دەروازە:ژن

بەخێربێن بۆ دەروازەی ژن دەستکاری   ڕۆژی جیھانیی ژنان ڕۆژی جیھانیی ژنان: ٨ی ئازار ڕۆژی جیھانیی ژنان (بە ئینگلیزی: International Women's Day) یان بەدرووستیی ڕۆژی جیھانیی ژنە کارکەرەکان ناسراو بە ٨ی ئازار، ٨ی ئازاری ھەر ساڵێک یاد دەکرێتەوە. لە ناوچەکانی جیاواز، ئایینەکانی ئەم ڕۆژە لە ڕێزگرتن یان ئەوینداری سەبارەت بە ژنان، ھەتا ئایینەکانی کۆمەڵایەتی و سیاسیی جیاوازە. ئەم ڕۆژە وەکوو ڕووداوەیەکی سیاسی و سۆسیالیستی لە فەرھەنگی بڕێک لە وڵاتەکانی جیھان بەوێنەی ڕووسیا ڕۆژی پشۆدانە. ٨ی ئازار لە بڕێک لە وڵاتەکان لایەنی سیاسیی خۆی لە دەست داوە و وێنەی تێکەڵێک لە ڕۆژی دایک و ڕۆژی ڤالانتاین بووە بە ڕۆژیکی نا-سیاسی بۆ پیاوەکان تا ئەوینداری خۆیان لە بەرامبەر ژنان پێشان بدەن؛ بەڵام لە بڕێک لە وڵاتەکانی تر ھێشتا سیاسی ماگە و پرۆگرامەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بەھێز بەڕێوە دەچن و ئاگاداری سیاسی و کۆمەڵایەتیی ژنان لە خەباتەکانی ژنانی سەرانسەری جیھان بە شێوەێکی ھیوادارانە گەشە بووە. خەڵکی بە لەبەرکردنی نەوارەکانی ئەرخەوانی ئەم ڕۆژە پێرۆزبایی دەکەن. ڕۆژی جیھانیی ژنان لەوەتەی ١٩٠٩ لە ئەمریکا یادی دەکرێتەوە. دوای ماوەیەک ئەمریکا وازی لەیادکردنەوەی ئەو یادە ھێنا وەکوو پشووی وڵات دواتر لە ساڵی ١٩٢٠ لە یەکێتیی سۆڤیەت و چەند وڵاتێکی دیکەی کۆمۆنیزم وەکوو چین و کووبا ئەم بۆنەیان کردە پشوو. دواتر ئەم ڕۆژە لەچەندین وڵات بوو بە پشووی فەرمی. زیاتر… ھەنووکە ١٬٤٢٨ وتار لە دەروازەی ژندا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە دەستکاری   وتاری ھەڵبژێردراو توندوتیژی دژی ژنان یان توندوتیژی ڕەگەزیی بریتییە لەو کردە توندوتیژییانەی بە شێوەیەکی سەرەکی دژی ژنان و کچان ئەنجام دەدرێت و ئەم جۆرە توندوتیژییانە بە جۆرێک لە جۆرەکانی تاوانی کینەیی دادەنرێت کاتێک بە تایبەتی ئاراستەی ژنان و کچان دەکرێت لەبەر ئەوەی کە رەگەزی مێن. توندوتیژییەکانی دژی ژن مێژوویەکی دوورودرێژی ھەیە، ڕووداو و ڕادەی توندێتی کردەکان لە کاتێکەوە بۆ کاتێکی تر و لە کۆمەڵگەیەکەوە بۆ کۆمەڵگەیەکی تریش دەگۆردرێت. ئەم کردە توندوتیژییە بە ڕێکار و شێوازێکی چەوساندنەوە و داپلۆسینی ژن دادەنرێت چ لە کۆمەڵگە یان پەیوەندی تاکەکەسی دا بێت و دەکرێت ھۆکارەکەی بگەرێتەوە بۆ ھەستی (خاوەندارێتی، باڵادەستی، سروشتێکی دەروونی توندوتیژانە و کینەیەکی زکماکی) بەرامبەر بە ژن لەلایەن کەسی توندوتیژەوە. ڕاگەیاندنی نەتەوە یەکگرتووەکان دەربارەی نەھێشتنی توندوتیژی دژی ژنان دەڵێت "توندوتیژی دژی ژنان بریتییە لە بەرجەستەبوونی پەیوەندییە مێژوویە نایەکسانەکانی نێوان ژن و پیاو وە توندوتیژی دژی ژنان یەکێکە لە رێکار و شێوازە سەرەکییەکان کە ژنان بەزۆر و ناچاری دەخرێنە ئاستێکی نزمتر و کەمتر بە بەراورد بە پیاوان. سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، کۆفی ئەنان لە ڕاپۆرتێکی ساڵی ٢٠٠٦ کە لە ئابوونەی پەرەپێدانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ژنان بڵاوکرابۆوە ڕایگەیاند: توندوتیژی دژی ژنان و ژنان کێشیەکی گشتگیرە و لە جیھاندا بەلایەنی کەمەوە ھەموو سێ ژنێک دانەیەکیان ڕووبەڕووی لێدان، سێکسی زۆرەملێ یان دەستدرێژی بۆتەوە لە خاڵێک لە خاڵەکانی ژیانیدا کە زۆرجار کەسی دەستدرێژیکەر کەسێکی ناسراوی ژیانی ژنەکە بووە. زیاتر... دەستکاری   وێنەی ھەڵبژێردراو ئاریانا گراندێی لە کاتی وەرگرتنی خەڵاتی میوزیک ڤیدیۆی ئێم تی ڤی بۆ گۆرانیی خوا ژنە دەستکاری   ئایا زانیوتە؟ مادلێن ئۆڵبرایت یەکەم ژن بوو کە توانی ببێتە وەزیری دەرەوەی ویلایەتە یەکگرتووەکان. سەلوە ڕەوزە شوقەیر یەکەم ھونەرمەندی ئەبستراکت بووە لە لوبنان. ڤاڵنتینا تریشکۆڤا یەکەم ژن بووە لە مێژوو کە بفڕێت بۆ بۆشایی ئاسمان و تاکە ژنێک بووە کە بە تەنھا فڕینی بۆ بۆشایی ئاسمان بەبێ کۆمەڵ ئەنجام داوە. دەستکاری   ویکیپرۆژەکان ویکیپرۆژەی ژنە ڕووسوورەکان دەستکاری   وەرزشوانی ھەڵبژێردراو لوسی بڕۆنز (بە زمانی ئینگلیزی: Lucy Bronze؛ لە دایکبووی ٢٨ی تشرینی یەکەمی ١٩٩١) خانمە یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزە. ئەو لە ئیستادا، یاری بۆ یانەی مانچستەر ستی و هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەڕا بۆ خانمان دەکات. لوسی لە هێڵی بەرگی باڵی ڕاست بەدرێسی ژمارە ٢٠ یاری دەکات. ئەو پێشتر یاری بۆ یانەکانی سەندەرلانند، ئێڤەرتۆن، لیڤەرپوولی ئینگلیزی و ئۆڵەمپیک لیۆنی فەڕەنسی کردووە. لە ماوەی ژیانی پیشەگەریدا، سێ جار بووە پاڵەوانی چامپیۆنز لیگ لەگەڵ یانەی ئۆڵۆمپیک لیۆن و سێ جاریش لەگەڵ لیڤەرپوول و مانچستەر سیتی خوولی سووپەری ئێف ئەی بۆ ژنانی بردۆتەوە. لە کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠، برۆنز لەلایەن فیفاوە خەڵاتی باشترین یاریزانی تۆپی پێی بۆ ئەو ساڵە پێدرا. لە ساڵی ٢٠١٩، وەک یەکەمین ژنە یاریزانی ئینگلیز بووە براوەی خەڵاتی باشترین یاریزانی ژنی ئەورووپا (یووفا). لە ساڵی ٢٠١٨ و ٢٠٢٠، لوسی لەلایەن تۆڕی بی بی سی وەک یاریزانی ساڵی تۆپی پێی ژنان دیاریی کراوە. زیاتر... دەستکاری   ژیاننامەی ھەڵبژێردراو مەلالە یووسفزای (بە ئوردوو: ملالہ یوسفزئی؛ بە پەشتۆ: ملاله یوسفزۍ‎ /məˈlaːlə jusəf ˈzəj/؛ لەدایکبووی ١٢ی تەممووزی ١٩٩٧)، ناسراو بە مەلالە، کچە چالاکوانێکی بواری خوێندن و پەروەردەی ژنانە. مەلالە بەھۆی چالاکییەکانی لە بواری وەدەستھێنانی مافەکانی ژنان ناسراوە. بەھۆی ئەم چالاکییانەوە لە تشرینی یەکەمی ٢٠١٢دا کەوتە بەر ھێرشی تاڵیبان و بەھۆی تەقەی تفەنگەوە بریندار بوو. ئەمەش لەبەرئەوەی چوونی کچان بۆ قوتابخانە لەلایەن تاڵیبانەوە قەدەغەکرابوو. دواتر ئەم ڕووداوە کەوتە بەرچاوی زۆرێک لە میدیاکانی جیھان و گرینگییەکی زۆر بە چالاکییەکانی مەلالە درا و کەمپینگەلێکی ئاشتیخوازانە بۆ پاراستنی مەلالە و مافەکانی ژنان لە وڵاتانێک وەکوو پاکستان بەڕێکەوت. زیاتر... دەستکاری   کتێبی ھەڵبژێردراو ژوورێک بۆ خۆت (بە ئینگلیزی: A Room of One's Own) یەکێکە لە بەناوبانگترین کتێبەکانی نووسەری ئینگلیزی ڤێرجینیا وولف (١٨٨٢–١٩٤١) کە لە ئەیلوولی ١٩٢٩ لە تەمەنی ٤٧ ساڵی ڤێرجینیادا بڵاو کرایەوە. کتێبەکە جگە لەوەی بە شێوازێکی تایبەت نووسراوە، تایبەتمەندییەکانی پەخشانی مۆدێرنیسمی تێکەڵی وتارنووسین کردووە و شێوازێکی نوێی دروست کردووە. سەرەڕای ئەمانە، ژوورێک بۆ خۆت، بە یەکێک لە باشترین سەرچاوەکانی ڕەخنەی ئەدەبی فێمینیزم و تیۆریی فێمینیزم دادەنرێت. زیاتر... دەستکاری   پۆلەکان ▼ ژنان ◄ ئەو خەڵاتانەی ژنانیان شکۆدارکردووە ◄ تاوانەکانی دژی ژنان ◄ توندوتیژی دژی ژنان ◄ دایکایەتی ◄ ژنان بەپێی بابەت ◄ ژنان بەپێی پیشە ◄ ژنان بەپێی نەتەوە ◄ ژنان بەپێی وڵات ◄ ژنان لە جەنگ ◄ ژنان لە سیاسەت ◄ ژنان لە مێژوو ◄ ژنان و ئایین ◄ سەرناوەکانی ژنان ◄ لێکۆلینەوە ئەکادیمییەکان لەسەر ژنان ◄ لێکۆلینەوە ڕۆژنامەوانییەکان لەسەر ژنان ◄ لێکۆلینەوەکان لەسەر ژنان ◄ مافەکانی ژنان دەستکاری   وتەی ھەڵبژێردراو « بەبێ ژن، شیعر ناتوانیت گەورە بێت و گەشە بکات و لەسەر پێیەکانی خۆی ڕابوەستێت » — «ژن لە شیعر و ژیانی مندا» نزار قەبانی جەماڵ غەمبار کردوویەتی بە کوردی دەستکاری   دەروازە پەیوەندیدارەکان کۆمەڵگا چاند ژیاننامە مافەکانی مرۆڤ فەلسەفە کتێب ئایین دەستکاری   ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی ژنان بدە. پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. بیرۆکەت ھەیە؟ ڕەخنەت ھەیە؟ وتارێکی پوخت پێشنیار دەکەیت؟ لێرە پێشنیاری بکە بۆ زیاتر بەرەوپێشبردنی دەروازەکە. دەستکاری   پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا خانەخوێی ویکیپیدیا دامەزراوەی ویکیمیدیایە کە چەند پرۆژەی تریش بەڕێوە دەبات: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگی کوردی دەستکاری   دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان