حەمدی
ئەحمەد بەگی کوڕی فەتاح بەگ (١٨٧٨ - ١٩٣٦) ناسراو بە حەمدی ناوی تەواوی ئەحمەد کوڕی فەتاح بەگی حاجی ئیبراھیم بەگی مەحموود بەگی ساحێبقڕانە. شاعیرێکی بەناوبانگی کوردە و لە شاری سلێمانی لەدایک بووە. مرۆڤێکی خاوەن بیر و باوەڕ بووە و ڕێبازی تایبەتی خۆی ھەبووە. حەمدی لە بنەماڵەی ساحێبقران بوە و برازای مستەفا بەگی ساحێبقرانی کوردی بوە و ھەر وەھا لەگەڵ سالمیش دا خزمایەتیی ھەیە.
حەمدی | |
---|---|
لەدایکبوون | ١٨٧٨ |
مەرگ | ١٢ی تشرینی دووەمی ١٩٣٦ سلێمانی |
شوێنی گۆڕ | گردی سەیوان، سلێمانی |
حەمدی لە جەنگی جیھانیی یەکەمدا ماڵەکەی داگیرکراوە، کتێبخانە گەورەکەی سووتێنراوە، بەمەش ھەوڵ و تەقەلای ٢٤ ساڵی دەفەوتێت.
ژیان دەستکاری
حەمدی لە منداڵییەوە دەستی کردووە بە خوێندن، لە قوتابخانەی سەرەتایی و ڕوشدییەی عەسکەری و مزگەوتەکاندا خوێندوویەتی. لە خوێندندا زۆر زیرەک بووە. ھەر لە منداڵیەوە ئارەزووی شیعری ھەبووە و حەزی لە شیعروتن کردووە و ساڵی ١٨٩٢، لە تەمەنی ١٦ساڵیدا یەکەم شیعری وتووە و بەردەوام بووە لە سەری تا ساڵی ١٩١٥ کە ساڵی داگیرکردن بووە.
نموونەی ھۆنراوە دەستکاری
بەشێک لە ھۆنراوەی «کوردستان» کە نموونەیەک لە ھەڵبەستی نەتەوییە دەستکاری
ئەی وتەن ڕۆم عەجەم موشتاقی کوردستانتە | ئیفتیخاری میللەتی کورد شەوکەتی عینوانتە | |
بەستە سەربەرزی ئێواران، سبەینان مانگ و ڕۆژ | وەک نیشانی ئیفتخاری سنگ و نەجمەی شانتە |
نموونەی غەزەل دەستکاری
ئۆخەی ئۆخەی چەندە یارم نازەنینە شۆخ و خۆش | وەک کڕیدارە بە خەندە یا بە غەمزە خۆفرۆش | |
ئەم شەکەرگوفتارە وەک تووتی منی خستە قسە | نوخشە بێ ئەمجا لە غونچە، موژدە بێ بولبول لەتۆش | |
ئەو گوڵە دەموت کە بێ داوێنی ئەگرم وەک دڕک | نەمدەزانی ئەو کە بێ نابێ بمێنێ ئەقڵ و ھۆش | |
دڵ پڕ و خاڵی دەروونن عاشقانت میسلی نەی | گەر ڕەقیب دەمیان لە دەم نێ جا مەگەر بێنە خەرۆش | |
تۆ کە پڕمەغزە برا کاسەی سەرت دەست ھەڵگرە | نۆبەیانە با پڕی کەن کاسە خاڵی کەللـەبۆش | |
من کە مەیخارم لەگەڵ شێخ وادەمان ڕۆژی حەشر | نۆشی گیانی بێ بنۆشێ خوێنی جەرگی بادەنۆش | |
ئەو دەمە دەرکەوت و ڕۆژئاوا دەزانی بۆچی بوو؟ | عەیبی بوو کێشای بەسەریا شەو وەکوو سەرپۆشی پۆش | |
حەمدیا ئەمڕۆکە کە عالەم گوێ قوڵاغی ناڵەتن | دەس بە دمتا بگرە تۆ دنیایە نابێ قەت خەمۆش |
نموونەی پێنج خشتەکی دەستکاری
حەمدی ژمارەیەکی دیار پێنج خشتەکی لەسەر شاعیرانی بەرلە خۆی وەک سالم، مەحوی و کوردی نووسیوە. ئەم پێنج خشتەکییەی خوارەوە لەسەر ھەڵبەستی کوردی، مستەفا بەگی ساحێبقران، نووسراوە:
تیری برژانگی لەلام وایە سەھل دڵ ھەڵدرێ | بەندی جەرگ و ڕشتەیی سەبر و تەحەمموول بپچڕێ | |
باز بە چاوی جوانەوە ڕەنگە لە شەرما ھەڵفڕێ | «لاوی قەد لاولاوی من گەر بێ بەناز چاو ھەڵبڕێ | |
وا دەزانم شێخ لە من زووتر لە ئیمان وەرگەڕێ» | ||
لەم گرۆھی شێخە زاتەن کردبووم زووتر ویداع | چونکە دەمزانی بە حیلە دەمخەنە سەر ڕێی تەماع | |
تەکیە ئەنواعی دەسیسەی تیایە فابریقەی مەتاع | «ڕۆژێ بێ جام کرد و ساتێ چوومە لای شێخ بۆ سەماع | |
وەک کوزە کەمتیاری پێ بێ ساعەتەن لایدام لە ڕێ» | ||
عومری خەڵقیان ھەر بە وەعدەی ھیچ پووچ داوە بە باد | حیرەتم بەم تەفرەدانە بۆ ئەبن مەمنوون و شاد | |
دوێنێ یا برسی بووە نەیماوە خەرجی ئاو و زاد | «واعیز ئەمڕۆ ھەم دیسان حەڵواخۆری کەوتۆتە یاد | |
نەک لە ڕێگەت لا بدا گوێ مەگرە لێی با ھەڵتڕێ» | ||
فیکر و زیکرم یارە مەعلوومە لە عالەم ڕۆز و شەب | گەر کفر نەبوایە ئەموت ئەیپەرستم میسلی ڕەب | |
چی بڵێم جوزئی تەبیعەتیە بەبێ بوونی سەبەب | «باز ڕەقیب دەستی بە فیشاڵ کردەوە وەک بای غەزەب | |
بۆیەکا ئەمشەو لە بەزمی یار چرای من ناگەڕێ» | ||
نییەتی تۆ خێرە با عالەم بزانێ عامیلی | بمکوژی ئەمجا لەسەرچی توخوا تۆ ماتەلی | |
واھیمە گرتووتی یاخۆ ھەر بە فکری باتیلی | «خوێنی من بۆ شوێن ونێ دەسڕی بە پەنجەی قاتیلی | |
وەختە خۆی ئەنگوشت نوما کا لێی گەڕێن با بیسڕی» | ||
خەڵقی ژینیان مەتڵەبە بۆ کەیف و سەیرانی جیھان | ئارەزووم نە ژیانە من تا بچمە ڕیزی عاشقان | |
عاشقانی چونکە کوشتووە مامەوە من بۆ نیشان | «تیغ بە ملما دێنێ بە درۆ پێم دەڵێ نابڕێ قوبان | |
تیغی ئەو دەبڕێ بەڵا ھاوارە بەختم نابڕێ» | ||
توخوا حەمدی بە غەیری مەیکەدە بۆ کوێ چویی | عاشقی مەیخوارە نابێ کردبێتی بەدخویی | |
کفر و ئیمان باس ئەکەی نەتماوە مەیلی کەم دویی | «وای دەزانی ناسکە سەر چاوی کوردی پای نەنا | |
وا بە پا خۆشە بووە بیشیکوتن دەرناپەڕێ» |
سەرچاوەکان دەستکاری
- کتێبی کوردی پۆلی ١٢
- مێژووی ئەدەبی کوردی نووسراوەی عەلائەدین سەججادی، چاپخانەی مەعارفی بەغدا، ١٩٥٢