ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠٠٨
ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠٠٨ (بە فەرمی بە ئۆڵۆمپیادی بیست و نۆیەم و بە شێوەیەکی گشتی بە ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی پەکین ٢٠٠٨ ناسراوە) پێشبڕکێیەکی نێودەوڵەتی جۆراوجۆری وەرزشی بوو کە لە ٨ تا ٢٤ی ئابی ٢٠٠٨ لە پەکین، چین بەڕێوەچوو. سەرجەم ١٠٬٩٤٢ وەرزشوان لە ٢٠٤ لێژنەی ئۆڵۆمپیاد لە ٢٨ جۆر یاری و ٣٠٢ پێشبڕکێدا بەشدارییان کرد، ئەمە یەکەم جار بوو چین میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی کرد و سێھەم جار بوو ئۆڵۆمپیادی ھاوینە لە ڕۆژھەڵاتی ئاسیا بەڕێوەبچێت، دوای ئەوەی ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٦٤لە تۆکیۆی پایتەختی ژاپۆن و ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٨٨ لە سیئۆلی پایتەختی کۆریای باشوور بەڕێوەچوو. ھەروەھا ئەمە دووەم ئۆڵۆمپیادی ھاوینە بوون کە لە دەوڵەتێکی کۆمۆنیستدا بەڕێوەچوو، پاش یەکەمیان کە ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ساڵی ١٩٨٠ بوو لە یەکێتی سۆڤیەت (کە شوێنی بەڕێوەچوونی یارییەکان لە ڕووسیا و ئوکراینا و بێلاڕووس و ئیستۆنیا بوو).
| ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠٠٨ | |
|---|---|
| بە لوکسەمبورگی: Spiller vun der XXIX. Olympiad | |
 | |
| وەرزی وەرزشەکانی خول یان پێشبڕکێ | یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ھاوینە |
| ناو بە زمانی فەرمی | 第二十九届夏季奥林匹克运动会 |
| وڵات | چین |
| جێ | پەکین |
| لە پێش | ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠٠٤ |
| لە دوای | ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠١٢ |
| ژمارەی چاپ | 29 |
| کاتی ڕوودان | ١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨ |
| ڕێکەوتی دەستپێکردن | ٨ی ئابی ٢٠٠٨ |
| ڕێکەوتی کۆتاییھاتن | ٢٤ی ئابی ٢٠٠٨ |
| Officially opened by | Hu Jintao |
| Oath made by | Zhang Yining، Huang Liping |
| Torch lit by | Li Ning |
| بەختدار | Fuwa |
| وێبگە | https://olympics.com/en/olympic-games/beijing-2008 |
| بەستەری وەسفکراو | https://www.sports-reference.com/olympics/summer/2008/ |
پەکین لە ١٣ی تەممووزی ٢٠٠١دا مافی میونداریکردنی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ٢٠٠٨ی پێبەخشرا، دوای دووخولی دەنگدان زۆرینەی دەنگی ئەندامانی لێژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتیی بەدەستھێنا.[١]حکوومەتی چین وەبەرھێنانی زۆری لە دامەزراوە و سیستەمی گواستنەوەی نوێدا کرد لە ئۆڵۆمپیادەکە، ٣٧ شوێن بۆ میوانداریکردنی پێشبڕکێکان بەکارھێنران، لەنێویاندا دوازدە شوێن بە تایبەتی بۆ یارییەکانی ٢٠٠٨ دروستکرابوون.
لۆگۆی فەرمی ئۆڵۆمپیادی ٢٠٠٨ بە ناونیشانی "سەمای پەکین "، کە لەلایەن گوو چونینگ دروست کراوە. ئۆڵۆمپیادی ساڵی ٢٠٠٨ لەلایەن ٣٫٥ ملیار کەسەوە لە سەرانسەری جیھاندا لە ڕێگای ئامێرەکانی گەیاندنەوە بینرا، ھەروەھا یارییەکانی ٢٠٠٨ ژمارەیەکی پێوانەیی جیھانی و ئۆڵۆمپی تێتدا تۆمارکرا. مەراسیمی کردنەوەی ئۆڵۆمپیاد لەلایەن بینەران و ژمارەیەکی زۆر لە ڕاگەیەندکارە نێودەوڵەتییەکان بە سەرنجڕاکێش ستایشی کرا.[٢][٣][٤][٥]
لە یارییەکانی ٢٠٠٨دا ٨٧ وڵات لانیکەم یەک مەدالیایان بەدەستھێنا. وڵاتی میوانداری چین زۆرترین مەدالیای زێڕی بەدەستھێنا (٤٨)، و بووە حەوتەمین تیپی جیاواز کە لە پێشەنگی کۆی گشتی میدالیای ئۆڵۆمپیادی ھاوینە ھێناوە، بە گشتی ١٠٠ میدالیای بەدەستھێناوە. ئەمریکا لە کۆی مەدالیاکان زێڕدا پلەی دووەمی بەدەستھێنا بەڵام بە گشتی زۆرترین ژمارەی میدالیای بەدەستھێناوە کە ١١٢ مەدالیای بەدەستھێناوە. ڕووسیاش پلەی سێیەمی بەدەستھێنا.
بەشێک لە دەوڵەتەکان بۆ یەکەمجار بەشدرایان لە ئۆڵۆمپیاد کرد. سربیا وەک دەوڵەتێکی جیاواز لە ساڵی ١٩١٢ەوە و یەکەم ئۆڵۆمپیاد بوو بۆ مۆنتینیگرۆ، کە لە ساڵی ٢٠٠٦ لە سربیا جیابووەوە، ھەروەھا یەکەم ئۆڵۆمپیاد بوو بۆ نیپاڵ وەک کۆمار و دوورگەکانی مارشال و توڤالۆ. ھەریەکە لە مەنگۆلیا و پەنەما یەکەم میدالیای زێڕی ئۆڵۆمپیادیان بەدەستھێنا. جگە لەوەش، ئەفغانستان، مۆریس، سربیا، سوودان، تاجیکستان و تۆگۆ یەکەم مەدالیای ئۆڵۆمیپاد لەم یارییانەدا بەدەستھێنا. کۆریای باکوور کە بە شێوەیەکی ڕەمزی لەگەڵ کۆریای باشوور وەک یەک تیم لە ڕێوڕەسمەکانی کردنەوەی سێ یاری پێشوودا کە بەشداری کردبوو (٢٠٠٠ لە سیدنی، ٢٠٠٤ لە ئەسینای و ٢٠٠٦ لە تۆرین) لە مەراسیمی کردنەوە ھاتبوونە ناو یاریگا، ئەمجارەیان بە جیا بەشداریکرد.[٦][٧]
خانەخوێ
دەستکاریلە ژێر سەرپەرشتی لیو کی ، پەکین وەک شاری میوانداری ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ٢٠٠٨ لە ١٣ی تەمموزی ٢٠٠١ هەڵبژێردرا، لە میانی ١١٢هەمین دانیشتنی لیژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی لە مۆسکۆ، کە شکستی بە پێشنیارەکانی تۆرۆنتۆ، پاریس، ئەستەنبوڵ و ئۆساکا هێنا. پێش دانیشتنەکە، پێنج شاری دیکە ( بانکۆک ، قاهیرە ، هاڤانا ، کوالالامپور و سێڤییا ) پێشنیاریان پێشکەش بە IOC کردبوو، بەڵام نەیانتوانی ئەو لیستە کورتە بکەن کە لەلایەن لیژنەی بەڕێوەبەری IOC لە ساڵی ٢٠٠٠دا هەڵبژێردرابوو. دوای خولی یەکەمی دەنگدان، پەکین پێشەنگییەکی بەرچاوی بەسەر چوار کاندیدەکەی دیکەدا بەدەستهێنا. ئۆساکا تەنها شەش دەنگی بەدەستهێنا و دوورخرایەوە. لە خولی دووەمدا، پەکین لەلایەن زۆرینەی دەنگدەرانەوە پاڵپشتی کرا، ئەمەش پێویستی بە خولەکانی دواتر نەما. [٨] پێشنیاری تۆرۆنتۆ پێنجەم شکستی بوو لە دوای ساڵی ١٩٦٠ەوە (پێشنیارەکانی شکستخواردوو بۆ یارییەکانی ١٩٦٠، ١٩٦٤، ١٩٧٦ و ١٩٩٦، دۆڕان بە ڕۆما، تۆکیۆ، مۆنتریال و ئەتلەنتا). [٩]
لیژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی دەنگەکانیان ئاشکرا نەکرد، بەڵام هەواڵەکان پێشبینی ئەوە دەکەن کە پشتیوانییەکی فراوانی نێودەوڵەتی چین بووەتە هۆی هەڵبژاردنی چین، بەتایبەتی لەلایەن وڵاتانی تازەپێگەیشتوو کە هاوکارییان لە چین وەرگرتووە بۆ دروستکردنی یاریگاکان. قەبارەی چین و زیادبوونی جێبەجێکردنی کۆنتڕۆڵی ماددە هۆشبەرەکان و هاوسۆزی سەبارەت بە لەدەستدانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ٢٠٠٠ بە سیدنی هەموویان هۆکاری بڕیارەکە بوون. [١٠] هەشت ساڵ پێشتر، پەکین پێشەنگی هەموو خولێکی دەنگدانی بۆ ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ساڵی ٢٠٠٠ی گرتبوو، پێش ئەوەی لە قۆناغی کۆتاییدا بە دوو دەنگ بە سیدنی دۆڕا. [١١]
نیگەرانییەکانی مافی مرۆڤ کە لەلایەن ڕێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی و سیاسەتمەدارانی ئەورووپا و ئەمریکای باکوورەوە دەربڕدراون، لەلایەن نوێنەرانەوە تاوتوێ کران، بەپێی وتەی فرانسوا کارارد بەڕێوەبەری جێبەجێکاری ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ. کارارد و کەسانی دیکە پێشنیاریان کرد کە هەڵبژاردنەکە ڕەنگە ببێتە هۆی باشتربوونی مافەکانی مرۆڤ لە چین. جگە لەوەش زۆرێک لە نوێنەرانی IOC کە پێشتر وەرزشوان بوون، نیگەرانی خۆیان دەربڕی سەبارەت بە گەرما و کوالێتی هەوا لە کاتی یارییەکاندا، بە لەبەرچاوگرتنی ئاستی بەرزی پیسبوونی هەوا لە پەکین. چین لە داواکارییەکەیدا پلانەکانی بۆ چارەسەرکردنی ئەم نیگەرانییە ژینگەییانەی خستەڕوو. [١٢]
| شار | وڵات | خول | |
|---|---|---|---|
| 1 | 2 | ||
| پەکین |  چین
|
44 | 56 |
| تۆرۆنتۆ |  کەنەدا
|
20 | 22 |
| پاریس |  فەڕەنسا
|
15 | 18 |
| ئەستەنبوڵ |  تورکیا
|
17 | 9 |
| ئۆساکا |  ژاپۆن
|
6 | — |
تێچوونەکان
دەستکاریوڵاتەبەشداربووەکان
دەستکاری
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Longman، Jere (2001-07-14). «OLYMPICS; Beijing Wins Bid for 2008 Olympic Games». The New York Times (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ISSN 0362-4331. لە 2022-06-03 ھێنراوە.
- ^ «Longest distance for an Olympic torch relay». Guinness World Records (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Largest TV audience for an Olympic Games». Guinness World Records (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Beijing TV coverage drew 4.7 billion viewers worldwide». web.archive.org. ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «AFP: Press hails 'greatest ever' Olympic opening show». web.archive.org. ١٢ی ئابی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی ئابی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Beijing 2008 Olympic Games | Britannica». www.britannica.com (بە ئینگلیزی). لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Summer Olympics Medal Count – ESPN». ESPN.com (بە ئینگلیزی). لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Beijing 2008: Election». International Olympic Committee. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٦ ھێنراوە.
- ^ Peter Edwards (٢٤ی تەممووزی ٢٠١٥). «Toronto has made 5 attempts to host the Olympics. Could the sixth be the winner?». Toronto Star. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٥ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ Longman، Jere (14 July 2001). «OLYMPICS; Beijing Wins Bid for 2008 Olympic Games». The New York Times. لە ڕەسەنەکە لە 24 November 2010 ئەرشیڤ کراوە. لە 4 February 2011 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=،|date=، و|archive-date=(یارمەتی) - ^ Riding, Alan (24 September 1993). «Olympics; 2000 Olympics Go to Sydney In Surprise Setback for China». The New York Times. لە ڕەسەنەکە لە 30 November 2010 ئەرشیڤ کراوە. لە 5 June 2009 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=،|date=، و|archive-date=(یارمەتی) - ^ Longman، Jere (14 July 2001). «OLYMPICS; Beijing Wins Bid for 2008 Olympic Games». The New York Times. لە ڕەسەنەکە لە 24 November 2010 ئەرشیڤ کراوە. لە 4 February 2011 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=،|date=، و|archive-date=(یارمەتی)
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠٠٨ تێدایە. |