جەلال تاڵەبانی
جەلال حیسامەددین شوکروڵڵا تاڵەبانی زەنگنە (بە عەرەبی: جلال طالباني؛ لەدایکبووی ١٢ی تشرینی دووەمی ١٩٣٣ – مردووی ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧)،[٣][٤] ناسراو بە مام جەلال لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست،[٥] سیاسەتوانێکی کورد بوو کە وەک شەشەم سەرۆککۆماری عێراق لە ٢٠٠٦وە تا ٢٠١٤ خزمەتیکردووە، لەگەڵ سەرۆکایەتیکردنی ئەنجومەنی حکوومەتی عێراق. یەکەم کوردە کە پۆستی سەرۆککۆماری عێراق وەربگرێت.[٦]
| جەلال تاڵەبانی | |
|---|---|
.jpg)
| |
| شەشەم سەرۆککۆماری عێراق | |
| لە پۆستدا بووە ٧ی نیسانی ٢٠٠٥ – ٢٤ی تەممووزی ٢٠١٤ جێگر: ٧ی نیسانی ٢٠٠٥ – ٢٢ی نیسانی ٢٠٠٦ | |
| سەرۆک وەزیران | ئیبراھیم جەعفەری نووری مالیکی |
| جێگری سەرۆک | عادل عەبدولمەھدی غازی یاوەر تاریق ھاشمی خوزەیر خوزاعی |
| پێشینە | سەددام حوسێن غازی یاوەر (کاتی) |
| پاشینە | فوئاد مەعسووم |
| سەرۆکی ئەنجومەنی حکوومەتی عێراق | |
| لە پۆستدا بووە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٣ – ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٣ | |
| پێشینە | ئەیاد عەلاوی |
| پاشینە | عەبدولعەزیز حەکیم |
| سەرکردەی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان | |
| لە پۆستدا بووە ١ی نیسانی ١٩٧٥ – ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ | |
| پێشینە | پۆستەکە دامەزرا |
| پاشینە | کۆسرەت ڕەسووڵ عەلی |
| وردەکاریی تاکەکەسی | |
| لەدایکبوون | جەلال حیسامەددین شوکروڵڵا تاڵەبانی زەنگنە[١] ١٢ی تشرینی دووەمی ١٩٣٣ کەلکان،[٢] ھەرێمی کوردستان |
| مردن | ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ (٨٣ ساڵ ژیاوە) بەرلین، ئەڵمانیا |
| شوێنی حەسانەوە | دەباشان، سلێمانی |
| ھاووڵاتی | عێراق و شانشینی یەکگرتوو |
| نەتەوە | کورد |
| پارتی سیاسی |  پارتی دیموکراتی کوردستان (١٩٤٧–١٩٧٥) یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان (١٩٧٥–٢٠١٧)
|
| ھاوسەر(ەکان) | ھێرۆ ئیبراھیم ئەحمەد (ھاوسەرگیری ١٩٧٠) |
| منداڵ(ەکان) | بافڵ تاڵەبانی قوباد تاڵەبانی |
| خوێندن لە | زانکۆی بەغدا |
| نازناو(ەکان) | مام جەلال |
تاڵەبانی دامەزرێنەر و سکرتێری گشتیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بوو. ئەندامی ھەمیشەیی ئەنجومەنی حکوومەتی عێراق بوو، کە دوای کەوتنی سەددام حوسێن لە شۆڕشی ٢٠٠٣ی عێراق دامەزرا. تاڵەبانی بۆ زیاتر لە ٥٠ ساڵ داکۆکیکاری ماف و دیموکراسیی کورد بوو لە عێراق. جیا لە زمانی خۆماڵیی کوردی، تاڵەبانی بە باشی لە زمانەکانی عەرەبی و فارسی و ئینگلیزی زانیوە. ھەروەھا توانیوویەتی بە فەڕەنسیش قسەبکات.[٧]
سەرەتای ژیان
دەستکاریجەلال تاڵەبانی کوڕی حوسامەددین کوڕی نورەڵڵای تاڵەبانی زەنگنە، ڕێکەوتی ١٢ی تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٣٣[٨] لە گوندی کلکانی بناری چیای کۆسرەت لەدایک بووە. سەرەتای منداڵی ھەر لەو گوندە دەبێ، پاشان کاتێک باوکی دەبێتە ڕێبەری تەکیەی تاڵەبانی لە کۆیە، بە ماڵەوە دەچنە ئەوێ و خوێندنی سەرەتایی لەو شارە تەواو دەکا؛ و قۆناغی ئامادەییش لە کەرکووک و ھەولێر تەواو دەکات
جلال تاڵەبانی لە تازە لاوی بە پەیوەست بوون بە پارتی دیموکراتی کوردستان تێکەڵاوی کاری سیاسی دەبێ. لە مانگی شوباتی ساڵی ١٩٥٣ سەرپەرشتی سازدانی یەکەم کۆنگرەی یەکێتیی قوتابیانی کوردستان دەکات و ھەر لەم کۆنگرەیەدا بە سکرتێری گشتی ئەو ڕێکخراوەیە ھەڵدەبژێردرێ و ھەر لە ھەمان ساڵدا دەبێتە یەکێک لە دامەزرێنەرانی یەکێتیی لاوانی دیموکراتی کوردستان و ساڵانی ١٩٥٣–١٩٥٥ دەبێتە سکرتێری گشتی لاوان. لە ساڵی ١٩٥٩، لە کۆلێژی یاسا لە بەغدا، خوێندنی باڵا تەواو دەکات.
خێزانی تاڵەبانی
دەستکاریتاڵەبانی لە گەڵ ھێرۆ ئیبراھیم ئەحمەد کچی ئیبراھیم ئەحمەد[٩] ژیانی ھاوسەرگیری پێکھێنا و دوو کوڕیان ھەیە بەناوی قوباد و پاڤێڵ کە پاڤێڵ کوڕە گەورەکەیانە[١٠] و قوباد تاڵەبانیش کەپێشتر لەناو سیاسەتی ھەرێمی کوردستان وەک نوێنەری ھەرێم لەئامریکابووە ئێستاش ئەنجومەنی وەزیرانیش جێگیری سەرۆک وەزیرانە.
تەندرووستیی تاڵەبانی
دەستکاریزۆر کات تەندروستی تاڵەبانی جێگیر نەبووە دوایین نەخۆشیشی لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٢ بوو کە دووچاری جەڵتەیێکی[١١] بوو و لە چاودێریی توندا بوو لە بەغدا سەرئەنجام پاش ڕاپۆرتی جێگیربوونی تەندرووستی ناوبراو گەیەندرایە وڵاتی ئەڵمانیا[١٢][١٣] بەمەبەستی چارەسەری زۆرتر بەیاوەری دوکتۆر نەجمەدین کەریم[١٤] لە ڕۆژی ١٩ی تەممووزی ٢٠١٤ دوای نزیکەی ١٩ مانگ مانەوە لە نەخۆشخانەکانی ئەڵمانیا جەلال تاڵەبانی لە ئەڵمانیاوە گەڕایەوە سلێمانی[١٥] و لە ماڵباتەکەی خۆی نیشتەجێبوو و لەدوای گەڕانەوەشی چەندین کەسایەتی سیاسیی باڵا لە ئاستی ھەرێم و عێراق ھاتنە پێشوازیکردنی.
مردن
دەستکاریلە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧، لە ئەڵمانیا، بەھۆی نەخۆشییەوە کۆچی دوایی کرد.[١٦][١٧] لەڕۆژی ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ واتە دوای سێ ڕۆژ لەکۆچی دواییکردنی تەرمی جەلال تاڵەبانی لەڕێگای فڕۆکەخانەی نێونەتەوەییی سلێمانی لە ئەڵمانیاوە گەڕێندرایەوە ھەرێمی کوردستان. تەرمەکەش لە گردی دەباشان بەخاکسپێردرا.[١٨][١٩]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Index Ta-Ti». www.rulers.org.
- ^ Jalal Talabani
- ^ «You are being redirected...». www.nrttv.com. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ McDonald، Mark (٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧). «Jalal Talabani, Kurdish Leader and Iraq's First Postwar President, Is Dead at 83» – via www.nytimes.com.
- ^ «Jalal Talabani's mediating skills will be much missed». The Economist. 5 October 2017.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «Iraq's president appoints Shiite as prime minister». chinadaily.com. ٢١ی نیسانی ٢٠٠٩. لە ٨ی نیسانی ٢٠٠٥ ھێنراوە.
- ^ «Jalal Talabani obituary». the Guardian (بە ئینگلیزی). ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ لەدایکبوون، http://www.nndb.com/people/061/000114716/
- ^ http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7382641.stm
- ^ «پاڤێڵ تاڵەبانی نەیتوانی بەرھەم ساڵح بباتە کۆبوونەوەی مەکتەبی سیاسی». ڕووداو.
- ^ جەڵتە و چوونە ئەڵمانیا، http://worldnews.nbcnews.com/_news/2012/12/20/16037443-iraqs-president-talabani-leaves-for-treatment-in-germany-after-stroke?lite
- ^ http://worldnews.nbcnews.com/_news/2012/12/20/16037443-iraqs-president-talabani-leaves-for-treatment-in-germany-after-stroke?lite
- ^ http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-20794273
- ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی نیسانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.
- ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی نیسانی ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ «مام جەلال کۆچی دوایی کرد». ڕووداو. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ھێنراوە.
- ^ «وتەبێژی یەکێتی: جەلال تاڵەبانی کۆچی دوایی کرد». NRT. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ھێنراوە. ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «بەوێنە و ڤیدیۆ: مەراسیمی بەخاکسپاردنی تەرمی مام جەلال». ڕووداو. لە ڕەسەنەکە لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ھێنراوە.
- ^ «تەرمی مام جەلال لە گردی دەباشان بەخاک سپێردرا». NRT. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ھێنراوە. ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
| لایەنگری حیزبی سیاسیی | ||
|---|---|---|
| ئۆفیسی نوێ | سکرتێری گشتیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان ١ی حوزەیرانی ١٩٧٥–٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ |
جێگر کۆسرەت ڕەسووڵ عەلی کاتی |
| Political offices | ||
| پێشوو ئەیاد عەلاوی |
سەرۆکی ئەنجومەنی حوکمی عێراق ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٣–٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٣ |
جێگر عەبدولعەزیز حەکیم |
| پێشوو غازی مەشعەل عەجیل یاوەر کاتی |
سەرۆک کۆماری عێراق ٧ی نیسانی ٢٠٠٥–٢٤ی تەممووزی ٢٠١٤ |
جێگر فوئاد مەعسووم |
دەروازەی ژیاننامە
دەروازەی سیاسەت
دەروازەی کوردستان
دەروازەی عێراق
دەروازەی پارێزگای سلێمانی
دەروازەی مەرگ
دەروازەی زانستی سیاسەت
 | ئەم ژیاننامە وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە جەلال تاڵەبانی تێدایە. |