ڕەحیم لوقمانی
ڕەحیم لوقمانی(١٩٥٩ لە سەقز) شاعیر و نووسەرێکی کوردی ڕۆژھەڵاتی کوردستانە. لەسەر زۆربەی قاڵب و کێشی شیعری کوردی کاری کردووە و شیعری ھەیە.[١]
ڕەحیم لوقمانی | |
|---|---|
| لەدایکبوون | ١٩٥٩ |
| نەتەوە | کورد |
| پیشە | شاعیر و نووسەر |
| ئایین | ئیسلام (سوننە) |
ژیان
دەستکاریڕەحیم لوقمانی ساڵی ١٣٣٨ی ھەتاوی لە گوندی سەڵتەکەڵتوو لە ناوچەی سەرشیوی سەقز لەدایک بووە. ئەو سەرەتا لە گوندەکەیانەوە چووەتە بەرخوێندن، پاشان لە شاری سەقز دیپلۆمی لە دانشسەرا وەرگرتووە و لە گوندەکانی ناوچەی خوڕخوڕە، سەرا، گەورک و سەرشیوی سەقز بووەتە مامۆستای قوتابخانە و دواتر لە زانکۆی پەیام نوور وەک خوێندکار وەرگیراوە و لیسانسی ئەدەبیاتی فارسی وەرگرتووە و ئێستا لە شاری سنە مامۆستای قوتابخانە و خوێندنگاکانە.[٢]
ڕەحیم لوقمانی لە سەردەمی شۆڕشی ئێراندا ھەرچەند مێرمنداڵ بوو بەڵام شیعری شۆڕشگێڕی لە کۆبوونەوەکانی زەمانی شۆڕشدا دەخوێندەوە و دواتر لە ڕادیۆ و لە گۆڤارە کوردییەکاندا بڵاو کراوەتەوە بە نازناوەکانی «نەکەرۆز» و «شیروان».
ساڵی ١٩٨٢ی زایینی لەسەر ھەندێ لەو شیعرانە لەسەرکار لابراوە، دواتر ساڵی ١٩٨٣ و ٨٤ چەند جار گیروگرفتی بۆ ھاتووەتە پێشەوە و تەنانەت ماوەیەکیش لە بەندیخانەی شاری سەقز بەند کراوە.
ساڵی ١٩٨٥ی زایینی بە کەفالەت ئازاد کراوە و دوای ئەوە چووتە ئینتشاراتی سەلاحەدینی ئەیوبی «سروە» لەشاری ورمێ و لەوێ لەگەڵ ئەندامان و کادری نووسەران دەستی بەکار کردووە. ساڵی ١٩٨٧ کە نەیدەتوانی بنەماڵەکەی جێ بھێڵێت بانگ کراوەتەوە بۆ سەر کارەکەی کە مامۆستایی لە قوتابخانەکان دابوو، بەڵام پاش موحاکمەیەک لە تاران بە کەمکردنەوەی یەک لەسەر سێ مووچەی مانگانەی مەحکووم کراوە و بەو بڕە پارە کەمە ھاتووەتەوە سەر کارەکەی. لەگەڵ ئەوەی کە ھەرساڵەی لە گوندێکی ناوچەی سەقز مامۆستایەتی دەکرد دەستیشی کرد بەکۆکردنەوەی چیرۆکی کوردی و نووسین و بابەت و بەرھەمی ئەدەبی. بەردەوام لە بۆنە و ڕێوڕەسمە کوردییەکاندا بەشداری کردووە و بەرھەمی پێشکەش کردووە. لەسەر ئەرک و ماندووبوون و گیرفانی بەتاڵی خۆی خوێندنی درێژە پێداو لە بەشی زمان و ئەدەبی فارسیدا لە زانکۆی پەیام نووری سەقز لیسانسی وەرگرتووە.
بەھۆی ھەندێ گیروگرفت و بانگکردنی پەیتا پەیتا، ناچار ساڵی ١٩٩٩ی زایینی بەماڵەوە چووتە بەر بناری کێوی ئاوییەر واتە شاری سنە و لەوێش ھەرچەند بە تاڵی و دژواری ژیانی تێدەپەڕی، بەڵام وەک ھەمیشە لەگەڵیدا ڕاھات و ئەمجارەیان بووەتە مامۆستای دواناوەندی و وانەی فارسی بەمناڵی کورد دەڵێتەوە «ھەرچەند ھەمیشە ڕێگەی خوێندن و نووسینی کوردی بۆ مناڵانی کورد شی دەکاتەوە»
ئەو دوای بەشداریکردنی لە فستیڤالی بابا تاھیری ھەمەدانی لە شاری سلێمانی و گەڕانەوەی بۆ سەقز لەلایەن بەرپرسانی ئەمنییەتی شاری سەقزەوە قۆلبەست کرا. ڕەحیم لوقمانی فێری ئامێری مۆسیقایش بووە و ئامێری تەمبوور لێدەدا و قوتابیشی لە ماڵی خۆیدا وەرگرتووە.
کۆنگرە و سمینارەکان
دەستکاریلەزۆربەی کونگرە و سمینارە ئەدەبی و کوردییەکاندا بە بەرھەمەوە بەشداری کردووە.
- لە کونگرەی مەولەوی کورد لە شاری سەقز.
- ھەروەھا لە مێھرەجانی مەولەوی لە ساڵی ٢٠٠٠دا لە شاری سلێمانی کە وتارێکی باشی لەسەر ئیقاعی شیعری مەولەوی پێشکەش کرد.
- لە شاری سنە لە کۆنگرەی ھەورامان و سمینارگەلی شیعری و ئەدەبی کوردی بەشداری کردووە و بەرھەمی پێشکەس کردووە.
- ساڵی ٢٠٠٦ لەکونگرەی نالی لە سەنتەری ئێڵ بەگی جاف، لە سلێمانی بە وتارەوە بەشدار بووە.
ساڵی ٢٠٠٣ لە چەند دەفتەر بەرھەمی چەند ساڵەی بەشێکی بچووکی بە ناوی «زامستان» لە چاپدا، ئەو ساڵانە چاپ و پەخشی کتێبی کوردی وەک ئێستا پڕئاستەنگ و بەربەست نەبوو! لەپێشدا ئینتشاراتی گۆران لە سنە بەبێ ڕەزامەندی شاعیر شیعرەکانیان بە شێوەی «ڕیسوگرافی» چاپ کرد و بەناو دەزگای خۆیانەوە پەخشیان کردەوە. بەڵام دواتر «ئینتشاراتی پەرتەوبەیان» بەشێوەیەکی ڕێکوپێک چاپیان کرد و ھەر زۆر زوویش لەبازاڕدا تەواو بوو. ژومارەیێک لەو بەرھەمانە بریتین لە:
- شمشالی سێحراوی، محەممەد نوسرەت، ڕەحیم لوقمانی، ناوەندی بڵاوکردنەوە زانستی کالج، ٢٠١٥
- زامستان، ڕەحیم لوقمانی، ناوەندی بڵاوکردنەوە زانستی کالج، ٢٠١٥
- پشکوی ھاوار، ڕەحیم لوقمانی، ناوەندی بڵاوکردنەوە زانستی کالج، ٢٠١٥
- چوارێنەکانی بابا تاھیری ھەمەدانی، ڕەحیم لوقمانی، ناوەندی بڵاوکردنەوە عیلمی کالج، ٢٠١٥[٥]
- وەڕگێرانی «فاشیزم چییە» لە یەڵماز گونەی بە کوردی بؤ مێرمندالان
- ئەفسانە و چیرۆکی کوردی، نووسینەوە و ئامادەکردن، چاپەمەنی خانی[٦][٧]
نموونە شیعر
دەستکاری| تاقەداری بێ بەھارم پەلک و بارم ھەر خەمە | لەو دەمەی چاوم ھەڵێنا ئاسمانی من تەمە | |
| لەو دەمەی ڕیشەم بە جەرگی شاخی بەرزا ڕۆچووە | ھەر ھەرەس بەشمە و نەھاتی باری شانی من بووە | |
| نامورادیم تا بەکەی بێ ئەی گەلی پڕ دەردی من | پاییزە دایم ھەناسەی سارد و ڕەنگی زەردی من | |
| بۆ نەدا لێم ساتێ سروەی کامەرانی و تیشکی گەش | چەشنی ئاڵا ڕایشەکێنم بسکی ژێر ھەورانی ڕەش | |
| بازی ئاواتم نەدیوە بێتە یار و دڵبەرم | تا بە لانەی سەرفرازی دای بنێ تاجی سەرم | |
| ئارەزوومە بۆ ھەڵۆی شاخانی خۆم ھێلانە بم | نەک مەکۆی قاڵاو و ڕێوی و قشقەڕەی بێگانە بم | |
| کۆنەداری سەر بە شینم ڕەگ لە خاک و ئاوی خۆم | ساڵەھایە لێم حەرامە چاوگە ئەسری چاوی خۆم | |
| من لەشێکی پڕ برینی کۆن و تازەی پڕ بە سۆم | نەبووە دەرمانم دەبۆیە گۆشت و خوێنی خۆم دەخۆم | |
| لەو دەمەی پێی ڕەنجەڕۆییم ناوەتە مەیدانەوە | نەبوە ساتێ بسرەوم بەو دەردی کۆنە ژانەوە | |
| تۆف و ئاگر تەور و ھۆرە زامی پشت و جەرگمن | دەور و پشتیان لێ تەنیوم بانگەوازی مەرگمن | |
| ساڵەھایە بێخ و ڕیشەم ھەڵدەکۆڵن وەک ھەرێز | توو بڵاو و لانەواز و بێ خودان و بێ پەرێز | |
| ڕۆژێ دابێ دێتە گۆڕێ بۆ لە ڕەگ ھاوردنم | ساتێ ژاراو، ساتێ بیور دەس دەنێنە گەردنم | |
| چی نەما کردیان بە حاڵم بۆ ئەوەی بتوێمەوە | ھەر دەژیم و ھەر لە پێشوو چاکتریش دەڕوێمەوە[٨] |
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ڕەحیم لوقمانی[بەستەری مردوو]، شارنیوز، 2009
- ^ تجلیل از ڕحیم لقمانی شاعر، مترجم و ادیب کردستانی، خبرآنلاین، ۱۳۹۶
- ^ بەرھەمە لە چاپ دراوەکانی ڕەحیم لوقمانی، ماڵپەری کتاب سیتی
- ^ شمشاڵ سێحراوی و زامستان و پشکۆی ھاوار[بەستەری مردوو]، کوردپارێز، ٢٠١٥
- ^ اشعار باباطاھر از منظر محقق کُرد ڕحیم لقمانی[بەستەری مردوو]، کوردپا، ٢٠١٢
- ^ «کتێبی «ئەفسانە و چیرۆکی کوردی» بڵاوکرایەوە». ماڵی کتێبی کوردی (بە فارسی). kurdishbookhouse.com. ی ی NaN. لە 29ی ئابی 2022 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=و|ڕێکەوت=(یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ^ ئەفسانە و چیرۆکی کوردی (بە کوردی) (2 ed.). سەقز: چاپەمەنی خانی. ISBN 9786226274463. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە 29ی ئابی 2022 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|accessdate=(یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ^ کتێبی زامستان و پشکۆی ھاوار
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری- وتووێژ لەگەڵ ڕەحیم لوقمانی ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.، ماڵپەڕی کوردتودی، ٢٠١٥
- حوزە ھنری
- ڕۆژنامە[بەستەری مردوو]
- شاعیر و نووسەری کورد "رحیم لقمانی" وێنەھەڵگر: فەرشید ئەردەڵان، ئیسنا، ٢٠١٧
