قەزای بەردەڕەش
بەردەڕەش ٧٠ کم باکووری ڕۆژاوای ھەولێری پایتەخت، ٣٢ کم باکووری ڕۆژھەڵاتی مووسڵ، قەزایەکە سەر بە پارێزگای دھۆک.[٢]
قەزای بەردەڕەش | |
|---|---|
 نەخشەی قەزای بەردەڕەش لە پارێزگای دھۆکدا ڕەنگی(قاوەیی تۆخ) | |
 قەزای بەردەڕەش | |
| وڵات |  کوردستان عێراق |
| ھەرێم | ھەرێمی کوردستان |
| پارێزگا | پارێزگای دھۆک |
| مەڵبەند | بەردەڕەش |
| ڕووبەر | |
| • سەرجەم | ١٬٢٩٥ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٥٠٠ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزترین بەرزایی | ٤٧١ مەتر (١٬٥٤٥ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٠) | |
| • سەرجەم | ١٥٢٬١٢٤ |
| • چڕی | ١١٢ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٩٠ کەس لە میلی چوارگۆشە) |
| سەرناوی دانیشتوو | ئاکرێی |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (کورمانجی و سۆرانی)، عەرەبی، سوریانی |
| • ئایین | ئیسلام (سوننە و شیعە)، مەسیحی و ئێزیدی |
| • ب پ م(٢٠١٧) | ٠،٧٥٨[١] بەرز · ٢٦مین |
| ناوچەی کاتی | UTC+3:30 (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+4:30 (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٠٠٩٦٤ |
جوگرافیای بەردەڕەش
دەستکاریقەزای بەردەڕەش دەکەوێتە باشووری ڕۆژھەلاتی پارێزگای دھۆک و دەکەوێتە نێوان زێی گەورە لەلای ڕۆژھەڵات و ڕووباری خازر لەلای ڕۆژاوا و سنووری قەزاکە بەم شێوەیە:
- باکوور: قەزای ئاکرێ و قەزای شێخان.
- ڕۆژھەلات: قەزای ئاکرێ و زێی گەورە.
- ڕۆژاوا: قەزای شێخان و ڕووباری خازر و قەزای حەمدانییە.
- باشوور: پارێزگای ھەولێر.
ژمارەی دانیشتوانی سەنتەری قەزای بەردەڕەش زیاترە لە ٢٦٬٥٣٥ کەس. گوندەکانی سەر بە سەنتەری قەزا: زمزمۆک، مەم و زین، ئامیان، ئامیانۆک، شیوەرە، زەوی ڕەش، کانیلان.
بە قەزابوونی بەردەرەش
دەستکاریلەبەر ئەوەی شوێنی بەردەڕەش شوێنێکی ستراتیژییە و دەکەوێتە نێوان شاری مووسل و قەزای ئاکرێ و ھەردوو پارێزگای دھۆک و ھەولێری پایتەخت پێکەوە دەبەستێتەوە، و ڕووبەری دەڤەرەکە ٣٩٩٬٢٠٠ دۆنم زەوی کشتوکاڵییە و ژمارەی دانیشتوانی زیاتربوو لە ١٣٠٬٠٠٠ کەس، و لەبەر تێپەڕبوونی ١١٦ ساڵ بەسەر بە ناحیە بوونی، بڕیاری بە قەزای بوونی بەردەڕەش دەرچوو لەلایەن حکوومەتی ھەرێمی کوردستانەوە.[٣] بەپێی بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانی ھەرێمی کوردستان کابینەی پێنجەم، ژمارە ١٠ لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ بەردەڕەش بوو بە قەزا و دوو ناحیەی نوێش ھاتنە دامەزراندن لەگەڵ بەستنەوەی ناحیەی کەلەک بە بەردەڕەش؛ و ئێستاش قەزای بەردەڕەش لەم سێ ناحیە یە پێک دێت:
لە دوای دەرچوونی بڕیاری بە قەزا بوونی بەردەڕەش، لە ڕێورەسمێکدا لە ٨/٤/٢٠٠٧ بڕیارەکە جێبەجێ کرا و مازن محەممەد سەعید وەکو یەکەم قایمەقامی قەزای بەردەڕەش دەستنیشان کرا.
ناحیەی دارەتوو
دەستکاریدارەتوو یەکێکە لەو ناحیانەی کە لە دوای بە قەزابوونی بەردەڕەش بووەتە ناحیە، و ژمارەی دانیشتوانی زیاترە لە ٢٨٬٨٢٦ کە و لە ٢٩ گوند پێکھاتووە:
- قادسیە کچکە، قادسی زێباری
- قادسیە گەورە
- بارەوان گچکە
- بارەوان گەورە
- بەنێنان
- بیۆک
- تربە سپی
- خارووک
- خرابە یاسین
- خەندەک
- دالەڕێ
- درین بۆت
- دووگوندان گچکە
- دووگوندان گەورە
- دووسەرە
- زەنگەنان
- شەمسەخڕ
- شێخالک
- کۆراو
- کەونەباک
- کێلی
- گربدەو کەون
- گربدەو نوێ
- گردەپان
- گەلووک
- گۆمەزەرد
- گوندی ئەحمەد بەگ
- مۆریلان
- ھەنجیرۆک کەون
- ھەنجیرۆک نوێ
ناحیەی ڕۆڤیا
دەستکاریڕۆڤیا یەکێکە لە ناحیەکانی قەزای بەردەرەش و ژمارەی دانیشتوانی زیاترە لە ٢٩ ھەزار کەس و لەم گوندانە پێکھاتووە:
- یەکمالە
- کانی ئەسپان گچکە
- دولیجان گەورە
- دولیجان ێالح
- دولیجان کتو
- دولیجان تارق
- زیلکە عەبدولعەزیز
- کانی ئەسپان گەورە
- قەرەناز
- گرگە جوو
- نەزراوە
- جوجەر گەورە
- دیناران
- جوجەر گچکە
- ئۆمەرسێنان
- کەندالەسۆر
- جەنگە
- گربەویل گەورە
- پەلاسان
- شێخانۆک
- گربەویل گچکە
- توبزاوە گەورە
- تۆبزاوە گچکە
- سێگردک
- عەلیشانە
- خرابە یاسین
- پیربوب
- ئیسماوە
- خرابە سەعدوون
- دۆستەک
- بامەڕزێ
- بەردەسۆر
- حەسەنییە
- خەمیس گچکە
- بەردە زیو
- ئەللاھی
- پیرچاوش
- چەمە
- خرابە واش
- دەربیستان گەورە
- گریگا
- دەربیستان گچکە
- ھزار جووت
ناحیەی کەلەک
دەستکاریکەلەک لە ساڵی ١٨٨٠ سەر بە دەڤەری شێخان بوو، و لە ساڵی ١٩٣٠ بە قەزای ئاکرێوە بەستراوە تاوەکو ١٩٦٨ کە جارێکی تر بەستراوەتەوە بە قەزای حەمدانییە. کەلەک لە ساڵی ١٩٧٢ بووەتە ناحیە و ٢٨ گوند لەخۆی دەگرێت و سەر بە قەزای حەمدانییە بووە، تاوەکو ١١ی حوزەیرانی ١٩٨٧ ناحیەی کەلەک ھەڵوەشێندرایەوە و لەگەڵ ھەر ٢٨ گوندەکانی بەسترانەوە بە سەنتەری قەزای حەمدانییەوە، لە دوای ڕاپەرینی بەھاری ١٩٩٠، کەلەک لەگەڵ چەند گوندێکی وەکو کەورە سۆر، گەویلان بۆت، کۆمەڵگای بشیریان ئازادکران و لە ساڵی ١٩٩٧ بە بڕیارێکی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان بە قەزای ئاکرێ بەسترایەوە. لەدوای بە قەزا بوونی بەردەڕەشیش، کەلەک بە قەزای بەردەڕەش بەسترایەوە. ژمارەی دانیشتوانی ئەم ناحیەیە زیاترە لە ٣١٬٣٠٥ کەس و لەم گوندانە پێکھاتووە.[٣]
- کومەڵگای بشیریان
- شێخەمیر
- کەورەسۆر
- بەدەنەی بچووک
- بەدەنەی گەورە
- گەویلان بۆتان
- گەویلان ئازاد
- ترجلە
- ئاج قەلا گەورە
- زەھرە خاتوون
- گوبەیبا
- نازمییە
- مفتییە
- خازری نوێ
- ئاچ قەلا بچووک
- زەنگل
- بحرە (شیرەکان)
- گولە بۆر
- تەل ئەسوەد گچکە (تل اسود)
- تەل ئەسوەد گەورە
- تولەبەن
- گەزەکان
- جەمە کور
- قەسرۆک
- حەسەن شام
- تورکماس
- سێودینان
- مەنگووبە
- عەلیاوە
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ جەمیل ڕۆژبەیانی. «ووڵاتەکەت بناسە» (بە کوردی).
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ^ ئ ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی
<ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەریtestنەدراوە
