ویکیپیدیا

ئۆکلاھۆما ستی

ئۆکلاھۆما ستی (بە ئینگلیزی: Oklahoma City) پایتەخت و پڕ دانیشتووترین شاری ویلایەتی ئۆکلاھۆمای ئەمریکایە. شاری ئۆکلاھۆما، لە پلەی بیستەمدایە لە نێوان شارەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ڕووی ژمارەی دانیشتووانەوە، و ٨ھەمین شارە گەورەکانی باشووری ویلایەتە یەکگرتووەکانە.[١][٢] ژمارەی دانیشتووانی دوای سەرژمێری ساڵی ٢٠١٠ زیادی کردووە و لە سەرژمێری ساڵی ٢٠٢٠دا گەیشتووەتە ٦٨١ ھەزار و ٥٤ کەس.[٣] ژمارەی دانیشتووانی ناوچەی گەورەی ئۆکلاھۆما سیتی ١٣٩٦٤٤٥ کەس و ناوچەی ئاماری یەکگرتووی ئۆکلاھۆما سیتی و شاونی ١٤٦٩١٢٤ کەسی ھەبووە، ئەمەش بووەتە گەورەترین شارەوانی و ناوچەی گەورەی ئۆکلاھۆما بەپێی ژمارەی دانیشتووان. ئۆکلاھۆما سیتی یەکێکە لە گەورەترین بازاڕەکانی ئاژەڵداری لە جیھاندا.[٤] نەوت، غازی سروشتی، بەرھەمە نەوتییەکان و پیشەسازییە پەیوەندیدارەکان گەورەترین کەرتی ئابوورییەکەیەتی. شارەکە لە ناوەڕاستی کێڵگەیەکی نەوتی چالاکدایە و کۆشکەکانی نەوت لە گۆڕەپانی پایتەختەکەدا جێگیرن.[٥] حکوومەتی فیدراڵی ژمارەیەکی زۆر لە کرێکارانی بنکەی ھێزی ئاسمانی تینکەر و سەنتەری فڕۆکەوانی مایک مۆنرۆنی لە وەزارەتی گواستنەوەی ئەمریکا (کە بە ڕێککەوت نووسینگەکانی ئیدارەی فڕۆکەوانی فیدراڵی و سەنتەری خزمەتگوزاری کۆمپانیاکانی وەزارەتی گواستنەوە لەخۆدەگرێت) دامەزراندووە.[٦] ئۆکلاھۆما سیتی لەسەر ڕێڕەوی I-35 و I-40 دایە، یەکێکە لە کۆریدۆرە سەرەکییەکانی گەشتکردن بۆ باشوور بۆ ناو تەکساس و مەکسیکی دراوسێ، باکوور بەرەو ویچیتا و کانزاس سیتی، ڕۆژاوا بەرەو ئەلبوکێرک، و ڕۆژھەڵات بەرەو لیتل ڕاک، ئارکنساس و مەمفیس.[٧]

ئۆکلاھۆما ستی
بە ئینگلیزی: Oklahoma City
دامەزران١ی کانوونی دووەمی ١٨٨٩
ناو بە زمانی فەرمیOklahoma City
وڵاتویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
پایتەختیئۆکلاھۆما، Oklahoma County
دابەشکاریی کارگێڕیOklahoma County، Cleveland County، Canadian County، Pottawatomie County
ناوچەی کاتیCentral Time Zone
خاکی ئاماریOklahoma City metropolitan area
Territory overlapsOklahoma City urban area
پۆتانی شوێن٣٥°٢٨′٥٦″N ٩٧°٣٢′٧″W
نووسینگەی بەڕێوەبردنMayor of Oklahoma City, Oklahoma
سەرۆکDavid Holt
دانیشتووان٦٨١٬٠٥٤
بەرزی لە ئاستی دەریا٣٦٦±١ مەتر
خاوەنیPaycom Center، Oklahoma State Fair Arena، Chickasaw Bricktown Ballpark، Cox Convention Center
ڕووبەر١٬٦٠٧٫٥٦٣١٢٨ کیلۆمەتر چوارگۆشە، ١٬٦٠٧٫٩٢٠٠٦٦ کیلۆمەتر چوارگۆشە
وێبگەhttps://www.okc.gov/
ھاشتاگOklahomaCity
ئابووری بابەتeconomy of Oklahoma City
کۆدی تەلەفۆن405
Map

بەشی باکووری ڕۆژھەڵاتی شارەکە دەکەوێتە ناوچەی سنووری وڵاتی ویلایەتەکە و دەکەوێتە ناوچەیەکی ئیکۆلۆژی کە بە «دارەکانی خاچ» ناسراوە.[٨] شارەکە لە سەردەمی " ڕەن لاند ١٨٨٩ " دامەزراوە و لە ماوەی چەند کاتژمێرێکدا دوای دامەزراندنییەوە گەشەی کردووە و ژمارەی دانیشتووانی زیاتر لە ١٠ ھەزار کەس بووە.[٩][١٠] شوێنی بۆردومانکردنی بینای فیدراڵی ئەلفڕێد پی مۆرا بوو لە ١٩ی نیسانی ١٩٩٥، کە ١٦٨ کەس تێیدا گیانیان لەدەستدا، کوشندەترین ھێرشی تیرۆریستی مێژووی ئەمریکا بوو تا ھێرشەکانی ١١ی ئەیلوولی ٢٠٠١ و کوشندەترین کردەوەی تیرۆری ناوخۆیی لە مێژووی ئەمریکادا بوو. لەوەتەی تۆمارەکانی کەشوھەوا لە ساڵی ١٨٩٠ەوە ھێڵراوەتەوە، ئۆکلاھۆما سیتی ١٤ گەردەلوولی توندوتیژی لێکەوتووەتەوە، کە ١١ لەوانە لە پێوەرەکانی فوجیتای بەرزکراوەدا پلەی F4 یان EF4یان پێدراوە و یەکێکیان پلەی F5 و EF5یان پێدراوە.[١١]

مێژوو

دەستکاری

ئۆکلاھۆما سیتی لە ٢٢ی نیسانی ١٨٨٩ دامەزرا، کاتێک ئەو ناوچانەی کە بە "زەوییە دیارینەکراوەکان" ناسرابوون، کرانەوە بۆ نیشتەجێبوون لە ڕووداوێکدا کە بە "The Land Run" ناسراوە.[١٢] لە ٢٦ی نیسانی ئەو ساڵەدا یەکەم سەرۆکی شارەوانی ھەڵبژێردرا، ویلیام کاوچ، نزیکەی ١٠ ھەزار کەس لەو ناوچەیە ماڵیان دروست کرد کە دەبێتە پایتەختی ئۆکلاھۆما. شارۆچکەکە بە خێرایی گەشەی کرد، ژمارەی دانیشتووان لە نێوان ساڵانی ١٨٩٠ بۆ ١٩٠٠ دوو ھێندە زیادی کردووە.[١٣][١٤][١٥] سەرکردە سەرەتایییەکانی گەشەپێدانی شارەکە بریتی بوون لە ئەنتۆن کلاسن، جۆن شارتێل، ھێنری ئۆڤەرھۆڵسەر، ئۆسکار ئەمێرینگەر، جاک سی واڵتۆن و جەیمس دبلیو مانی. لە ساڵی ١٩٥٠ نووسینگەی سەرژمێری ژمارەی دانیشتووانی شارەکەی بە ٨٫٦٪ ڕەشپێست و ٩٠٫٧٪ سپی پێست ڕاگەیاندووە. پاتینس لاتینگ لە ساڵی ١٩٧١ بە سەرۆکی شارەوانی ئۆکلاھۆما سیتی ھەڵبژێردرا و بووە یەکەم سەرۆکی شارەوانی ژن لە شارەکەدا.[١٦] ھەروەھا لاتینگ یەکەم ژن بووە کە وەک سەرۆکی شارەوانی شارێکی ئەمریکا کاری کردووە کە زیاتر لە ٣٥٠ ھەزار دانیشتووی ھەبووە. وەک زۆرێک لە شارەکانی دیکەی ئەمریکا، ژمارەی دانیشتووانی ناوەندی شارەکان لە ساڵانی حەفتاکان و ھەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا کەمی کردووە، چونکە خێزانەکان بەدوای ڕێگا سەرەکییە تازە دروستکراوەکاندا ڕۆیشتن بۆ ئەوەی بچنە شوێنی نیشتەجێبوونی نوێتر لە گەڕەکەکانی نزیک.[١٧] پڕۆژەکانی نوێکردنەوەی شارەکان لە ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا، لەنێویاندا «پلانی پێی»، پێکھاتە کۆنەکانیان لابرد بەڵام نەیانتوانی گەشەپێدانی زۆر نوێیان لێبکەوێتەوە، ئەمەش شارەکەی بە شوێنی چۆڵەوە بەجێھێشت کە بۆ وەستانی ئۆتۆمبێل بەکاردەھێنرا. جگە لەوەش دروستکردنی باخچەی بێشومار و پردێک لە شارەکە بوو، کە باخچەیەکی ڕوەکی و مۆدێرن بوو لە دڵی ناوەندی شار.[١٨]

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ «Find a County». National Association of Counties. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی ئایاری ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠١١ ھێنراوە.
  2. ^ «U.S. Census Bureau QuickFacts: Oklahoma City city, Oklahoma».
  3. ^ «Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas». 2018 Population Estimates. United States Census Bureau, Population Division. ١٥ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی نیسانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٨ی نیسانی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  4. ^ «Stockyards City | Oklahoma City Districts». Visitokc.com.
  5. ^ «Tornadoes Which Have Occurred in the Oklahoma City, Oklahoma Area Since 1890». National Weather Service Norman Oklahoma. لە ڕەسەنەکە لە ١٧ی شوباتی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
  6. ^ Hoig، Stan. «Land Run of 1889». Encyclopedia of Oklahoma History & Culture. Oklahoma Historical Society. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی شوباتی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە January 29, 2014 ھێنراوە. {{cite encyclopedia}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  7. ^ Wilson, Linda D. "Oklahoma City", May 25, 2011 لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., Encyclopedia of Oklahoma History and Culture February 1, 2015 لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. Retrieved January 26, 2010.
  8. ^ Wilson. Encyclopedia of Oklahoma History and Culture February 1, 2015 لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  9. ^ Curtis, Gene. "Only in Oklahoma: State capital location was a fight to the finish", Tulsa World. Retrieved February 4, 2010.
  10. ^ «Oklahoma Oil: Past, Present and Future» (PDF). Ogs.ou.edu.
  11. ^ «Race and Hispanic Origin for Selected Cities and Other Places: Earliest Census to 1990». U.S. Census Bureau. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی ئابی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  12. ^ Dean، Bryan (December 28, 2012). «Former Oklahoma City Mayor Patience Latting dies at age 94». The Oklahoman. لە January 11, 2013 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  13. ^ «Criterion Group». OKCHistory.com. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  14. ^ «The Criterion Group, main page». The Criterion Group. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  15. ^ «Baum Building». OKCHistory.org. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی تەممووزی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  16. ^ «Hales Building». OKCHistory.org. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی تەممووزی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  17. ^ «Biltmore Hotel». OKCHistory.org. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی تەممووزی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  18. ^ Metropolitan Area Projects, Greater Oklahoma City Chamber. Retrieved February 5, 2010.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ئۆکلاھۆما_ستی&oldid=1347143»