ویلایەتی وان
ویلایەتی وان (بە تورکیی عوسمانی: ولايت وان بە ڕۆمانی: Vilâyet-i Van) لە دابەشکردنی کارگێڕیدا، (ویلایەت) ئاستی یەکەمی ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی بوو. پایتەختی شاری وان بوو. بەپێی زانیارییەکان لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا ڕووبەرەکەی ١٥٠٠٠ میل چوارگۆشە بووە (٣٩٠٠٠ کم٢).[١]
| ویلایەتی وان | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ویلایەت ئیمپراتۆرییەتیی عوسمانی | |||||||||
| ١٨٧٥–١٩٢٢ | |||||||||
.png) ویلایەتی وان لە ساڵی ١٩٠٠ | |||||||||
| ناوەند | وان[١] | ||||||||
| ژمارەی دانیشتووان | |||||||||
• موسڵمان، ١٩١٤[٢] | ١٧٩٩٨٢ کەس | ||||||||
• ئەرمەنی، ١٩١٤[٢] | ٦٧٧٩٢ کەس | ||||||||
• جولەکە، ١٩١٤[٢] | ١٣٨٣ کەس | ||||||||
| مێژوو | |||||||||
| مێژوو | |||||||||
• دامەزراندن | ١٨٧٥ | ||||||||
• ھەڵوەشاندن | ١٩٢٢ | ||||||||
| |||||||||
| ئەمڕۆ بەشێک لە | تورکیا | ||||||||
مێژوو
دەستکاریلە ساڵی ١٨٧٥دا، ئییالێتی ئەرزەروم بەسەر شەش ڤیلایەتدا دابەشکرا: ئەرزەروم، وان، ھەکاری، بیتلیس، ھۆزات (دەرسیم) و قەرس چیلدر. لە ساڵی ١٨٨٨ بە فەرمانێکی ئیمپراتۆری ھەکاری بە ڤیلایەتەکەی وانەوە گرێدرا و ھۆزات بە مامورەتی عەزیزەوە گرێدرا.[٣] لە ھەڵمەتی قەفقاز لە جەنگی جیھانی یەکەمدا، دوای تێکچوونی ھێرشی سوپای عوسمانی بۆ سەر ڕووسیا، ڕووسەکان پلانی داگیرکردنی ئەو پارێزگایەیان دانا. ھەڕەشەی لەشکرکێشی وای کرد کۆمیتەی یەکێتی و پێشکەوتن دەست بە کۆمەڵکوژی ئەرمەنییەکان بکات لە ترسی ئەوەی ئەرمەنییەکان لە وان پشتگیری لە سوپای قەفقازی ڕووسیا بکەن. دیپۆرتکردنەوەی ئەرمەنییەکان لە قوستەنتینییە بۆ ڕاپەڕینی وان لەلایەن فەدایی ئەرمەنییەکانەوە.[٤]
دابەشکردنی کارگێڕی
دەستکاریسنجاقەکانی ویلایەتی وان:[٥]
ئابووری
دەستکاریلە ڕووی مێژوویییەوە، ویلایەتی وان ھەرزەی بەرھەم دەھێنا.[٦] ناوەندی ئابووری ئەو پارێزگایە شاری وان بوو. ھەروەھا بەرھەمھێنەرێکی سەرەکی شەراب بوو. ھەردوو شەراب و براندی بە ڕێژەیەکی کەم دروست دەکران. ھەروەھا ڤیلایەتەکە کەتان و گەنمی بەرھەم دەھێنا.[٧] ھەروەھا وان پیشەسازییەکی گەورەی مەڕداری ھەبوو. تا ساڵی ١٩٠٦ زیاتر لە ٣ ملیۆن مەڕ لە ڤیلایەتەکەدا ھەبووە. تا ساڵی ١٩٢٠ ئەو ژمارانە کەمکرانەوە.[٨] ھەنگەوانی لەلایەن کۆڵبەرانەوە ئەنجام دەدرا، ھەنگوین بەستوو دەفرۆشرا.[٩] ھەروەھا ناوچەکە خەڵوز و قوڕقوشم و مس و بۆراکس و ئۆرپیمەنت و غاز و گڕانایت و لیمۆ و گچکە و جپس و زێڕ و خوێ بەرھەم دەھێنا.[١٠]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا Geographical Dictionary of the World، پ. 1909، لە پەرتووکەکانی گووگڵ
- ^ ئ ا ب «1914 Census Statistics» (PDF). Turkish General Staff. لاپەڕە ٦٠٥–٦٠٦. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ Krikorian، Mesrob K. (١ی کانوونی دووەمی ١٩٧٧). Armenians in the Service of the Ottoman Empire: 1860-1908. ژپنک ٩٧٨-٠-٧١٠٠-٨٥٦٤-١.
- ^ Naimark، Norman M. (2017). Genocide: A World History. New York, NY: Oxford University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-١٩-٠٦٣٧٧١-٢. OCLC ٩٦٠٢١٠٠٩٩.
- ^ Van Vilayeti | Tarih ve Medeniyet
- ^ Prothero، W.G. (١٩٢٠). Armenia and Kurdistan. London: H.M. Stationery Office. لاپەڕە ٦٠.
- ^ Prothero، W.G. (١٩٢٠). Armenia and Kurdistan. London: H.M. Stationery Office. لاپەڕە ٦٢.
- ^ Prothero، W.G. (١٩٢٠). Armenia and Kurdistan. London: H.M. Stationery Office. لاپەڕە ٦٣.
- ^ Prothero، W.G. (١٩٢٠). Armenia and Kurdistan. London: H.M. Stationery Office. لاپەڕە ٦٤.
- ^ Prothero، W.G. (١٩٢٠). Armenia and Kurdistan. London: H.M. Stationery Office. لاپەڕە ٧٠–٧١.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ویلایەتی وان تێدایە. |