ئەرمەنستان
ئەرمەنستان یان ئەرمینیا (بە ئەرمەنی: Հայաստան) بە فەرمی کۆماری ئەرمەنستان وڵاتێکی دەورگیراو بە وشکانییە کە لە بەرزایییەکانی ئەرمەنی لە ڕۆژاوای ئاسیا ھەڵکەوتووە.[١] ئەرمەنستان بەشێک لە ناوچەی قەوقاز پێکدێنێت و لەگەڵ گورجستان لە باکوور، ئازەربایجان و کۆماری ئارتساخ لە ڕۆژھەڵات،[٢] تورکیا لە ڕۆژاوا و ئێران و کۆماری خۆبەڕێوەبەری نەخچیڤان لە باشوور ھاوسنوورە.[٣] یەریڤان پایتەخت و گەورەترین شاری ئەم وڵاتەیە.
| ئەرمەنستان Հայաստան |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| سروود: | ||||||
.svg) |
||||||
| پایتەخت | یەریڤان 40°11′N 44°31′E / 40.183°N 44.517°E | |||||
| زمانە فەرمییەکان | ئەرمەنی | |||||
| گرووپە ڕەگەزییەکان | ئەرمەنییەکان ، ئێزیدییەکان ، ڕووسەکان | |||||
| دەوڵەت | سەرۆکایەتی کۆماری | |||||
| - | سەرۆک کۆمار | سەرز سارگسیان | ||||
| - | سەرۆک وەزیران | نیکۆڵ پاشینیان | ||||
| دامەزران | ||||||
| - | کۆماری دیموکراتی ئەرمەنستان | ٢٨/٥/١٩١٨ | ||||
| - | سەربەخۆبوونی ئەرمەنستان | ١٩٩١ | ||||
| ژمارەی دانیشتوان | ||||||
| - | بەراوردی ٢٠٢١ | 2965000 (١٣٤) | ||||
| دراو | درامی ئەرمەنی ((.AMD (դր) |
|||||
| ناوچەی کاتی | UTC (UTC+4) | |||||
| لای لێخوڕین | ڕاست | |||||
| پاوانی ئینتەرنێت | .am | |||||
مێژوودەستکاری
دابەشکردنی کارگێڕیدەستکاری
پارێزگاکاندەستکاری
ئەرمینیا بۆ ١٠ پارێزگا جیادەکرێتەوە یەریڤان پایتەختی وڵاتە. سەرۆکی جێبەجێکار لە هەر دە پارێزگاکە ناوی مارتزبت واتە (سەرۆک مارتز) حوکمەتی ئەرمینیا دایمەزراندوە.
لە هەموو پارێزگایەک کۆمەڵەیەک هەن هەر کۆمەڵەیەک. ئۆتۆنۆمی هەیە و جێگیرگە هەیە جێگیرگە یان شارە یان گوند. لە ساڵی 2007، لەناو ئەرمینیا 915 کۆمەڵەی ناوخۆی هەیە، 49 لەم ناوچانە شارە و866 لادێییە. و پایتەخت یەریڤانە، بۆ دوازدە هەرێم پێکهاتوە حوکمی ئۆتۆنۆمی پێ بەخشراوە.[٤] .
| # | پارێزگاکان | پایتەخت | روبەر | ژمارەی دانیشتوان |
|---|---|---|---|---|
| 1 | أراغاتسوتن (داڕێژە:رمز لغة) | أشتاراك (داڕێژە:رمز لغة) | 2,753 كم² | 126,278 |
| 2 | أرارات (داڕێژە:رمز لغة) | أرتاشات (داڕێژە:رمز لغة) | 2,096 كم² | 252,665 |
| 3 | أرمافير (داڕێژە:رمز لغة) | أرمافير (داڕێژە:رمز لغة) | 1,242 كم² | 255,861 |
| 4 | غيغاركونيك (داڕێژە:رمز لغة) | غافار (داڕێژە:رمز لغة) | 5,348 كم² | 215,371 |
| 5 | كوتايك (داڕێژە:رمز لغة) | هرازدان (داڕێژە:رمز لغة) | 2,089 كم² | 241,337 |
| 6 | لوري (داڕێژە:رمز لغة) | فانادزور (داڕێژە:رمز لغة) | 3,789 كم² | 253,351 |
| 7 | شيراك (داڕێژە:رمز لغة) | غيومري (داڕێژە:رمز لغة) | 2,681 كم² | 257,242 |
| 8 | سيونيك (داڕێژە:رمز لغة) | كابان (داڕێژە:رمز لغة) | 4,506 كم² | 134,061 |
| 9 | تافوش (داڕێژە:رمز لغة) | إجيفان (داڕێژە:رمز لغة) | 2,704 كم² | 121,963 |
| 10 | فايوتس جور (داڕێژە:رمز لغة) | يغيغنادزور (داڕێژە:رمز لغة) | 2,308 كم² | 53,230 |
| 11 | يريفان (داڕێژە:رمز لغة) | – | 227 كم² | 1,091,235 |
دبلۆماسێتیدەستکاری
_(4).svg)
ئەرمینیا کێشەی سیاسی لەنێوان ئازەربایجان و تورکیا ھەیە بەتایبەت لە ناوچەی قەرەباغ کە ئەرمینیا و ئازەربایجان ھەردووکیان بەخاکی خۆیانی دەزانن ڕوبەری ٤٤٠٠ کیلۆمەتر چوار گۆشەیە، لەساڵی ١٩٨٧ ئەرمینیا داوای ناوچەی قەرەباغی لە یەکێتی سۆڤیەت کرد کە ئەو کات حوکمی ئۆتۆنۆمی بوو(الحکم الذاتی) لە ژێر دەستەڵاتی حوکمەتی ئازەربایجان بوو، دوای ڕوخانی یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٩١ یەکێتی سۆڤیەت بوو بە ١٥ وڵاتی سەربەخۆ یەکێک لەو وڵاتانە ئازەربایجان و ئەرمینیا بوو، دوای ڕوخانی یەکێتی سۆڤیەت جەنگ لە نێوان ھەردوولا دروستبوو ئەرمینیا توانی دەست بەسەر قەرەباغدا بگرێت ھەتا جەنگی ١٩٩٤ لە نێوان ئەرمینیا و ئازەربایجان کە ئەرمینیا پشتگیری ھەرێمی قەرەباغی دەکرد کە کۆماری ئەرمینیای تێدا دامەزرا دوای ڕوخانی یەکێتی سۆڤیەت.
دانیشتوانی قەرەباغدەستکاری
بەپێی سەرژمێری ساڵی ١٨٢٣ ٩١٪ لەسەدی دانیشتوانی گوندەکان موسلمانن بەڵام تەنھا ٩٪ یان ئەرمەنین.
بەرزایەکانی قەرەباغدەستکاری
پێشتر کوردەکان زۆربەی دانیشتوانی قەرەباغیان پێک دەھێنا بەڵام بەھۆی سۆڤیەت دژی نەتەوە کەمینەکان ژمارەی کوردەکان کەمی کرد بەھۆی تورک کردن (التتریک) تورکی ئازەری بە زۆری کۆچیان کرد بۆ ڕوسیا و کازاخستان دواتر لەوێ ھەمویان مردن.
ئێستا ھەرێمەکە ژمارەی دانیشتوان ١٤٥ ھەزار کەسە زۆربەی زۆریان ئەرمەنی ئارسۆدۆکسین.
جوگرافیادەستکاری
ئەرمەنستان بە گشتی ناوچەیەکی شاخاویە بەرزترین شاخی ئاراگاتسە کە دەکەوێتە خۆرئاوای ئەرمەنستان، لە ئارتیک، کە بەرزییەکەی ٤٠٩٢ مترە، و تەنھا لە ناوچەی یەریڤان و تالین و ئەرماویر ناوچەیەکی شاخاوی نیە ١٩٠٠ کم٢ دەبێت کە دەکاتە ٦،٥ ی خاکی ئەرمەنستان پێک دێنێت.
دانیشتوواندەستکاری
بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠١٤ ژمارەی دانیشتوانی وڵاتی ئەرمەنستان ٢,٩٨٣,٩٩٠ کەس بووە کە دەکاتە ٠.٠٤ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مام‌ناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٣ ساڵە. ھەروەھا ٦٤ لە سەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.[٥]
ژمارەیەک لە دانیشتووانی ئەرمەنستان کوردن، کە زۆربەیان ئێزیدین.
ئاییندەستکاری
ئایینی خەڵکی ئەرمەنستان ٧٣٪ لە مەسیحییەتی گریگۆری، ٥٪ لە ئیسلام (سوننە)، ٤٪ لە کاتۆلیک و ١٨٪ لە ئەوانەی تر پێکدێت.[٦]
سەرچاوەکاندەستکاری
- ^ The UN classification of world regions Archived 25 June 2002 لە وەیبەک مەشین. places Armenia in Western Asia; the CIA World Factbook "Armenia". The World Factbook. CIA. Retrieved 2 September 2010. "Armenia". National Geographic. Archived from the original on 8 August 2007. Retrieved 16 April 2009., "Armenia". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 1 April 2009. Retrieved 16 April 2009., Calendario Atlante De Agostini (بە ئیتالی) (111 ed.). Novara: Istituto Geografico De Agostini. 2015. p. sub voce. ISBN 9788851124908. and Oxford Reference Online "Oxford Reference". Oxford Reference Online. 2004. doi:10.1093/acref/9780199546091.001.0001. ISBN 9780199546091. also place Armenia in Asia.
- ^ 2020 Nagorno-Karabakh ceasefire agreement, article 6 of which provides that the Lachin corridor “shall remain under the control of the peacekeeping contingent of the Russian Federation”
- ^ The Oxford Encyclopedia of Economic History. Oxford University Press. 2003. p. 156. ISBN 978-0-19-510507-0.
- ^ داڕێژە:استشهاد ويب
- ^ Countries in the world (ranked by 2014 population) (ئینگلیسی). ماڵپەڕی Worldometers. سەردان لە ڕێکەوتی ٥ی ئایاری ٢٠١٥.
- ^ بەختیاری, سەعی (1393 ھەتاوی). جوگرافیا. تاران: مووسسەی جوگرافیاییو کارتۆگرافی گیتاناسی. pp. ٩٧. ISBN 978-964-342-431-2. Check date values in:
|year=(help)
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
