ھەرێم

ھەرێم
ھەرێم
لقی	region of space، geographical feature
بابەتی لاوەکی	geographical feature، زەوی
ھۆکار	regionalization
لێکۆڵینەوە لەلایەن	regional geography، domestic studies، area studies
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ھەرێم (بە ئینگلیزی: Region) زاراوەیەکی جوگرافییە بەشێوازێکی جیاواز لە نێوان لقە جیاوازەکانی جوگرافیا بەکار دەھێنرێت.^[١]

لە جوگرافیای ھەرێمەکان بە شێوەیەکی فراوان دابەش دەکرێن بە تایبەتمەندی فیزیکی (جوگرافیای سروشتی)، تایبەتمەندییەکانی کاریگەری مرۆڤ(جوگرافیای مرۆڤ)، کارلێکردن لە نێوان مرۆڤایەتی و ژینگە (جوگرافیای ژینگەیی). ھەرێمە جوگرافی و لاوەکییەکان زۆرجار بە سنوورە دیاریکراوەکانیان پەسن دەکرێن، ھەندێک جار سنووری گواستنەوە، جگە لە جوگرافیای مرۆڤ، کە ھەرێمە دادوەرییەکانی وەک سنووری نەتەوەیی لە یاسادا پێناسە دەکرێن. جگە لە ھەرێمی کیشوەرەکان، ھەرێمە ئاوییەکان و کەش و ھەوا و زەریاکان، کەش و ھەوای جیا لەسەر زەوی بە ھەرێم جیا دەکرێنەوە. زەوی جیھان و ھەرێمە ئاوییەکان دابەشکراون بۆ ھەرێمە ژێربەژێرەکان لە ڕووی جوگرافییەوە سنووردار کراوە بەتایبەتمەندی جیۆلۆجی. کاریگەری زۆری کردووەتە سەر سیستەمی ژینگە وەک دەشت و نیشانەکان. وەک شێوازێک بۆ باسکردنی ھەرێمە شوێنییەکان، چەمکی ھەرێمەکان گرنگە و بە شێوەیەکی فراوان لە نێوان چەند لق لە جوگرافیا بەکاردێت، ھەرکەسێک دەتوانێت وشەی ھەرێم بەکار بھێنێت بەرامبەر بە پەسنی ھەرێمێک وەک ناونان، بۆ نموونە ھەرێمی ژینگەیی زاراوەیەکە لە جوگرافیای ژینگەیی بەکار دەھێنرێت، ھەرێمی ڕۆشنبیری لە جوگرافیای ڕۆشنبیری و جوگرافیای ژیانی و ھتد.^[٢]

بواری جوگرافیا کە ھەمان ناوی ھەرێم دیراسە دەکات پێی دەوترێت جوگرافیای ھەرێمایەتی. لە بوارەکانی:

جوگرافیای سروشتی
ئیکۆلۆژیا
بایۆجوگرافی
جوگرافیای ئاژەڵی
جوگرافیای ژینگەیی

ھەرێمەکان بەپشت بەستن بە تایبەتمەندییە سروشتییەکان وەک:

سیستەمی ژینگەیی یان بایۆلۆجی
ھەرێمە زیندەیییەکان
حەوزی ئاوەڕێژگە
ھەرێمە سروشتییەکان
زنجیرە چیاکان
جۆرەکانی خاک

جوگرافیای مێژوویی، بریتییە لە خوێندنی مێژووی مرۆڤ لە پەیوەندی بە شوێن و ھەرێمەکان یان خوێندنی چۆنییەتی گۆڕینی شوێن و ھەرێمەکان بەدرێژایی کات.^[٣]

ڕەچەڵەکناسی

لە بواری ڕەچەڵەکناسی و زانستی دراوسێیەتیدا، ھەرێم جوگرافیایەکی تایبەتمەندی ھەیە. لە وڵاتی کوردان گەلێک ھەرێم ھەیە، لە ھەرێمە سەرنج ڕاکێشەکان وەک موکریان و شارباژێڕ و ھەوشار و پشدەر و گەرمیان و دەرسیم و ھەورامان و سۆران و بادینان و لەکستان و لوڕستان و … ھتد. لەم ھەرێمانەدا بە زاراوە و شێوەزاری تایبەت دەدوێن، لەڕووی مێژوویی و ئایینی و جوگرافیاوە تایبەتمەندی خۆیان ھەیە بۆ نموونە لە ھەرێمی دەرسیمدا بە زاراوەی کرمانجی قسەدەکەن و بە ئایین عەلەوین و جوگرافیاکەیان زۆر تەنگ و تەسکە.

سەرچاوەکان

^ Susan Smith-Peter, "The Six Waves of Russian Regionalism in European Context, 1830–2000," in Russia's Regional Identities: The Power of the Provinces, ed. Edith W. Clowes, Gisela Erbsloh and Ani Kokobobo (London: Routledge, 2018), 14–43.
^ Turismo.intoscana.it ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. Retrieved 2009-11-25
^ Visitmexico.com 2010-01-02 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., Retrieved 2009-11-25

[1] Susan Smith-Peter, "The Six Waves of Russian Regionalism in European Context, 1830–2000," in Russia's Regional Identities: The Power of the Provinces, ed. Edith W. Clowes, Gisela Erbsloh and Ani Kokobobo (London: Routledge, 2018), 14–43.

[2] Turismo.intoscana.it ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. Retrieved 2009-11-25

[3] Visitmexico.com 2010-01-02 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., Retrieved 2009-11-25

[١]

[٢]

[٣]