە ١٢٥ خاڵ بەرزتر بوو لە پلەبەندیی سپاسکی (ژمارە دووی جیھان) کە ٢٦٦٠ بوو.[٣٣١][٣٣٢][٣٣٣][٣٣٤] ئەنجامەکانی وایان کرد وێنەی بکەوێتە سەر بەرگی گۆڤاری لایف،[٣٣٥] و ڕێگەی پێدا بەرەنگاری بۆریس سپاسکی پاڵەوانی جیھان ببێتەوە، کە ھەرگیز نەیتوانیبوو بیبەزێنێت (+٠−٣=٢).[٣٣٦][٣٣٧]
یاریی پاڵەوانێتیی جیھان
دەستکاریکەلەڕەقیی فیشەر کە بەدرێژایی ژیانی پیشەیی سەبارەت بە مەرجەکانی یاری و پێشبڕکێ ھەیبوو، جارێکی تر لە ئامادەکارییەکانی یارییەکەی لەگەڵ سپاسکیدا دەرکەوت. لە نێو شوێنە پێشنیارکراوەکاندا، ھەڵبژاردەی یەکەمی فیشەر بێلگراد بوو لە یووگۆسلاڤیا، لەکاتێکدا سپاسکی ڕێکیاڤیک لە ئایسلەندا ھەڵبژارد.[٣٣٨] بۆ ماوەیەک وا دەردەکەوت کە ناکۆکییەکە بە دابەشکردنی یارییەکە لە نێوان ئەم دوو شوێنەدا چارەسەر دەکرێت، بەڵام ئەو ڕێکخستنە سەرکەوتوو نەبوو.[٣٣٩] دوای چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە، فیشەر ڕەتی کردەوە لە ئایسلەند دەربکەوێت تا خەڵاتی دارایییەکە زیاد نەکرا. جیم سلەیتەر، دارایی کاری لەندەنی، بڕی ١٢٥٬٠٠٠ دۆلاری ئەمریکی زیادی بەخشی، کە کۆی خەڵاتەکەی گەیاندە ٢٥٠٬٠٠٠ دۆلار (کە ئەمڕۆ دەکاتە ١٫٨٢ ملیۆن دۆلار) و ئەوکات فیشەر ڕازی بوو یاری بکات.[٣٤٠]
پێش و لە ماوەی یارییەکەدا، فیشەر گرنگییەکی تایبەتی بە ڕاھێنانی جەستەیی و لەشساغی خۆی دەدا، کە لەو کاتەدا شێوازێکی نوێ بوو بۆ یاریزانە پێشەنگەکانی شەترەنج. لە ئامادەکارییەکانی بۆ ئەم یارییە، چاوپێکەوتنی لەگەڵ بەرنامەی «٦٠ خولەک» و دیک کاڤێت ئەنجامدا و گرنگیی لەشساغی جەستەیی لە ئامادەکارییەکانیدا ڕوونکردەوە. ئەو لێھاتوویییەکانی تێنسی خۆی تا ئاستێکی باش پەرەپێدابوو، و لە ڕۆژانی پشوودا لە ڕیکیاڤیک زۆر یاری دەکرد. ھەروەھا ڕێکی خستبوو کە بە تەنھا لە کاتی دیاریکراودا مەلەوانگەی ھۆتێلەکەی بەکاربھێنێت، و بۆ ماوەی درێژ مەلەی دەکرد، زۆربەی کات درەنگانی شەو.[٣٤١] بەگوێرەی نیکۆلای کرۆگیوس، مامۆستای گەورەی سۆڤیەت، فیشەر «گرنگییەکی زۆری بە وەرزش دەدا، مەلەی دەکرد و تەنانەت بۆکسیشی دەکرد…»[٣٤٢]
یارییەکە لە ڕیکیاڤیک لە مانگی تەممووز تا ئەیلوولی ١٩٧٢ بەڕێوەچوو. ویلیام لۆمباردی لەگەڵ فیشەر بوو؛ جگە لە یارمەتیدانی لە شیکردنەوەدا،[٣٤٣] لۆمباردی لەوانەیە ڕۆڵێکی گرنگی ھەبووبێت لە ڕازیکردنی فیشەر بۆ بەشداریکردن و بەردەوامبوون لە یارییەکەدا.[٣٤٤] ئەمە یەکەم یاری بوو کە لە ئەمریکا لە کاتی سەرەکیدا پەخش کرا.[٣٤٥][٣٤٦] فیشەر دوو یاریی یەکەمی بە شێوەیەکی سەیر دۆڕاند: یەکەمیان کاتێک جووڵەیەکی مەترسیداری بە سەربازێک کرد لە کۆتایییەکی یەکسان، دووەمیان بە خۆبەختکردن کاتێک ڕەتی کردەوە یاری بکات لە ناکۆکییەک لەسەر بارودۆخی یاریکردن.[٣٤٧] لەوانە بوو فیشەر ھەموو یارییەکە بە خۆبەختکردن بدۆڕێنێت، بەڵام سپاسکی، کە نەیدەویست بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی بیباتەوە، ملی دا بۆ داواکارییەکانی فیشەر بۆ گواستنەوەی یاریی داھاتوو بۆ ژوورێکی پشتەوە، دوور لە کامێراکان، کە بوونیان فیشەری بێزار کردبوو.[٣٤٨][٣٤٩] دوای ئەو یارییە، یارییەکە گەڕێندرایەوە بۆ سەر شانۆ و بەبێ ھیچ ڕووداوێکی جیددی تر بەردەوام بوو. فیشەر حەوت لە ١٩ یاریی داھاتوو بردەوە، تەنھا یەکێکی دۆڕاند و یازدەی یەکسان کرد، بۆیە یارییەکەی بە ١٢٫٥–٨٫٥ بردەوە و بوو بە یازدەیەمین پاڵەوانی شەترەنجی جیھان.[٣٤٥]
دەرھاویشتەکانی جەنگی سارد یارییەکەی کردە سەنسەیشنێکی میدیایی.[٣٥٠] ناونرا «یاریی سەدە» ،[ت][٣٥٢][٣٥٣][٣٥١] و ڕووماڵی میدیایی لە لاپەڕەی یەکەمی ڕۆژنامەکانی ئەمریکا و سەرتاسەری جیھان بەدەستھێنا.[٣٥١][٣٥٤] سەرکەوتنی فیشەر سەرکەوتنێکی ئەمریکی بوو لە بوارێکدا کە یاریزانە سۆڤیەتییەکان - کە بە توندی پەیوەست و پشتگیریکراو بوون لەلایەن دەوڵەتەوە - بۆ چارەکە سەدەی پێشوو باڵادەست بوون تێیدا. کاسپارۆڤ تێبینی کرد، «فیشەر لە ڕووی ئایدۆلۆژییەوە دەگونجێت لەگەڵ چوارچێوەی سەردەمی جەنگی سارددا: داھێنەرێکی ئەمریکی بە تەنھا بەرەنگاری ئامێری شەترەنجی سۆڤیەت دەبێتەوە و دەیبەزێنێت».[٣٥٥][٣٥٦] یان تیمان، مامۆستای گەورەی ھۆڵەندی، سەرکەوتنی فیشەر بە «چیرۆکی پاڵەوانێکی تەنیا کە بەسەر ئیمپراتۆرییەتێکی تەواودا زاڵ دەبێت» ناودەبات.[٣٥٧] خوشکی فیشەر تێبینی کرد، «بابی ھەموو ئەمەی لە وڵاتێکدا کرد کە تا ڕادەیەکی زۆر کولتووری شەترەنجی تێدا نەبوو. وەک ئەوە وابوو کە ئێسکیمۆیەک یاریگایەکی تێنسی لە ناو بەفردا پاککردبێتەوە و دواتر پاڵەوانێتی جیھانی بردبێتەوە».[٣٥٨]
لەگەڵ گەڕانەوەی فیشەر بۆ نیویۆرک،[٣٥٩] ڕۆژێکی بابی فیشەر بەڕێوەچوو.[٣٦٠] چەندین پێشنیاری ڕیکلامکردنی بەرھەمی پێشکەش کرا کە بەھاکەی «لانیکەم ٥ ملیۆن دۆلار» بوو (ئەمڕۆ دەکاتە ٣٦٫٤ ملیۆن دۆلار)، کە ھەموویانی ڕەتکردەوە.[٣٦١] لەسەر بەرگی گۆڤاری Sports Illustrated[٣٦٢] لەگەڵ مارک سپیتز، پاڵەوانی مەلەوانیی ئۆڵۆمپیی ئەمریکی دەرکەوت و ھەروەھا لە بەرنامەی دیک کاڤێت شۆ و تایبەتمەندییەکی تەلەڤیزیۆنی بۆب ھۆپ دەرکەوت.[٣٦٣] ئەندامێتی لە فیدراسیۆنی شەترەنجی ئەمریکا لە ساڵی ١٩٧٢دا دوو ھێندە بوو،[٣٦٤] و لە ١٩٧٤دا گەیشتە لوتکە؛ لە شەترەنجی ئەمریکیدا، ئەم ساڵانە بە گشتی بە «گەشەی فیشەر» ناودەبرێن. ئەم یارییە سەرنجی جیھانیی زیاتری ڕاکێشا لە ھەر پاڵەوانێتییەکی شەترەنجی پێش یان دوای خۆی.[٣٦٥]
لەدەستدانی ناونیشان
دەستکاریفیشەر بڕیار بوو لە ساڵی ١٩٧٥ پارێزگاری لە ناونیشانەکەی بکات دژی ئەناتۆلی کارپۆڤ، کە وەک ڕکابەری دەرکەوتبوو.[٣٦٦] فیشەر، کە ھیچ یارییەکی کێبڕکێی نەکردبوو لەدوای یارییە جیھانییەکەی لەگەڵ سپاسکی، لە ئەیلوولی ١٩٧٣دا پێشنیارێکی بۆ یارییەکە خستەڕوو، بە ڕاوێژ لەگەڵ فرێد کرامەری بەرپرسی FIDE. ئەو سێ داواکاریی سەرەکی (نەگۆڕ) خستەڕوو:
- یارییەکە بەردەوام دەبێت ھەتا یەکێک لە یاریزانەکان ١٠ یاری دەباتەوە، یەکسانییەکان بە ھەند وەرناگیرێن.
- ھیچ سنوورێک نییە بۆ ژمارەی کۆی یارییەکان.
- لە حاڵەتی ئەنجامی ٩–٩، پاڵەوانەکە (فیشەر) ناونیشانەکەی دەپارێزێت، و خەڵاتی دارایییەکە بە یەکسانی دابەش دەکرێت.[٣٦٧]
فیشەر بەڵگەی ھێنایەوە کە ئەم داواکارییانە گونجاون چونکە بە پێچەوانەوە یاریزانێک کە پێشەنگ بووە دەتوانێت ھەندێک دانە بگۆڕێتەوە و ھەندێک یاری یەکسان بکات، بەرەو ناونیشانەکە بڕوات. ئەمە لەوانەیە ئەوە بێت کە لە یاری ١٩٧٢دا ڕوویدا (یارییەکانی ١٤–٢٠ ھەموویان یەکسان بوون)، بەڵام ئەمە شێوازێکی شەترەنج بوو کە فیشەر بە ناشیرین دەیزانی. لەژێر فۆرماتی ١٠-بردنەوە پێشنیارکراودا، کەسێک ھێشتا دەبێت بۆ بردنەوە یاری بکات.[٣٦٨]
زۆرێک لە چاودێران داواکاری بەندی ٩–٩ی فیشەریان بە نادادپەروەر دەزانی چونکە پێویستی بە بردنەوەی ڕکابەر دەکرد بە لانیکەم دوو یاری (١٠–٨).[٣٦٩] بۆتڤینیک بەندی ٩–٩ی بە «نایاریزانانە» ناو برد.[٣٧٠] کۆرچنۆی، داڤید برۆنشتاین، و لێڤ ئەلبورت بەندی ٩–٩یان بە گونجاو دەزانی.[٣٧١][٣٧٢][٣٧٣] کۆرچنۆی بە تایبەتی وتی:[٣٧٤]
ئایا فیشەر ڕاست بوو لە داواکردنی پاراستنی ناونیشانی جیھانی بە دوو خاڵ ھاندیکاپ - کە ڕکابەر بە ئەنجامی ١٠–٨ بە براوە دابنرێت و پاڵەوان ناونیشانەکەی بپارێزێت لە حاڵەتی یەکسانی ٩–٩؟ بەڵێ، ئەمە زۆر سروشتی بوو: پاڵەوان شایەنی ئەمەیە، جگە لەوەی کە یاریکردنی زیاتر بۆ یەکەم بردنەوە لە حاڵەتی ئەنجامی یەکسان ھیچ نەبێت تەنھا لۆتۆیەک دەبێت - براوە لەو حاڵەتەدا ناتوانێت بانگەشەی ئەوە بکات کە سەرکەوتنێکی بڕواپێکراوی بەدەستھێناوە.
ھەروەھا کێشەی پراکتیکی میوانداریکردنی یارییەکی بێسنووریش ھەبوو. ئەگەر ھیچ یەک لە یاریزانەکان نەیانتوانیبا باڵادەستی خۆیان بسەلمێنن و زنجیرەیەکی بێکۆتایی لە یەکسانی ھەبووایە، تێچووی یارییەکە زۆر زۆر دەبوو.[٣٦٨]
کۆنگرەیەکی ئێف ئای دی ئی لە ساڵی ١٩٧٤ لە کاتی ئۆڵۆمپیادی نیس لە فەرەنسا بەسترا. نوێنەرەکان دەنگیان لەسەر پێشنیاری ١٠-بردنەوەکەی فیشەر دا، بەڵام دوو پێشنیارەکەی تریان ڕەتکردەوە، و ژمارەی یارییەکانیان لە پێشبڕکێکەدا سنووردار کرد بە ٣٦.[٣٧٥] لە وەڵامی بڕیاری ئێف ئای دی ئی دا، فیشەر لە ٢٧ی حوزەیرانی ١٩٧٤ تەلێکی بۆ ئویڤ نارد:[٣٧٦][٣٧٧][٣٧٨]
وەک لە تەلەگرامەکەمدا بۆ نوێنەرانی ئێف ئای دی ئی ڕوونم کردەوە، مەرجەکانی پێشبڕکێکە کە من پێشنیارم کردبوو نەگۆڕ بوون. بەڕێز کرامەر پێی ڕاگەیاندم کە یاساکانی براوەبوون بە یەکەم یاریزان کە دە یاری دەباتەوە، یەکسانییەکان بە ھەند وەرنەگیراون، ژمارەی بێسنووری یارییەکان و ئەگەر نۆ بردنەوە بۆ نۆ پێشبڕکێکە یەکسان بێت لەگەڵ گەڕاندنەوەی ناونیشان بۆ پاڵەوان و دابەشکردنی خەڵاتی دارایی بە یەکسانی، لەلایەن نوێنەرانی ئێف ئای دی ئی و ڕەتکراونەتەوە. بەم کارە ئێف ئای دی ئی بڕیاری داوە دژی بەشداریکردنم لە پاڵەوانێتی جیھانی شەترەنجی ١٩٧٥. لەبەر ئەوە، من دەست لە ناونیشانی پاڵەوانێتی جیھانی شەترەنجی ئێف ئای دی ئی ھەڵدەگرم. بە دڵسۆزییەوە، بابی فیشەر.
نوێنەرەکان وەڵامیان دایەوە بە دووپاتکردنەوەی بڕیارەکانی پێشوویان، بەڵام دەستلەکارکێشانەوەکەی فیشەریان قبوڵ نەکرد و داوایان لێکرد دووبارە بیر لە بڕیارەکەی بکاتەوە.[٣٧٩]
بەھۆی ھەوڵە بەردەوامەکانی بەرپرسانی فیدراسیۆنی شەترەنجی ئەمریکا،[٣٨٠] کۆنگرەیەکی تایبەتی FIDE لە ئازاری ١٩٧٥ لە بێرگێنی ھۆڵەندا بەسترا،[٣٨١] کە تێیدا قبوڵکرا کە پێشبڕکێکە دەبێت ماوەکەی بێسنوور بێت، بەڵام بەندی ٩–٩ جارێکی تر ڕەتکرایەوە، بە جیاوازییەکی کەمی ٣٥ دەنگ بەرامبەر ٣٢.[٣٨٢] ئێف ئای دی ئی دوا وادەی ١ی نیسانی ١٩٧٥ی دانا بۆ فیشەر و کارپۆڤ تاکو بەشداریکردنیان لە پێشبڕکێکەدا پشتڕاست بکەنەوە. ھیچ وەڵامێک لە فیشەرەوە نەگەیشت تا ٣ی نیسان. بەم شێوەیە، بە شێوەیەکی خۆکار، کارپۆڤ بە فەرمی بوو بە پاڵەوانی جیھان.[٣٨٣] لە ژیاننامە خۆنووسەکەی ساڵی ١٩٩١دا، کارپۆڤ پەشیمانی خۆی دەربڕی کە پێشبڕکێکە ئەنجام نەدرا، و بانگەشەی ئەوەی کرد کە لەدەستدانی دەرفەتی بەربەرەکانێکردنی فیشەر گەشەی شەترەنجی خۆی دواخست. کارپۆڤ چەند جارێک دوای ١٩٧٥ چاوی بە فیشەر کەوت، لە ھەوڵە دۆستانە بەڵام سەرئەنجام ناسەرکەوتووەکاندا بۆ ڕێکخستنی پێشبڕکێیەک، لەبەر ئەوەی کارپۆڤ ھەرگیز ڕازی نەدەبوو یاری بکات تا ١٠.[٣٨٤]
براین کارنی لە وۆڵ ستریت جۆرناڵ ڕای وابوو کە سەرکەوتنی فیشەر بەسەر سپاسکی لە ساڵی ١٩٧٢دا ھیچی بۆ سەلماندن نەھێشتەوە، جگە لەوەی کە لەوانەیە ڕۆژێک کەسێک بتوانێت بیبەزێنێت، و ئەو بایەخی بە مەترسی دۆڕاندن نەدەدا. ھەروەھا ڕای وابوو کە ڕەتکردنەوەی فیشەر لە ناسینی ھاوتاکانی ڕێگەی بە پەرەسەندنی پارانۆیای دا: «پاڵەوانێتی جیھانی کە بردییەوە… بۆچوونی ئەوی سەبارەت بە خۆی وەک یاریزانێکی شەترەنج پشتڕاست کردەوە، بەڵام ھەروەھا ئەوی لە کاریگەرییە مرۆیییەکانی جیھانی دەوروبەری داماڵی. ئەو کەوتە نێو شتێکەوە کە تەنھا دەکرێت بە جۆرێک لە شێتی دابنرێت».[٢٠٤]
برۆنشتاین پێی وابوو کە فیشەر «مافی ئەوەی ھەبوو یارییەکە لەگەڵ کارپۆڤ بە مەرجەکانی خۆی ئەنجام بدات».[٣٨٥] ساڵانێک دواتر، لە پێشبڕکێکەی ساڵی ١٩٩٢ی دژی سپاسکی، فیشەر بە ھەمان شێوە وتی کە کارپۆڤ بوو کە ڕەتی کردەوە لەژێر مەرجەکانی فیشەردا یاری لەگەڵدا بکات.[٣٨٦]
ئایا کارپۆڤ دەیتوانی فیشەر ببەزێنێت بابەتێکی گریمانەیییە. لێڤ ئەلبورت، مامۆستای گەورەی سۆڤیەت، پێی وابوو کە بڕیاری ملنەدان بە داواکارییەکانی فیشەر لەسەر «تێڕوانینی ژیرانەی کارپۆڤ بۆ تواناکانی خۆی» دامەزرابوو.[٣٨٧] سپاسکی پێی وابوو کە فیشەر لە ساڵی ١٩٧٥دا دەیبردەوە بەڵام کارپۆڤ دووبارە خۆی دەگەیاند و لە ساڵی ١٩٧٨دا فیشەری دەبەزاند.[٣٨٨] بەگوێرەی سوزان پۆلگار، شرۆڤەکاران دابەش بوون، بە زۆرینەیەکی کەم پێیان وایە فیشەر دەیبردەوە، بۆچوونێک کە ئەویش لەگەڵیدایە.[٣٨٨]
گاری کاسپارۆڤ، پاڵەوانی پێشووی جیھان، بەڵگەی ھێنایەوە کە کارپۆڤ دەرفەتی باشی دەبوو، چونکە بە شێوەیەکی بڕواپێکراو سپاسکی بەزاندبوو و نەوەیەکی نوێی پیشەگەری بەھێز بوو، و لە ڕاستیدا یارییەکانی کوالێتی بەرزتر بوون، لەکاتێکدا فیشەر بۆ ماوەی سێ ساڵ چالاک نەبوو.[٣٨٩] کارپۆڤ خۆی لە ساڵی ٢٠٢٠دا وتی کە پێی وابوو دەرفەتی ھەبوو، ئەگەرچی نەیدەتوانی بڵێت کە لە پێشەوە دەبوو.[٣٩٠]
گۆشەگیری لەناکاو
دەستکاریدوای پاڵەوانییەتی جیھانی شەترەنجی ساڵی ١٩٧٢، فیشەر نزیکەی ٢٠ ساڵ ھیچ یارییەکی کێبڕکێی لە بەردەم خەڵکدا نەکرد.[٣٩١] لە ساڵی ١٩٧٧ لە کامبریج، ماساچووسیتس، سێ یاری لەگەڵ بەرنامەی کۆمپیوتەری گرینبڵات (ئێم ئای تی) ئەنجامدا و ھەر سێکیانی بردەوە.[٣٩٢]
گواستییەوە بۆ ناوچەی لۆس ئەنجلۆس و بۆ ماوەیەک پەیوەندی بە کڵێسای جیھانییەوە کرد.[٣٩٣] لە ٢٦ی ئایاری ١٩٨١، کاتێک لە پاسادێنا پیاسەی دەکرد، فیشەر لەلایەن پۆلیسێکەوە دەستگیر کرا، چونکە لە کەسێک دەچوو کە تازە لەو ناوچەیەدا دزی کردبوو.[٣٩٤] فیشەر، کە ئیدیعای ئەوەی کرد لە کاتی دەستگیرکردنەکەدا تۆزێک بریندار بووە،[٣٩٥] وتی کە بۆ ماوەی دوو ڕۆژ ڕاگیراوە، دووچاری پەلامار و چەندین جۆری خراپ مامەڵەکردن بووەتەوە،[٣٩٦] و بە کەفالەتی ١٠٠٠ دۆلار ئازاد کراوە.[٣٩٧] فیشەر نامیلکەیەکی ١٤ لاپەڕەیی بڵاوکردەوە کە تێیدا وردەکاری تۆمەتەکانی سەبارەت بە خراپ ڕەفتاری پۆلیس باسکردبوو، و وتبووی کە دەستگیرکردنەکەی «پیلانگێڕی و سازکراو» بووە.[٣٩٨][٣٩٩][٤٠٠]
لە ساڵی ١٩٨١، فیشەر لە ماڵی مامۆستای مەزنی شەترەنج پیتەر بییاساس لە سان فرانسیسکۆ مایەوە، لەوێ، لە ماوەی چوار مانگدا، حەڤدە جار بییاساسی لە زنجیرەیەک یاری خێرادا شکاند.[٤٠١][٤٠٢] لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ڕاپۆرتەری سپۆرتس ئیلەسترەیتد ویلیام ناک، بییاساس ھەڵسەنگاندنی خۆی بۆ یاری فیشەر دەربڕی:[٤٠٠][٤٠٣]
"ئەو زۆر باش بوو. ھیچ سوودێکی نەبوو یاری لەگەڵدا بکەیت. سەرنجڕاکێش نەبوو. من دەدۆڕام، و بۆم ڕوون نەبوو بۆچی. وەک ئەوە نەبوو کە من ئەم ھەڵەیە یان ئەو ھەڵەیەم کردبێت. وەک ئەوە وابوو کە لە سەرەتاوە بە تەدریجی بەسەرمدا زاڵ دەبوو. ھیچ کاتێکی نەدەبرد بۆ بیرکردنەوە. خەمبارترین شت ئەوە بوو کە من تەنانەت نەدەگەیشتمە کۆتایی یارییەکە. ھیچ کۆتایییەکم لەبیر نییە. ئەو بە ڕاستی باوەڕی وایە کە کەس نییە یاری لەگەڵدا بکات، کەس شایانی ئەو نییە. من یاریم لەگەڵدا کرد، و دەتوانم ئەوە پشتڕاست بکەمەوە."
لە ساڵانی ١٩٨٨–١٩٩٠، فیشەر پەیوەندییەکی لەگەڵ یاریزانی شەترەنجی ئەڵمانی پێترا ستادلەر ھەبوو، کە سپاسکی پەیوەندی نێوانیانی دروست کردبوو. کاتێک دواتر ستادلەر کتێبێکی دەربارەی پەیوەندییەکەیان بڵاوکردەوە،[٤٠٤] سپاسکی داوای لێبوردنی لە فیشەر کرد.[٤٠٥]
یارییە گەڕاوەکەی ١٩٩٢ لەگەڵ سپاسکی
دەستکاریفیشەر دوای بیست ساڵ گۆشەگیری دەرکەوتەوە بۆ ئەوەی لەگەڵ سپاسکی (کە لەو کاتەدا لە پلەی ٩٦–١٠٢ی پێڕستی پۆلێنکردنی ئێف ئای دی ئی دا بوو) لە «یاری تۆڵەی سەدەی بیستەم» لە ساڵی ١٩٩٢ دا بەشداری بکات. ئەم یارییە لە سڤێتی ستیڤان و بێلگراد، یوگسلاڤیا، ئەنجامدرا، سەرەڕای گەمارۆی نەتەوە یەکگرتووەکان کە سزای چالاکییە بازرگانییەکانیشی دەگرتەوە. فیشەر داوای کرد کە ڕێکخەرەکان یارییەکە وەک «پاڵەوانییەتی جیھانی شەترەنج» ناوزەد بکەن، ھەرچەندە گاری کاسپارۆڤ پاڵەوانی جیھانی ئێف ئای دی ئیی دانپێدانراو بوو.[٤٠٦] فیشەر پێداگری دەکرد کە ئەو ھێشتا پاڵەوانی ڕاستەقینەی جیھانە، و کە ھەموو یارییەکانی پاڵەوانییەتی جیھانی پەسەندکراوی ئێف ئای دی، کە کارپۆڤ، کۆرچنۆی و کاسپارۆڤی تێدا بەشداربوون، دەرەنجامەکانیان پێشتر ڕێکخرابوون. خەڵاتی یارییە گەڕاوەکە ٥ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی بوو، کە ٣٫٣٥ ملیۆن دۆلاری بۆ براوە دانرابوو.[٤٠٧][٤٠٨] ئەمە گەورەترین خەڵات بوو و ھێشتاش گەورەترین خەڵاتە بۆ یارییەک لە مێژووی شەترەنجدا.
بەگوێرەی مامۆستای مەزن ئەندرۆ سۆڵتیس:[٤٠٩]
"[یارییەکانی کێبڕکێکە] کوالیتییەکی باشیان ھەبوو، بەتایبەتی کاتێک بەراورد دەکرێن لەگەڵ یارییەکانی پاڵەوانییەتی کاسپارۆڤ لە ساڵەکانی ١٩٩٣، ١٩٩٥ و ٢٠٠٠ بۆ نموونە. ھەروەھا یارییەکان بیری زۆر لایەنگری ھێنایەوە کە فیشەر چەند نامۆ بوو لە ١٩٩٢ دا. ئەو ھێشتا کرانەوەکانی نەوەیەکی پێشووی بەکاردەھێنا. لەوەش زیاتر، ئەو تەنھا یاریزانە بەھێزەکە بوو لە جیھاندا کە متمانەی بە کۆمپیوتەر نەبوو و بە یاریدەدەر و لایەنگرانەوە دەورە نەدرابوو."
فیشەر کێبڕکێکەی بە ١٠ بردنەوە، ٥ دۆڕان و ١٥ یەکسانبوون بردەوە.[٤١٠] کاسپارۆڤ وتی: «بابی یارییەکی ئاسایی دەکات، ھیچی تر. لەوانەیە ھێزی ٢٦٠٠ یان ٢٦٥٠ بێت. لە نێوان ئێمەدا نزیک نابێت».[٤١١] یاسر سەیراوان پێی وابوو کە کێبڕکێکە سەلماندی کە ھێزی یاریکردنی فیشەر «لە شوێنێک لە نێو دە یاریزانە باشەکەی جیھاندایە».[٤١٢]
فیشەر و سپاسکی دە کۆنگرەی ڕۆژنامەوانییان لە ماوەی کێبڕکێکەدا ئەنجامدا.[٤١٣] سەیراوان ئامادەی کێبڕکێکە بوو و چەندین جار لەگەڵ فیشەر کۆبووەوە؛ ئەو دووانە ھەندێک لە یارییەکانی کێبڕکێکەیان شیکردەوە و قسەوباسی تایبەتیان ھەبوو. دواتر سەیراوان نووسی: «دوای ٢٣ی ئەیلوول [١٩٩٢]، زۆربەی ئەوەی کە ھەرگیز دەربارەی بابی خوێندبوومەوە لە مێشکمدا فڕێدا. تەنھا زبڵ بوون. بابی ھەڵەتێگەیشتووترین و ھەڵە دەرکراوترین کەسایەتییە کە لەسەر ڕووی زەوی دەژی.»[٤١٤] ئەو زیادی کرد کە فیشەر لە کامێرا نەدەترسا، بە ئاسانی پێدەکەنی و پێدەکەنی، «نوکتەبازێکی باش بوو» و «قسەکەرێکی تەواو خۆش» بوو.[٤١٥]
وەزارەتی خەزێنەی ویلایەتە یەکگرتووەکان پێش دەستپێکردنی کێبڕکێکە ئاگاداری فیشەری کردەوە کە بەشداریکردنی نایاسایییە، کە پێشێلی فەرمانی جێبەجێکردنی ١٢٨١٠ی سەرۆک جۆرج ئێچ دەبلیوو بوش دەکات کە سزاکانی بڕیاری ٧٥٧ی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان سەپاندووە دژی ئەنجامدانی چالاکی ئابووری لە یوگسلاڤیا.[٤١٦] لە وەڵامدا، لە یەکەم کۆنگرەی ڕۆژنامەوانی دیاریکراودا لە ١ی ئەیلوولی ١٩٩٢، لەبەردەم میدیای نێودەوڵەتیدا، فیشەر تفی کردە سەر فەرمانی ئەمریکا و وتی «ئەمە وەڵامی منە».[٤١٧] پێشێلکردنی فەرمانەکە لەلایەن ئەوەوە وای لە بەرپرسانی فیدراڵی ئەمریکا کرد فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ دەربکەن دوای تەواوبوونی کێبڕکێکە، بە ئاماژەدان بە "بەندەکانی ١٧٠١، ١٧٠٢،[٤١٨] و ١٧٠٥ی بەشی ٥٠ی یاسای ویلایەتە یەکگرتووەکان و فەرمانی جێبەجێکردنی ١٢٨١٠".[٤١٩][٤٢٠]
پێش یارییە گەڕاوەکە لەگەڵ سپاسکی، فیشەر کێبڕکێیەکی ڕاھێنانی لەگەڵ سڤێتۆزار گلیگۆریچ لە سڤێتی ستیڤان بە شەش بردنەوە، یەک دۆڕان و سێ یەکسانبوون بردبووەوە.[٤٢١]
ژیانی دواتر و مردن
دەستکاریژیان وەک کۆچبەرێک
دەستکاریدوای کێبڕکێی ١٩٩٢ لەگەڵ سپاسکی، فیشەر، کە ئێستا ھەڵاتوو بوو، گەڕایەوە بۆ نادیاری ڕێژەیی، لە بووداپێست، ھەنگاریا نیشتەجێ بوو، و گوایە پەیوەندییەکی لەگەڵ مامۆستای گەنجی شەترەنجی ھەنگاری زیتا ڕایچانی ھەبووە.[٤٠٠][٤٢٢] فیشەر ڕای گەیاند کە شەترەنجی ستاندارد کۆن بووە و ئێستا یارییەکانی خێرای جۆرەکانی شەترەنج دەکات، وەک (شەتڕەنج ٩٦٠). سەردانی خێزانی پۆلگاری کرد لە بووداپێست و چەندین یاری لەگەڵ یودیت، ژوژا و ژۆفیا پۆلگار شیکردەوە.[٤٢٣][٤٢٤][٤٢٥] لە ساڵانی ١٩٩٨ و ١٩٩٩، ھەروەھا لە ماڵی مامۆستای مەزنی گەنجی ھەنگاری پیتەر لیکۆ مایەوە.[٤٢٦]
لە ساڵی ٢٠٠٠ بۆ ٢٠٠٢، فیشەر لە باگیۆ لە فلیپین ژیا، لە ھەمان کۆمەڵگەی مامۆستای مەزنی فلیپینی یوجین تۆڕی، ھاوڕێیەکی نزیکی کە لە کاتی کێبڕکێکەی ١٩٩٢ لەگەڵ سپاسکی وەک یاریدەدەری دووەمی کاری کردبوو.[٤٢٧][٤٢٨] تۆڕی فیشەری بە ژنێکی ٢٢ ساڵان بەناوی مارلین یۆنگ ناساند.[ج] لە ٢١ی ئایاری ٢٠٠١، مارلین یۆنگ کچێکی بەناوی جینکی یۆنگ بوو، و ئیدیعای کرد کە فیشەر باوکی منداڵەکەیە،[٤٢٩][٤٣٠] ئیدیعایەک کە دواتر پاش مردنی فیشەر بە دی ئێن ئەی ڕەتکرایەوە.[٤٣١][٤٣٢]
لێدوانەکانی لەسەر ھێرشەکانی ١١ی ئەیلوول
دەستکاریکەمێک دوای نیوەشەوی ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٠١، بە کاتی ناوخۆیی فلیپین (نزیکەی چوار کاتژمێر دوای ھێرشە تیرۆریستییەکانی ١١ی ئەیلوولی ٢٠٠١ لە ویلایەتە یەکگرتووەکان)، چاوپێکەوتنێکی ڕاستەوخۆ لەگەڵ فیشەر لەلایەن پابلۆ مێرکادۆوە لە وێستگەی باگیۆی تۆڕی ڕادیۆی بۆمبۆ ئەنجامدرا. فیشەر ڕای گەیاند کە خۆشحاڵە کە ھێرشەکان ڕوویانداوە، لەگەڵ دەربڕینی بۆچوونی خۆی لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ویلایەتە یەکگرتووەکان و ئیسرائیل، و وتی، "من دەستخۆشی لە کردەوەکە دەکەم. سەیرکە، کەس ئەوە … نابینێت کە ویلایەتە یەکگرتووەکان و ئیسرائیل بۆ چەندین ساڵە خەریکی کوشتنی فەلەستینییەکانن …".[٤٣٣][٤٣٤][٤٣٥][٤٣٦] ھەروەھا وتی، «ئەو ڕەفتارە ناخۆشەی کە ویلایەتە یەکگرتووەکان لە ھەموو جیھاندا ئەنجامی دەدات … ئەمە تەنھا پیشانت دەدات، کە ئەوەی دەیکەیت، بەسەر خۆتدا دێتەوە، تەنانەت بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکانیش.»[٤٣٣][٤٣٤] فیشەر ھەروەھا ئاماژەی بە فیلمی «حەوت ڕۆژ لە ئایار» (١٩٦٤) کرد و وتی ھیوادارە کوودەتایەک لە ویلایەتە یەکگرتووەکان ڕووبدات: «[ھیوادارم] وڵات لەلایەن سوپاوە داگیر بکرێت - ھەموو کەنیسەکان دادەخەن، ھەموو جوولەکەکان دەستگیر دەکەن، سەدان ھەزار سەرکردەی جوولەکە لە سێدارە دەدەن.»[٤٣٧][٤٣٨] لە وەڵامی لێدوانەکانی فیشەر سەبارەت بە ١١ی ئەیلوول، فیدراسیۆنی شەترەنجی ویلایەتە یەکگرتووەکان بڕیارێکی دەرکرد بۆ ھەڵوەشاندنەوەی مافی ئەندامێتی ئەو لە ڕێکخراوەکەدا.[٤٣٩] مافی فیشەر بۆ ئەوەی ببێتە ئەندام لە ساڵی ٢٠٠٧ دا گەڕێندرایەوە.[٤٤٠]
دەستگیرکردن لە ژاپۆن
دەستکاریفیشەر بۆ ماوەیەک لە ژاپۆن ژیا. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠٠٤، لە وەڵامی نامەیەک لە بەرپرسانی ئەمریکییەوە، دەسەڵاتدارانی کۆچبەری ژاپۆن لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی ناریتا نزیک تۆکیۆ دەستگیریان کرد بە گومانی بەکارھێنانی پاسپۆرتێکی ئەمریکی ھەڵوەشێندراوە کاتێک ھەوڵی دەدا سواری فڕۆکەیەکی ھێڵی ئاسمانیی ژاپۆن بێت بەرەو فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی نینۆی ئاکینۆ لە مانیلا، فلیپین.[٤٤١][٤٤٢][٤٤٣] فیشەر بەرەنگاری دەستگیرکردن بووەوە، و ئیدیعای کرد کە لە پرۆسەکەدا شین و بڕین و ددانێکی شکاوی ھەبووە.[٤٤٤] لەو کاتەدا، فیشەر پاسپۆرتێکی ھەبوو (کە لە ئەسڵدا لە ساڵی ١٩٩٧ دەرچووبوو و لە ٢٠٠٣ نوێکرابووەوە بۆ زیادکردنی لاپەڕەی زیاتر) کە، بەگوێرەی بەرپرسانی ئەمریکی، لە تشرینی دووەمی ٢٠٠٣ ھەڵوەشێندرابووەوە بەھۆی فەرمانی دەستگیرکردنی چاوەڕوانکراو بۆ پێشێلکردنی گەمارۆکانی یوگۆسلاڤیا.[٤٤١] سەرەڕای فەرمانی دەستگیرکردنی چاوەڕوانکراو لە ویلایەتە یەکگرتووەکان، فیشەر وتی کە باوەڕی وابوو پاسپۆرتەکە ھێشتا کارایە.[٤٤٥] دەسەڵاتدارەکان فیشەریان بۆ ماوەی ١٦ ڕۆژ لە ناوەندێکی چاودێریدا ڕاگرت پێش ئەوەی بیگوازنەوە بۆ شوێنێکی تر. فیشەر وتی کە ژوورەکەی بێ پەنجەرە بووە و لەو ماوەیەدا ڕووناکی ڕۆژی نەبینیوە، و کە کارمەندەکان گوێیان نەداوەتە سکاڵاکانی سەبارەت بە دووکەڵی بەردەوامی جگەرە لە ژوورەکەیدا.[٤٤٤][٤٤٦][٤٤٧]
ڕۆژنامەنووس و ڕاوێژکاری کەنەدی جۆن بۆسنیچ کە لە تۆکیۆ نیشتەجێیە «کۆمیتەی ئازادکردنی بابی فیشەر»ی دامەزراند دوای ئەوەی لە فڕۆکەخانەی ناریتا چاوی بە فیشەر کەوت و پێشنیاری یارمەتیدانی کرد.[٤٤٨] بۆریس سپاسکی نامەیەکی بۆ جۆرج دەبلیوو بوش سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکان نووسی، داوای «بەزەیی، خێرخوازی» کرد، و، ئەگەر ئەوە مومکین نەبوو، «ئەو لە ھەمان ژووردا لەگەڵ بابی فیشەر دابنێن» و «یاریگایەکی شەترەنجیان پێ بدەن».[٤٤٩] ھەواڵ بڵاوکرایەوە کە فیشەر و مییۆکۆ واتای، سەرۆکی کۆمەڵەی شەترەنجی ژاپۆن (کە گوایە لەگەڵی ژیاوە لە ساڵی ٢٠٠٠ەوە) دەیانەوێت بە یاسایی ھاوسەرگیری بکەن. ھەروەھا ڕاپۆرت کرا کە فیشەر لە ھەمان ماوەدا لە فلیپین لەگەڵ مارلین یۆنگ ژیاوە. فیشەر داوای ھاووڵاتیبوونی ئەڵمانیای کرد، لەسەر بنەمای ئەوەی کە باوکی ئەڵمانی بووە.[٤٥٠] فیشەر ڕای گەیاند کە دەیەوێت دەستبەرداری ھاووڵاتیبوونی ئەمریکی ببێت، و داوای لە کۆلین پاوڵ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا کرد یارمەتی بدات بۆ ئەوە، بەڵام بێ ئەنجام.[٤٥١][٤٥٢] وەزیری دادی ژاپۆن داواکاری فیشەری بۆ پەنابەری ڕەتکردەوە و فەرمانی دوورخستنەوەی دەرکرد.[٤٥٣][٤٥٤][٤٥٥]
لەکاتی زیندانیکردندا، بابی فیشەر بە شێوەیەکی یاسایی لە ٦ی ئەیلوولی ٢٠٠٤ لەگەڵ مییۆکۆ واتای ھاوسەرگیری کرد.[٤٥٦]
ھاووڵاتیبوون و نیشتەجێبوون لە ئایسلەندا
دەستکاریبۆ دۆزینەوەی ڕێگاچارە بۆ خۆدەربازکردن لە دوورخستنەوە بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکان، فیشەر لە سەرەتای مانگی یەکی ٢٠٠٥ نامەیەکی بۆ حکوومەتی ئایسلەندا نووسی، داوای ھاووڵاتیبوونی ئایسلەندای کرد.[٤٥٧] ھاوسۆز بۆ دۆخی فیشەر، بەڵام دوودڵ لە پێدانی سوودە تەواوەکانی ھاووڵاتیبوون، دەسەڵاتدارانی ئایسلەندا پاسپۆرتی بیانییان پێدا. کاتێک ئەمە بۆ دەسەڵاتدارانی ژاپۆنی بەس نەبوو، ئالتینگ (پەرلەمانی ئایسلەندا)، لەسەر داوای ویلیام لۆمباردی،[٤٥٨][٤٥٩] بە یەکدەنگی ڕازی بوون لە کۆتایی مانگی ئازاردا ھاووڵاتیبوونی تەواو بە فیشەر ببەخشن بۆ ھۆکاری مرۆیی، چونکە پێیان وابوو لەلایەن حکوومەتەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکان و ژاپۆنەوە[٤٦٠][٤٦١] بە ناعەدالەتی مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت و ھەروەھا بە ڕێزگرتن لە یارییەکەی ساڵی ١٩٧٢، کە «ئایسلەندای خستە سەر نەخشە».[٤٦٢]
دوای گەیشتنی بۆ ڕێکیاڤیک لە کۆتایی مانگی ئازار، فیشەر کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی بەست.[٤٦٣][٤٦٤] ژیانێکی گۆشەگیری لە ئایسلەندا بەسەر برد، خۆی لە کارگێڕان و کەسانی تر دوور دەگرت کە لێی نزیک دەبوونەوە بە پێشنیاری جۆراوجۆرەوە.[٤٦٥]
فیشەر چووە ئەپارتمانێک لە ھەمان بینایەک کە ھاوڕێ نزیکەکەی و وتەبێژەکەی، گارداڕ سڤەریسۆن، تێیدا دەژیا.[٤٦٦] ھاوسەرەکەی گارداڕ، کریستین تۆرارینسدۆتیر، پەرستار بوو و دواتر چاودێری فیشەری کرد وەک نەخۆشێکی بێ چارەسەر. ھەردوو منداڵەکەی گارداڕ، بەتایبەتی کوڕەکەی، زۆر نزیک بوون لە فیشەر.[٤٦٧] فیشەر ھەروەھا دۆستایەتییەکی لەگەڵ ماگنوس سکولاسۆن پەرەپێدا، دەروونناسێک و یاریزانی شەترەنج کە دواتر یادەوەری گفتوگۆی درێژی لەگەڵی لەسەر بابەتی جۆراوجۆر کردەوە.[٤٦٨]
لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٦، فیشەر تەلەفۆنی بۆ وێستگەیەکی تەلەڤیزیۆنی ئایسلەندا کرد کە تازە یارییەکی شەترەنجی پەخش کردبوو کە تێیدا یەکێک لە یاریزانەکان ھەڵەیەکی وای کردبوو کە ڕکابەرەکەی توانیبووی لە جووڵەی داھاتوودا کیشوماتی بکات. ھەرچەندە ھەوڵی دا بیری خۆی بگۆڕێت کاتێک کیشوماتەکەی بینی، یاسای دەستلێدان ناچاری کرد ھەڵەکە بکات. فیشەر ئاماژەی بە تێکەڵەیەکی براوە کرد کە دەکرا لە جیاتی ھەڵەکە یان جووڵە ھەوڵدراوەکەی تر بکرێت، بەڵام لەلایەن یاریزانەکە و لێکۆڵەرەوەکانەوە نەبینرابوو.[٤٦٩]
لە ساڵی ٢٠٠٥، ھەندێک لە کەلوپەلەکانی فیشەر لە ئی بەی حەڕاج کران.[٤٧٠] فیشەر لە ساڵی ٢٠٠٦ ئیدیعای کرد کە ئەو کەلوپەلانەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکان بەبێ ڕەزامەندی ئەو فرۆشراون «بەھای سەدان ملیۆن [دۆلاری ئەمریکی] بوون؛ تەنانەت ملیارەھا دۆلار.»[٤٧١][٤٧٢] لە ھەمان چاوپێکەوتندا، فیشەر ھەروەھا وتی کە بانکی یو بی ئێس حیسابێکی ئەوی داخستووە و سامانەکەی بەپێچەوانەی ویستی ئەو پاکتاو کردووە، گواستنەوەی پارەکان بۆ بانکێک لە ئایسلەندا.[٤٧٣]
مردن، کێشەی میرات و دەرھێنانەوەی تەرم
دەستکاریلە ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨، فیشەر لە تەمەنی ٦٤ ساڵیدا بەھۆی نەخۆشی شەکرە و لەکارکەوتنی گورچیلەکانی لە نەخۆشخانەی لاندسپیتالی (نەخۆشخانەی نیشتمانی زانکۆی ئایسلەند) لە ڕیکیاڤیک کۆچی دوایی کرد.[٤٧٤][٤٧٥] سەرەتا گیرانێکی لە ڕێڕەوی میزدا ھەبوو، بەڵام ڕەتی کردەوە نەشتەرگەری بکات یان دەرمان وەربگرێت.[٤٧٦][٤٧٧][٤٧٨] ماگنوس سکوولاسۆن باسی کاردانەوەی فیشەری کرد بۆ ماساژی قاچ: «ھیچ شتێک ھێندەی دەستلێدانی مرۆڤ ئارامی ناکاتەوە.»[٤٧٩]
لە ٢١ی کانوونی دووەمی، فیشەر لە گۆڕستانە بچووکە مەسیحییەکەی کڵێسای لاوگاردایلیر، لە دەرەوەی شاری سێلفۆس، لە دووری ٦٠ کیلۆمەتر (٣٧ میل) لە باشووری ڕۆژھەڵاتی ڕیکیاڤیک بە خاک سپێردرا. ئەمەش دوای ڕێوڕەسمێکی ناشتنی کاتۆلیکی کە قەشە یاکۆب ڕۆلاند لە شارۆچکەی ڕیکیاڤیک سەرپەرشتی کرد. بەپێی خواستی فیشەر، تەنھا میۆکۆ واتای، گارداڕ سڤێڕیسۆن و خێزانەکەی گارداڕ ئامادەی ڕێوڕەسمەکە بوون.[٤٨٠]
میراتی فیشەر بە ١٤٠ ملیۆن کرۆنای ئایسلەندی مەزەندە کرابوو (نزیکەی ١ ملیۆن پاوەند، یان ٢ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی). زوو بوو بە بابەتی ململانێیەکی یاسایی کە تێیدا چوار لایەن داوای مافیان دەکرد، لە کۆتاییدا میۆکۆ واتای ئەوەی مابووەوە لە میراتی فیشەر بە میرات پێی گەیشت دوای داواکارییەکانی حکوومەت. ئەو چوار لایەنە بریتی بوون لە ھاوسەرە ژاپۆنییەکەی فیشەر، میۆکۆ واتای؛ کچە فلیپینییە گومانلێکراوەکەی، جینکی یۆنگ، و دایکی، مارلین یۆنگ؛ دوو برازاکە ئەمریکییەکەی، ئەلێکساندەر و نیکۆلاس تارگ، و باوکیان، ڕەزڵ تارگ؛ و حکوومەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا (داوای باجی نەدراوی دەکرد).[٤٨١][٤٦٨][٤٨٢][٤٨٣]
مارلین یۆنگ ئیدیعای ئەوەی دەکرد کە جینکی کچی فیشەرە، بە بەڵگەی بڕوانامەی لەدایکبوون و ئایینی جینکی، وێنەکان، تۆماری مامەڵەیەک لە ڕێکەوتی ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٧ کە تێیدا فیشەر پارەی بۆ جینکی ناردووە، و دی ئێن ئەی-ی جینکی لە ڕێگەی نموونەی خوێنییەوە.[٤٢٩][٤٨٤][٤٢٨] بەڵام، ماگنوس سکولاسۆن، ھاوڕێی فیشەر، وتی کە دڵنیایە فیشەر باوکی کچەکە نییە.[٤٨١] لە زیادەی ئەوەشدا، دروستی ھاوسەرگیری میۆکۆ واتای لەگەڵ فیشەر کەوتە ژێر گومانەوە.[٤٨٥][٤٢٩]
لە حوزەیرانی ٢٠١٠، دادگای باڵای ئایسلەند فەرمانی دا بە دەرھێنانی پاشماوەکانی فیشەر بۆ ئەوەی نموونەی دی ئێن ئەی-ی لێ وەربگیرێت.[٤٨٦][٤٨٧]
لە ئابدا ڕاگەیەندرا کە پشکنینی دی ئێن ئەی دەری خستووە کە فیشەر باوکی جینکی یۆنگ نییە،[٤٣١][٤٣٢] و لە مانگی ئازاری دواتردا دادگایەکی ئایسلەندی بڕیاری دا کە میۆکۆ واتای لە ٦ی ئەیلوولی ٢٠٠٤ ھاوسەرگیری لەگەڵ فیشەر کردووە،[٤٨٨] و بۆیە مافی میراتەکەی ھەیە.[٤٨٩] فەرمان درا بە برازاکانی فیشەر کە تێچووی یاسایی واتای بدەن، کە دەگاتە ٦٫٦ ملیۆن کرۆنای ئایسلەندی (نزیکەی ٥٧٬٠٠٠ دۆلار).[٤٨٨]
ژیانی تایبەتی
دەستکاریپەیوەندی ئایینی
دەستکاریئەگەرچی دایکی فیشەر جوولەکە بوو، فیشەر ڕەتی کردەوە کە بە جوولەکە ناو ببرێت.[١٣] لە چاوپێکەوتنێکی ساڵی ١٩٦٢ لەگەڵ ھارپەرز، کاتێک پرسیاری لێکرا ئایا جوولەکەیە، وەڵامی دایەوە کە «بەشێک جوولەکەیە» لە ڕێگەی دایکییەوە. لە ھەمان چاوپێکەوتندا وتەیەکی لێ گێڕدرایەوە کە دەڵێت: «دواییانە کتێبێکی فریدریش نیچەم خوێندەوە و ئەو دەڵێت ئایین تەنھا بۆ کپکردنی ھەستەکانی خەڵکە. من لەگەڵ ئەمەدام.»[٤٩٠][٤٩١] لە نامەیەکدا بۆ سەرنووسەری ئینسایکڵۆپیدیای جودایکا لە ساڵی ١٩٨٤، فیشەر داوای کرد ناوەکەی لە چاپەکانی داھاتوودا لاببەن.[٤٩٢]
فیشەر لە ناوەڕاستی شەستەکاندا پەیوەندی بە کڵێسای جیھانی ھەبوو. کڵێسەکە شەممەی وەک ڕۆژی پشوودان دیاری کردبوو، و کارکردنی (و شەترەنجی کێبڕکێیی) لە ڕۆژی پشووداندا قەدەغە کردبوو.[٤٩٣] بەگوێرەی ھاوڕێ و ھاوکارەکەی لاری ئیڤانس، لە ساڵی ١٩٦٨دا فیشەر لە ڕووی فەلسەفییەوە ھەستی دەکرد کە «جیھان خەریکە کۆتایی دێت» و باشترە ھەندێک پارە پەیدا بکات بە بڵاوکردنەوەی کتێبی «٦٠ یارییە بیرەوەرییەکانم»؛[٤٩٤] فیشەر پێی وابوو کە ڕاپچوون بەم زووانە ڕوو دەدات.[٤٩٥]
لە ناوەڕاستی حەفتاکاندا، فیشەر بڕێکی زۆر پارەی بەخشی بە کڵێسای جیھانی.[٤٩٦] لە ساڵی ١٩٧٢، ڕۆژنامەنووسێک ڕای گەیاند کە «فیشەر نزیکەی ھێندەی شەترەنج گرنگی بە ئایین دەدات»، و پاڵەوانەکە باوەڕەکەی بە ھۆکاری باشتربوونی یارییەکانی شەترەنجی دەزانی.[٤٩٧][٤٩٨] بەڵام پێشبینییەکانی ھێربێرت دەبلیو. ئارمسترۆنگ نەھاتنە دی.[٤٩٩] لە کۆتاییدا فیشەر لە ساڵی ١٩٧٧ کڵێسەکەی بەجێھێشت، «تۆمەتباری کرد بە 'شەیتانی بوون'، و بە توندی ھێرشی کردە سەر شێوازەکانی و سەرکردایەتییەکەی».[٤٠١]
لە کۆتایی ژیانیدا، فیشەر سەرنجی دایە ئایینی کاتۆلیک. ئەو کۆپییەکی کتێبی «کاتیکیزمی بنەڕەتی: باوەڕنامە، ئایینەکان، ئاکار، نوێژ»ی بۆ ھاوڕێیەکەی گارداری سڤێریسۆن کڕی تاکو سڤێریسۆن بتوانێت ئایینەکەی باشتر بۆ ڕوون بکاتەوە.[٥٠٠] بەگوێرەی سڤێریسۆن، فیشەر لەگەڵیدا باسی گۆڕینی کۆمەڵگای کردووە لە ڕێگەی دروستکردنی ھارمۆنییەوە و ئەوەی کە «تاکە ھیوا بۆ جیھان لە ڕێگەی کاتۆلیکەوەیە.»[٥٠٠] فیشەر بەوەش ناسرابوو کە لە ساڵەکانی پێش مردنیدا کورتەیەکی بەرھەمەکانی جی. کەی. چێستەرتۆنی خوێندبووەوە. داوای ئەوەی کرد کە ڕێوڕەسمی ناشتنی بە شێوازی کاتۆلیکی بێت، و ئەم دوا خزمەتگوزارییە لەلایەن قەشە کاتۆلیکەکە یاکۆب ڕۆلاندەوە بەڕێوەبرا.[٥٠١][٥٠٢]
دژە سامییەت
دەستکاریفیشەر چەندین لێدوانی دژە جوولەکەیی دەدا و ڕقێکی گشتی لە جوولەکەکان دەردەبڕی، لانیکەم لە سەرەتای شەستەکانەوە.[٥٠٣][٥٠٤] یان ھاین دۆنەر نووسیویەتی کە لە کاتی بلێد ١٩٦١، «ئەو ئەدۆڵف ھیتلەری دەپەرست و ھەموو شتێکی لەبارەیەوە دەخوێندەوە کە دەستی پێی دەگەیشت. ھەروەھا بانگەشەی بۆ جۆرێک لە دژایەتی جوولەکە دەکرد کە تەنھا مێشکێکی تەواو دابڕاو لە واقیع دەیتوانی بیری لێ بکاتەوە.»[١٧٨] دۆنەر فیشەری بردە مۆزەخانەیەکی جەنگ، کە «کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر بەجێھێشت، چونکە [فیشەر] کەسێکی خراپ نییە، و دواتر لە لێدوانەکانیدا زیاتر خۆی دەگرتەوە - لانیکەم بۆ من.»[١٧٨]
لە ھەشتاکانەوە، سەرنجەکانی فیشەر دەربارەی جوولەکەکان بابەتێکی سەرەکی بوو لە لێدوانە گشتی و تایبەتییەکانیدا.[٥٠٥] ئەو بە ئاشکرا ھۆلۆکۆستی ڕەتدەکردەوە و ویلایەتە یەکگرتووەکانی بە «گاڵتەجاڕییەک کە لەلایەن جوولەکە پیسە لووت قوللابی و خەتەنەکراوەکانەوە کۆنترۆڵ کراوە» ناودەبرد.[٥٠٦] لە نێوان ساڵانی ١٩٩٩ و ٢٠٠٦، سەرەکیترین ڕێگای پەیوەندی فیشەر لەگەڵ خەڵکدا چاوپێکەوتنی ڕادیۆیی بوو. ئەو بەشداری لە لانیکەم ٣٤ بەرنامەی لەو جۆرەدا کرد، زۆربەیان لەگەڵ وێستگە ڕادیۆیییەکانی فلیپین، ھەروەھا لە ھەنگاریا، ئایسلەند، کۆلۆمبیا و ڕووسیا. لە ساڵی ١٩٩٩دا، چاوپێکەوتنێکی ڕادیۆیی تەلەفۆنی لەگەڵ وێستگەیەک لە بووداپێست، ھەنگاریا ئەنجامدا، کە تێیدا خۆی وەک «قوربانی پیلانگێڕییەکی نێودەوڵەتی جوولەکە» وەسفکرد. لە چاوپێکەوتنێکی تری ڕادیۆییدا، فیشەر وتی کە لە ساڵی ١٩٧٧دا، دوای خوێندنەوەی کتێبی «حکوومەتی نھێنی جیھانی» نووسینی کۆنت چێرێپ-سپیریدۆڤیچ، بۆی ڕوون بووەوە کە ئاژانسە جوولەکەیییەکان ئەویان کردووەتە ئامانج.[٥٠٧]
دەرکەوتنەوەی لەناکاوی فیشەر پێدەچێت بەھۆی ئەوەوە بووبێت کە ھەندێک لە کەلوپەلەکانی، کە لە یەکەیەکی ھەڵگرتندا لە پاسادینا، کالیفۆڕنیا ھەڵگیرابوون، لەلایەن خاوەنمولکەکەوە فرۆشران، کە ئیدیعای ئەوەی دەکرد ئەمە وەڵامێک بوو بۆ نەدانی کرێ.[٥٠٨] فیشەر ھەروەھا تووڕە بوو لەوەی کە یوو بی ئێس سەرمایەکانی ھەڵوەشاندبووەوە و حسابەکەی بەبێ ڕەزامەندی خۆی داخستبوو. کاتێک پرسیاری لێکرا کە پێی وایە کێ بەرپرسیارە لەو کردەوانەی کە یوو بی ئێس ئەنجامی دابوو، فیشەر وەڵامی دایەوە: «ھیچ گومانێک نییە کە ویلایەتە یەکگرتووەکان کە لەلایەن جوولەکەوە کۆنترۆڵ دەکرێت لە پشت ئەمەوەیە - ئەمە ئاشکرایە.»[٤٧١][٤٧٣]
فیشەر، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە کاتی گەڕانەوەی بۆ ڕیکیاڤیک، ئایسلەند، ھێرشی کردە سەر جێرمی شاپ، کوڕی دیک شاپی کۆچکردوو، کە نووسەرێکی وەرزشی بوو و وەک باوکێک وابوو بۆ فیشەر لە کاتی گەورەبوونیدا، و باوکی بە «مارێکی جوولەکە» ناوبرد بەھۆی ئەوەی کە لە نووسینە دوایییەکانیدا گومانی لە تەندروستی عەقڵی فیشەر کردبوو.[٥٠٩][٥١٠]
گومان لەسەر دۆخی دەروونی
دەستکاریھەرچەندە تا ئێستا زانراوە فیشەر بە فەرمی ھیچ نەخۆشییەکی دەروونی بۆ دەستنیشان نەکراوە،[١٦] بەڵام لێدوان و گومانی بەرفراوان ھەبووە سەبارەت بە دۆخی دەروونی لەسەر بنەمای بۆچوونە توندڕەوەکانی و ڕەفتارە نائاسایییەکانی.[٥١١] ڕۆبن فاین، دەروونناس و یاریزانی شەترەنج، کە چەندین جار چاوی بە فیشەر کەوتووە، دەڵێت «ھەندێک لە ڕەفتارەکانی بابی ئەوەندە سەیر، چاوەڕواننەکراو، نامۆ و سەمەرەن کە تەنانەت سەرسەختترین بەرگریکارەکانیشی کێشەیان ھەبووە لە ڕوونکردنەوەی ئەوەی کە چی وای لێدەکات وابێت» و وەسفی دەکات وەک «مرۆڤێکی ناڕەحەت» بە «کێشەی کەسیی ئاشکرا».[٥١٢]
ڤالێری کریلۆڤ، ڕاوێژکاری ئەناتۆلی کارپۆڤ و پسپۆڕ لە «چاکسازیی دەروونی-فیزیۆلۆجی وەرزشوانان»، پێی وابوو فیشەر شیزۆفرینیای ھەبووە.[٥١١] دەروونناس جۆزێف جەی پۆنتێرۆتۆ، لە سەرچاوەی دووەمەوە، دەگاتە ئەو ئەنجامەی کە «بابی ھەموو پێوەرە پێویستەکانی نەبوو بۆ گەیشتن بە دەستنیشانکردنی شیزۆفرینیا یان سیندرۆمی ئاسپێرگەر. بەڵگەکان بەھێزترن بۆ نەخۆشیی کەسایەتیی پارانۆیا.»[٥١١] ماگنووس سکوولاسۆن، یاریزانی شەترەنج، دەروونپزیشک و سەرۆکی پزیشکی دامەزراوەی سۆگن بۆ تاوانبارانی نەخۆشی دەروونی لە نزیک سێلفۆس، لە کۆتایی ژیانی فیشەردا بوو بە ھاوڕێی. لە کتێبی «کۆتایی یاری»، ژیاننامەی ساڵی ٢٠١١ی فیشەر نووسینی فرانک برادی:
"سکوولاسۆن 'دەروونپزیشکی بابی' نەبوو، وەک لە ڕاگەیاندنی گشتیدا ئاماژەی پێکراوە، ھەروەھا ھیچ شیکردنەوە یان چارەسەری دەروونی بۆ بابی پێشکەش نەکرد. ئەو وەک ھاوڕێیەک لە تەنیشت نوێنی بابیدا بوو، ھەوڵی دەدا ھەر شتێک بۆی دەکرێت بۆی بکات؛ بەڵام بەھۆی ڕاھێنانەکەیەوە، نەیدەتوانی تێبینی دۆخی دەروونی بابی نەکات. سکوولاسۆن وتی 'ئەو بە دڵنیایییەوە شیزۆفرینیای نەبوو. کێشەی ھەبوو، لەوانەیە ھەندێک دەردەسەری منداڵی کاریگەری لەسەر دانابێت. لێی تێنەگەیشتراوە. لە ناخەوە پێموایە کەسێکی دڵسۆز و ھەستیار بوو.'"[٤٧٩]
بەشداری لە شەترەنجدا
دەستکارینووسینەکان
دەستکاری«یارییەکانی شەترەنجی بابی فیشەر» (سایمۆن و شوستەر، نیویۆرک، ١٩٥٩). ISBN 0-923891-46-3. کۆکراوەیەکی سەرەتایی لە ٣٤ یاری کە بە سووکی شیکراونەتەوە، لەوانە «یاری سەدە» دژی دۆناڵد بیرن.
«شکستێک بۆ گامبیتی پاشا» (گۆڤاری وەرزیی شەترەنجی ئەمریکی، بەرگی ١، ژمارە ١ (ھاوینی ١٩٦١)، لاپەڕە ٣–٩).[٥١٣]
«ڕووسەکان پێشبڕکێی شەترەنجی جیھانیان ساختە کردووە» (سپۆرتس ئیلەسترەیتد، بەرگی ١٧، ژمارە ٨ (٢٠ی ئابی ١٩٦٢)، لاپەڕە ١٨–١٩، ٦٤–٦٥). ئەمە ئەو وتارە ناکۆکە کە فیشەر تێیدا دەڵێت چەند یاریزانێکی سۆڤیەت لە پێشبڕکێی کاندیدەکانی کوراساو لە ساڵی ١٩٦٢دا پێکەوە ساختەیان کردووە بۆ ئەوەی ڕێگری لەوە بکەن کە ئەو [فیشەر] پێشبڕکێکە ببات.
«دە مامۆستای ھەرە گەورە لە مێژوودا» (چێسوۆرڵد، بەرگی ١، ژمارە ١ (کانوونی دووەم-شوباتی ١٩٦٤)، لاپەڕە ٥٦–٦١). وتارێک کە فیشەر تێیدا پۆڵ مۆرفی، ھاوارد ستاونتن، ڤیلھێلم ستاینیتز، سیگبێرت تاراش، میخائیل چیگۆرین، ئەلێکساندەر ئەلێخین، خۆسێ ڕاوڵ کاپابلانکا، بۆریس سپاسکی، میخائیل تاڵ، و سامۆئێل ڕێشێڤسکی وەک گەورەترین یاریزانەکانی ھەموو کاتەکان ناو دەبات. پێوەری فیشەر بۆ دانانیان لەسەر پێڕستەکەی ھەڵسەنگاندنی تایبەتی خۆی بوو بۆ یارییەکانیان نەک دەستکەوتەکانیان.[٥١٤]
«بابی فیشەر فێری شەترەنج دەکات» (١٩٦٦)، بە ھاوبەشی لەگەڵ دۆن مۆسێنفێڵدەر و ستیوارت مارگولیس.[٥١٥] ڕادەی بەشداری ڕاستەقینەی فیشەر لەم کتێبەدا جێگەی پرسیارە.[٥١٦]
"ستوونی 'کش و مات' لە کانوونی یەکەمی ١٩٦٦ تا کانوونی یەکەمی ١٩٦٩ لە گۆڤاری 'ژیانی کوڕان'، کە دواتر لاری ئیڤانس بەردەوامی پێدا.
٦٠ یارییە بیرەوەرییەکانم (سایمۆن و شوستەر، نیویۆرک، ١٩٦٩، و فابەر و فابەر، لەندەن، ١٩٦٩؛ باتسفۆرد ٢٠٠٨ (نووسینی ئەلجەبری)). لە تەمەنێکی بچووکدا لەلایەن کاسپارۆڤەوە خوێندراوەتەوە؛[٥١٧] 'کلاسیکێکی شیکردنەوەی وردبینانە و بابەتی کە بە شێوەیەکی بێفیزانە سێ لە دۆڕانەکانیشی تێدایە.'[٥١٨]
من لە بەندیخانەی پاسادینا ئەشکەنجە درام! (١٩٨٢). نامیلکەیەکی خۆ-بڵاوکراوە کە تێیدا فیشەر وردەکارییەکانی دەستگیرکردنی لە ئایاری ١٩٨١ بە تۆمەتی سواڵکردن باس دەکات."[٣٩٩][٥١٩]
تیۆریی کردنەوە
دەستکاریئەم بەشە شێوازی جەبری بەکار دەهێنێت بۆ وەسفکردنی جووڵەکانی شەتڕەنج. |
بەرنامەی کردنەوەی فیشەر لە ھەندێک ڕووەوە سنووردار بوو. وەک سپی، فیشەر لە ماوەی کارەکەیدا تەنھا 1.e4ی بەکاردەھێنا، و پێی دەگوت «باشترین بە تاقیکردنەوە».[٥٢٠][٥٢١] تەنھا جارێک 1.d4ی بەکارھێنا لە یارییەکی جددیدا، ئەویش لە پێشبڕکێیەکی خێرادا.[٥٢٢] سەرەڕای ئەم سنووردارییە، ھەندێک لە ڕکابەرەکانی پێیان وابوو کە لە کردنەوەکانیدا پێشبینی نەکراو بوو و ڕکابەرێکی دژوار بوو بۆ ئامادەکاری.[٥٢٣]
وەک ڕەش، فیشەر زۆربەی کات سیسیلی ناجدۆرفی دژی 1.e4 دەکرد، و بەرگری شای ھیندی دژی 1.d4، و بە دەگمەن دەچووە ناو نیمزۆ-ھیندی، بێنۆنی، گرونفێڵد یان نیۆ-گرونفێڵد.[٥٢٤] فیشەر دانی بەوەدا نا کە دژوارییەک ھەبوو لە یاریکردن دژی گۆڕانکاری ڤیناوەر لە بەرگری فەڕەنسیدا (1.e4 e6 2.d4 d5 3.Nc3 Bb4)، بەڵام پێی وابوو کە ڤیناوەر ناتەندروستە چونکە لایەنی شای ڕەش دەخاتە مەترسییەوە، و بە بۆچوونی ئەو، "ڕەش فیلە باشەکەی دەگۆڕێتەوە بە 3...Bb4 و …Bxc3."[٥٢٥] دواتر فیشەر وتی: «لەوانەیە ناچار بم دان بەوەدا بنێم کە ڤیناوەر تەندروستە؛ بەڵام گومانم ھەیە! بەرگرییەکە دژە-شوێنییە و لایەنی شا لاواز دەکات.»[٥٢٦]
فیشەر بە ئامادەکاری کردنەوەکانی ناوبانگی دەرکردبوو و بەشدارییەکی زۆری لە تیۆریی کردنەوەی شەترەنجدا کرد.[٥٢٧] یەکێک بوو لە پسپۆڕە ھەرە دیارەکانی ڕووی لۆپێز.[٥٢٨] ھێڵێک لە گۆڕانکاری ئاڵوگۆڕ (1.e4 e5 2.Nf3 Nc6 3.Bb5 a6 4.Bxc6 dxc6 ٥٫٠–٠) ھەندێک جار پێی دەوترێت «گۆڕانکاری فیشەر» دوای ئەوەی بە سەرکەوتوویی زیندووی کردەوە لە ئۆڵۆمپیادی ھاڤانای ١٩٦٦.[٥٢٩][٥٣٠] ئەنجامی ژیانی فیشەر لەگەڵ جووڵەی ٥٫٠–٠ لە پێشبڕکێ و یارییە گرنگەکاندا ھەشت بردنەوە، سێ یەکسانبوون و ھیچ دۆڕانێک نەبوو (٨٦٫٣٦٪).[٥٣١]
فیشەر وەک پسپۆڕێکی ناسراو دادەنرا لە لایەنی ڕەشی سیسیلی ناجدۆرف و بەرگری شای ھیندیدا.[٥٣٢] ئەو بەرگری گرونفێڵد و نیۆ-گرونفێڵدی بەکارھێنا بۆ بردنەوەی یارییە بەناوبانگەکانی دژی دۆناڵد و ڕۆبێرت بیرن، ھەروەھا نوێگەرییەکی تیۆری لە گرونفێڵددا دژی پاڵەوانی جیھانی ئەوکات میخائیل بۆتڤینیک پێشکەش کرد، کە شیکردنەوە ئامادەکراوەکەی بۆتڤینیکی لەسەر تەختەکە پووچەڵ کردەوە.[٥٣٣][٥٣٤] لە بەرگری نیمزۆ-ھیندیدا، ھێڵی دەستپێکراو بە 1.d4 Nf6 2.c4 e6 3.Nc3 Bb4 4.e3 b6 5.Ne2 Ba6 بە ناوی ئەوەوە ناونرا.[٥٣٥][٥٣٦][٥٣٧]
فیشەر گونجاوێتی گۆڕانکاری بەناوبانگی «پیادەی ژەھراوی» لە سیسیلی ناجدۆرفدا سەلماند (1.e4 c5 2.Nf3 d6 3.d4 cxd4 4.Nxd4 Nf6 5.Nc3 a6 6.Bg5 e6 7.f4 Qb6). ئەم دەرچوونە بوێرانەیەی وەزیر، بۆ ڕفاندنی پیادەیەک لەسەر حیسابی گەشەپێدان، بە گومانلێکراو دادەنرا،[٥٣٨][٥٣٩][٥٤٠] بەڵام فیشەر سەرکەوت لە سەلماندنی دروستی.[٥٤١] لە دە یاری پێشبڕکێ و یاریی گرنگدا وەک ڕەش لە پیادەی ژەھراویدا، فیشەر ٧٠٪ی تۆمار کرد، پێنجی بردەوە، چواری یەکسان بوو، و تەنھا یەکی دۆڕاند: یاری ١١ەمی پێشبڕکێکەی ١٩٧٢ دژی سپاسکی.[٥٤٢] دوای بەکارھێنانی فیشەر، گۆڕانکاری پیادەی ژەھراوی بووە ھێڵێکی ڕێزلێگیراو و لەلایەن زۆربەی یاریزانە پێشەنگەکانی جیھانەوە بەکارھێنرا.[٥٤٣] 10.f5ی فیشەر لەم ھێڵەدا دژی ئیفیم گێلەر خێرا بووە ھێڵی سەرەکی پیادەی ژەھراوی.
لە لایەنی سپی سیسیلیدا، فیشەر پێشکەوتنی لە تیۆری ھێڵی دەستپێکراو بە 1.e4 c5 2.Nf3 d6 3.d4 cxd4 4.Nxd4 Nf6 5.Nc3 a6 (یان e6) 6.Bc4 کرد،[٥٤١][٥٤٤] کە ھەندێک جار بە ناوی ئەوەوە ناونراوە.[٥٤٥]
لە ساڵی ١٩٦١دا، بەھۆی دۆڕانێکەوە لە ساڵی پێشووتر بە سپاسکی،[٥٤٦] فیشەر وتارێکی نووسی بە ناوی "پووچەڵکردنەوەیەک بۆ گامبیتی شا" بۆ یەکەم ژمارەی گۆڤاری ئەمریکی شەترەنج، کە تێیدا دەڵێت، "بە بۆچوونی من، گامبیتی شا پووچەڵ کراوەتەوە.[٥١٣] بە زۆرەملێ دەدۆڕێت." فیشەر 1.e4 e5 2.f4 exf4 3.Nf3 d6ی پێشنیار کرد،[٥٤٧] کە لەوکاتەوە بە بەرگری فیشەر ناسراوە،[٥٤٨][٥٤٩][٥٥٠] وەک ڕەتکردنەوەیەک بۆ گامبیتی شا. دواتر فیشەر گامبیتی شای وەک سپی لە سێ یاری پێشبڕکێدا بەکارھێنا و ھەر سێکیانی بردەوە.[٥٥١]
کۆتاییی یاری
دەستکاریفیشەر تەکنیکی کۆتایی یاری زۆر باشی ھەبوو.[٥٥٢] مامۆستای نێودەوڵەتی جێرەمی سیلمان ئەوی وەک یەکێک لە پێنج یاریزانی باشی کۆتایی یاری (لەگەڵ ئیمانوێل لاسکەر، عەکیبا ڕوبینشتاین، خۆسێ ڕاوڵ کاپابلانکا، و ڤاسیلی سمیسلۆڤ) ناوبرد و فیشەری بە «مامۆستای کۆتایی یاری فیل» ناوزەد کرد.[٥٥٣] کۆتایی یاری قەڵا، فیل، و پیادە دژی قەڵا، ئەسپ، و پیادە ھەندێک جار بە «کۆتایی یاری فیشەر» ناودەبرێت بەھۆی چەندین سەرکەوتنی فێرکارییەوە لەلایەن فیشەرەوە (بە فیل)، لەوانە سێ دژی مارک تایمانۆڤ لە ١٩٧٠ و ١٩٧١دا.[٥٥٤][٥٥٥][٥٥٦]
کاتژمێری فیشەر
دەستکاریلە ساڵی ١٩٨٨دا، فیشەر داوای پاتێنتی ئەمریکی ژمارە ٤٬٨٨٤٬٢٥٥ی کرد بۆ جۆرێکی نوێی کاتژمێری شەترەنج، کە ماوەیەکی دیاریکراوی دەدا بە ھەر یاریزانێک لە سەرەتای یارییەکەدا و پاشان زیادەیەکی بچووکی دەخستە سەر دوای ھەر جووڵەیەکی تەواوکراو.[٥٥٧]
نموونەیەک لە کاتژمێرە پاتێنتکراوەکەی فیشەر دروست کرا بۆ، و بەکارھێنرا لە، پێشبڕکێی دووبارەی نێوان فیشەر و سپاسکی لە ١٩٩٢دا.[٥٥٨][٤١٠] کاتژمێرەکانی لەسەر بنەمای «کاتژمێری فیشەر» زوو بوونە ستاندارد لە پێشبڕکێ گەورەکانی شەترەنجدا.[٥٥٩] دواتر فیشەر سکاڵای دەکرد کە مافی داھێنەری ئەم داھێنانەی لێ زەوتکراوە.[٥٦٠]
فیشەر ڕاندۆم
دەستکاریدوای گەڕانەوەی بۆ گۆڕەپانی شەترەنج بە پێشبڕکێکەی ١٩٩٢ی دژی سپاسکی، فیشەر بە توندی ڕەخنەی لە شەترەنج گرت کە لە ئاستە ھەرە بەرزەکاندا دەکرا.[٥٦١] لە ئەنجامدا، لە ١٩ی حوزەیرانی ١٩٩٦دا، لە بوینس ئایرسی ئەرجەنتین، فیشەر ڕای گەیاند و بانگەشەی بۆ جۆرێکی شەترەنج کرد بە ناوی فیشەراندۆم (دواتر بە ناوی شەترەنج٩٦٠ش ناسرا). ئامانجی فیشەراندۆم ئەوە بوو کە دڵنیا بێت لەوەی یارییەک لە نێوان دوو یاریزاندا کێبڕکێیەکە لە نێوان تێگەیشتنەکانیان بۆ شەترەنج، نەک تواناکانیان بۆ ئامادەکردنی ستراتیژی کردنەوە یان لەبەرکردنی ھێڵەکانی کردنەوە.[٥٦٢][٥٦٣]
میرات
دەستکاریھەندێک لە مامۆستایانی گەورە یاری فیشەریان بە یاری کۆمپیوتەر[٥٦٤][٥٦٥] یان یاریزانێک بەبێ لاوازی بەرچاو بەراورد کرد.[٥٦٦]
ژیاننامەنووسان دەیڤد ئێدمۆندس و جۆن ئەیدینۆ نووسیویانە:
"لە بەرامبەر ساردوسڕی نائاسایی فیشەردا، متمانەی نەیارەکانی دەستی بە ھەڵوەشانەوە دەکرد. جووڵەیەکی فیشەر، کە لە یەکەم سەرنجدا لاواز دەردەکەوت، دووبارە ھەڵدەسەنگێندرایەوە. دەبوو پلانێکی قووڵی مامۆستایانەی لە پشتەوە بێت، کە بۆ مرۆڤی ئاسایی نەدۆزرایەوە (زۆربەی جار ڕاست بوون، وا بوو). مامۆستای گەورەی ئەمریکی ڕۆبێرت بیرن ناوی لەم دیاردەیە نا "ترسی-فیشەر". مامۆستایانی گەورە دەتوانەوە، جلەکانیان چرچ دەبوون، ئارەقە لە ناوچاوانیان دەدرەوشایەوە، ترس سیستەمی دەمارییانی داگیر دەکرد. ھەڵە دەھاتە ناوەوە. ژماردنەکان ھەڵە دەردەچوون. لە نێو مامۆستایانی گەورەدا باس لەوە دەکرا کە فیشەر نەیارەکانی مەغناتیس دەکات، کە ھێزە زەینییەکانیانی بە ھێزێکی تاریک، نھێنی و فریودەر لاواز دەکرد."[٥٦٧]
کاسپارۆڤ نووسیویەتی کە فیشەر «بووە تەقێنەرەوەی شەپۆلێک لە بیرۆکەی نوێی شەترەنج، شۆڕشگێڕێک کە شۆڕشەکەی ھێشتا بەردەوامە».[٥٦٨] لە کانوونی دووەمی ٢٠٠٩دا، پاڵەوانی جیھانی ئەوکات ڤیسواناتان ئاناند وەسفی کرد وەک «گەورەترین یاریزانی شەترەنج کە ھەرگیز ژیابێت».[٥٦٩] مامۆستای گەورەی سڕبی لیوبۆمیر لیوبۆیەڤیچ فیشەری بە «پیاوێک بەبێ سنوور» ناو برد. «ئەو ڕۆژھەڵات و ڕۆژاواتی دابەش نەکرد، بەڵکو لە ستایشکردنیدا پێکەوەی ھێنان.»[٤٦٥]
مامۆستای گەورەی ئەڵمانی کارستن مولەر نووسیویەتی:
"فیشەر، کە بە تەنیا تاجی ھەرە بەرزی لە ئیمپراتۆرییەتی شەترەنجی سۆڤییەتی بەھێز و نزیک لە شکستنەھاتوو سەندبوو، ھەموو جیھانی ھەژاند، نەک تەنھا جیھانی شەترەنج، تا ناخی. ئەو بوژانەوەیەکی شەترەنجی دەستپێکرد نەک تەنھا لە ویلایەتە یەکگرتووەکان و لە نیوەی ڕۆژئاوادا، بەڵکو لە سەرتاسەری جیھاندا. وانەوتنەوەی شەترەنج یان یاریکردنی شەترەنج وەک پیشەیەک بە ڕاستی ببووە پیشەیەکی ڕێزدار. دوای بابی، یارییەکە بە سادەیی وەک خۆی نەمایەوە."
تۆماری ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ھەندێک مامۆستای گەورەی ھەڵبژێردراو
دەستکاری(یارییەکانی خێرا، برووسکەیی و چاوبەستراو لەخۆ ناگرێت؛ بەم شێوەیە نیشان دراوە: +بردنەکان −دۆڕانەکان =یەکسانییەکان)[٥٧٠]
ئەو یاریزانانەی کە پاڵەوانی جیھان بوون بە ڕەنگی تۆخ
- میخائیل تاڵ +٢−٤=٥
- میخایل بۆتڤینیک +٠−٠=١
- ڤاسیلی سمیسلۆڤ +٣−١=٥
- بۆریس سپاسکی +١٧−١١=٢٨
- ماکس ئێوە +١−١=١
- تیگران پێترۆسیان +٨−٤=١٥
- ئێفیم گێلەر +٣−٥=٢
- سڤێتۆزار گلیگۆریچ +٧−٤=٨
- پاوڵ کێرێس +٤−٣=٣
- ڤیکتۆر کۆرچنۆی +٢−٢=٤
- بێنت لارسن +٩−٢=١
- میگێل نایدۆرف +٤−١=٤
- لێڤ پۆلوگایڤسکی +٠−٠=١
- داڤید برۆنشتاین +٠−٠=٢
- ساموێل ڕێشێڤسکی +٩−٤=١٣
- مارک تایمانۆڤ +٧−٠=١
- بۆریسلاڤ ئیڤکۆڤ +٤−٢=٤
- پال بێنکۆ +٨−٣=٧
گومانی یاریکردنی شەترەنج لە ئینتەرنێت
دەستکاریلە ساڵی ٢٠٠١دا، نایجڵ شۆرت لە گۆشەی شەترەنجی «سەندەی تێلێگراف» نووسی کە پێی وایە بە نھێنی لەگەڵ فیشەر لە یانەی شەترەنجی ئینتەرنێت (ئای سی سی) لە یارییە خێراکاندا یاری کردووە.[٥٧١][٥٧٢] دواتر کەسانی تریش ئیدیعای ئەوەیان کرد کە لەگەڵ فیشەر یارییان کردووە.[٥٧٣] فیشەر نکۆڵی لە خاوەندارێتی ئەو ھەژمارە کرد.[٥٧٤]
لە چاندی گشتیدا
دەستکاریلە فیلمدا
دەستکاری- فیلمی «گەڕان بە دوای بابی فیشەر»ی ساڵی ١٩٩٣، کە لە کتێبێکی ھاوناوەوە وەرگیراوە، ناوی فیشەری لە ناونیشانەکەیدا بەکارھێناوە، ھەرچەندە فیلمەکە و کتێبەکە ھەردووکیان لەسەر ژیانی جۆشوا ڤایتسکینی پێگەیشتووی تری شەترەنجن، کە باوکی، فرێد ڤایتسکین، کتێبەکەی نووسیوە.[٥٧٥] لە دەرەوەی ویلایەتە یەکگرتووەکان، بە ناوی «جووڵە بێتاوانەکان» بڵاوکرایەوە.[٥٧٦] ناونیشانەکە ئاماژە بە گەڕان بە دوای جێگرەوەی فیشەر دەکات دوای ون بوونی لە شەترەنجی کێبڕکێدا، چونکە باوکی ڤایتسکین پێی وابوو کوڕەکەی خۆی دەتوانێت ئەو جێگرەوەیە بێت. فیشەر ھەرگیز فیلمەکەی نەبینی و ئیدیعای ئەوەی کرد کە پێشێلی تایبەتمەندێتی کردووە بە بەکارھێنانی ناوی بەبێ ڕەزامەندی.[٥٧٧] فیشەر ھەرگیز ھیچ قەرەبوویەکی لە فیلمەکە وەرنەگرت و بە «فێڵێکی گەورە» ناوی برد.[٥٧٨]
- لە نیسانی ٢٠٠٩دا، دۆکیومێنتاری «من و بابی فیشەر»، دەربارەی ساڵانی کۆتایی فیشەر کاتێک ھاوڕێ کۆنەکەی سایموندور پالسۆن لە زیندانی ژاپۆن دەری دەھێنێت و یارمەتی دەدات لە ئایسلەند نیشتەجێ بێت، لە ئایسلەند نمایش کرا. فیلمەکە لەلایەن فریدریک گودموندسۆنەوە بەرھەم ھێنرا لەگەڵ مۆسیقای گودلاوگور کریستین ئۆتارسۆن، بیۆرک و ئایینار ئارنالدور مێلاکس.
- لە تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩دا، فیلمی ژیاننامەیی "بابی فیشەر لایڤ" بڵاوکرایەوە،[٥٧٩] کە دامییەن چاپا دەرھێنەری بوو و ڕۆڵی فیشەری تێدا بینی.
- لە ساڵی ٢٠١١دا، دەرھێنەری دۆکیومێنتاری لیز گاربوس «بابی فیشەر دژی جیھان»ی بڵاوکردەوە، کە ژیانی فیشەر دەخاتە ڕوو، لەگەڵ چاوپێکەوتن لەگەڵ گاری کاسپارۆڤ، ئەنتۆنی سەیدی و کەسانی تر.[٥٨٠]
- لە ١٦ی ئەیلوولی ٢٠١٥دا، فیلمی ژیاننامەیی ئەمریکی «قوربانیدانی پیادە» بڵاوکرایەوە، کە تۆبی مەگوایەر ڕۆڵی فیشەری تێدا بینی، لیڤ شرایبەر وەک بۆریس سپاسکی، لیلی ڕەیب وەک جۆن فیشەر و پیتەر سارسگارد وەک ویلیام لۆمباردی.[٥٨١]
میدیای تر
دەستکاریئەلبومی چەمکی «شەترەنج»ی ساڵی ١٩٨٤، کە وشەکانی لەلایەن تیم ڕایسەوە و مۆسیقاکەی لەلایەن بیۆرن ئۆلڤایوس و بێنی ئەندەرسۆنەوە نووسراوە، تا ڕادەیەک لەسەر یاری پاڵەوانێتی جیھانی ١٩٧٢ی نێوان فیشەر و سپاسکی بنیاد نراوە. وێناکردنی یاریزانە ئەمریکییەکە فرێدی ترومپەر وەک کەسێکی توندوتیژ و بیانی ترسی پارانۆیا لەسەر فیشەر بنیاد نراوە.[٥٨٢]
لە ماوەی یاری فیشەر-سپاسکی ١٩٧٢دا، گۆرانیبێژی سۆڤیەتی ڤلادیمیر ڤیسۆتسکی سووڕێکی دوو گۆرانی تەنزئامێزی بە ناوی «شەرەفی تاجی شەترەنج» نووسی. گۆرانی یەکەم دەربارەی ئامادەکاری کرێکارێکی ئاسایی سۆڤیەتە بۆ یارییەکە لەگەڵ فیشەر؛ دووەم دەربارەی یارییەکەیە. زۆر دەربڕین لە گۆرانییەکان بوونەتە دەستەواژەی باو لە کەلتووری ڕووسیدا.[٥٨٣]
گرووپی سۆفیستی-پۆپی بەریتانی پریفاب سپراوت لە گۆرانی «کیو فانفەیر»ی ساڵی ١٩٨٤دا ئاماژە بە فیشەر دەکەن لە وشەکانی «کاتێک فڕۆکەکەی بابی فیشەر دەنیشێتەوە / ئەو کوڕە ڕووسیانە دەبات و لە شار دەریان دەکات».[٥٨٤]
لە ئەڵقەیەکی وەرزی ٢١ی ساتردەی نایت ڵایڤ، لە سکێچێکدا کە لە پێشبڕکێیەکی شەترەنجدا ڕوودەدات، ھاندەرە سپارتەکان، کە ویل فیرێل و چێری ئۆتێری ڕۆڵیان بینی، گۆرانییەکیان وت کە ئاماژەی بە فیشەر و گۆشەگیری دەکرد، لەوانە وشەکانی «لە کوێیە؟ / نازانم / نازانم».[٥٨٥]
لە ئەڵقەی ٦ی وەرزی ٣ی درانک ھیستۆری، بە ناونیشانی «یارییەکان»، کۆمیدیان و نووسەر ڕیچ فولچەر چیرۆکی یاری پاڵەوانێتی جیھانی شەترەنجی ١٩٧٢ی نێوان فیشەر و سپاسکی دەگێڕێتەوە. لە ئەڵقەکەدا، تاران کیلام ڕۆڵی فیشەر دەبینێت، و جەیک جۆنسن ڕۆڵی سپاسکی دەبینێت.[٥٨٦]
کورتەی پێشبڕکێ، یاری و ڕووداوەکانی تیم
دەستکاریفیشەر لە ماوەی ژیانی پیشەییدا ٧٥٢ یاری پێشبڕکێی ئەنجام دا، کە ٤١٧یانی بردەوە، ٢٥١ی بە یەکسانی کۆتایی ھات و ٨٤یشیانی دۆڕاند.[٥٨٧] ئەمانە، ھەرچەندە، ئەو یاریانەش دەگرێتەوە کە کاتێک زۆر گەنج بووە؛ ئەگەر تەنھا ئەو یاریانە لەبەرچاو بگیرێن کە دوای تەمەنی ٢٠ ساڵی ئەنجامی داون، ئەوا ٣١١ یاری پێشبڕکێی ئەنجام داوە و ٢٣یانی دۆڕاندووە، کە دەکاتە ڕێژەی ٧٫٤٪ی دۆڕان.[٥٨٧]
پێشبڕکێکان
دەستکاریپێشبڕکێی ئەماتۆری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ساڵی ١٩٥٥ یەکەم کێبڕکێ بوو کە لەلایەن فیدراسیۆنی شەترەنجی ویلایەتە یەکگرتووەکانەوە ڕێکخرابوو و فیشەر تێیدا بەشداری کرد. پێش ئەم پێشبڕکێیە، فیشەر لە پاڵەوانییەتییەکانی یانەی شەترەنجی برۆکلین، لە ھەندێک کێبڕکێ کە لەلایەن یانەی شەترەنج و دامەی وای ئێم سی ئەی برۆکلینەوە ڕێکخرابوون، و لە پێشبڕکێیەکی شەترەنجی دوورەدەستدا (پۆستە) کە لەلایەن گۆڤاری پێداچوونەوەی شەترەنجەوە ڕێکخرابوو، بەشداری کردبوو.
ساڵ | پاڵەوانێتی | شوێن | بردنەکان | یەکسانەکان | دۆڕانەکان | خاڵەکان | یارییەکان | پلەبەندی | بەشداربووان | % |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
١٩٥٥ | پاڵەوانێتی ئەماتۆری ئەمریکا | مۆهیگان لەیک، نیویۆرک | نەزانراو (٦ یاری) | ≤ ٣ | ٦ | خوارووی ٣٢[٥٨٩] | ٧٥ | ≤ ٥٠٪ | ||
پاڵەوانێتی لاوانی ئەمریکا | لینکۆڵن، نیبراسکا | ٢ | ٦ | ٢ | ٥ | ١٠ | ١١–٢١ (٢٠ەم لە پشکنینی یەکسانی) |
٢٥ | ٥٠٪ | |
پارکی واشنتۆن سکوێر | نیویۆرک | نەزانراو (٨ یاری) | ٥ | ٨ | ١٥ەم | ٦٦[٥٩٠] | ٥٦٪ | |||
١٩٥٦ | کراوەی شاری نیویۆرکی گەورە[٥٩١] | مانھاتن | ٥ | ٠ | ٢ | ٥ | ٧ | ٥–٧ | ٥٢ | ٧١٪ |
یانەی شەترەنجی مانھاتن پاڵەوانێتی 'A'-یەدەگ |
نیویۆرک | نەزانراو (١٠ یاری) | ٧½ | ١٠ | ١–٢[٥٩٢] | ٦[٥٩٣] | ٧٥٪ | |||
لیگی مێترۆپۆلیتان (پاڵەوانێتی تیم) |
نیویۆرک | ٤ | ١ | ٠ | ٤½ | 5 | مانھاتن 'A'-یەدەگ باشترین تۆمارکەری تیم[٥٩٤] |
٩٠٪ | ||
پاڵەوانێتی ئەماتۆری ئەمریکا | ئازبێری پارک، نیوجێرزی | ٣ | ٢ | ١ | ٤ | ٦ | ٢١ەم | ٨٨ | ٦٧٪ | |
پاڵەوانێتی لاوانی ئەمریکا | فیلادێلفیا | ٨ | ١ | ١ | ٨½ | ١٠ | یەکەم | ٢٨ | ٨٥٪ | |
کراوەی ئەمریکا | ئۆکلاھۆما ستی | ٥ | ٧ | ٠ | ٨½ | ١٢ | ٤–٨ | ١٠٢ | ٧١٪ | |
کراوەی کەنەدا | مۆنتریال | ٦ | ٢ | ٢ | ٧ | ١٠ | ٨–١٢ | ٨٨ | ٧٠٪ | |
خەڵاتی رۆزێنواڵد | نیویۆرک | ٢ | ٥ | ٤ | ٤½ | ١١ | ٨–١٠ | ١٢ | ٤١٪ | |
کراوەی ویلایەتە ڕۆژھەڵاتییەکان | واشنتۆن دی.سی. | ٤ | ٣ | ٠ | ٥½ | ٧ | ٢–٥ | ٥٦ | ٧٩٪ | |
نیوە کۆتایی پاڵەوانێتی یانەی شەترەنجی مانھاتن |
نیویۆرک | ٢ | ١ | ٢ | ٢½ | ٥ | ٤ەم | ٦ | ٥٠٪ | |
١٩٥٧ | کراوەی لۆگ کابین | وێست ئۆرەنج، نیوجێرزی | ٤ | ٠ | ٢ | ٤ | ٦ | ٦–١٤ | ٦١ | ٦٧٪ |
لۆگ کابین ٥٠–٥٠، شەتڕەنجی خێرا | وێست ئۆرەنج | 3 | 2 | 0 | 4 | 5 | نەزانراو | ٨٠٪ | ||
لیگی مێترۆپۆلیتان (پاڵەوانێتی تیم) |
نیویۆرک | 5 | 0 | 0 | 5 | 5 | تیمی مانھاتن، فیشەر لە تەختەی ٧ یاری کرد.[٥٩٥] |
١٠٠٪ | ||
کراوەی نوێی ڕۆژئاوا | میلواکی | ٥ | ٢ | ١ | ٦ | ٨ | ٦–١٢ | ١٢٢ | ٧٥٪ | |
پاڵەوانێتی لاوانی ئەمریکا | سان فرانسیسکۆ | ٨ | ١ | ٠ | ٨½ | ٩ | یەکەم | ٣٣ | ٩٤٪ | |
کراوەی ئەمریکا | کلیڤلاند[٥٩٦] | ٧/ 8[٥٩٧] |
٤ | ٠ | ٩/ ١٠ |
١١/ 12[٥٩٧] |
یەکەم (لە پشکنینی یەکسانی) |
١٧٦ | ٨٢٪/ 83%[٥٩٧] | |
کراوەی ویلایەتی نیوجێرسی | ئێست ئۆرەنج | ٦ | ١ | ٠ | ٦½ | ٧ | یەکەم | ٨١ | ٩٣٪ | |
کراوەی ناوەندی باکوور | میلواکی | ٤ | ٢ | ١ | ٥ | ٧ | ٥–١١ | ٩٣ | ٧١٪ | |
پاڵەوانێتی ئەمریکا | نیویۆرک | ٨ | ٥ | ٠ | ١٠½ | ١٣ | یەکەم | ١٤ | ٨١٪ | |
١٩٥٨ | نێوان ناوچەیی | پۆرتۆرۆز | ٦ | ١٢ | ٢ | ١٢ | ٢٠ | ٥–٦ | ٢١ | ٦٠٪ |
١٩٥٨ | پاڵەوانێتی ئەمریکا | نیویۆرک | ٦ | ٥ | ٠ | ٨½ | ١١ | یەکەم | ١٢ | ٧٧٪ |
١٩٥٩ | نێودەوڵەتی مار دێل پلاتا | مار دێل پلاتا | ٨ | ٤ | ١ | ١٠ | ١٣ | ٣–٤ | ١٤ | ٧١٪ |
نێودەوڵەتی | سانتیاگۆ | ٧ | ١ | ٤ | ٧½ | ١٢ | ٤–٧ | ١٣ | ٦٣٪ | |
نێودەوڵەتی زیوریخ | زیوریخ | ٨ | ٥ | ٢ | ١٠½ | ١٥ | ٣–٤ | ١٦ | ٧٠٪ | |
کاندیدەکان | بلێد، زاگرێب و بێلگراد | ٨ | ٩ | ١١ | ١٢½ | ٢٨ | ٥–٦ | ٨ | ٤٥٪ | |
پاڵەوانێتی ئەمریکا | نیویۆرک | ٧ | ٤ | ٠ | ٩ | ١١ | یەکەم | ١٢ | ٨٢٪ | |
١٩٦٠ | نێودەوڵەتی مار دێل پلاتا | مار دێل پلاتا | ١٣ | ١ | ١ | ١٣½ | ١٥ | ١–٢ | ١٦ | ٩٠٪ |
نێودەوڵەتی بوێنس ئایرس | بوێنس ئایرس | ٣ | ١١ | ٥ | ٨½ | ١٩ | ١٣–١٦ | ٢٠ | ٤٥٪ | |
خولی دووبارەی ٣-یاریکەر | ڕیکیاڤیک | ٣ | ١ | ٠ | ٣½ | ٤ | یەکەم | ٣ | ٨٨٪ | |
پاڵەوانێتی ئەمریکا | نیویۆرک | ٧ | ٤ | ٠ | ٩ | ١١ | یەکەم | ١٢ | ٨٢٪ | |
١٩٦١ | «پاڵەوانێتی سەدە» | بلێد | ٨ | ١١ | ٠ | ١٥ | ١٩ | دووەم | ٢٠ | ٧١٪ |
١٩٦٢ | نێوان ناوچەیی | ستۆکھۆڵم | ١٣ | ٩ | ٠ | ١٧½ | ٢٢ | یەکەم | ٢٣ | ٨٠٪ |
کاندیدەکان | کوراساو | ٨ | ١٢ | ٧ | ١٤ | ٢٧ | ٤ەم | ٨ | ٥٢٪ | |
پاڵەوانێتی ئەمریکا | نیویۆرک | ٦ | ٤ | ١ | ٨ | ١١ | یەکەم | ١٢ | ٧٣٪ | |
١٩٦٣ | کراوەی ڕۆژئاوا | بەی ستی، میشیگان | ٧ | ١ | ٠ | ٧½ | ٨ | یەکەم | 161[٥٩٨] | ٩٤٪ |
کراوەی ویلایەتی نیویۆرک | پاوکێپسی | ٧ | ٠ | ٠ | ٧ | ٧ | یەکەم | ٥٧ | ١٠٠٪ | |
پاڵەوانێتی ئەمریکا | نیویۆرک | ١١ | ٠ | ٠ | ١١ | ١١ | یەکەم | ١٢ | ١٠٠٪ | |
١٩٦٥ | یادەوەری کاپابلانکا | ھاڤانا | ١٢ | ٦ | ٣ | ١٥ | ٢١ | ٢–٤ | ٢٢ | ٧١٪ |
١٩٦٥ | پاڵەوانێتی ئەمریکا | نیویۆرک | ٨ | ١ | ٢ | ٨½ | ١١ | یەکەم | ١٢ | ٧٧٪ |
١٩٦٦ | جامی پیاتیگۆرسکی | سانتا مۆنیکا | ٧ | ٨ | ٣ | ١١ | ١٨ | دووەم | ١٠ | ٦١٪ |
١٩٦٦ | پاڵەوانێتی ئەمریکا | نیویۆرک | ٨ | ٣ | ٠ | ٩½ | ١١ | یەکەم | ١٢ | ٨٦٪ |
١٩٦٧ | نێودەوڵەتی مۆناکۆ | مۆنتی کارلۆ | ٦ | ٢ | ١ | ٧ | ٩ | یەکەم | ١٠ | ٧٨٪ |
نێودەوڵەتی | سکۆپییە | ١٢ | ٣ | ٢ | ١٣½ | ١٧ | یەکەم | ١٨ | ٧٩٪ | |
نێوان ناوچەیی | سۆوسێ | ٧ | ٣ | ٠ | ٨½ | ١٠ | کشایەوە | ٢٢ | ٨٥٪ | |
١٩٦٨ | نێودەوڵەتی | نێتانیا | ١٠ | ٣ | ٠ | ١١½ | ١٣ | یەکەم | ١٤ | ٨٨٪ |
نێودەوڵەتی | ڤینکۆڤتسی | ٩ | ٤ | ٠ | ١١ | ١٣ | یەکەم | ١٤ | ٨٥٪ | |
میترۆپۆلیتان لیگ (ڕووداوی تیم) |
نیویۆرک | ١ | ٠ | ٠ | ١ | ١ | تیمی مانهاتن، فیشەر تەنیا یەک یاری کراوە |
١٠٠٪ | ||
١٩٧٠ | بلیتز (یارییەکانی پێنج خولەکی) | هێرسێگ نۆڤی | ١٧ | ٤ | ١ | ١٩ | ٢٢ | یەکەم | ١٢ | ٨٦٪ |
پاڵەوانێتی ئاشتی | رۆڤینج و زاگرێب | ١٠ | ٦ | ١ | ١٣ | ١٧ | یەکەم | ١٨ | ٧٦٪ | |
نێودەوڵەتیی بوێنس ئایرس | بوێنس ئایرس | ١٣ | ٤ | ٠ | ١٥ | ١٧ | یەکەم | ١٨ | ٨٨٪ | |
نێوان ناوچەیی | پاڵما دێ مالۆرکا[٥٩٩] | ١٥ | ٧ | ١ | ١٨½ | ٢٣ | یەکەم | ٢٤ | ٨٠٪ | |
١٩٧١ | مانهاتن سی سی بلیتز[٦٠٠] | نیویۆوک | ٢١ | ١ | ٠ | ٢١½ | ٢٢ | یەکەم | ١٢ | ٩٨٪ |
یارییەکان
دەستکاریساڵ | بەرامبەر | شوێن | یاری | بردنەکان | یەکسانبوونەکان | دۆڕانەکان | ئەنجام | ئەنجامی کۆتایی | ڕێژە |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
١٩٥٧ | ماکس ئێڤێ | نیویۆرک | یاری نمایشی ٢-یاری | ٠ | ١ | ١ | دۆڕا | ½–١½ | ٢٥٪ |
١٩٥٧ | دان یاکۆبۆ بێنینسۆن | نیویۆرک | یاری ڕاھێنانی ٥-یاری | ٢ | ٣ | ٠[٦٠٣] | بردی | ٣½–١½ | ٧٠٪[٦٠٤] |
١٩٥٧ | ڕۆدۆڵفۆ تان کاردۆسۆ | نیویۆرک | ٥ | ٢ | ١ | بردی | ٦–٢ | ٧٥٪ | |
١٩٥٨ | دراگۆلیوب یانۆشێڤیچ | بێلگراد | یاری ڕاھێنانی ٢-یاری | ٠ | ٢ | ٠ | یەکسانبوو | ١–١ | ٥٠٪ |
١٩٥٨ | میلان ماتولۆڤیچ | بێلگراد | ٢ | ١ | ١ | بردی | ٢½–١½ | ٦٣٪ | |
١٩٦١ | ساموێل ڕێشێڤسکی | نیویۆرک & لۆس ئەنجلس |
یاری ١٦-یاری | ٢ | ٧ | ٢ | تەواونەکراو | ٥½–٥½ | ٥٠٪ |
١٩٧٠ | تیگران پێترۆسیان | بێلگراد | یەکێتی سۆڤیەت دژی جیھان | ٢ | ٢ | ٠ | بردی | ٣–١ | ٧٥٪ |
١٩٧١ | مارک تایمانۆڤ | ڤانکۆڤەر | چارەکی کۆتایی پاڵێوراوان | ٦ | ٠ | ٠ | بردی | ٦–٠ | ١٠٠٪ |
بێنت لارسن | دێنڤەر | نیوەی کۆتایی پاڵێوراوان | ٦ | ٠ | ٠ | بردی | ٦–٠ | ١٠٠٪ | |
تیگران پێترۆسیان | بوێنس ئایرس | کۆتایی پاڵێوراوان | ٥ | ٣ | ١ | بردی | ٦½–٢½ | ٧٢٪ | |
١٩٧٢ | بۆریس سپاسکی | ڕیکیاڤیک | پاڵەوانێتی جیھان[٦٠٥] | ٧ | ١١ | ٣ | بردی | ١٢½–٨½ | ٦٠٪[٦٠٦] /٦٣٪[٦٠٧] |
١٩٩٢ | سڤێتۆزار گلیگۆریچ | سڤێتی ستیفان | یاری ڕاھێنان[٦٠٨] | ٦ | ٣ | ١ | بردی | ٧½–٢½ | ٧٥٪ |
بۆریس سپاسکی | سڤێتی ستیفان & بێلگراد |
یاری دووبارەی نافەرمی | ١٠ | ١٥ | ٥ | بردی | ١٠–٥[٦٠٩] | ٥٨٪[٦١٠] /٦٧٪[٦٠٩] |
ڕووداوەکانی تیمی نێونەتەوەیی
دەستکاریساڵ | ڕووداو | شوێن | تەختە | نەیارەکان | بردنەکان | یەکسانییەکان | دۆڕانەکان | خاڵەکان | یارییەکان | پلەبەندی تاکەکەسی |
پلەبەندی تیم |
ڕێژەی تاکەکەسی |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
١٩٦٠ | ١٤ەمین ئۆڵۆمپیاد | لایپزیگ | ١ | جۆراوجۆر | ١٠ | ٦ | ٢ | ١٣ | ١٨ | بڕۆنز | زیو | ٧٢٪ |
١٩٦٠ | بەرلین دژی یارییەکانی ئەمریکا | بەرلین | ١ | کلاوس دارگا[٦١١] | ١ | ٠ | ٠ | ١ | ١ | یارییەکە بردەوە | تیمەکە بردییەوە | ١٠٠٪ (١ یاری) |
١٩٦٢ | پۆڵەندا دژی یارییەکانی ئەمریکا | وارشۆ | ١ | بۆگدان سلیوا | ١ | ٠ | ٠ | ١ | ١ | یارییەکە بردەوە | تیمەکە بردییەوە | |
١٩٦٢ | ١٥ەمین ئۆڵۆمپیاد | ڤارنا | ١ | جۆراوجۆر | ٨ | ٦ | ٣ | ١١ | ١٧ | ھەشتەم | چوارەم | ٦٥٪ |
١٩٦٦ | ١٧ەمین ئۆڵۆمپیاد | ھاڤانا | ١ | جۆراوجۆر | ١٤ | ٢ | ١ | ١٥ | ١٧ | زیو | زیو | ٨٨٪ |
١٩٧٠ | یەکێتی سۆڤیەت دژی یارییەکانی جیھان | بێلگراد | ٢ | تیگران پێترۆسیان | ٢ | ٢ | ٠ | ٣ | ٤ | باشترین ئەنجامی تیمی جیھانی |
تیمەکە دۆڕا | ٧٥٪ |
١٩٧٠ | ١٩ەمین ئۆڵۆمپیاد | سیگن | ١ | جۆراوجۆر | ٨ | ٤ | ١ | ١٠ | ١٣ | زیو | چوارەم | ٧٧٪ |
یارییە بەرچاوەکان
دەستکاریئەم بەشە شێوازی جەبری بەکار دەهێنێت بۆ وەسفکردنی جووڵەکانی شەتڕەنج. |
دۆناڵد بیرن دژی فیشەر، نیویۆرک ١٩٥٦؛ بەرگریی گرونفێڵد، ٥.Bf4 (D92)، ٠–١.[٦١٢] کاتێک فیشەر ١٣ ساڵ بوو ئەم یارییەی ئەنجام دا، «ئەم یارییە لە گۆڤارەکانی شەترەنجدا لە سەرانسەری جیھاندا بڵاوبووەوە، خۆشحاڵیی گشتی و سەرسووڕمانی پسپۆڕەکانی بەدوای خۆیدا ھێنا.»[٦١٣] ھانس کمۆخ لە گۆڤاری پێداچوونەوەی شەترەنجدا ناوی نا «یاریی سەدە».[٦١٤]
سڤێتۆزار گلیگۆریچ دژی فیشەر، بلێد ١٩٦١؛ بەرگریی شای ھیندی، جۆری کلاسیکی، جۆری مار دێل پلاتا (E98)، ½–½.[٦١٥] بە گوێرەی گاری کاسپارۆڤ «شاکارێکی ڕاستەقینەی یەکسان».[٦١٦] ئەندرۆ سۆڵتیس وەک یەکێک لە «١٠٠ باشترین یاریی شەترەنجی سەدەی بیستەم» ھەڵیسەنگاند.[٦١٧]
h | g | f | e | d | c | b | a | ||
1 | 1 | ||||||||
2 | 2 | ||||||||
3 | 3 | ||||||||
4 | 4 | ||||||||
5 | 5 | ||||||||
6 | 6 | ||||||||
7 | 7 | ||||||||
8 | 8 | ||||||||
h | g | f | e | d | c | b | a |
1.d4 Nf6 ٢.c4 g6 ٣.Nc3 Bg7 ٤.e4 d6 ٥.Nf3 0-0 ٦.Be2 e5 ٧.0-0 Nc6 ٨.d5 Ne7 ٩.Ne1 Nd7 ١٠.Nd3 f5 ١١.exf5 Nxf5 ١٢.f3 Nf6 ١٣.Nf2 Nd4 ١٤.Nfe4 Nh5 ١٥.Bg5 Qd7 ١٦.g3 h6 ١٧.Be3 c5 ١٨.Bxd4 exd4 ١٩.Nb5 a6 ٢٠.Nbxd6 d3 ٢١.Qxd3 Bd4+ ٢٢.Kg2 Nxg3 (ھێڵکاری) ٢٣.Nxc8 Nxf1 ٢٤.Nb6 Qc7 ٢٥.Rxf1 Qxb6 ٢٦.b4 Qxb4 ٢٧.Rb1 Qa5 ٢٨.Nxc5 Qxc5 ٢٩.Qxg6+ Bg7 ٣٠.Rxb7 Qd4 ٣١.Bd3 Rf4 ٣٢.Qe6+ Kh8 ٣٣.Qg6 ½–½
ڕۆبێرت بیرن دژی فیشەر، پاڵەوانییەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ١٩٦٣/٦٤؛ بەرگریی نیۆ-گرونفێڵد، ٠–١؛ شیکراوە.[٦١٨] لە دۆخێکی نزیکەی ھاوشێوەوە، فیشەر مامۆستایەکی بەھێزی نێودەوڵەتی لە تەنھا ٢١ جووڵەدا دەدۆڕێنێت - «یارییەک کە دەستبەجێ وەک کلاسیکێکی ھەمیشەیی ناسرا».[٦١٩]
h | g | f | e | d | c | b | a | ||
1 | 1 | ||||||||
2 | 2 | ||||||||
3 | 3 | ||||||||
4 | 4 | ||||||||
5 | 5 | ||||||||
6 | 6 | ||||||||
7 | 7 | ||||||||
8 | 8 | ||||||||
h | g | f | e | d | c | b | a |
1.d4 Nf6 ٢.c4 g6 ٣.g3 c6 ٤.Bg2 d5 ٥.cxd5 cxd5 ٦.Nc3 Bg7 ٧.e3 0-0 ٨.Nge2 Nc6 ٩.0-0 b6 ١٠.b3 Ba6 ١١.Ba3 Re8 ١٢.Qd2 e5 ١٣.dxe5 Nxe5 ١٤.Rfd1 Nd3 ١٥.Qc2 Nxf2 ١٦.Kxf2 Ng4+ ١٧.Kg1 Nxe3 ١٨.Qd2 (ھێڵکاری) Nxg2 ١٩.Kxg2 d4 ٢٠.Nxd4 Bb7+ ٢١.Kf1 Qd7 ٠–١
فیشەر دژی مارک تایمانۆڤ، کۆتایی کاندیدەکانی ڤانکۆڤەر ١٩٧١؛ یاریی چوارەمی مەچ، بەرگری سیسیلی، جۆری تایمانۆڤ (B47)، ١–٠.[٦٢٠] بەڕێوەبردنی ئارام و وردی فیشەر بۆ لاف (فیل) دژی ئەسپ، سەرەتا لە کۆتایییەکی قەڵا و پارچە بچووکەکان، و دواتر دوای گۆڕینەوەی قەڵاکان، بووەتە بنەمایەکی سەرەکی لە ئەدەبیاتی فێرکاریی کۆتایی یاری.[٦٢١]
a | b | c | d | e | f | g | h | ||
8 | 8 | ||||||||
7 | 7 | ||||||||
6 | 6 | ||||||||
5 | 5 | ||||||||
4 | 4 | ||||||||
3 | 3 | ||||||||
2 | 2 | ||||||||
1 | 1 | ||||||||
a | b | c | d | e | f | g | h |
١.e4 c5 ٢.Nf3 Nc6 ٣.d4 cxd4 ٤.Nxd4 Qc7 ٥.Nc3 e6 ٦.g3 a6 ٧.Bg2 Nf6 ٨.0-0 Nxd4 ٩.Qxd4 Bc5 ١٠.Bf4 d6 ١١.Qd2 h6 ١٢.Rad1 e5 ١٣.Be3 Bg4 ١٤.Bxc5 dxc5 ١٥.f3 Be6 ١٦.f4 Rd8 ١٧.Nd5 Bxd5 ١٨.exd5 e4 ١٩.Rfe1 Rxd5 ٢٠.Rxe4+ Kd8 ٢١.Qe2 Rxd1+ ٢٢.Qxd1+ Qd7 ٢٣.Qxd7+ Kxd7 (ھێڵکاری) ٢٤.Re5 b6 ٢٥.Bf1 a5 ٢٦.Bc4 Rf8 ٢٧.Kg2 Kd6 ٢٨.Kf3 Nd7 ٢٩.Re3 Nb8 ٣٠.Rd3+ Kc7 ٣١.c3 Nc6 ٣٢.Re3 Kd6 ٣٣.a4 Ne7 ٣٤.h3 Nc6 ٣٥.h4 h5 ٣٦.Rd3+ Kc7 ٣٧.Rd5 f5 ٣٨.Rd2 Rf6 ٣٩.Re2 Kd7 ٤٠.Re3 g6 ٤١.Bb5 Rd6 ٤٢.Ke2 Kd8 ٤٣.Rd3 Kc7 ٤٤.Rxd6 Kxd6 ٤٥.Kd3 Ne7 ٤٦.Be8 Kd5 ٤٧.Bf7+ Kd6 ٤٨.Kc4 Kc6 ٤٩.Be8+ Kb7 ٥٠.Kb5 Nc8 ٥١.Bc6+ Kc7 ٥٢.Bd5 Ne7 ٥٣.Bf7 Kb7 ٥٤.Bb3 Ka7 ٥٥.Bd1 Kb7 ٥٦.Bf3+ Kc7 ٥٧.Ka6 Ng8 ٥٨.Bd5 Ne7 ٥٩.Bc4 Nc6 ٦٠.Bf7 Ne7 ٦١.Be8 Kd8 ٦٢.Bxg6 Nxg6 ٦٣.Kxb6 Kd7 ٦٤.Kxc5 Ne7 ٦٥.b4 axb4 ٦٦.cxb4 Nc8 ٦٧.a5 Nd6 ٦٨.b5 Ne4+ ٦٩.Kb6 Kc8 ٧٠.Kc6 Kb8 ٧١.b6 ١–٠
فیشەر دژی تیگران پێترۆسیان، کۆتایی کاندیدەکانی بوێنس ئایرس ١٩٧١؛ یاریی حەوتەمی مەچ، بەرگری سیسیلی، جۆری تایمانۆڤ (B42)، ١–٠.[٦٢٢] ھەڵبژاردنی نائاساییی فیشەر لە ٢٢.Nxd7+، گۆڕینەوەی ئەسپێکی باش جێگیرکراو بە لافێکی (فیلێکی) بە ڕواڵەت ناچالاک، بە فراوانی ستایش کراوە.[٦٢٣] ھەرچەندە، لە ساڵی ٢٠٢٠دا شیکاریی بە یارمەتیی کۆمپیوتەر لەلایەن کارستن مولەر و خوێنەرانی ھەواڵی چێسبەیسەوە گەیشتنە ئەو ئەنجامەی کە ٢٢.a4 دەباتەوە، لەکاتێکدا ٢٢.Nxd7+ تەنھا یەکسان دەکات لە بەرامبەر بەرگریی دروست دا.[٦٢٤]
a | b | c | d | e | f | g | h | ||
8 | 8 | ||||||||
7 | 7 | ||||||||
6 | 6 | ||||||||
5 | 5 | ||||||||
4 | 4 | ||||||||
3 | 3 | ||||||||
2 | 2 | ||||||||
1 | 1 | ||||||||
a | b | c | d | e | f | g | h |
١.e4 c5 ٢.Nf3 e6 ٣.d4 cxd4 ٤.Nxd4 a6 ٥.Bd3 Nc6 ٦.Nxc6 bxc6 ٧.0-0 d5 ٨.c4 Nf6 ٩.cxd5 cxd5 ١٠.exd5 exd5 ١١.Nc3 Be7 ١٢.Qa4+ Qd7 ١٣.Re1 Qxa4 ١٤.Nxa4 Be6 ١٥.Be3 0-0 ١٦.Bc5 Rfe8 ١٧.Bxe7 Rxe7 ١٨.b4 Kf8 ١٩.Nc5 Bc8 ٢٠.f3 Rea7 ٢١.Re5 Bd7 (ھێڵکاری) ٢٢.Nxd7+ Rxd7 ٢٣.Rc1 Rd6 ٢٤.Rc7 Nd7 ٢٥.Re2 g6 ٢٦.Kf2 h5 ٢٧.f4 h4 ٢٨.Kf3 f5 ٢٩.Ke3 d4+ ٣٠.Kd2 Nb6 ٣١.Ree7 Nd5 ٣٢.Rf7+ Ke8 ٣٣.Rb7 Nxf4 ٣٤.Bc4 ١–٠
فیشەر دژی بۆریس سپاسکی، پاڵەوانێتی جیھانی شەترەنج ١٩٧٢؛ یاری شەشەمی پێشبڕکێکە، قوربانی شاژن ڕەتکرایەوە، بەرگری تارتاکۆڤەر (D59)، ١–٠؛ لە لاپەڕەی پێشبڕکێی ١٩٧٢دا ڕاڤەکراوە.[٦٢٥] فیشەر ئەم یارییەی بە باشترین یاری خۆی لە پێشبڕکێکەدا ناوبرد.[٦٢٦] ئێفیم گێلەر پێش پێشبڕکێکە بە سپاسکی گوتبوو کە جووڵەی بەھێزی ١٤... وەزیر ب٧ ھەیە، بەڵام سپاسکی ئەم ڕاوێژەی لەبیرچووبوو و ١٤... ئەی٦ی یاری کرد. گێلەر بە ١٤... وەزیر ب٧ دژی یان تیمان لە پێشبڕکێی AVROی ١٩٧٣دا سەرکەوتنی بەدەستھێنا.[٦٢٧]
بۆریس سپاسکی دژی فیشەر، پاڵەوانێتی جیھانی شەترەنج ١٩٧٢؛ یاری سێزدەیەمی پێشبڕکێکە، بەرگری ئەلێخین، جۆری نوێ، جۆری ئەلبورت (B04)، ٠–١؛ لە لاپەڕەی پێشبڕکێی ١٩٧٢دا ڕاڤەکراوە.[٦٢٨] بۆتڤینیک ئەم یارییەی بە «بەرزترین دەستکەوتی داھێنەرانەی فیشەر» ناوبرد. ئەو کۆتایی یارییەکی یەکسانی فیلی ڕەنگ پێچەوانەی چارەسەر کرد بە قوربانیکردنی فیلەکەی و بە داوخستنی قەڵای خۆی. «پاشان پێنج پیادەی تێپەڕیو لەگەڵ قەڵای سپیدا ملمانێیان کرد. ھیچ شتێکی لەم جۆرە پێشتر لە شەترەنجدا نەبینرابوو.»[٦٢٩]
فیشەر دژی بۆریس سپاسکی، ١٩٩٢؛ یەکەم یاری پێشبڕکێکە، ڕووی لۆپێز، جۆری برێیەر (C95)، ١–٠؛ لە لاپەڕەی پێشبڕکێی ١٩٩٢دا ڕاڤەکراوە.[٦٣٠] سەرکەوتنی «باش»ی فیشەر لە یەکەم یاری کێبڕکێیدا لە ماوەی ٢٠ ساڵدا «کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر جیھانی شەترەنج دروست کرد»، ھەرچەندە بە بۆچوونی کاسپارۆڤ، یاریکردنی سپاسکی لە ئاستی مامۆستایانی گەورەی پێشەنگی ئەو کاتە کەمتر بوو.[٦٣١]
تێبینییەکان
دەستکاری- ^ ڕاست پێش ئەوەی لارسن یاری لەگەڵ فیشەر بکات لە یارییە تاکەکەسییەکەیاندا، لارسن پێشبینی کرد کە سەرکەوتوو دەبێت، بەڵام دواتر پێچەوانەکەی بینی: "کاتێک باش چووبووینە ناو پێشبڕکێکەوە، لارسن، فریدریک ئۆلافسۆن و من خەریکی مشتومڕێکی دۆستانە بووین لەسەر ئەدای فیشەر. 'بەختەوەرە کە ٥٠٪ی ھەیە!' لارسن بە گاڵتەوە وتی، کە درێژەی دا بە وتنی 'من ئەو منداڵە تەمبێ دەکەم!'... بە دانایی فریدریک بیرۆکەیەکی بۆ من پێشکەش کرد، 'ئاگادار بە منداڵەکە تۆ تەمبێ نەکات!' لەسەر ئەو قسەیە، لارسن دەستی ڕاوەشاند. لە خولی دواتردا، فیشەر لارسنی تێکشکاند" ..."[١٠٣]
- ^ ئەم پێوانەیە تا ساڵی ١٩٩١ بەردەوام بوو، کاتێک لەلایەن یودیت پۆلگارەوە تێکشکێنرا broken by Judit Polgár.[١٠٧]
- ^ بەگوێرەی لۆمباردی، نەبوونی یاریدەدەرێکی تایبەت بۆ فیشەر ھۆکارێکی سەرەکی بوو بۆ شکستی.[٢٠٠]
- ^ بەگوێرەی میگێل کوینتێرۆس، فیشەر لە سەرەتای یارییەکەدا تووشی ئەنفلۆنزا بووبوو[٣٢١]
- ^ لەوانەیە باشترین کتێبی پڕفرۆش لەسەر یارییەکە ناونیشانی لاوەکی ھەبووبێت «ڕاپۆرتی نیویۆرک تایمز لەسەر یاری شەترەنجی سەدە».[٣٥١]
- ^ ناوی مارلین یەنگ لە پشت وێنەیەکەوە نووسرابوو کە ڕێکەوتی ١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٠ی لەسەر بوو، کە لەلایەن فیشەرەوە بۆی نێردرابوو[٤٢٨]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Fischer, Robert James». Olimpbase. لە ١٨ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ ئ ا Brady 1973, p. 2.
- ^ William Addams Reitwiesner. «Ancestry of Bobby Fischer (Extracts from the U.S. Federal Decennial Census)». ancestry.com. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ ئ ا Ben Quinn (January 28, 2008). «Bobby Fischer, chess genius, heartless son». The Sunday Times. لە ڕەسەنەکە لە May 16, 2008 ئەرشیڤ کراوە. لە September 14, 2008 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی)(خۆتۆمارکردن پێویستە) - ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 313.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 27. "… she appears to have been religiously unobservant."
- ^ André Schulz (٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٤). «Mutmaßungen über Fischer». chessbase.com. لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
- ^ «WHO WAS FISCHER'S FATHER?». Chess Life. US Chess Federation. March 2004. p. 10.
- ^ ئ ا Brady 2011, pp. 7–8.
- ^ Brady 2011, p. 8.
- ^ Brady 2011, p. 9. "The family lived in [California, Idaho, Oregon, Illinois, and Arizona] before moving to New York. Regina's flexibility and desperation led her to a surprising gamut of jobs. She was a welder, schoolteacher, riveter, farm worker, toxicologist's assistant, and stenographer, all throughout the early and mid 1940s."
- ^ ئ ا ب Edmonds & Eidinow 2004, p. 5.
- ^ ئ ا ب پ ت Nicholas، Peter (٢١ی ئەیلوولی ٢٠٠٩). «Chasing the king of chess». Los Angeles Times. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Brady 2011, p. 10. "In early 1949 Regina Fischer took the least expensive housing she could find when she moved the family—Bobby, Joan, and herself—to East 13th Street in Manhattan, facing the kitchen back entrance of the famed Luchow's restaurant, where many of the best chess players would occasionally dine. The Fischers could never afford to eat there. The apartment's entrance was marred by a rusty fire escape running up the front, and there was only one small bedroom—but the rent was $45 a month."
- ^ ئ ا «Files reveal how FBI hounded chess king». The Philadelphia Inquirer. ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٢. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ ئ ا ب «Life is not a board game». The Philadelphia Inquirer. ٩ی شوباتی ٢٠٠٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Charles Laurence (November 24, 2002). «FBI targeted chess genius Bobby Fischer and his mother». The Telegraph. London. لە September 13, 2008 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Böhm & Jongkind 2003, p. 22.
- ^ Regina Fischer entry, passenger manifest, داڕێژە:SS, January 18, 1939, p. 74, line 6, accessed January 20, 2008, via ancestry.com
- ^ Böhm & Jongkind 2003, pp. 22, 135.
- ^ «Bobby Fischer Autobiographical Essay». Parade. October 27, 1957. p. 22.
In March of 1949, on a rainy day when Bobby had just turned six, his sister, Joan … bought a plastic chess set for $1 at the candy store [located just below their apartment] … Neither Joan nor Bobby had ever seen a chess set before but they followed instructions printed on the inside of the top of the box ...
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) Quoted in Brady 2011, pp. 10–11. - ^ Brady 2011, pp. 10–12.
- ^ Brady 1973, p. 5.
- ^ Brady 2011, p. 12.
- ^ Fischer 1959, p. xi.
- ^ Brady 1973, pp. 5–6.
- ^ Brady 2011, pp. 17–18.
- ^ Brady 2011, p. 18.
- ^ Brady 2011, p. 20.
- ^ Fischer 1959, pp. xi–xii.
- ^ Brady 1973, p. 7.
- ^ Brady 2011, pp. 19–21.
- ^ Fischer 1959, p. 2.
- ^ Brady 2011, p. 21.
- ^ Fischer 1959, p. xii.
- ^ Brady 2011, pp. 38–39.
- ^ Brady 2011, p. 52.
- ^ «Carmine Nigro, 91, Bobby Fischer's First Chess Teacher». The New York Times. September 2, 2001. لە August 24, 2013 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Brady 2011, p. 6.
- ^ Dylan Loeb McClain (December 4, 2001). «John W. Collins, 89, Dies; Was Fischer's Chess Tutor». The New York Times. لە January 4, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Collins 1974, p. 47. "'He taught Bobby Fischer to play chess' is the way I am sometimes publicly and privately introduced."
- ^ "Collins, for his part, said that he never 'taught' Bobby in the strictest sense" and that Fischer "knew before instructed". Collins 1974, pp. 48–49. Quoted in Brady 2011, p. 52.
- ^ "Fischer was also extremely fortunate in having John W. (Jack) Collins, a chess master, who was a friend, guide, and mentor to him during his early formative years". Arthur Bisguier, in Wade & O'Connell 1973, p. 44.
- ^ Brady 1973, pp. 10–11.
- ^ Collins 1974, pp. 34–35.
- ^ Fischer 1959, p. xiii.
- ^ Brady 1973, p. 15.
- ^ Collins 1974, pp. 55–56.
- ^ The New York Times, March 5, 1956, p. 36. Quoted in Brady 2011, p. 49.
- ^ Brady 2011 p. 56.
- ^ Chess Life, May 20, 1956, p. 4. Also available on DVD (p. 76 in "Chess Life 1956" PDF file").
- ^ Chess Life, May 20, 1956, p. 1. Also available on DVD (p. 73 in "Chess Life 1956" PDF file").
- ^ Chess Life, July 20, 1956, p. 1. Also available on DVD (p. 105 in "Chess Life 1956" PDF file").
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 100.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 101.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 105.
- ^ Di Felice 2010, p. 76.
- ^ ئ ا Brady 1973, p. 16.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 108.
- ^ Brady 2011, p. 65.
- ^ Di Felice 2010, p. 48.
- ^ Chess Review, December 1956, p. 374. Also available on DVD (p. 418 in Chess Review 1956 PDF file).
- ^ Fred Wilson (1981). A Picture History of Chess. Dover. p. 170. ISBN 978-0-486-23856-2.
While, objectively, it is not one of the greatest games ever played, it is certainly the finest game ever produced by one so young
- ^ Brady 2011, p. 64.
- ^ AP wire story, February 24, 1957. Quoted in Brady 2011, p. 64.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 123.
- ^ ئ ا Brady 1973, p. 17.
- ^ Brady 2011, p. 67. "To wrest a draw from a former World Champion was neither small cheese nor minor chess, but Bobby was unhappy since he'd lost the match, 1½–½."
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 127.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 130.
- ^ Collins 1974, p. 56.
- ^ Chess Review, September 1957, p. 260. Also available on DVD (p. 294 in "Chess Review 1957" PDF file).
- ^ Brady 2011, p. 75. "No one as young as Bobby had won the United States Open before, and no one had ever held the United States Junior and Open titles concurrently. When Bobby returned to New York, both the Marshall and Manhattan chess clubs conducted victory celebrations, and he was lauded as America's new chess hero."
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 138–40.
- ^ ئ ا Brady 1973, p. 19.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 135–37.
- ^ Kenneth Harkness (1967). Official Chess Handbook. David McKay. p. 272. ASIN B009NNTGSM.
- ^ ئ ا Brady 1973, p. 20.
- ^ A writer in Chess Life, apparently Editor Fred M. Wren, expected Fischer to score about 50%. "The Monday-Morning Quarterback Speaks", Chess Life, January 20. 1958, p. 4. Also available on DVD (p. 12 on Chess Life 1958 PDF file).
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 51.
- ^ Di Felice 2010, p. 196.
- ^ Brady 1973, pp. 20–21.
- ^ Edward Winter, Chess Note 6428 (citing Chess Life, February 5, 1958).
- ^ Edward Winter, Chess Note 6436 (citing FIDE Revue, April 1958, p. 106).
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 8.
- ^ Brady 2011, pp. 89–90.
- ^ «"Teenage Appreciation" episode of "I've Got a Secret"». ٢٦ی ئازاری ١٩٥٨. Event occurs at 17:40. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤. لە ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە – via YouTube.
{{cite web}}
: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ داڕێژە:Cite letter Quoted in Brady 2011, p. 93.
- ^ Brady 2011, p. 91.
- ^ ئ ا Brady 2011, p. 92.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 9.
- ^ Linder V.I. & Linder I.M. 1994. Quoted in Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 120–21.
- ^ Harry Golombek (1977). Golombek's Encyclopedia of Chess. Crown Publishers. pp. 236–37. ISBN 978-0-517-53146-4.. Quoted in Brady 2011, p. 93.
- ^ Brady 2011, p. 94.
- ^ Daniel Johnson (2007). White King and Red Queen: How the Cold War Was Fought on the Chessboard. Houghton Mifflin Harcourt. p. 128. ISBN 978-0-547-13337-9.. Quoted in Brady 2011, p. 94.
- ^ Brady 2011, pp. 94–96.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 163–64.
- ^ Brady 2011, pp. 98–100.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 26.
- ^ Brady 1973, p. 25.
- ^ Leonard Barden, "From Portorož to Petrosian", in Wade & O'Connell 1973, p. 332.
- ^ Lombardy 2011, p. 87.
- ^ Lombardy 2011, p. 87.
- ^ Wade & O'Connell 1973. pp. 332–34, 347.
- ^ Kasparov 2004, pp. 225–26.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 20–21.
- ^ Cathy Forbes (1992). The Polgar Sisters: Training or Genius?. Henry Holt. p. 171. ISBN 978-0-8050-2426-5.
- ^ Cathy Forbes (1992). The Polgar Sisters: Training or Genius?. Henry Holt. p. 171. ISBN 978-0-8050-2426-5.
- ^ Allen Kaufman (April 9, 2006). «Interview». Anything to Win: The Mad Genius of Bobby Fischer (television documentary).
{{cite interview}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - ^ Di Felice 2010, p. 301.
- ^ Di Felice 2010, p. 340.
- ^ Wall، Bill. «Bobby Fischer's Tournaments and Matches». billwall.phpwebhosting.com. لە ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ Di Felice 2010, p. 356.
- ^ Brady 1973, p. 28.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 27.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 165, 171, 176.
- ^ Paul Keres "From the Opposite Side of the Board" in Wade & O'Connell 1973
- ^ Barden، Leonard (March 4, 2011). «Fascination with Bobby Fischer shows no sign of reaching its endgame». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە January 16, 2024 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Leitão، Rafael (٢٠ی ئابی ٢٠١٧). «Lies And Truths About Bobby Fischer: Take The Test!». Rafael Leitão (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 41.
- ^ Brady 1965, p. 34.
- ^ Brady 1965, p. 35.
- ^ Hooper & Whyld 1992, p. 136. "At 16 he was able to earn his living from chess, and soon began to dress well, with suits tailored in London and New York."
- ^ Ginzburg 1962, pp. 53–54.
- ^ Di Felice 2010, p. 310.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 356.
- ^ Brady 2011, pp. 105, 125.
- ^ Joseph G. Ponterotto (2012). A Psychobiography of Bobby Fischer. Charles C. Thomas. p. 29. ISBN 978-0-398-08742-5.
- ^ Brady 2011, p. 25. "Attempts by Regina and Joan to engage Bobby in schoolwork were usually fruitless. Bobby could concentrate on puzzles or chess for hours, but he fidgeted and grew restless when confronted with reading, writing, and arithmetic… he was accepted by Community Woodward with the understanding that he'd teach the other students to play, and also as a result of his astronomically high IQ test score of 180."
- ^ Christopher Andersen (2006). Barbra: The Way She Is. HarperCollins. pp. 15, 41. ISBN 978-0-06-056256-4. Streisand later said that Fischer was "always alone and very peculiar … But I found him very sexy." Id. at 41.
- ^ David Boyer (March 11, 2001). «NEIGHBORHOOD REPORT: FLATBUSH; Grads Hail Erasmus as It Enters a Fourth Century». The New York Times. لە August 15, 2009 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Brady 1965, pp. 1, 25.
- ^ Collins 1974, p. 52.
- ^ Arthur Bisguier, in Wade & O'Connell 1973, p. 47.
- ^ Brady 1965, p. 25.
- ^ Ginzburg 1962, p. 51.
- ^ Schonberg 1973, p. 261. "In his junior year Bobby left school for good because 'the stuff they teach you in school I can't use one way or the other.داڕێژە:'"
- ^ Ginzburg 1962, p. 55.
- ^ Brady 2011, p. 131. "Probing into the activities of the American Chess Foundation, she demonstrated that some players (such as Reshevsky) received support while others (such as Bobby) did not… she sent out indignant press releases, [and] letters to the government demanding a public accounting."
- ^ ئ ا Bisguier & Soltis 1974, pp. 282–84.
- ^ Hooper & Whyld 1992, pp. 136–37.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 51 (1-point margin in 1957/58), 57 (1-point margin in 1958/59), 62 (1-point margin in 1959/60), 67 (2-point margin in 1960/61), 71 (1-point margin in 1962/63), 77 (2½-point margin in 1963/64), 82 (1-point margin in 1965), 87 (2-point margin in 1966/67).
- ^ ئ ا Müller 2009, pp. 399–400.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 51, 57, 62, 67, 71, 76, 82, 87.
- ^ Müller 2009, p. 85.
- ^ Müller 2009, p. 104.
- ^ Müller 2009, p. 148.
- ^ Müller 2009, p. 181.
- ^ Müller 2009, p. 231.
- ^ ئ ا Müller 2009, p. 243.
- ^ Müller 2009, p. 262.
- ^ Müller 2009, p. 263.
- ^ Müller 2009, p. 285.
- ^ Bisguier & Soltis 1974, p. 283.
- ^ Mednis 1997, pp. x–xi, 179–83, 202–11.
- ^ Larry Evans, in Müller 2009, p. 7.
- ^ Robert Wade (1972). «Olympiads». The Games of Robert J. Fischer. Batsford. ISBN 978-0-7134-0370-1.
- ^ «Fischer, Robert James, Men's Chess Olympiads». Olimpbase. 2015. لە ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ «United States (USA) Men's Chess Olympiads». Olimpbase. 2015. لە ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ Di Felice 2010, p. 485.
- ^ Di Felice 2013a, p. 251.
- ^ Di Felice 2013b, p. 326.
- ^ ئ ا Di Felice 2013c, p. 366.
- ^ Kažić 1974, pp. 75, 81, 94, 108.
- ^ «Fischer, Robert James». Olimpbase. August 2003. لە ١٧ی شوباتی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Müller 2009, pp. 276–77.
- ^ Brady 1973, p. 120. "Later Gheorghiu stated that when he offered Fischer the draw, he was convinced he actually had a won game but that he wanted Fischer to be awarded the gold medal. It was obvious that Fischer was trying too hard and had tired and overextended himself. He lost the game decisively. Nevertheless, all of the players and spectators considered Bobby to be the real hero of the most magnificent chess event in history."
- ^ Brady 1973, p. 65.
- ^ Müller 2009, pp. 224–25.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 286–87.
- ^ Kasparov 2004, p. 335. داڕێژە:"'It is important to draw a distinction between the myth of the 'extravagant, capricious, uncontrollable' Fischer and those actions that he undertook quite consciously. Many of his demands in Lugano were absolutely justified. 'It was not only Fischer who did not like the conditions,' writes Petrosian. 'This also applied to me and my colleagues. Imagine a hall, in which three thousand players, trainers and spectators are gathered, a hall without any ventilation and in addition with poor lighting. I have never complained about my eyesight, but I only needed once or twice in a game to think intensively over a move, and my eyes began to hurt.داڕێژە:'"
- ^ Lombardy 2011, p. 184. "Fischer was clearly the best and highest rated U.S. player and also the U.S. Champion. But in consideration of his lifelong prestige, Reshevsky would not yield first board."
- ^ «OlimpBase :: 21st Chess Olympiad, Nice 1974, information». Olimpbase.org. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Müller 2009, p. 156.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 183.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 12.
- ^ Bronstein & Fürstenberg 1995, p. 121. "They became friends instantly and have remained so until this day."
- ^ ئ ا ب Donner 2006, p. 228.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 189.
- ^ Benko & Silman 2003, p. 422 (interview with Evans).
- ^ Donner 2006, p. 228. "One of his rivals in that tournament was American GM Larry Evans, and the story goes that he found a Bovaryan lady prepared for a small sum to surround Fischer with her charms. This approach proved successful for Evans, as Fischer finished thirteenth in the tournament …"
- ^ Benko & Silman 2003, pp. 426–27 (interview with Benko).
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 196–97.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 198.
- ^ Brady 2011, p. 135. "The officers of the American Chess Foundation maintained that Reshevsky was the better player, and they arranged to have him prove it."
- ^ Brady 1973, pp. 42–46.
- ^ Di Felice 2013a, p. 17.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 68.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 199.
- ^ Di Felice 2013a, p. 223.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 75.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 369.
- ^ Brady 1973, p. 51.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 81.
- ^ Brady 1973, pp. 53–54.
- ^ Leonard Barden (January 18, 2008). «Obituary, Bobby Fischer». The Guardian. لە January 28, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 82.
- ^ Kažić 1974, pp. 188–89.
- ^ Benko & Silman 2003, p. 155.
- ^ Lombardy 2011, p. 122. "As a second, Grandmaster Arthur Bisguier had to divide his talents between Bobby and Pal Benko… Bobby was hopping mad over the miserable arrangement made by the American Chess Foundation, which was responsible for the funding for the American participants at Curaçao."
- ^ Lombardy 2011, p. 122. "As a second, Grandmaster Arthur Bisguier had to divide his talents between Bobby and Pal Benko… Bobby was hopping mad over the miserable arrangement made by the American Chess Foundation, which was responsible for the funding for the American participants at Curaçao."
- ^ Bobby Fischer (August 20, 1962). «The Russians Have Fixed World Chess». Sports Illustrated. Vol. 17, no. 8. pp. 18–19, 64–65. لە January 14, 2020 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Böhm & Jongkind 2003, pp. 29–30, 37, 40, 83.
- ^ ئ ا ب «Victim of His Own Success: The Tragedy of Bobby Fischer». The Wall Street Journal. January 22, 2008. p. D8.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - ^ ئ ا Wade & O'Connell 1973, pp. 331–46.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 207–08.
- ^ ئ ا ب Arthur Bisguier, in Wade & O'Connell 1973, p. 49.
- ^ Müller 2009, p. 237. "At the time he was also writing for Chess Life, a column called "Fischer Talks Chess," and he made some very favorable comments about the overall quality of the opposition he faced as well as the organization of the tournaments."
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 49, 149–51.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 49, 152–53.
- ^ Brady 1973, p. 70.
- ^ ئ ا David Levy (1975). How Fischer Plays Chess. R.H.M. Press. p. 91. ISBN 978-0-89058-011-0.
- ^ «The Amazing Victory Streak of Bobby Fischer». Sports Illustrated. January 13, 1964. لە May 12, 2007 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Arthur Bisguier, in Wade & Connell 1973, pp. 49–50.
- ^ ئ ا Hooper & Whyld 1992, p. 81.
- ^ ئ ا Andy Soltis (2002). Chess Lists (2nd ed.). McFarland and Company. pp. 81–83. ISBN 978-0-7864-1296-9.
- ^ Anne Sunnucks (1976) [1970]. The Encyclopaedia of Chess (2nd ed.). St. Martin's Press. p. 76. ISBN 978-0-7091-4697-1.
- ^ Fischer 1969, p. 305.
- ^ Quoted in Brady 1973, p. 74.
- ^ ئ ا Müller 2009, p. 248.
- ^ Chess Life, August 1964, p. 202. Quoted in Brady 2011, p. 155.
- ^ Brady 1973, pp. 80–81.
- ^ John Donaldson (2005). A Legend on the Road: Bobby Fischer's 1964 Simul Tour. International Chess Enterprises. pp. 7, 11. ISBN 978-1-888690-25-5.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 285.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 127–28.
- ^ ئ ا Wade & O'Connell 1973, p. 209.
- ^ Bisguier & Soltis 1974, p. 213.
- ^ Brady 1973, pp. 86–89.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 127–31.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 160, 209.
- ^ ئ ا Luděk Pachman (1975). Pachman's Decisive Games. Pitman. p. 215. ISBN 978-0-273-31812-5.
- ^ Brady 1973, pp. 88–89.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 127.
- ^ Brady 1973, pp. 86–88.
- ^ ئ ا Di Felice 2013b, p. 167.
- ^ Brady 1973, pp. 92–94.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 82–86.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 134.
- ^ Isaac Kashdan (1977) [1968]. Second Piatigorsky Cup: International Grandmaster Tournament held in Santa Monica, California August 1966. Dover. p. v. ISBN 978-0-486-23572-1.
- ^ Kasparov 2004, p. 322.
- ^ Müller 2009, pp. 284–85.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 87–91.
- ^ Di Felice 2013b, p. 396.
- ^ Di Felice 2013b, pp. 423–24.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 236–47.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 450–53.
- ^ Schonberg 1973, pp. 256–57. "[At the Sousse Internzonal], Fischer quit at the halfway mark… faced with four games in four consecutive days… for religious reasons, [Bobby] will not play between sundowns on Friday and Saturday. He objected to the consecutive playoffs, claiming that the judges were taking advantage of him, subjecting him to cruel and inhuman punishment. He also pointed out, correctly, that he had entered the tournament with the assurance that such conditions would not prevail. But the judges would not change their ruling …"
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 161–66.
- ^ Al Horowitz (1973) The World Chess Championship: A History. Macmillan. New York.
- ^ Di Felice 2013c, pp. 56–57.
- ^ Di Felice 2013c, p. 91.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 248–59.
- ^ Müller 2009, pp. 320–21.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 154–55.
- ^ Donaldson & Tangborn 1999, p. 170.
- ^ Brady 2011, pp. 162–63. "In this new book, his first—and, ultimately, only—serious work as an adult, Fischer was anything but sparse… what he produced was one of the most painstakingly precise and delightful chess books ever written, rivaling the works of Tarrasch, Alekhine, and Reti… If Fischer had never played another game of chess, his reputation, certainly as an analyst, would have been preserved through its publication."
- ^ Benko & Silman 2003, p. 426.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 84–86.
- ^ Müller 2009, p. 343.
- ^ Leonard Barden, in Wade & O'Connell 1973, p. 342.
- ^ Brady 1973, p. 174.
- ^ Chess Life & Review, July 1975, Vol. XXX, No. 7. "The only condition I asked for stepping down was for Fischer to agree not to withdraw from the Interzonal or the ensuing matches should he qualify for them – and he fulfilled this condition."
- ^ Jeff Sonas (٢٥ی ئایاری ٢٠٠٥). «The Greatest Chess Player of All Time – Part IV». chessbase.com. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 82.
- ^ Larry Melvyn Evans (April 20, 1970). «The Rest Of The World Sort Of Strikes Back». Sports Illustrated. لە September 19, 2015 ھێنراوە – via chessgames.com.
I was acting as Fischer's second ...
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Brady 2011, p. 164.
- ^ ئ ا ب Müller 2009, p. 321.
- ^ «USSR vs Rest of the World: Belgrade 1970». Olimpbase. August 2003. لە ١٩ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ Brady 1973, p. 161.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 82–83.
- ^ Brady 2011, p. 165.
- ^ ئ ا Schonberg 1973, p. 267.
- ^ ئ ا ب Bobby Fischer: His Games and His Openings 1969 through 1971. Chess Digest. 1971. pp. 83–92.
- ^ ئ ا Denker & Parr 1995, p. 105.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 188–89.
- ^ ئ ا Kasparov 2004, p. 343.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 183.
- ^ Lombardy 2011, p. 90. "I was among the best blitz players around [due to the fact that] I trained regularly with Bobby since he was 11-years old."
- ^ Lombardy 2011, pp. 90–91. "As for Bobby's ability at speed chess, it came as no shock that Bobby would win the world blitz championship in 1970 in Belgrade. I expected Bobby to win by a wide margin, but his winning by a margin of 4½ points ahead of Tal did come as a pleasant surprise!"
- ^ Kasparov 2004, p. 342.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 263–70.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 271–78.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 201–02.
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 279.
- ^ Kasparov 2004, pp. 342–44.
- ^ Di Felice 2013c, pp. 320–21.
- ^ Mark Weeks (1997–2008). «World Chess Championship 1970 Palma de Mallorca Interzonal Tournament». Printer. لە ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
- ^ Kažić 1974, pp. 171–72. "Fischer's 3½-point margin set a new record for an Interzonal, beating Alexander Kotov's 3-point margin at Saltsjöbaden 1952."
- ^ Brady 1973, p. 179. "Panno refused to play in protest of the organizers' rescheduling of the game to accommodate Fischer's desire not to play on his religion's Sabbath. Panno was not present when the game was to begin. Fischer waited ten minutes before playing his first move (1.c4) and went to get Panno to convince him to play. Forty-five minutes later, Panno came to the board and resigned."
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 344, 410.
- ^ Hooper & Whyld 1992, p. 137.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 214.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 86.
- ^ ئ ا Brady 2011, p. 167.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 88.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 220–22.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 225–26.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 226.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 232. داڕێژە:"'What happened next during the resumption of the 5th game,' Tal wrote later, 'had to be seen to be believed. It is simply incredible that three grandmasters could have left a rook en prise a mere three moves after the resumption of the game.داڕێژە:'"
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 412–16.
- ^ Leonard Barden "From Portorož to Petrosian", in Wade & O'Connell 1973, p. 345. "The record books showed that the only comparable achievement to the 6–0 score against Taimanov was Wilhelm Steinitz's 7–0 win against Joseph Henry Blackburne in 1876 in an era of more primitive defensive technique."
- ^ Brady 1973, p. 188. Quoted in Brady 2011, p. 168.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 91–92.
- ^ Brady 2011, p. 168.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 92.
- ^ Bernard Cafferty (1972). Candidates Matches 1971. The Chess Player. p. 102. ASIN B0007APXZK.
- ^ Müller 2009, p. 360. "… the chess world… was positively sent reeling by Bobby's crushing 6–0 defeat of Larsen."
- ^ Byrne & Nei 1974, p. 19.
- ^ Kasparov 2004, pp. 405–06.
- ^ Jeff Sonas (٢٨ی نیسانی ٢٠٠٥). «The Greatest Chess Player of All Time – Part II». chessbase.com. لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
- ^ Gino Di Felice (2014). Chess Results, 1971–1974: A Comprehensive Record with 966 Tournament Crosstables and 148 Match Scores, with Sources. McFarland. pp. 48–49. ISBN 978-1-4766-1891-3.
- ^ Steiner 1974, p. 21. "Petrosian's opponents have declared him to be 'the hardest player in history to defeat.داڕێژە:'"
- ^ Karpov 1991, p. 114.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 273. "Karpov: It was already clear that the winner [of the Petrosian-Korchnoi Semi-Final Candidates Match] would have to play Fischer, who on the other staircase was rapidly ascending to the chess throne. There was practically no doubt that Spassky would be able to deal with him, but in the Sports Committee they decided that it was better if it didn't come to this… And so the officials summoned Petrosian and Korchnoi and asked them directly which of them had the better chances against Fischer. Korchnoi said that the 'generation beaten by Fischer' had practically no chances. But Petrosian said that he believed in himself. After this it was suggested to Korchnoi that he should allow Petrosian to win, and in compensation they promised to send him to three major tournaments (which for a Soviet player in those times was a princely reward)."
- ^ Brady 2011, p. 169.
- ^ Brady 1973, p. 195.
- ^ Kasparov 2004, pp. 408–17.
- ^ Jan Timman (1980) The Art of Chess Analysis, R.H.M. Press, pp. 36–42. ISBN 0-89058-048-0.
- ^ Soltis 2003, pp. 259–62.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 311–12.
- ^ Quinteros، Miguel (٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٠). «Bobby Fischer, el Vincent van Gogh de nuestro tiempo». Infobae.com. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Mednis 1997, pp. 266–70.
- ^ Quinteros، Miguel (٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٠). «Bobby Fischer, el Vincent van Gogh de nuestro tiempo». Infobae.com. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Reuben Fine (1971) The Final Candidates Match Buenos Aires, 1971: Fischer vs Petrosian, Hostel Chess Association. pp. 13–32.
- ^ Robert Cantwell (November 8, 1971). «Bobby Clears The Board For The Title». Sports Illustrated. لە March 12, 2016 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 96.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 289.
- ^ Schonberg 1973, p. 269.
- ^ ئ ا Plisetsky & Voronkov 2005, p. 293.
- ^ Alexander 1972, p. 74.
- ^ Chess Informant, Volume 14, Šahovski Informator, 1973, pp. 302–07.
- ^ «FIDE Rating List July 1972». لە ٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Arpad Elo (1978). The Rating of Chess Players, Past and Present. Batsford. p. 43. ISBN 978-0-668-04721-0.
- ^ Albert Silver, The name of the game is domination, ChessBase, March 1, 2013
- ^ Brad Darrach (November 12, 1971). «Bobby Fischer is a ferocious winner». Life. Vol. 71, no. 20. pp. 50A–53. لە January 16, 2020 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Kasparov 2004, p. 429.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 336. "[Petrosian:]' … I must warn Spassky that Fischer is armed with all the new ideas in chess. As soon as Fischer gains even the slightest advantage, he begins playing like a machine. You cannot hope for some mistake. Fischer is a quite extraordinary player. His match with Spassky will be tough.داڕێژە:'"
- ^ Gligorić 1972, pp. 10–11.
- ^ Gligorić 1972, pp. 11–12.
- ^ Gligorić 1972, p. 13.
- ^ Gligorić 1972, p. 47.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 308.
- ^ Brady 1973, pp. 225, 253.
- ^ Brady 1973, p. 248.
- ^ ئ ا Alexander 1972, p. 141.
- ^ Stephen Moss (January 19, 2008). «Death of a madman driven sane by chess». The Guardian. لە January 4, 2016 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Alexander 1972, pp. 84–87.
- ^ Gligorić 1972, p. 37.
- ^ Alexander 1972, p. 87.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 271–73.
- ^ ئ ا ب Richard Roberts (1972). Fischer/Spassky: The New York Times Report on the Chess Match of the Century. Bantam Books. pp. 195–96. ISBN 978-0-553-07667-7.
- ^ Byrne & Nei 1974, p. vii.
- ^ Donner 2006, p. 136 (originally published in De Tijd, June 28, 1972). "Even before a move has been made, this breathtaking, blood-curdling and heartrending encounter is justly being labelled as 'the Match of the Century'."
- ^ Müller 2009, p. 370. The match made the covers of Time and Newsweek. Id. at 19.
- ^ Kasparov 2004, p. 206.
- ^ Müller 2009, p. 15.
- ^ Böhm & Jongkind 2003, p. 89.
- ^ Müller 2009, p. 13.
- ^ Soltis 2003, pp. 10–11.
- ^ Anthony Saidy (1974). The World of Chess. Random House. pp. 224–226. ISBN 978-0-394-48777-9.
Wearing city's gold medal and accompanied by Mayor John Lindsay, Bobby shakes hands with some 3,000 fans attending ...
- ^ Larry Evans, in Müller 2009, p. 13.
- ^ «Bobby's Chessboard Mastery». Sports Illustrated. August 14, 1972. لە ڕەسەنەکە لە March 13, 2016 ئەرشیڤ کراوە. لە May 12, 2007 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ Dick Cavett (February 8, 2008). «Was It Only a Game?». The New York Times. لە January 4, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «2016 US Chess Yearbook» (PDF). uschess.org. 2016. لە ٣٠ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 2–3. "The 1972 championship will become immortalized in film, on the stage, in song. It will remain incontrovertibly the most notorious chess duel in history. There will never be another like it… A lone American star was challenging the long Soviet grip on the world title. His success would dispose of the Soviet's claim that their chess hegemony reflected the superiority of their political system …"
- ^ Robert Byrne (1976). Anatoly Karpov: The Road to the World Chess Championship. Bantam Books. ISBN 978-0-553-02876-8.
- ^ Kasparov 2004, p. 471.
- ^ ئ ا Yasser Seirawan (2003). Winning Chess Brilliancies. Microsoft Press.
- ^ Böhm & Jongkind 2003, p. 46. "Grandmaster Hans Ree remarked of Fischer's demand that the champion keep his title in the event of a 9–9 tie, 'They [FIDE] thought that this demand was too severe. It was rejected, understandably'."
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 417–18.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 418–19.
- ^ Donaldson & Tangborn 1999, p. 159. "In a letter to Larry Evans, published in Chess Life in November 1974, Fischer claimed the usual system (24 games with the first player to get 12½ points winning, and the champion retaining his title in the event of a 12–12 tie) encouraged the player in the lead to draw games, which he regarded as bad for chess. Not counting draws would be 'an accurate test of who is the world's best player'."
- ^ Denker & Parr 1995, pp. 110–11. "Former US Champion Arnold Denker, who was in contact with Fischer during the negotiations with FIDE, claimed that Fischer wanted a long match to be able to play himself into shape after a three-year layoff."
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 418.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 412–13.
- ^ Brady 2011, pp. 218–19.
- ^ Kasparov 2004, p. 472.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 413–14.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 414.
- ^ Mednis 1997, p. 282.
- ^ Bozidar Kazic (1975). "Anatoly Karpov New World Champion." Chess Informant 19.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 414–16.
- ^ Kasparov 2004, p. 473.
- ^ Karpov 1991, pp. 159–65.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 419–20.
- ^ Brady 2011, p. 247. "Roger Cohen: بۆچی، دوای ڕەتکردنەوەی چەندین پێشنیار بۆ گەڕانەوە، ئەم پێشنیارەت قبوڵ کرد؟ بابی فیشەر: ئەمە بە تەواوی ڕاست نییە. وەک بیرم دێت، بۆ نموونە، کارپۆڤ لە ساڵی ١٩٧٥دا ئەو کەسە بوو کە ڕەتی کردەوە لەژێر مەرجەکانی مندا یاری لەگەڵ من بکات…"
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 419.
- ^ ئ ا "لە هەموو ئەو کەسانەی قسەم لەگەڵ کردن، بۆچوونەکان بە تەواوی دابەش بوون بە لاینگیرییەکی کەم بۆ بابی." پرسیار و وەڵام دەربارەی فیشەر، کاسپارۆڤ، کارپۆڤ و زیاتر, سوزان پۆلگار، Chesscafe, 2004
- ^ کاسپارۆڤ، پێشینە مەزنەکانم، بەشی چوارەم: فیشەر، ل. ٤٧٤
- ^ «Karpov on Fischer, Korchnoi, Kasparov and the chess world today». Chessbase. ٥ی شوباتی ٢٠٢٠. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ Seirawan & Stefanovic (1992), p. 22.
- ^ Bisguier, Arthur (June 22, 1988). «When Bobby Fischer took on a computer». The Christian Science Monitor. لە January 27, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Brady 2011, p. 210. "His connection to the Church was always somewhat ambiguous. He was not a registered member, since he hadn't agreed to be baptized by full immersion in water by Armstrong or one of his ministers. And since he wasn't considered a duly recognized convert, he was sometimes referred to as a 'co-worker' or, less politely, as a 'fringer' — someone on the fringes or edges of the Church but not totally committed to its mission. The Church imposed a number of rules that Bobby thought were ridiculous and refused to adhere to [...]"
- ^ Fischer 1982, p. 1.
- ^ Fischer 1982, p. 2.
- ^ Fischer 1982, pp. 3–14.
- ^ Fischer 1982, pp. 10–12.
- ^ Fischer 1982, p. 14.
- ^ ئ ا Fischer، Bobby (1982). «I Was Tortured in the Pasadena Jailhouse!» (PDF). لە ٣٠ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ ئ ا ب Chun, Rene (December 2002). «Bobby Fischer's pathetic endgame». The Atlantic. لە January 28, 2014 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
(یارمەتی) - ^ ئ ا Edmonds & Eidinow 2004, p. 302.
- ^ Brady 2011, p. 224.
- ^ Nack, William (July 29, 1985). «Bobby Fischer». Sports Illustrated. لە March 12, 2016 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Dautov, Petra (1995). Bobby Fischer – wie er wirklich ist. Ein Jahr mit dem Schachgenie [Bobby Fischer – how he really is. A year with the chess genius] (بە ئەڵمانی). Darmstadt: California-Verlag. ISBN 978-3-9804281-3-2.
- ^ Brady 2011, p. 225
- ^ Mark Weeks (1997–2008). «1992 Fischer – Spassky Rematch Highlights». Printer. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Seirawan & Stefanovic 1992, p. 8.
- ^ «Bobby Fischer arrives in Iceland». BBC News. March 25, 2005. لە January 28, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Soltis 2003, p. 280.
- ^ ئ ا Müller 2009, p. 382.
- ^ Waitzkin 1993, p. 298.
- ^ Seirawan & Stefanovic 1992, p. 283.
- ^ Seirawan & Stefanovic 1992. The content of the first nine press conferences, in full, at pp. 13, 15–21, 53–57, 86–90, 114–18, 149–54, 170–75, 208–14, 227–31, 256–60. The tenth press conference was not transcribed, p. 272.
- ^ Seirawan & Stefanovic 1992, p. 291.
- ^ Seirawan & Stefanovic 1992, pp. 85, 96, 303.
- ^ Brady 2011, pp. 243–44.
- ^ Roger Cohen (September 2, 1992). «Bobby Fischer Ends Silence With Rancor». The New York Times. لە January 28, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Stephen Labaton (December 16, 1992). «FISCHER IS INDICTED OVER CHESS MATCH». The New York Times. لە January 28, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «Indictment» (PDF). U.S. District Court for the District of Columbia (Federal Circuit). ١٥ی کانوونی یەکەمی ١٩٩٢. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە – via chessbase.com.
- ^ Brady 2011, p. 255. "On December 15, 1992, a single count indictment in federal court in Washington, D.C. , was handed down by a grand jury against Bobby Fischer for violating economic sanctions, through an executive order issued by President George Bush. A letter to that effect was sent to Bobby in Belgrade, and upon announcement of the indictment, federal officials issued a warrant for his arrest."
- ^ Edward Winter. "Fischer v Gligorić Training Match (1992)", Chess Notes
- ^ Daniszewski, John (September 4, 1992). «Fischer's 19 year-old companion shares chess limelight». The Seattle Times. لە November 12, 2011 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Böhm & Jongkind 2003, pp. 65, 106–09.
- ^ Brady 2011, pp. 255–62.
- ^ Sofia Polgar discussing Bobby Fischer (video). لە ڕەسەنەکە لە July 27, 2013 ئەرشیڤ کراوە. لە November 12, 2011 ھێنراوە – via YouTube.
{{cite AV media}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ «Peter Leko talks about Bobby Fischer staying at his home». ٨ی نیسانی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤. لە ١٨ی نیسانی ٢٠١٨ ھێنراوە – via YouTube.
{{cite web}}
: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ Cabreza, Vincent (January 19, 2008). «Fischer has a Pinoy heir born in Baguio – friends». Philippine Daily Inquirer. لە ڕەسەنەکە لە February 22, 2008 ئەرشیڤ کراوە. لە January 20, 2008 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ ئ ا ب «Fischer's daughter Jinky files claim to his estate». chessbase.com. ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ ئ ا ب Ochoa, Francis (February 7, 2008). «Fischer's Filipino heirs going after estate». Philippine Daily Inquirer. لە ڕەسەنەکە لە June 25, 2010 ئەرشیڤ کراوە. لە January 3, 2010 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ «Bobby Fischer's Pinay heir may get settlement». GMANews.tv. February 26, 2008. لە January 3, 2010 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ ئ ا «DNA tests on chess champion's corpse exclude paternity». Reuters. August 17, 2010. لە September 24, 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ ئ ا «DNA results settle Bobby Fischer paternity case». CNN. August 18, 2010. لە November 12, 2011 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ ئ ا David Bamber (December 2, 2001). «Bobby Fischer speaks out to applaud Trade Centre attacks». The Sunday Telegraph. p. 17. لە January 10, 2022 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ ئ ا «The Bin Laden defense; Diatribe; Bobby Fischer speaks out in favor of 9/11 attacks; Brief Article; Transcript». Harper's Magazine. Vol. 304, no. 1822. March 1, 2002. p. 27. 0017-789X.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - ^ «Finding Bobby Fischer: The baffling moves of a chess genius». New York Daily News. ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٣٠ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Böhm & Jongkind 2003, p. 122.
- ^ Bruce Weber (January 19, 2008). «Bobby Fischer, Troubled Genius of Chess, Dies at 64». The New York Times. لە January 11, 2013 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Fischer's radio broadcasts show that he was "out of his mind ... a victim of his own mental illness". Böhm & Jongkind 2003, pp. 66–67.
- ^ «Executive Board Actions (EB 02-40)» (PDF). USCF. 2002. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٥ی شوباتی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «Unofficial summary of the February, 2007, meeting of the USCF Executive Board» (PDF). لە ١٧ی ئازاری ٢٠١٦ ھێنراوە.
- ^ ئ ا Jim Frederick (August 23, 2004). «King's Gambit». TIME. لە ڕەسەنەکە لە July 8, 2010 ئەرشیڤ کراوە. لە July 5, 2010 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ «Will Fischer be extradited?». chessbase.com. July 19, 2004. لە January 28, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Brady 2011, p. 2. "[Fischer's] worry was that the U.S. government might finally have caught up with him. He'd violated State Department economic sanctions against Yugoslavia by playing a $5 million chess match against Boris Spassky in Sveti Stefan, Montenegro, in 1992, and an arrest warrant had been issued at that time. If he went back to the United States, he'd have to stand trial, and the penalty, if he was convicted, would be anywhere from ten years in prison to $250,000 in fines, or both, plus possible forfeiture of his $3.5 million winnings."
- ^ ئ ا «Fischer er jákvæður og skýr í hugsun» (بە ئیسلەندی).
- ^ Brady 2011, pp. 281–82. "There were problems with the revocation of the passport, however. Fischer never received the notice and therefore couldn't appeal it, which according to law he had the right to do. The Justice Department claimed that the letter had been sent to the hotel in Bern (the location Bobby had given to the embassy) and was returned to them with no forwarding address appended. It was dated December 11, 2003, and when a faxed copy of the letter was ultimately examined, it didn't have an address for Fischer on it, the implication being that the embassy had never sent the letter to Bern."
- ^ Brady 2011, p. 282. "Not knowing that his arrest was imminent, and believing that his passport was legal, on July 13, 2004, [Fischer] went to Narita Airport in Tokyo to board a plane bound for Manila. He was arrested and shackled in chains."
- ^ Brady 2011, pp. 282, 293. "... on July 13, 2004... [Fischer] was arrested ..." "... on March 23, 2005, [Fischer] was released from his cell."
- ^ Hiroshi Suzuki (August 6, 2004). «Bobby Fischer Renounces U.S. Citizenship, Seeks Refugee Status». Bloomberg. لە August 2, 2010 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «Spassky to Bush: Arrest me!». chessbase.com. ١٠ی ئابی ٢٠٠٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
I would not like to defend or justify Bobby Fischer. He is what he is. I am asking only for one thing. For mercy, charity. If for some reason it is impossible, I would like to ask you the following: Please correct the mistake of President François Mitterrand in 1992. Bobby and myself committed the same crime. Put sanctions against me also. Arrest me. And put me in the same cell with Bobby Fischer. And give us a chess set.
- ^ «Profile: Bobby Fischer: Endgame on the darker side of genius». The Sunday Times. لە ڕەسەنەکە لە October 13, 2008 ئەرشیڤ کراوە. لە July 18, 2009 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ «Fischer's next moves: renounce U.S. citizenship and marry a Japanese». The Japan Times Online. August 17, 2004. لە January 4, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «Fischer renounces US citizenship». chessbase.com. ١٥ی ئابی ٢٠٠٤. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ «Bobby Fischer's Deportation Appeal Rejected». Fox News. Associated Press. ٢٨ی تەممووزی ٢٠٠٤. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی نیسانی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی شوباتی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ «Iceland grants Fischer passport». BBC News. March 21, 2005. لە January 28, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ AP wire story, March 23, 2005. "[Fischer] was picked up by limousine supplied by the Icelandic embassy, given his new Icelandic passport, and he and Miyoko, hand in hand, sped to Narita Airport." Quoted in Brady 2011, p. 293.
- ^ «Iceland Court Hands Bobby Fischer Estate to Japanese Claimant». The New York Times. March 4, 2011. لە April 2, 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە January 24, 2021 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ Brady 2011, pp. 288–89. "Honorable Members of Althingi: I … sincerely thank the Icelandic nation for the friendship it has shown to me ever since I came to your country many years ago and competed for the title of World Champion in chess… For the past six months I have been forcibly and illegally imprisoned in Japan… During this period my health has steadily deteriorated… I would therefore like to formally request that Althingi grant me Icelandic citizenship so that I may actually enjoy the offer of residence in Iceland that your Minister of Foreign Affairs, Mr. David Oddsson had so graciously extended to me. Most Respectfully, BOBBY FISCHER"
- ^ «Fangavist fáránleikans» (PDF) (بە ئیسلەندی). Morgunbladid. ٢ی شوباتی ٢٠٠٥. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ Helgi Ólafsson (2014). Bobby Fischer Comes Home: The Final Years in Iceland, a Saga of Friendship and Lost Illusions. New in Chess. p. 67. ASIN B00IEOZ2N4.
- ^ «Bobby Fischer: ich bin ein Icelander!». chessbase.com. ٢١ی ئازاری ٢٠٠٥.
- ^ Brady 2011, p. 293. "The RJF [Robert James Fischer] members called virtually every member of parliament to lobby for citizenship: full, permanent citizenship... an Extraordinary Session of Parliament was called for Saturday, Match 21, 2005. Three rounds of discussion took place in the space of twelve minutes, and questions were posed regarding the extent of the emergency. The answers were succinct and forthcoming: Bobby Fischer's improper incarceration was a violation of his rights; all he was really guilty of was moving some wooden pieces across a chessboard; he'd been a friend of Iceland and had a historical connection to it, and now he needed the country's help". Act Respecting the Granting of Citizenship, no. 16/2005.
- ^ Laura Smith-Spark (March 23, 2005). «Fischer 'put Iceland on the map'». BBC. لە September 13, 2008 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Doug Kennedy (٩ی ئایاری ٢٠٠٥). «Chess legend still intrigues people». PittsburghLIVE. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی شوباتی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «Bobby Fischer gestures is surrounded by members of the press while speaking to the media for the first time since landing in his hew home of Reykjavik Iceland Friday March 25th 2005». echecs-photos.be. ١١ی ئازاری ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی ئایاری ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Bobby Fischer dies in Iceland». chessbase.com. ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Brady 2011, p. 305.
- ^ Brady 2011, p. 319.
- ^ ئ ا «Bobby Fischer's final manoeuvre». The Sunday Times. April 20, 2008. لە ڕەسەنەکە لە May 17, 2008 ئەرشیڤ کراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ «Bobby Fischer and the missed combination». chessbase.com. ١٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٦. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ «Bobby Fischer's life for sale – on eBay». chessbase.com. ١٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٥. لە ٢٢ی شوباتی ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ ئ ا Fischer on Icelandic Radio April 11, 2006.
- ^ Böhm & Jongkind 2003, p. 118.
- ^ ئ ا Bobby Fischer and Sigurður Tómassyni (October 2006). Interview on Útvarp Saga (بە ئینگلیزی). Iceland.
- ^ Death:
- «Fischer, outspoken ex-chess champion, dies of kidney failure». Associated Press. January 18, 2008. لە May 22, 2018 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - David Batty (January 18, 2008). «Chess champion Bobby Fischer dies». The Guardian. لە January 28, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - «Dánarorsök Fischers var nýrnabilun». mbl.is (بە ئیسلەندی). ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- «Chess genius Bobby Fischer, from American hero to paranoid fugitive». AFP. ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- «Obituary: Bobby Fischer». BBC News. January 18, 2008. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - «Chess legend Fischer dies at 64». BBC News. January 18, 2008. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - «Bobby Fischer: Obituary». The Sunday Times. January 19, 2008. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی ئایاری ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - Bruce Weber (January 19, 2008). «Bobby Fischer, Chess Master, Dies at 64». The New York Times. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی)
- «Fischer, outspoken ex-chess champion, dies of kidney failure». Associated Press. January 18, 2008. لە May 22, 2018 ھێنراوە.
- ^ Brady 2011, p. 317.
- ^ Brady 2011, pp. 316–17. "Bobby started to have urinary problems and thought it might simply be caused by an enlarged prostate gland, at first denying that anything was seriously wrong with him. His lungs were also bothering him and he was having difficulty breathing. Since he had a lifelong distrust of doctors, he tolerated the discomfort until late September 2007, when his pain and inability to urinate became excruciating. He went to a doctor... [who conducted a blood test which showed that] he had a blocked urinary tract... [and that] his kidneys... were not functioning properly... Bobby refused to take any medicine, and the idea of being hooked up to a dialysis machine to cleanse his blood every few days for the rest of his life was out of the question."
- ^ Brady 2011, p. 317. "'It's possible that Bobby was just giving up, letting go of his life, beginning a slow form of suicide'. Interview of Pal Benko by author, summer 2008, New York."
- ^ Michael Dirda (February 10, 2011). «A chess master who defeated himself». The Washington Post.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - ^ ئ ا Brady 2011, p. 318.
- ^ Burial:
- «Bobby Fischer buried in Iceland». chessbase.com. ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- «Útför Fischers í kyrrþey» [Fischer's funeral is quiet] (بە ئیسلەندی). RÚV. ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- «Unnustan ræður hvílustað Bobbys» (بە ئیسلەندی). visir.is. ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە..
- Kristin Arna Bragadottir (January 21, 2008). «Chess champion Bobby Fischer buried in Iceland». Reuters. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - «Bobby Fischer – his final weeks». chessbase.com. ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- Neil Tweedie (January 25, 2008). «Bobby Fischer's final bizarre act». The Telegraph. لە January 10, 2022 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە May 12, 2016 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی)
- ^ ئ ا «4 gera kröfu í dánarbú Fischers» [4 claim Fischer's estate] (بە ئیسلەندی). RÚV. ٢٢ی نیسانی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی نیسانی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ Andy Soltis (November 15, 2009). «Fi$cher Family Feud». New York Post. لە November 16, 2009 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Dylan Loeb McClain (July 5, 2010). «Bobby Fischer Is Exhumed». The New York Times. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «Fischer's Pinay love child in Iceland to claim inheritance». Manila Bulletin. December 4, 2009. لە January 4, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «Fischer's remains to be exhumed?». chessbase.com. ١ی نیسانی ٢٠١٠. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Dylan Loeb McClain (June 17, 2010). «Iceland: Bobby Fischer's Estate Dispute». The New York Times. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «Court rules Bobby Fischer's body can be exhumed». CNN. ١٧ی حوزەیرانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئابی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Miyoko Watai Ruled Bobby Fischer's Legal Heir». Iceland Review Online. ٣ی ئازاری ٢٠١١. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Dylan Loeb McClain (March 4, 2011). «Iceland Court Hands Bobby Fischer Estate to Japanese Claimant». The New York Times. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Ginzburg 1962, p. 54.
- ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی
<ref>
؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەریnatures
نەدراوە - ^ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 26–27.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 15.
- ^ Brady, Frank (1974). Bobby Fischer:Profile of a Prodigy. Dover Publications. pp. 151–153. ISBN 978-0-486-25925-3.
- ^ Chess Life, April 2009, p. 10.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 301–02. "Where was Fischer? For several years, he lived in the bosom of the Worldwide Church of God in Pasadena, where he was called 'a co-worker'. The church fed him, they gave him comfortable accommodation in Mocking Bird Lane, they even flew him around in a private jet. In return, Fischer handed over around a third ($61,200) of his Icelandic prize money."
- ^ Brad Darrach (August 11, 1972). «Bobby is Not a Nasty Kid». Life. p. 40. لە March 25, 2013 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Brady 2011, p. 143. "Bobby tried to live and practice his beliefs; he felt truly born again, and he was applying the same sense of discipline and reverence to the Bible that he had all his life to chess. [...] But eventually his religious commitments began tearing him apart. He couldn't spend ten or twelve hours a day studying chess and another six to eight hours on Bible studies [...]"
- ^ This led Fischer to believe that Armstrong was really a "false prophet". Brady 2011, p. 212.
- ^ ئ ا Brady, Frank (2011). Endgame:Bobby Fischer's Remarkable Rise and Fall — From America's Brightest Prodigy to the Edge of Madness. Crown Publishers. pp. 315–316. ISBN 978-0-307-46390-6.
- ^ «Chess champion Bobby Fischer buried in Iceland». Reuters. January 21, 2008. لە July 19, 2021 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «Chess champion Bobby Fischer requested Catholic burial in Iceland». Catholic News Agency. ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٠ی تەممووزی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Portrait of a Genius As a Young Chess Master». Ralph Ginzburg's January 1962 interview, Harper's Magazine. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
- ^ Böhm & Jongkind 2003, pp. 30, 44.
- ^ Böhm & Jongkind 2003, pp. 41, 45, 61, 66, 90, 92, 95, 101, 107, 117–20.
- ^ Parr، Larry (٨ی ئایاری ٢٠٠١). «Is Bobby Fischer Anti-Semitic?». The Chess Beat. World Chess Network. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی ئازاری ٢٠٠٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Böhm & Jongkind 2003, p. 123.
- ^ Böhm & Jongkind 2003, pp. 41, 65–66, 118–19, 121.
- ^ «The Five Best Reporter-Athlete Feuds of All Time». Bleacher Report.
- ^ «Out of the Shadow and into the Spotlight». The New York Times. June 3, 2005.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - ^ ئ ا ب Joseph Ponterotto (December 10, 2010). «A psychological autopsy of Bobby Fischer». Pacific Standard. لە February 13, 2016 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Bobby Fischer's Conquest of the World's Chess Championship: The Psychology and Tactics of the Title Match, 1973. ISBN 0-923891-47-1.
- ^ ئ ا Bobby Fischer (Summer 1961). «A Bust to the King's Gambit» (PDF). American Chess Quarterly. 1 (1): 3–9. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە May 14, 2011 ئەرشیڤ کراوە. لە September 2, 2023 ھێنراوە.
{{cite journal}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ Brady 1973, p. 78.
- ^ Bantam Books, May 1972, ISBN 0-553-26315-3.
- ^ Soltis 2003, p. 10. "[Fischer] contributed some ideas, but chiefly his name, to Bobby Fischer Teaches Chess."
- ^ Garry Kasparov (March 10, 2011). «The Bobby Fischer Defense». The New York Review of Books. لە January 4, 2016 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Hooper & Whyld 1992, pp. 138–39.
- ^ Brady 2011, pp. 227–28.
- ^ Fischer، Bobby (1969). «45. Fischer–Bisguier, New York State Open 1963». My 60 Memorable Games. Simon and Schuster. p. 280. ISBN 978-0-671-21483-8.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 251. "Fischer's main and almost exclusive weapon with White is 1 e4. The range of stratagems that he employs after 1 e4 is extremely wide."
- ^ «Fischer vs. Hort, Herceg Novi Blitz (1970)». Chessgames.com.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 270. "He employs a limited range of openings. Of course, this is not a sign of Fischer's limited creativity, since he compensates for this by a very profound and sound knowledge of the variations he favours داڕێژە:Sic."
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 251–62.
- ^ Müller 2009, p. 31.
- ^ Fischer 1969, p. 151.
- ^ Bisguier & Soltis 1974, p. 208.
- ^ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 322 (quoting March 20, 1972, letter from Paul Keres to the USSR Chess Federation).
- ^ Garry Kasparov and Keene Raymond (1989). Batsford Chess Openings 2. Collier Books. p. 382. ISBN 978-0-02-033991-5.
The Exchange Variation was a feared weapon in the hands of Bobby Fischer
- ^ Larry Kaufman (2004). The Chess Advantage in Black and White. David McKay. pp. 4–5. ISBN 978-0-8129-3571-4.
The modern version of the Spanish Exchange variation, in which White moves 5.0-0 after the exchange on move 4, should be named after former world champion Bobby Fischer. [Fischer, after finding an improvement on a 1965 game Barendregt-Teschner, which Black won,] started to play the Exchange with the move 5.0-0, winning game after game with it, and continued to play it with success even in his 1992 rematch with Boris Spassky, his final formal chess event.
- ^ «Robert James Fischer, Ruy Lopez, Exchange (C68–C69)». Chessgames.com. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Andrew Soltis, in Müller 2009, pp. 29, 32–33.
- ^ L.S. Blackstock, in Wade & O'Connell 1973, p. 36.
- ^ Andrew Soltis, in Müller 2009, p. 25.
- ^ Carsten Hansen (2003). The Nimzo-Indian: 4 e3. Gambit Publications. p. 132. ISBN 978-1-901983-58-6.
- ^ Leon Pliester (1995). Rubinstein Complex of the Nimzo-Indian Defense. International Chess Enterprises. p. 272. ISBN 978-1-879479-25-8.
- ^ Svetozar Gligorić (1985). Play the Nimzo-Indian Defense. Pergamon Press. p. 65. ISBN 978-0-08-026927-6.
- ^ John Watson (2006). Mastering the Chess Openings, Volume 1. Gambit Publications. p. 199. ISBN 978-1-904600-60-2.
7...Qb6 is an astonishing move that those raised with classical chess principles would simply reject as a typical beginner's mistake. Black goes running after a pawn when he is undeveloped and already under attack.
- ^ John Watson (1998). Secrets of Modern Chess Strategy: Advances since Nimzowitsch. Gambit Publications. p. 18. ISBN 978-1-901983-07-4.
... the brilliant, classically oriented grandmaster Salo Flohr commented, even as late as 1972: 'In chess, there is an old rule: in the opening, one must make haste to develop the pieces, and must not move the same piece several times, particularly the queen. This ancient law holds good even for Bobby Fischer.
- ^ Lev Polugevsky (1995). Sicilian Love: Lev Polugaevsky Chess Tournament, Buenos Aires 1994. New in Chess. p. 83. ISBN 978-90-71689-99-4.
The Poisoned Pawn Variation was considered dubious by certain GMs and crazy by Bent Larsen
- ^ ئ ا Andrew Soltis, in Müller 2009, p. 30.
- ^ «Robert James Fischer, Sicilian, Najdorf (B97)». Chessgames.com. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Kiril Georgiev (2007). The Sharpest Sicilian: A Black Repertoire with 1.e4 c5 2. Nf3 d6. Simolini 94 (Sofia, Bulgaria). p. 6. ISBN 978-954-8782-56-2.
- ^ Mednis 1997, pp. 56, 146.
- ^ Mednis calls 6.Bc4 against the Najdorf Variation "Fischer's 6 B-QB4". Mednis 1997, pp. 56, 74, 80, 88.
- ^ «Boris Spassky vs. Robert James Fischer – Mar del Plata (1960), Mar del Plata ARG, rd 2, Mar-30». Chessgames.com. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Fischer 1961, pp. 4–9.
- ^ Yakov Estrin (1982). Play the King's Gambit, Volume 1: King's Gambit Accepted. Pergamon Press. p. 115. ISBN 978-0-08-026872-9.
- ^ Viktor Korchnoi (1975). The King's Gambit. Chess Digest. p. 39.
- ^ Andrew Soltis, in Müller 2009, p. 29.
- ^ Wade & O'Connell 1973, pp. 27, 76–77, 253, 256.
- ^ Bisguier & Soltis 1974, p. 214.
- ^ Jeremy Silman (2007). Silman's Complete Endgame Course: From Beginner to Master. Siles Press. pp. 510–23. ISBN 978-1-890085-10-0.
- ^ Karsten Müller (2001). Fundamental Chess Endings. Gambit Publications. p. 304. ISBN 978-1-901983-53-1.
- ^ Steve Mayer (1997). Bishop versus Knight: The Verdict. Batsford. p. 201. ISBN 978-1-879479-73-9.
- ^ Steve Giddins (2012). Greatest Ever Chess Endgames. Everyman Chess. p. 68. ISBN 978-1-85744-694-4.
- ^ Hooper & Whyld 1992, p. 422.
- ^ Brady 2011, p. 246.
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 307.
- ^ Rene Chun (January 12, 2003). «The madness of King Bobby». The Observer.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - ^ Seirawan & Stefanovic 1992, p. 17
- ^ Brady 2011, p. 260.
- ^ Svetozar Gligorić (2002). Shall We Play Fischerandom Chess?. B.T. Batsford Ltd. p. 132. ISBN 978-0-7134-8764-0.
At the beginning of the 21st century, grandmasters have been slowly but surely expressing interest in Fischerandom Chess
- ^ Schonberg 1973, p. 270. "William Lombardy characterized Fischer's game as machinelike, with 'terrifically accurate positional play but never boring... His opening repertory is encompassing... His end game is practically flawless. Bobby is the most complete player I've ever seen'."
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 22. "Referring to the future chess computer, Jim Sherwin [aka: James Sherwin], an American [chess] player who knew Fischer well, described him as 'a prototype Deep Blue.' The Soviet analysis showed that even when faced with an unexpected position, Fischer took not longer than fifteen or twenty minutes to make his move; other grandmasters might take twice as long. Nor did Fischer appear to be governed by any psychologically predetermined system or technique."
- ^ Edward Winter (1981). World Chess Champions. Pergamon. p. 118. ISBN 978-0-08-024117-3.
[Fischer's] play approached so close to perfection that it seemed to transcend style
- ^ Edmonds & Eidinow 2004, p. 23.
- ^ Garry Kasparov (January 26, 2008). «The Chessman». Time. لە ڕەسەنەکە لە June 4, 2017 ئەرشیڤ کراوە. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite magazine}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ «Fischer is greatest ever, says Anand». Telegraphindia.com. Calcutta, India. January 16, 2009. لە ڕەسەنەکە لە February 3, 2009 ئەرشیڤ کراوە. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ «chess games». Chessgames.com. ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠١٥. لە ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ Andrew Allerson (September 9, 2001). «Bobby Fischer takes on all comers – in cyberspace». The Telegraph. London. لە January 10, 2022 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ «The third coming of Bobby Fischer?». chessbase.com. September 18, 2001. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Daaim Shabazz (٢٤ی شوباتی ٢٠٠٨). «Did R.O. Mitchell meet Bobby Fischer?». thechessdrum.net. لە ١٨ی ئابی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ «Chess960 (FRC): Fischer and 'Wild Variant 22'». chess960frc.blogspot.com. ٢١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣. لە ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٦ ھێنراوە.
- ^ Roger Ebert (August 11, 1993). «Searching for Bobby Fischer review». Chicago Sun-Times. لە ڕەسەنەکە لە March 11, 2013 ئەرشیڤ کراوە. لە January 29, 2014 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
،|date=
، و|archive-date=
(یارمەتی) - ^ «Searching for Bobby Fischer (1993)». imdb.com. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Brady 2011, p. 267.
- ^ «Bobby Fischer Moves to a Satisfying Peace». Chicago Sun-Times. September 26, 1993.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) Quoted in Brady 2011, p. 268. - ^ «Bobby Fischer Live (2009)». imdb. ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩. لە ٥ی ئابی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ David Edmonds (July 4, 2011). «Bobby Fischer: Chess's beguiling eccentric genius». BBC News. لە January 4, 2016 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «Pawn Sacrifice». The Internet Movie Database. لە ١٦ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ William Hartston (1986). Chess: The Making of the Musical. Pavilion Books. p. 10. ISBN 1-85145-006-8.
- ^ Musin Zhaskyran (January 2001). «Chess Problems (about chess songs of Vladimir Vysotsky)» (بە ڕووسی). لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ «Prefab Sprout - Cue Fanfare».
- ^ «Spartan Cheerleaders at a Chess Tournament». nbc.com. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.
- ^ «Bobby Fischer, King of the Chess People». Comedy Central. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی ئابی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ ئ ا "Bobby Fischer, the Career and Complete Games of the American World Chess Champion", by Karsten Muller, 2009, Russel Enterprises, Milford, CT, p. 398
- ^ ئ ا ب Renzo Verwer (2010). Bobby Fischer for Beginners. New In Chess. pp. 116–118. ISBN 978-90-5691-315-1.
- ^ Wade & O'Connell 1973, ل. 92
- ^ New York Times, New York, NY, دووشەممە، تشرینی یەکەمی ٣، ١٩٥٥ - لاپەڕە ٢٧.
- ^ Atlantic Chess News December 12, 2020 لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. ئەیلوولی ٢٠١٠
- ^ Wade & O'Connell 1973, ل. 97
- ^ John Donaldson, Bobby Fischer and his world, ل.86.
- ^ Wade & O'Connell 1973, ل. 98
- ^ Wade & O'Connell 1973, ل. 122
- ^ فیشەر یەکەم یاری بە پاشگەزبوونەوە بردەوە.
- ^ ئ ا ب یەک پاشگەزبوونەوە لەخۆدەگرێت: ١٠/١٢ (٩/١١ بە ١١ یاری ئەنجامدراو)
- ^ Chess Life, 1963, لل. 196–99.
- ^ includes one game where opponent refused to play and resigned on the first move
- ^ Brady 1973
- ^ Wade & O'Connell 1973, p. 11.
- ^ Müller 2009, p. 400.
- ^ John Donaldson, The World of Bobby Fischer, 2020, p. 129
- ^ Donaldson & Tangborn 1999, pp. 51–52.
- ^ Fischer lost second game on forfeit
- ^ Includes one forfeit: 12½/21
- ^ Only played games counted: 12½/20
- ^ John Donaldson, Bobby Fischer and his World, 2020, p. 556-577.
- ^ ئ ا Only decisive games counted; percentage = won ÷ (won+lost).
- ^ Includes all games
- ^ جۆن دۆناڵدسن، بابی فیشەر و جیهانەکەی، چاپخانەی سایلس، ٢٠٢٠، ل. ٢٠٢.
- ^ «Donald Byrne vs. Robert James Fischer, New York 1956». Chessgames.com.
- ^ Kasparov 2004, p. 213.
- ^ Chess Review, December 1956, p. 374.
- ^ «Svetozar Gligoric vs. Robert James Fischer, Bled 1961». Chessgames.com.
- ^ Kasparov 2004, p. 281.
- ^ Andy Soltis (2006). The 100 Best Chess Games of the 20th Century, Ranked. McFarland & Company. ISBN 0-7864-2741-8.
- ^ «Robert Eugene Byrne vs. Robert James Fischer, 1963/64 US Championship, New York». Chessgames.com.
- ^ Brady 1973, p. 74.
- ^ «Robert James Fischer vs. Mark Taimanov, Candidates Quarterfinal, Vancouver 1971». Chessgames.com.
- ^ Danny Kopec (March 2014). «The Fischer Ending». Chess Life. pp. 39–43.
- ^ «Robert James Fischer vs. Tigran Vartanovich Petrosian, Candidates Final, Buenos Aires 1971». Chessgames.com.
- ^ Soltis 2003, p. 264. "This is perhaps Fischer's most famous and instructive move and is still being cited today. Annotating a Short–Svidler game from the 2002 Russia-World match, the magazine 64 commented that even a superbly placed Black knight on an open file will interfere with heavy pieces and therefore should be removed in 'the classic example of the seventh game of the Fischer–Petrosian match'."
- ^ Karsten Müller (٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠). «Solution of the endgame riddle: Was Fischer's 22.Nxd7 winning?». chessbase.com. لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ «Robert James Fischer vs. Boris Spassky, World Championship Match (1972), Reykjavik, rd 6». Chessgames.com.
- ^ Kasparov 2004, p. 438.
- ^ Euwe، Max (1973). Avro Schaaktoernooi 1973 (بە هۆڵەندی). Unieboek. ISBN 9026922205.
- ^ «Boris Spassky vs. Robert James Fischer, World Championship Match (1972), Reykjavik, rd 13». Chessgames.com.
- ^ Soltis 2003, p. 271.
- ^ «Robert James Fischer vs. Boris Spassky, Fischer–Spassky (1992), Sveti Stefan & Belgrade, rd 1». Chessgames.com.
- ^ Kasparov 2004, p. 488.
کتێبناسی
دەستکاری- Alexander، C. H. O'D. (1972). Fischer v. Spassky. Vintage. ISBN 978-0-394-71830-9.
- Pal Benko: My Life, Games and Compositions. Siles Press. 2003. ISBN 978-1-890085-08-7.
- American Chess Masters from Morphy to Fischer. Macmillan. 1974. ISBN 978-0-02-511050-2.
- Bobby Fischer: The Wandering King. Batsford. 2003. ISBN 978-0-7134-8935-4.
- Brady، Frank (1965). Profile of a Prodigy (1st ed.). David McKay. OCLC 2574422.
- Brady، Frank (1973). Profile of a Prodigy (2nd ed.). David McKay. OCLC 724113.
- Brady، Frank (2011). Endgame: Bobby Fischer's Remarkable Rise and Fall – from America's Brightest Prodigy to the Edge of Madness (1st ed.). Crown. ISBN 978-0-307-46390-6.
- The Sorcerer's Apprentice (2nd ed.). New in Chess. 2009 [1995]. ISBN 978-90-5691-272-7.
- Both Sides of the Chessboard. Quadrangle/The New York Times Book Company. 1974. ISBN 978-0-8129-0379-9.
- Collins، John W. (1974). My Seven Chess Prodigies. Simon and Schuster. ISBN 978-0-671-21941-3.
- Bobby Fischer Uncensored. 2009.
- The Bobby Fischer I Knew and Other Stories. Hypermodern Press. 1995. ISBN 978-1-886040-18-2.
- Di Felice، Gino (2010). Chess Results, 1956–1960: A Comprehensive Record With 1,390 Tournament Crosstables and 142 Match Scores, With Sources. McFarland. ISBN 978-0-7864-4803-6.
- Di Felice، Gino (2013a). Chess Results, 1961–1963: A Comprehensive Record with 938 Tournament Crosstables and 108 Match Scores, with Sources. McFarland. ISBN 978-0-7864-7572-8.
- Di Felice، Gino (2013b). Chess Results, 1964–1967: A Comprehensive Record with 1,204 Tournament Crosstables and 158 Match Scores, with Sources. McFarland. ISBN 978-0-7864-7573-5.
- Di Felice، Gino (2013c). Chess Results, 1968–1970: A Comprehensive Record with 854 Tournament Crosstables and 161 Match Scores, with Sources. McFarland. ISBN 978-0-7864-7574-2.
- The Unknown Bobby Fischer. International Chess Enterprises. 1999. ISBN 978-1-879479-85-2.
- Donner، J. H. (2006). The King: Chess Pieces. New in Chess. ISBN 978-90-5691-171-3.
- Bobby Fischer Goes to War: How the Soviets Lost the Most Extraordinary Chess Match of All Time. HarperCollins. 2004. ISBN 978-0-06-051025-1.
- Fischer، Bobby (2008) [1959]. Bobby Fischer's Games of Chess. Simon and Schuster, Ishi Press. ISBN 978-0-923891-46-6.
- Fischer، Bobby (2008) [1969]. My 60 Memorable Games. Simon and Schuster, Faber and Faber, Batsford. ISBN 978-1-906388-30-0.
- Fischer، Bobby (1982). I Was Tortured in the Pasadena Jailhouse!. Printer. ASIN B0006Y6EHI.
- Ginzburg، Ralph (January 1962). «Portrait of a Genius as a Young Chess Master». Harper's Magazine. pp. 49–55.
- Gligorić، Svetozar (2012) [1972]. Fischer vs. Spassky: World Chess Championship Match 1972. Ishi. ISBN 978-4-87187-514-1.
- The Oxford Companion to Chess (2nd ed.). Oxford University Press. 1992 [1984]. ISBN 978-0-19-280049-7.
- Karpov، Anatoly (1991) [1990]. Karpov on Karpov: Memoirs of a Chess World Champion (1st English ed.). Macmillan. ISBN 978-0-689-12060-2.
- Kasparov، Garry (2004). My Great Predecessors, Volume IV. Gloucester Publishers. ISBN 978-1-85744-395-0.
- Kažić، B.M. (1974). International Championship Chess: A Complete Record of FIDE Events. Pitman. ISBN 978-0-273-07078-8.
- Lombardy، William (2011). Understanding Chess: My System, My Games, My Life. Russell Enterprises. ISBN 978-1-936490-22-6.
- Mednis، Edmar (1997) [1997]. How to Beat Bobby Fischer (2nd ed.). Dover. ISBN 978-0-486-29844-3.
- Müller، Karsten (2009). Bobby Fischer: The Career and Complete Games of the American World Chess Champion. Russell Enterprises, Inc. ISBN 978-1-888690-68-2.
- Russians versus Fischer (2nd ed.). Everyman Chess. 2005. ISBN 978-1-85744-380-6.
- Schonberg، Harold C. (1973). Grandmasters of Chess. J.B. Lippincott. ISBN 978-0-397-01004-2.
- No Regrets: Fischer-Spassky 1992. International Chess Enterprises. 1992. ISBN 978-1-879479-09-8.
- Soltis، Andrew (2003). Bobby Fischer Rediscovered. Batsford. ISBN 978-0-7134-8846-3.
- Steiner، George (1974) [1973]. Fields of Force. Viking. ISBN 978-0-670-31178-1.
- Bobby Fischer's Chess Games (2nd ed.). Doubleday. 1973 [1972]. ISBN 978-0-385-08627-1.
- Waitzkin، Fred (1993). Mortal Games: The Turbulent Genius of Garry Kasparov. G.P. Putnam's Sons. ISBN 978-0-399-13827-0.
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاریکۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە بابی فیشەر تێدایە. |