ویکیپیدیا

بوومەلەرزەی باکوور-ڕۆژاوای کوردستان ٢٠٢٣

بومەلەرزەیەک لە تورکیا و سووریا - ٢٠٢٣

لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣، بوومەلەرزەیەکی بەھێز لە باکووری کوردستان و باشووری تورکیا، بە دیاریکراوی لە ڕۆژاوای شاری غازی عەنتاب دا، ئەمەش لە کاتژمێر ٠٤:١٧ بەیانی بوو. زیانەکانی ئەو بوومەلەرزەیە گەیشتە شارەکانی دیکەی کوردستان لە تورکیا و سووریادا. بوومەلەرزەکە بە پێوانەی ٧٫٨ بووە. بەپێی تۆمارەکانی ٢٤ی شوبات ٥٠ ھەزار کەس گیانیان لەدەست دا ٤٤ ھەزار لە تورکیا و ٦،٦ ھەزار لە سووریا[٥][٦]و ٨٠ ھەزار کەسیش لە تورکیا بریندار بوون. ھەروەھا کاریگەری بوومەلەرزەکە لە شاری ھەولێر، باشووری کوردستان ھەستی پێکرا.[٧][٨][٩] دوای ئەو بوومەلەرزانە زیاتر لە دوو هەزار و ١٠٠ بوومەلەرزەی دوای بوومەلەرزە بەدوای خۆیدا هێنا. زنجیرە بومەلەرزەییەکان لە ئەنجامی هەڵەی قووڵی لێدان-خلیسکان بوو. تا ٢١ی شوباتی ٢٠٢٣ زیاتر لە ٥٠ هەزار و ٢٠٠ حاڵەتی مردن پشتڕاستکراوەتەوە: زیاتر لە ٤٣ هەزار و ٥٠٠ لە تورکیا، و زیاتر لە ٦٦٠٠ کەس لە سوریا. زریانێکی گەورەی زستانە هەوڵەکانی ڕزگارکردنی ڕێگری لێکرد و بەفری بەسەر وێرانەکاندا کەوت و پلەکانی گەرما زۆر دابەزی. بەهۆی بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی بەستووی ناوچەکە، ئەو کەسانەی لە مردن ڕزگاریان بووە، بە تایبەت ئەوانەی لە ژێر داروپەردوودا گیریان خواردووە، مەترسییەکی زۆریان لەسەر بووە کە تووشی کەمبوونەوەی پلەی گەرمی ببن. بە کۆی گشتی بوومەلەرزەکان بە بەهای ٨٤.١ ملیار دۆلاری ئەمریکی زیانیان پێگەیشتبێت، بەمەش چوارەم بوومەلەرزە کە تێچووی زۆری تۆمارکراوە. کوشندەترین کارەساتی سروشتییە لە مێژووی هاوچەرخی تورکیادا.[١٠]

بوومەلەرزەی ٢٠٢٣ی تورکیا و سووریا
بە ئاڕاستەی کاتژمێر لە چەپەوە: دیلۆک، سەمسوور، قەڵای دیلۆک، ئامەد، خەتای، خەتای
[Interactive fullscreen map]
The epicenter of the mainshock
کاتی کگھ٦ی شوباتی ٢٠٢٣، ٠١:١٧:٣٥
ISC event625613033
USGS-ANSSComCat
ڕێکەوتی خۆجێیی٦ی شوباتی ٢٠٢٣ (2023-02-06)
کاتی خۆجێیی٠٤:١٧ی بەرەبەیان
(بە کاتی تورکیا)
گوڕMw mag. from W-phase ٧٫٨ (زەویناسیی ئەمریکا)[١]
Moment mag. scale ٧٫٧ (ڕەوانگەی کەندیلی)[٢]
قووڵی١٧٫٩ kiloمەتر (١١ میل) (زەویناسیی ئەمریکا)[١]
٥ kiloمەتر (٣ میل) (ڕوانگەی کەندیلی)[٢]
چەقی بوومەلەرزە37°09′58″N 37°01′55″E / 37.166°N 37.032°E / 37.166; 37.032پۆتانەکان: 37°09′58″N 37°01′55″E / 37.166°N 37.032°E / 37.166; 37.032
قڵیشقڵیشی ئاناتۆلیای ڕۆژھەڵات[٣]
چەشنلێکەوتن-ترازان
ناوچە کارتێکراوەکانزۆرتر لە تورکیا و سووریا
زیانی گشتی٨٤٫١ ملیار دۆلاری ئەمریکی (مەزەندەکراو)
ئەوپەڕی بەھێزیXI (کارەسات)
لووتکەی تاودان١٫٦٢ جی
تسۆنامی٠٫١٧ مەتر (٦٫٧ ئینچ)
پاشەلەرزەکان٢٬١٠٩ (ھەتا ١٢ی شوبات)
+٢٣٠ بە Mw 4.0 یان زیاتر
گەورەترین: Mw  ٧٫٧ لە کاتژمێر ١٣:٢٤ لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣
قوربانییەکان> ٤٣,٨٥٠ مردوو، ١٢٠,٠٠٠ بریندار&#٩١;نوێکردنەوە پێویستە&#٩٣;
  • > ٣٨,٠٤٠ مردوو، ١٠٨,٠٦٠ بریندار لە تورکیا
  • > ٥,٨١٠ مردوو، ١٤,٥٠٠ بریندار لە سووریا
سەرچاوەکان[٤]
بە ئاڕاستەی کاتژمێر لە سەرەوە، چەپ: ئاڵای تورکیا تا نیوە ھەڵکراوە وەک نیشانەی ماتەمینی بۆ قوربانیانی بوومەلەرزەکە. پیاوێک لەسەر شۆستەیەک دانیشتووە لەبەردەم بینا ڕووخاوەکان. خەڵک خەریکی پشکنینی زیانەکانی دوای بوومەلەرزەکەن. بنکەیەکی پۆلیس داڕووماوە. ئاوارەکانی بوومەلەرزەکە پەنایان بۆ ناوەندێکی پێشانگایەک بردووە.

بوومەلەرزە

دەستکاری

بەپێی ڕاپۆرتی دامەزراوەی جیۆلۆجیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا (USGS)، دوای یازدە خولەک لە یەکەم زەمینلەرزە ئەوا زەمینلەرزەیەکی بەھێز دوای ١١ خولەک دووبارە بووەتەوە بە پلەی ٦٫٧ی مەگنیتیود. دوای ٩ کاتژمێر لەوە، ئەوا بەرزترین پلە بە ٧٫٥ مەگنیتیود ڕوویدا.[١١]

ڕۆژ کات

(UTC)

پلە بە

مەگنیتیود

MMI قووڵی ژێدەر
٦ی شووبات 01:26 5.6 &0000000000000007000000 VII ١٧٫٠ km (١٠٫٦ mi) [١٢]
٦ی شووبات 01:28 6.7 &0000000000000008000000 VIII ١٤٫٥ km (٩٫٠ mi) [١٣]
٦ی شووبات 01:36 5.6 &0000000000000007000000 VII ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [١٤]
٦ی شووبات 01:58 5.1 – ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [١٥]
٦ی شووبات 02:03 5.5 &0000000000000007000000 VII ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [١٦]
٦ی شووبات 02:23 5.2 &0000000000000004000000 IV ١١٫٤ km (٧٫١ mi) [١٧]
٦ی شووبات 04:18 5.0 &0000000000000006000000 VI ١٤٫٥ km (٩٫٠ mi) [١٨]
٦ی شووبات 10:24 7.7 &0000000000000010000000 X[١٩] ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٢٠]
٦ی شووبات 10:26 6.0 &0000000000000006000000 VII ٢٠٫١ km (١٢٫٥ mi) [٢١]
٦ی شووبات 10:35 5.8 &0000000000000007000000 VII ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٢٢]
٦ی شووبات 10:51 5.7 &0000000000000007000000 VII ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٢٣]
٦ی شووبات 11:01 5.0 &0000000000000006000000 VI ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٢٤]
٦ی شووبات 11:05 5.2 &0000000000000004000000 IV ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٢٥]
٦ی شووبات 12:02 6.0 &0000000000000007000000 VII ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٢٦]
٦ی شووبات 13:07 5.0 &0000000000000007000000 VII ١٧٫١ km (١٠٫٦ mi) [٢٧]
٦ی شووبات 13:39 5.1 &0000000000000007000000 VII ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٢٨]
٦ی شووبات 13:44 5.0 &0000000000000006000000 VI ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٢٩]
٦ی شووبات 15:14 5.3 &0000000000000005000000 V ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٣٠]
٦ی شووبات 15:33 5.2 – ٨٫٨ km (٥٫٥ mi) [٣١]
٦ی شووبات 16:43 5.0 &0000000000000006000000 VI ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٣٢]
٦ی شووبات 18:04 5.3 &0000000000000006000000 VI ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٣٣]
٦ی شووبات 20:38 5.3 &0000000000000003000000 III ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٣٤]
٦ی شووبات 20:44 5.0 – ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٣٥]
٦ی شووبات 21:58 5.1 &0000000000000002000000 II ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٣٦]
٧ی شووبات 03:13 5.5 &0000000000000007000000 VII ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٣٧]
٧ی شووبات 07:11 5.4 &0000000000000007000000 VII ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٣٨]
٧ی شووبات 10:18 5.4 &0000000000000007000000 VII ١٠٫٠ km (٦٫٢ mi) [٣٩]
٧ی شووبات 15:48 5.0 &0000000000000007000000 VII ٨٫٣ km (٥٫٢ mi) [٤٠]
٧ی شووبات 18:10 5.3 &0000000000000004000000 IV ١٨٫١ km (١١٫٢ mi) [٤١]
٨ی شووبات 11:11 5.4 &0000000000000006000000 VI ٧٫٥ km (٤٫٧ mi) [٤٢]
٨ی شووبات 14:20 5.1 – ٥٫٩ km (٣٫٧ mi) [٤٣]
تێبینییەکان

██ ٧ مەگنیتیود یان زیاتر██ ٦ - ٦.٩ مەگنیتیود██ ٥.٤ - ٥.٩ مەگنیتیود


زیانەکان

دەستکاری
قوربانییەکانی باکووری کوردستان و تورکیا
پارێزگا مردنەکان برینداران
ئادانا[٤٤] 408 7,450
ئادیەمان[٤٥] 3,105 11,778
پارێزگای باتمان 0 20
دیاربەکر 255 901
خارپێت 5 379
دیلۆک[٤٤] 2,141 11,563
خەتای[٤٦] 5,111 15,613
مەرعەش 5,323 9,243
کلیس[٤٧] 22 518
مەلەدی[٤٤] 289 7,300
عوسمانیە[٤٤] 878 2,224
ڕحا[٤٤][٤٨] 304 4,663

باکووری کوردستان

دەستکاری
 
وێنەی باڵەخانەیەکی ڕووخاو بەھۆی بوومەلەرزەوە، ئامەد.

بەگشتی نزیکەی ١٬٣١٠ باڵەخانە لە دە شاری سەرتاسەری باکووری کوردستان و تورکیادا ڕووخاون.[٤٩] لە سەمسوور و ئامەد چەندین باڵەخانە وێران بوون.[٥٠] لە ئامەد مۆڵێکی بازرگانی داڕما.[٥١] پارێزگاری عوسمانییە ڕای گەیاند، ٣٤ باڵەخانە لەو پارێزگایە ڕووخاون.[٥٢] نزیکەی ١٣٠ داڕمانی بینا لە شاری مالاتیا ڕوویداوە.[٥٣] مزگەوتێکی ناسراوی سەدەی ١٣ی ئەو پارێزگایە بەشێکی داڕما.[٥٤] قەڵای دێرینی غازی ئەنتێب زیانێکی زۆری بەرکەوت.[٥٥] ئاگر لە سەرتاسەری ناوچەکە کەوتەوە.[٥٦] لە پارێزگای ھاتای، ڕێڕەوی فڕینی فڕۆکەخانەی ھاتای جیاکرایەوە.[٥٧] دوو نەخۆشخانەی پارێزگاکە و بنکەیەکی پۆلیس ڕووخان.[٥٨] بەگوێرەی ئامارەی دەزگای کارەسات و باری لەناکاوی تورکیا (AFAD) ژمارەی ئەو کەسانەی بەھۆی بوومەلەرزەکان لە باکووری کوردستان و تورکیا گیانیان لەدەستداوە بۆ ١٢ ھەزار و ٣٩١ بەرزبووەوە، ھەروەھا ژمارەی برینداراەکان گەیشتە ٦٢ ھەزار و ٩١٤ کەس.[٥٩]

ڕۆژاوای کوردستان و سووریا

دەستکاری

بەرگری شارستانی سووریا دۆخی بەشی باکووری ڕۆژاوای ئەو وڵاتەی بە «کارەساتبار» ناوبرد. زۆرێک لە باڵەخانەکان داڕما و خەڵک گیریان خوارد. داڕمان لە شارەکانی حەلەب و لازقیە و حەما ڕوویدا. لە دیمەشق خەڵکێکی زۆر لە ماڵەکانیان ھەڵھاتنە سەر شەقامەکان.[٦٠] زۆرێک لە بیناکان لە سووریا پێشتر بەھۆی شەڕی ناوخۆیی سووریا زیانیان بەرکەوتبوو.[٦١] بەپێی دوایین ئامار ژمارەی گیان لەدەستدان بەھۆی بوومەلەرزەکان لە ڕۆژاوای کوردستان و سووریا گەیشتە ٣٠٤٢ کەس، ٥ ھەزار و ١٨٥ کەسیش بریندارن.[٥٩]

قوربانییە بیانییەکان

دەستکاری
ئاماری قوربانییە بیانییەکان
وڵات مردنەکان
  فەلەستین ٦٥
قوبرسی باکوور ٧
  لوبنان ٤
  ھۆلەندا ٣
  مۆلدۆڤا ٣
  گورجستان ٣
  ویلایەتە یەکگرتووەکان ٣
  ئیندۆنیزیا ٢
  ئوکراینا ٢
  ئوسترالیا ١
  ئازەربایجان ١
  ئۆزبەکستان ١
  مەغریب ١
  تایلەند ١

لە کاتی بوومەلەرزەکەدا لانیکەم ٦٥ فەلەستینی گیانیان لە دەستدا کە ٤٥ کەسیان لە سووریا و ٢٠ کەسیان لە تورکیا بوون.[٦٢] ھەروەھا چوار ھاووڵاتی لوبنانی لە ھەردوو وڵات مردن: دوو قوربانی خەڵکی تەرابلوس بوون و لە لازقییە گیانیان لەدەستداوە، دوو کەسەکەی دیکە خەڵکی وادی خالد بوون و لە غازی عەنتاب گیانیان لەدەستداوە.[٦٣] ژنێکی خەڵکی مۆڵدۆڤا و دوو منداڵەکەی لە خاتای گیانیان سپارد.[٦٤] سێ کەس لە ھۆڵەندا کوژران کە دوو کەسیان لە گەشتێکی بازرگانیدا بوون.[٦٥] سێ کەسی خەڵکی جۆرجیا لە تورکیا کوژران.[٦٦][٦٧] ژنێکی مەغریبی لە ئەنتاکیا گیانی لەدەستدا،[٦٨] لەکاتێکدا ھاووڵاتییەکی خەڵکی ئۆزبەکستان لە مەلاتیا کوژرا؛ ١٣ ئۆزبەکی بێسەروشوێن مانەتەوە.[٦٩] ژنێکی تایلەندی لە شاری بەندەری ئیسکەندەرون مرد.[٧٠] ژنێکی ئەندەنوسیا و منداڵە یەک ساڵانەکەی لە شاری مەرعەش مردن. ھەروەھا سێ ئەمریکی،[٧١] دوو ئۆکراینی[٧٢] و ژنێکی ئازەربایجانی لە تورکیا کوژران.[٧٣] ھەروەھا لە ٧ی شوباتدا حەوت قوبرسی تورکی لە پارێزگاکانی خاتای و مەرعەش گیانیان لەدەستداوە، لە ھەمان کاتدا کۆمەڵێک خوێندکاری خەڵکی فاماگوستا دوای داڕمانی ئەو ھۆتێلەی کە لە ئادییەمان دەمێننەوە گیریان خواردووە.[٧٤] لە ٩ی شوباتدا کوژراوێکی ئوسترالی پشتڕاستکرایەوە؛[٧٥] بەشی کاروباری دەرەوەی ئوسترالیا وتی چوار کەس لە ڕۆژی پێشوودا بێسەروشوێن ڕاگەیەندرا.[٧٦]

ژمارەیەکی زۆر لە ئاوارەی سووری نیشتەجێی تورکیا گیانیان لە دەستدا. بەپێی ئامارەکانی سەرۆکایەتیی بەڕێوەبردنی کۆچەکانی تورکیا یەک ملیۆن و ٧٥٠ ھەزار سووری لە باشووری تورکیا دەژین؛ لە غازی عەنتاب ٤٦٠ ھەزار و ١٥٠؛ لە ئەنتاکیا ٣٥٤ ھەزار؛ لە ئورفا ٣٦٨ ھەزار؛ ٢٥٠ ھەزار لە دەدەنە. لە ڕۆژانی ٦ و ٧ی شوبات، وەزارەتی تەندروستی تورکیا تەرمی ١٣٥ قوربانی سووری لە سەرانسەری دەروازەی سنووری باب ئەلھەوا بۆ کەسوکاریان گەڕاندەوە.[٧٧]

وڵاتەکانی دیکە

دەستکاری

لە لوبنان، دانیشتووان لە خەودا بە ئاگا ھاتنەوە. بیناکانی وڵات تا ٤٠ چرکە لەرزین. لە بەیروت، دانیشتووان لە ماڵەکانیان ھەڵھاتن و لە شەقامەکاندا مانەوە و بەشێکیش بە ئۆتۆمبێلەکانیان لە کۆمەڵگاکانی نیشتەجێبوون دوورکەوتنەوە. بە گشتی زیانەکان لە لوبنان سنووردارە، ھەندێک بینا لە شارەکانی ئێل مینییە، ئێل مینیا و بورج حەموود زیانیان بەرکەوتووە.[٧٨][٧٩][٨٠]

ھەروەھا بوومەلەرزەکە تا قوبرس ھەستی پێکرا.[٨١] سەنتەری بوومەلەرزەزانی ئەوروپی-دەریای ناوەڕاست ڕای گەیاندووە، لەرزین لە وڵاتانی یۆنان، ئەردەن، ئیسرائیل، عێراق، ڕۆمانیا، جۆرجیا و میسر ھەستی پێکراوە.[٨٢] لە ھەولێر، باشووری کوردستان زۆرێک لە دانیشتووان لە دەرەوە مانەوە.[٨٣]

کاردانەوەی وڵاتە جیھانییەکان

دەستکاری

زیاتر لە ٨٠ وڵات ئامادەیی پشتگیریان بۆ کارەساتەکە دەربڕیوە:[٨٤]

  •   کیریاکۆس میتسۆتاکیس، سەرۆکوەزیرانی یۆنان لە توویتێکدا ڕای گەیاند، وڵاتەکەی «سەرچاوەکانی کۆدەکاتەوە و دەستبەجێ ھاوکاری پێشکەش دەکەن».[٨٥]
  •  ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕووسیا سەرەخۆشی خۆی نارد و ئاماژەی بەوەشکرد، ڕووسیا ئامادەیە «یارمەتی پێویست بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی دوای ئەم کارەساتە سروشتییە پێشکەش بکات». وەزارەتی باری نائاسایی ڕووسیا ڕای گەیاند، دوو فڕۆکەی گواستنەوەی فڕۆکە و ئاگرکوژێنەوە لەگەڵ ١٠٠ فریاگوزاری لە ئامادەباشیدان بۆ ھاوکاریکردن لە ھەوڵەکانی فریاگوزاریدا.
  •  یۆواڤ گالانت، وەزیری بەرگری ئیسرائیل ڕای گەیاند، وڵاتەکەی ئامادەیە ھاوکاری پێشکەش بکات. فەرمانی بە ھێزەکانی بەرگری ئیسرائیل و وەزارەتی بەرگری کرد کە خۆیان ئامادە بکەن بۆ پێشکەشکردنی پاڵپشتی بەپەلە لە ڕێگەی یەکەکانی ناوخۆ لە فریاگوزاری نێودەوڵەتیی.[٨٦]
  •   ڤلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئوکراینا ڕای گەیاند، ئوکراینا لەگەڵ دۆستە تورکەکانیدا وەستاوە و ئامادەیە ھاوکاریی پێویست پێشکەش بکات.[٨٧]
  •   ئێدی ڕاما سەرۆک وەزیرانی ئالبانیا ڕاگەیاند کەوا تیمی ڕزگاری خوازی وڵاتەکەی لە ٦ی شوبات دەردەچن
  •   جەزائیر گرووپێکی پێکھاتوو لە ٨٩ بریکاری پاراستنی شارستانی ڕەوانەی تورکیا کرد.[٨٨]
  •   سەرۆک وەزیران نیکۆڵ پاشینیان وتی کە ئەرمینیا ئامادەی پشتیوانییە[٨٩]
  •   چانسلەر کارل نێھامەر گوتی کە نەمسا ٨٤ سەربازی خۆی تایبەت بە یەکەی فریاگوزاری ڕەوانەی تورکیا کردووە و سێ ملیۆن یۆرۆی بۆ زیانەکان تەرخان کردووە[٩٠]
  •   سەرۆک وەزیران ئیلھام عەلیێڤ وتی کەوا وڵاتەکەی ئامادەیە تیمێکی فریاگوزاری پێکھاتوو لە ٣٧٠ کەس ڕەوانەی تورکیا بکات[٩١]
  •   وەزیری ئاسایشی نەتەوەیی نێناد نێژیک وتی کەوا وڵاتەکەی ٥٠ گرووپی فریاگوزاری شارستانی دەنێرێت بۆ یارمەتی[٩٢]
  •   بولگاریا یەکەم وڵات بوو کە بە دەم کارەساتەکەوە بێت و تیمی پزیشکی بنێرێت، لەناویدا پێنج سەگی ڕاھێنراو.[٩٣]
  •   سەرۆک وەزیران جەستن تروودۆو وتی کەوا وڵاتەکەی ئامادەی ھاوکارییە.[٩٤]
  •   سەرۆک گوستاڤۆ پێترۆ پەیمانی دا کە وڵاتەکەی «پەیوەندی دادەمەزرێنێت لەگەڵ تورکیا» بۆ ھاوکاریکردنی تورکیا.[٩٥]
  •   چین گوتی وڵاتەکەی ئامادەیە ھاوکاری بنێرێت بۆ تورکیا.[٩٦]
  •   وەزارەتی تەندروستیی ھەرێمی کوردستان دەڵێت، ١٥ لە تیمەکانی فریاگوزاری، پزیشکی فریاکەوتن و ژمارەیەکی زۆر لە پزیشکانی پسپۆڕ و کارمەندانی تەندروستی و ئەمبوڵانس لەگەڵ بڕێکی زۆری پێداویستی پزیشکی بەڕێکەوت بۆ تورکیا بەمەبەستی بەھاناوەچوون و پشتیوانی قوربانییانی بوومەلەرزەکە. وەک لە ڕاگەیێندراوێکی وەزارەتی تەندروستییدا ھاتووە، ناردنی تیمەکان لەسەر فەرمانی مەسروور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی ھەرێمی کوردستان بووە. ھاوکات ئومێد خۆشناو، پارێزگاری ھەولێر بە ڕووداوی ڕاگەیاند، ئامادەیی خۆمان بۆ ھەموو ھاوکارییەک بەپێی توانا دەربڕیوە و میری ھەرێمی کوردستانیش بە یەک پاکێج و بە سەرپەرشتی سەرۆکوەزیران ھاوکارییەکان دەگەیێنێتە تورکیا.[٩٧]

دەرەنجام

دەستکاری

لە تورکیا

دەستکاری

مزگەوتەکان لە باکووری کوردستان و تورکیا وەکو پەناگە بۆ ئەو کەسانە بەکارھێنران کە ناتوانن بگەڕێنەوە سەر ماڵ و دۆخی خۆیان، ئەمەش بەھۆی نزمبوونەوەی پلەی گەرمی و بەفربارین لەو پارێزگایانەی کە تووشی بوومەلەرزەکە ھاتوون.[٩٨]

ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا لە ھەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەر ڕای گەیاند، «دەستبەجێ تیمەکانی گەڕان و فریاگوزاری ڕەوانەی ناوچە زیانلێکەوتووەکان کراون». سولەیمان سۆیلو وەزیری ناوخۆی تورکیا داوای لە دانیشتووانی ئەو شارە کرد کە خۆیان لە چوونە ناو باڵەخانە زیانلێکەوتووەکانەوە بپارێزن.[٩٩] لە ٧ی شوباتدا سەرۆک ئەردۆغان باری نائاسایی بۆ ماوەی ٣ مانگ لە ١٠ پارێزگای زیانلێکەوتوو ڕاگەیاند.[١٠٠]

حکوومەتی نیشتمانی «ئاگاداری ئاستی چوار»ی بۆ بانگەوازکردن بۆ یارمەتییە نێودەوڵەتییەکان ڕاگەیاند.[١٠١] بەپێی ئامارەکانی سەرۆکایەتی کارەسات و ئیدارەی فریاکەوتن، ٢٥ ھەزار کارمەندی گەڕان و فریاگوزاری ڕەوانەی ١٠ پارێزگای زیانلێکەوتوو کراون.[١٠٢] بەلایەنی کەمەوە ٧٠ وڵات پێشنیاریان کرد کە ھاوکاری بکەن لە ئۆپەراسیۆنەکانی گەڕان و ڕزگارکردندا.[١٠٣]

لە ٨ی شوباتدا زیاتر لە ٨ ھەزار کەس لەژێر داروپەردوو لە سەرانسەری ١٠ پارێزگا ڕزگار کران. نزیکەی ٣٨٠ ھەزار کەس تاک پەنایان بردووەتە بەر پەناگەی فریاگوزاری یان ھۆتێلەکان.[١٠٤]

جەمیل بایک، ھاوسەرۆکی پارتی کرێکارانی کوردستان لە ڕێکەوتی ١٠ی شوباتی ٢٠٢٣دا، ئاگربەستی ڕاگەیاند و داوای لە گەریلاکانی پەکەکە کرد لە تەواوی ناوچەکاندا چالاکییەکانیان لەدژی ھێزەکانی سوپای تورکیا ڕابگرن و جەختی کردەوە ھەتا حکوومەتی تورکیا ھێرش نەکاتە سەر ھێزەکانیان چالاکی ناکەن.[١٠٥]

لە سووریا

دەستکاری

لە سووریا زیاتر لە ٥،٨١٤ کەس گیانیان لەدەستدا،[١٠٦][١٠٧] و زیاتر لە ١٤،٥٠٠ کەسیش بریندار بوون.[١٠٨] وەزارەتی تەندروستیی سووریا زیاتر لە ٢،٠٦٨ حاڵەتی مردن و ٢،٩٥٠ حاڵەتی برینداربوونی بەھۆی بوومەلەرزەوە لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی حکوومەت تۆمار کردووە،[١٠٧][١٠٩] کە زۆربەیان لە پارێزگاکانی حەلەب و لازقیەن.[١١٠] لە ناوچەکانی ژێر دەستەڵاتی یاخیبووان، لانیکەم ٣،٣٤٩ کەس گیانیان لەدەستداوە[١٠٧] و ٢،٢٠٠ کەسی دیکەش بریندار بوون.[١١١][١١٢] مەزەندە کرابوو کە ڕەنگە ھەتا ٥٫٣٧ ملیۆن کەس لە سەرتاسەری سووریا بێ ماڵ و حاڵ بوون.[١١٣] لە کاتێکدا بە گشتی ١٠٫٩ ملیۆن کەس کە دەکاتە نزیکەی نیوەی دانیشتووانی ئەم وڵاتە، تووشی ئەم کارەساتە بوون.[١١٤]

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ ئ ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری anss7.8 نەدراوە
  2. ^ ئ ا «Kandilli Rasathanesi depremi 7.7 olarak revize etti» [Kandilli Observatory has revised the earthquake to 7.7]. www.cumhuriyet.com.tr (بە Turkish). Cumhuriyet. لە ١٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
  3. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری gazetezebra1 نەدراوە
  4. ^ USGS (٦ی شوباتی ٢٠٢٣). «USGS earthquake catalog». لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  5. ^ «Asrın felaketinde can kaybı 44 bin 218» [Loss of life in the disaster of the century 44 thousand 218]. DHA (بە تورکی). 24 February 2023. لە 24 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  6. ^ «مـ ـأسـ ـاة الـ ـزلـ ـز ا ل في يومها الـ 18 تـ ـو د ي بـ ـحـ ـيـ ـاة 6760 إنسان في سورية» (بە عەرەبی). 24 February 2023. لە 24 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  7. ^ «The earthquake in Turkey is one of the deadliest this century. Here's why». CNN International. 9 February 2023. لە 9 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  8. ^ «زلزال تركيا وسوريا.. حصيلة الوفيات تتجاوز 41 ألفا وأكثر من 50 ألف مبنى بتركيا مرشح للهدم بشكل عاجل» (بە عەرەبی). Al Jazeera. 15 February 2023. لە 15 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  9. ^ «The earthquake in Turkey is one of the deadliest this century. Here's why». CNN International. 9 February 2023. لە 9 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  10. ^ «Turkey earthquake: Where did it hit and why was it so deadly?». BBC News. 11 February 2023. لە 13 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  11. ^ Pettersson، Lauren Said-Moorhouse,Christian Edwards,Krystina Shveda,Henrik (٧ی شوباتی ٢٠٢٣). «The earthquake in Turkey is one of the deadliest this century. Here's why». CNN (بە ئینگلیزی). لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە فرەکان: authors list (بەستەر)
  12. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.6 – 23 km NE of Musabeyli, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  13. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری anss6.7 نەدراوە
  14. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.6 – 16 km S of Nurdağı, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  15. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.1 – 6 km ESE of Hasanbeyli, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  16. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.5 – 2 km S of Tut, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  17. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.2 – 21 km E of Nurdağı, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  18. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.0 – eastern Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  19. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری AFADFeb10 نەدراوە
  20. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری gcmt نەدراوە
  21. ^ National Earthquake Information Center. «M 6.0 – 10 km SE of Doğanşehir, Turkey». United States Geological Survey. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  22. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.8 – 13 km SW of Doğanşehir, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  23. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.7 – eastern Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  24. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.0 – 6 km W of Pazarcık, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  25. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.2 – 20 km ESE of Göksun, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  26. ^ National Earthquake Information Center. «M 6.0 – 5 km NE of Göksun, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  27. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.0 – 3 km NNW of Nurhak, Turkey». United States Geological Survey. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  28. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.1 – 3 km ENE of Kahramanmaraş, Turkey». United States Geological Survey. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  29. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.0 – 7 km SE of Nurhak, Turkey». United States Geological Survey. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  30. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.3 – 12 km NE of Gölbaşı, Turkey». United States Geological Survey. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  31. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.2 – 15 km NNW of Çelikhan, Turkey». United States Geological Survey. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  32. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.0 – 6 km SSW of Göksun, Turkey». United States Geological Survey. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  33. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.3 – 6 km SW of Göksun, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  34. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.3 – 29 km WNW of Gaziantep, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  35. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.0 – 6 km SE of Göksun, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  36. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.1 – 10 km E of Göksun, Turkey». United States Geological Survey. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  37. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.5 – 9 km ESE of Gölbaşı, Turkey». United States Geological Survey. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  38. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.4 – eastern Turkey». United States Geological Survey. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  39. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.4 – eastern Turkey». United States Geological Survey. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  40. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.0 – central Turkey». United States Geological Survey. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  41. ^ National Earthquake Information Center. «M 5.3 – 8 km ESE of Göksun, Turkey». United States Geological Survey. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  42. ^ «M 5.4 – 18 km N of Gölbaşı, Turkey». earthquake.usgs.gov. لە ٩ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  43. ^ «M 5.1 – 1 km E of Nurhak, Turkey». earthquake.usgs.gov. لە ٩ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  44. ^ ئ ا ب پ ت «Sağlık Bakanı Koca: 10 ilde 17 bin 929'u hekim olmak üzere 143 bin 829 personelimiz hizmet veriyor» [Health Minister Husband: 143 thousand 829 personnel, 17 thousand 929 of whom are physicians, provide service in 10 provinces] (بە تورکی). Anadolu Agency. 9 February 2023. لە 10 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  45. ^ «Bakan Karaismailoğlu: Adıyaman'da 3 bin 105 kişi hayatını kaybetti, 9 bin 716 kişi yaralı» [Minister Karaismailoğlu: 3 thousand 105 people lost their lives in Adıyaman, 9 thousand 716 people were injured]. TRT Haber. 10 February 2023. لە 10 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  46. ^ «Hatay'da son durum: '2 bine yakın yıkılmış bina var, kayıplarımız çok fazla'» [The latest situation in Hatay: 'There are nearly 2,000 destroyed buildings, our losses are too high']. BBC News (بە تورکی). 6 February 2023. لە 7 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 7 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  47. ^ «Sağlık Bakanı Koca, Kahramanmaraş merkezli depremlere ilişkin açıklamada bulundu» [Health Minister Koca made a statement regarding the earthquakes in Kahramanmaraş.]. haberturk.com (بە تورکی). ٧ی شوباتی ٢٠٢٣. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  48. ^ «Şanlıurfa'da ölü, yaralı sayısı kaç ve kaç bina yıkıldı?». haberturk.com (بە تورکی). 6 February 2023. لە 7 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  49. ^ «Kahramanmaraş'ta 7.4 büyüklüğünde deprem: 10 kenti vurdu» [7.4 magnitude earthquake in Kahramanmaraş: hit 10 cities] (بە تورکی). Sözcü. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  50. ^ «Kahramanmaraş'ta 7,4 büyüklüğünde deprem, teyit edilmemiş yıkım haberleri var» [7.4 magnitude earthquake in Kahramanmaraş, there are unconfirmed destruction news] (بە تورکی). BBC News. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  51. ^ «Strong earthquake hits south-eastern Turkey near Syria border». BBC News. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  52. ^ «5 Dead, Many Buildings Damaged In 7.8 Magnitude Earthquake In Turkey». NDTV. Agence France-Presse. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  53. ^ «Turkey earthquake: 7.8-magnitude quake kills at least 31 – and is felt elsewhere in the Middle East». Sky News. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  54. ^ «Major quake kills more than 100 across Turkey, Syria». Channel NewsAsia. 6 February 2023. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  55. ^ Gures، Murat (٥ی شوباتی ٢٠٢٣). «Live Updates: Powerful Quake Kills Hundreds in Turkey and Syria». The New York Times. لە ٥ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  56. ^ «Deprem sonrası yangın çıktı». Sözcü. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  57. ^ «Deprem Hatay'da havalimanının pistini yardı» [The earthquake broke the runway of the airport in Hatay] (بە تورکی). NTV. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  58. ^ «Hatay'da iki devlet hastanesi depremde yıkıldı» [Two state hospitals in Hatay were destroyed in the earthquake] (بە تورکی). Diken. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  59. ^ ئ ا https://www.kurdistan24.net/ckb/story/231150-ژمارەی-قوربانیانی-بوومەلەرزە-زیاتر-بەرزبووەوە
  60. ^ «Powerful 7.8 quake knocks down buildings in Turkey, Syria». Associated Press. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  61. ^ «Major earthquake strikes Turkey, Syria; about 200 dead, many trapped (Update)». Cyprus Mail. Reuters. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  62. ^ «Number of Palestinians killed in the earthquake that hit Turkey and Syria rises to 65». Wafa. 8 February 2023. لە 8 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 8 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  63. ^ «Several Lebanese killed in Syria and Turkey». L'Orient Today. ٧ی شوباتی ٢٠٢٣. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  64. ^ «O mamă și doi copii din Republica Moldova, morți în urma dezastrului din Turcia. Alți 27 de moldoveni sunt în continuare dispăruți» [A mother and two children from the Republic of Moldova, dead as a result of the disaster in Turkey. Another 27 Moldovans are still missing] (بە ڕۆمانی). Observator News. 8 February 2023. لە 8 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 8 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  65. ^ «At least three Dutch people died in an earthquake in Turkey». NU. ٨ی شوباتی ٢٠٢٣. لە ٩ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  66. ^ «Third Georgian citizen killed in Turkey quake - foreign office». Agenda.ge. ٨ی شوباتی ٢٠٢٣. لە ٩ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  67. ^ «Georgian citizen killed in Turkey quake – foreign office». 6 February 2023. لە 7 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 7 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  68. ^ «Moroccan Citizen Dies in Turkiye's Earthquake». MWN. MWN. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  69. ^ «Turkiyada zilzila paytida yo'qolgan 2 o'zbekistonlik topildi». 8 February 2023. لە 8 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 8 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  70. ^ «ONE THAI DIED IN TURKEY EARTHQUAKE AS DEATH TOLL TOPS 12,000». Khaosod. Khaosod. لە ٩ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite web}}: |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= پێویستی بە |archive-url= ھەیە (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  71. ^ Tanamal، Yvette (8 February 2023). «Embassy reports first Indonesian deaths in Turkey quakes». The Jakarta Post (بە ئینگلیزی). لە 8 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 8 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  72. ^ «Ukrainian nationals among killed in earthquake». Kyiv Independent. ٧ی شوباتی ٢٠٢٣. لە ٩ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  73. ^ «Türkiyədə zəlzələ zamanı həlak olan bir nəfər Azərbaycan vətəndaşının adı məlum olub». 7 February 2023. لە 7 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 7 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  74. ^ «Seven Turkish Cypriots among those killed in earthquake». Cyprus Mail. 9 February 2023. لە 9 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  75. ^ «Sydney man found dead after Turkey earthquake». Nine News. 9 February 2023. لە 9 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  76. ^ «Turkey and Syria earthquake: four Australians missing following disaster». The Guardian. Australian Associated Press. 8 February 2023. لە 8 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 8 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  77. ^ «Half of Syrians in Turkey live in the earthquake zone». Enab Baladi. 8 February 2023. لە 9 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  78. ^ «Powerful 7.8 quake knocks down buildings in Turkey, Syria». Associated Press. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  79. ^ «ھزّة أرضیة قوّیة تُصیب سکان لبنان بالذعر فجراً… أضرار محدودة ولا خوف من تسونامی» (بە عەرەبی). An Nahar. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  80. ^ «ھل انھارت مبانٍ فی شمال لبنان وبیروت… المولوی یوضح» (بە عەرەبی). Akhbar Al-Yaum. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  81. ^ «Turkey earthquake: 7.8-magnitude quake kills at least 10 – and is felt elsewhere in the Middle East». Sky News. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  82. ^ «Strong quake knocks down buildings in Turkey and Syria; shaking felt across Israel». The Times of Israel. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  83. ^ Hamblin، A. (6 February 2023). «At least 597 found dead after powerful earthquake devastates Turkey and Syria». The Telegraph. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  84. ^ «Live updates | EU rushes rescuers, satellite help to Turkey». Associated Press News. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  85. ^ «Greece Sends Immediate Help to Turkey after Massive Earthquake». Greek Reporter. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  86. ^ «Israel offers to aid rescue efforts after deadly Turkey earthquake». The Jerusalem Post. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  87. ^ s.r.o، Info sk, Webtron (٦ی شوباتی ٢٠٢٣). «Zelenskyj: Ukrajina je pripravená poskytnúť Turecku pomoc po zemetrasení». info.sk (بە سلۆڤاكی). لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە فرەکان: authors list (بەستەر)
  88. ^ «Earthquake in Turkey and Syria: international aid is being organised (fr)». APS. ٦ی شوباتی ٢٠٢٣.
  89. ^ «Armenian response». Twitter. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  90. ^ «Austria will send aid to Turkey following earthquake». CNN. ٦ی شوباتی ٢٠٢٣. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  91. ^ «Azerbaijan voices solidarity with Türkiye after deadly earthquake». Anadolu Agency. ٦ی شوباتی ٢٠٢٣. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  92. ^ «Ministarstvo sigurnosti pokrenulo proceduru slanja pomoći Turskoj, stižu spasioci iz BiH». Klix.ba (بە بۆسنی). لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  93. ^ «България е първата европейска държава, която изпрати хуманитарна помощ и спасителни екипи за Турция - По света и у нас - БНТ Новини». bntnews.bg (بە بۆلگاری). لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  94. ^ «Powerful earthquake kills hundreds in Turkey and Syria». Canadian Broadcasting Corporation. 2023-02-05. لە 2023-02-06 ھێنراوە.
  95. ^ «Colombian President expresses solidarity». ٦ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٦ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  96. ^ «Çin Büyükelçiliği'nden Türkiye'ye dayanışma mesajı». Aydinlik (بە تورکی). ٦ی شوباتی ٢٠٢٣.
  97. ^ https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/060220232
  98. ^ «Powerful quake kills at least 360 people in Turkey, Syria». Associated Press. 6 February 2023. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  99. ^ «Strong earthquake hits southern Turkey near Syrian border». Al Jazeera. 6 February 2023. لە 6 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  100. ^ «Turkey declares 3-month emergency in 10 quake-hit provinces». Al Jazeera. 7 February 2023. لە 7 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 7 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  101. ^ «At least 597 found dead after powerful earthquake devastates Turkey and Syria». The Daily Telegraph. 6 February 2023. لە 6 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  102. ^ «Hatay'da yıkım: Depremzedeler yardım bekliyor» (بە تورکی). Euronews. 7 February 2023. لە 7 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 7 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  103. ^ «Turkey declares 3-month emergency in 10 quake-hit provinces». Al Jazeera. 7 February 2023. لە 7 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 7 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  104. ^ «Fears grow for untold numbers buried by Turkey-Syria earthquake». The Times of Israel. Associated Press. 8 February 2023. لە 8 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 8 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  105. ^ «جەمیل بایک داوای لە هێزەکانیان کرد هەموو چالاکییە لەشکرییەکانیان ڕابگرن». ANFsorani. 10 February 2023. لە 18 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  106. ^ «Nine survivors pulled from Turkey's rubble as earthquake death toll passes 40,000». Reuters. 15 February 2023. لە 16 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  107. ^ ئ ا ب «8 أيام على الـ ـفـ ـاجـ ـعـ ـة.. نحو 7000 شخص تم دفـ ـنـ ـهـ ـم داخل الأراضي السورية ممن قـ ـضـ ـوا في كـ ـارثـ ـة فجر الاثنين الأسود». Syrian Observatory for Human Rights. 13 February 2023. لە 13 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  108. ^ United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (١١ی شوباتی ٢٠٢٣). «WFP Türkiye and Syria Earthquake Response, Situation Report #2 (10 February 2023)». ReliefWeb. لە ١٢ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  109. ^ «Turkey-Syria earthquake: First commercial fuel shipment to enter northern Syria». Enab Baladi. 9 February 2023. لە 9 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  110. ^ «Health Ministry: Death toll from earthquake has risen to 812 deaths and 1,449 injuries, in provinces of Aleppo, Lattakia, Hama, Idleb Countryside and Tartous». Syrian Arab News Agency. 7 February 2023. لە 7 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 7 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  111. ^ «كحصيلة غير نهائية.. حصيلة ضـ ـحـ ـايـ ـا الـ ـزلـ ـز ا ل المـ ـدمّـ ـر في سوريا تصل إلى 3480 إنسان». SOHR. 8 February 2023. لە 9 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 8 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  112. ^ «Earthquakes hit Turkey and Syria, leaving more than 2,300 dead and thousands injured». CBS News. 6 February 2023. لە 6 February 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  113. ^ «Up to 5.3 million in Syria may be homeless after quake: UN». The Straits Times. Agence France-Presse. 11 February 2023. لە 11 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  114. ^ United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (١٣ی شوباتی ٢٠٢٣). «Northwest Syria Earthquake February 2023, Daily Highlights - 13/02/2023». ReliefWeb. لە ١٣ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=بوومەلەرزەی_باکوور-ڕۆژاوای_کوردستان_٢٠٢٣&oldid=1349036»