سپەیس ئێکس
کۆمپانیای تەکنەلۆژیی ئاشکراکەری بۆشاییگەری بە ناوی بازرگانیی بەربڵاوی سپەیس ئێکس (بە ئینگلیزی: SpaceX) کۆمپانیایەکی تایبەتی ئەمریکییە، کە کار دەکات لەسەر فڕینی بۆشایی و بەرھەمھێنەری بۆشایی. کۆمپانیایەکە لەلایەن ئیلۆن مەسکەوە لە ٦ی ئایاری ٢٠٠٢دا دامەزراوە بە ئامانجی کەمکردنی خەرجییە بۆشایییەکان و پڕۆژەکردنی تایبەتی لەسەر ھەسارەی مەریخ.[٦][٧] کۆمپانیای سپەیس ئێکس چەندین مانگی دەستکردی ناردووەتە بۆشاییی ئاسمان بە ئامانجی گرێبەستنی تایبەتی ئینتەرنێت لە بۆشاییی ئاسمان بە ناوی پڕۆژەی ستارلینک. کۆمپانیایەکە پەرەی بە چەندین مەکۆی بۆشایی داوە، لەوانەش مەکۆی تایبەت و ناوازەییی سپەیس ئێکس دراگۆن، ھەروەھا چەندین کەشتیوانی گواستووەتەوە بۆ وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی بە ھەڵگری تایبەتی سپەیس ئێکس دراگۆن ٢.[٨] سپەیس ئێکس یەکەمین کۆمپانیایە کە بتوانێت مەکۆی بۆشایی بگەیەنێتە شوێنی مەبەست و بتوانێت بیگەڕێنێتەوە شوێنی خۆشی، یەکەمین کۆمپانیاش بوو توانی چەند کەشتیوانێک بگەیەنێتە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی، ھەروەھا یەکەمین بوو لە فڕاندنی مووشەکی خولگەیی بە شێوەیەکی ستوونی و دابەزندنی بەشێوەیەکی ستوونی، ھەروەھا کۆمپانیایەکە توانی ٢٠ گەشتی تایبەت ڕەوانەی وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی بکات بە ھاوکاری و ھەماھەنگی لەگەڵ دەزگای بۆشاییی ئەمریکیی ناسا،[٩] ھەتا کانوونی دووەمی ٢٠٢٣، بەھای کۆمپانیای سپەیس ئێکس نزیکەی ١٨٠ ملیارد دۆلاری ئەمریکی بەراورد کراوە.[١٠][١١]
  | |
| جۆر | کۆمپانیای تایبەت |
|---|---|
| بازرگانی دەکات لە | گەشتی بۆشایی (تایبەت بە ھاووڵاتیان) |
| پیشەسازی | ئەندازیاری فڕۆکەوانی و ئاسمان و بۆشاییگەری |
| بوار | زانستی - ئاسمانی - بۆشاییگەری |
| دامەزراوە لە | ٦ی ئایاری ٢٠٠٢ (٢١ ساڵ پێش ئێستا)[١] |
| دامەزرێنەر(ەکان) | ئیلۆن مەسک |
| شوێنی سەرەکی | , ھاوسۆرنی، کالیفۆرنیا، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا[٢] |
| ژمارەی نووسینگەکان | کالیفۆرنیا |
| ئەو وڵاتانەی کە تیایەتی | ئەمریکا |
| بەڕێوەبەران | ئیلۆن مەسک: سەرۆک، بەڕێوەبەری جێبەجێکار و بەڕێوبەری تەکنەلۆژیا لە ساڵی ٢٠٠٢ تاوەکوو ئێستا[٣] گوین شۆتوێڵ: سەرۆک و سەرۆکی کارگێڕی[٤] |
| بەرھەمەکان | سپەیس ئێکس دراگۆن ٢، ستارلینک |
| خزمەتگوزارییەکان | ھەڵدانی موشەکی خولگەیی، ئینتەرنێتی مانگی دەستکرد |
| داھات | ٤٫٦ ملیار دۆلار (ساڵی ٢٠٢٢)[٥] |
| خاوەن(ەکان) | ئیلۆن مەسک |
| ماڵپەڕ | سپەیس ئێکس (ئینگلیزی) |
مێژوو
دەستکاریساڵانی ٢٠٠١–٢٠٠٤: دامەزراندنی
دەستکاری.jpg)
لە ٢٠٠١ مەسک بیرۆکەی مێرگی مەریخی بە مێشکدا ھات کە پڕۆژەیەک بوو بۆ دروستکردنی خانووێکی شووشەیی بچووکی تاقیکاری لەسەر بارام (مەریخ)، کە ڕوەکی تێدا بچێندرێ لە تشرینی یەکەمی ٢٠٠١ ئیلۆن مەسک و جیم کانتڕێل و ئادیۆ ڕێسی چوونە مۆسکۆ بۆ کڕینی ڕۆکێتێکی نۆژەنکراوی جۆری (دنێپر-١) کە دەیتوانی ئەو بارەی لە خەیاڵی مەسکدا بوو بنێرێتە بۆشایی ئاسمان، لە مۆسکۆ لەگەڵ چەند کۆمپانیایەک کۆبوونەوە بەڵام بەپێی قسەی جیم کانتڕێل، ڕووسەکان مەسکیان بە ناشارەزا دەبینی و لەگەڵ بەڕێوبەری دیزاینی کۆمپانیایەک چەند جارێک تووشی ناکۆکی ھاتن، لەبەر ئەوە گرووپەکە گەڕانەوە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بە دەست بەتاڵی.[١٢] لە شوباتی ٢٠٠٢ گرووپەکە دووبارە گەڕانەوە ڕووسیا، ئەمجارە (کۆسمۆتراس) مووشەکێکی بە ٨ ملیۆن دۆلار بۆ پێشکەشکردن، بەڵام مەسک نرخەکەی زۆر پێ گران بوو، لەبەر ئەوەش مەسک لە کۆبوونەوەکە چووە دەرەوە.[١٣] لە ڕێگەی گەڕانەوەیان، مەسک بۆی دەرکەوت کە دەتوانێ کۆمپانیایەک دابمەزرێنێت کە بتوانێت ئەو ڕۆکێتانەی کە پێویستییەتی بە نرخێکی ھەرزان دروست بکات.[١٤] مەسک نرخی ماددە خاوەکانی دروستکردنی ڕۆکێتی لێکدایەوە و کردییە %٣ نرخی ڕۆکێت لەو کاتەدا. لە حوزەیرانی ٢٠٠٢ بە ١٠٠ ملیۆن دۆلاری سامانەکەی مەسک (سپەیس ئیکسپلۆرەیشن تێکنۆلۆجیس)یان (سپەیس ئێکسی) دامەزراند، سپەیس ئێکس خێزانی ڕۆکێتەکانی فالکۆن و کەشتییەکانی دڕاگۆنی دەستپێکرد، لە ئەیلوولی ٢٠٠٩ فالکۆن ١ی سپەیس ئێکس بووە یەکەم ڕۆکێتی کۆمپانیایەکی کەرتی تایبەت کە مانگی دەستکرد بگوازێتەوە بۆ خولگەی زەوی و لە ٢٥ی گوڵانی ٢٠١٢ کەشتی ئاسمانی دڕاگۆن لەگەڵ وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی لەنگەری گرت، ئەوەش بۆ یەکەمجار بوو کە کەشتییەکی ئاسمانیی کۆمپانیایەکی کەرتی تایبەت لەگەڵ وێستگەی بۆشایی دا لەنگەر بگرێت.
ھەروەھا یەکەمین بارەگایی فەرمی کۆمپانیای دامەزراند لە شاری ئێل سێگۆند لە ویلایەتی کالیفۆرنیا، ڕێژەی کارمەندانی کۆمپانیا ١٥٠ کارمەند بوو لە ئەیلوولی ٢٠٠٥ دواتر بووە ١٣٠٠٠ کارمەند لە ئەیلوولی ٢٠٢٣، ھەروەھا بەڕێوبەری پرۆسەکان (جوین شۆتوێڵ) ڕای گەیاند کە ئەو سەرسامە و پێشبینی نەدەکرد کە کۆمپانیا بگاتە ئەو ئاستەی کە گەشە بە پڕۆژەی ستارلینک بدات کە تایبەتە بە ئەنتەرنێت، لە وەڵامی ئەوەی کۆمپانیای سەپیس ئێکس بۆچی بەردەوام ئەمریکییەکان بەکرێدەگرێت لە ساڵی ٢٠١٦ ئیلۆن مەسک لە کۆنگرەی نێودەوڵەتی بۆ گەڕانی بۆشایی ڕوونیکردەوە کە حکوومەتی ئەمریکا تەکنەلۆجیای مووشەکی ڕێکدەخا لەژێر ناونیشانی (تەکنەلۆژیای چەکی پێشکەوتوو) کە وا لە دامەزراوە نا ئەمریکییەکان دەکات ئەرکەکەیان لەسەر قوڕس بێت ئێمە نەتوانین ھاوبەشیان پێبکەین.[١٥]
کۆمپانیای سپەیس ئێکس ھەستا بە ئەنجامدانی زیاتر لە ١٠٠ کردەوەی ناردن ھەتاوەکوو ساڵی ٢٠١٨ کە تێچووی نزیکەی ١٢ ملیار دۆلاری ئەمریکی بوو،[١٦] لە ناویان ڕێکەوتنی تایبەت و ڕێکەوتنی حکومیشی تێدا ھەبوو، لە کۆتایییەکانی ساڵی ٢٠١٣ میدیاکان لێدوانەکانی ئیلۆن مەسکیان دەگواستەوە دەربارەی زیاتر بوونی پێشبڕکێی توانای ڕکابەری دەربارەی ناردنە بۆشایییەکان لە نێوان کۆمپانیای سپەیس ئێکس و ڕکابەرەکانی دەربارەی بە بازاڕکردنی مانگی دەستکردی پەیوەندییەکان ڕکابەرەکانی ھەر یەک لە کۆمپانیای ئاریان سپەیس و یوونایتێد لۆنچ ئەیلیانس و ڕاژە نێونەتەوەیییەکانی پڕتاو[١٧] بوون بەڵام مەسک دووبارە ڕای گەیاند کە زیادبوونی پێشبڕکێکە دەبێتە شتێکی باش بۆ داھاتووی بۆشایی،[١٨]
لە ٣٠ی ئایاری ٢٠٢٠ سپەیس ئێکس بە سەرکەوتووی توانی دوو لە کەشتیوانانی ناسا دۆگلاس ھێرلی و بۆب بێنکن بگەیەنێتە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی[١٩][٢٠] لە ناو مەکۆیی سپەیس ئێکس دراگۆن ٢ بۆشایی لە ئەرکی دیمۆ-٢. ھەڵدانەکە لە ناوەندی بۆشاییی کێنیدی لە فلۆریدا نێردرا،[٢١] لە ٣١ی ئایاری ٢٠٢٠ دەستەی دراگۆن دیمۆ-٢ سەرکەوتوو بوو لە گەیشتن بە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی.[٢٢][٢٣]
ئامانجەکان
دەستکاریئیلۆن مەسک بە شێوەیەکی ئاشکرا و ڕەوان ئاماژەی دا کە ئامانجی سپەیس ئێکس کەمکردنەوە و باشترکردنە ھەروەھا متمانەپێدانی گەیشتن بە بۆشایی دە ئەوەندەیە،[٢٤] ھەروەھا مەسک ڕای گەیاند کە حەزدەکات گەشتی تایبەتی ڕێکبخات بۆ بۆشایی ھەر کەسێک کە بییەوێ گەشت بکا.[٢٥]
ساڵانی ٢٠٠٥–٢٠٠٩: فالکۆن ١ و یەکەم ھەڵدانی خولگەیی
دەستکاریکۆمپانیای سپەیس ئێکس یەکەم ھەڵگری ھەڵدانی خولگەیی خۆی بە ناوی فاڵکۆن ١ بە پارەی نێوخۆیی (کۆمپانیا) پەرەپێدا،[٢٦] مووشەکی فالکۆن ١ ھەڵگرێکی ھەڵدانی بچووک بوو کە بۆ دوو قۆناغی خولگەیەکی تایبەتەمەند کرابوو، کۆی تێچووی پەرەپێدانی فاڵکۆن ١ نزیکەی ٩٠ ملیۆن دۆلار بۆ ١٠٠ ملیۆن دۆلار بووە، زنجیرە موشەکی فالکۆن ناوی کەشتی ئاسمانی خەیاڵی میلینیۆم فالکۆنی نجیرە فیلمی جەنگی ئەستێرەکان بووە.[٢٧]
لە ساڵی ٢٠٠٤ کۆمپانیای سپەیس ئێکس ناڕەزایەتی دەربڕی بەرامبەر بە دەزگای ناسا لە فەرمانگەی لێپرسینەوەی حکوومەت (GAO) بەھۆی گرێبەستێکی تاکە سەرچاوە کە بەخشرایە کۆمپانیای کیستلەر ئایرۆسپەیس، پێش ئەوەی فەرمانگەی لێپرسینەوەی حکومەت(GAO) وەڵام بداتەوە، ناسا گرێبەستەکەی کشاندەوە و بەرنامەی (COTS)ی پێکھێنا،[٢٨] لە ساڵی ٢٠٠٦ کۆمپانیاکە لەلایەن ناسا ھەڵبژێردرا و ٣٩٦ ملیۆن دۆلاری پێبەخشرا بۆ دابینکردنی گرێبەستی دووبارە دابینکردنەوەی تیم و بارھەڵگرەکان بۆ وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی لەژێر پرۆگرامی COTS.[٢٩]
دوو ھەڵدانی یەکەمی فالکۆن ١ لەلایەن وەزارەتی بەرگری ئەمریکاوە لەژێر پڕۆژەی (DARPA Falcon) کڕدرا کە ھەڵسەنگاندنی ھەڵگرە نوێیەکانی ھەڵدانی ئەمریکای دەکرد تا چ ڕادەیەک گونجاوە بۆ بەکارھێنان لە گەیاندنی مووشەکی ھایپەرسۆنیک بۆ ھێرشی جیھانی خێرا.[٣٠]سێ ھەڵدانی یەکەمی موشەکەکە، لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٦ بۆ ٢٠٠٨، ھەموویان شکستی لێکەوتەوە، ئەمەش نزیک بوو کۆتایی بە کۆمپانیاکە بھێنێت. ھەروەھا پارەدارکردنی تێسلا مۆتۆرز شکستی ھێنابوو،[٣١] و لە ئەنجامدا تێسلا، سۆلارسیتی و ماسک بە شێوەیەکی شەخسیی ھەموویان لە یەک کاتدا نزیک بوون لە ئیفلاس. دەوترێت لەو کاتەدا ئیلۆن ماسک «لە خەوە کابوسەکان بەئاگا دەھاتەوە، ھاوار دەکرد و ئازاری جەستەیی ھەبوو» بەھۆی فشارەکەوە.
دۆخی دارایی دەستی بە گۆڕانکاری کرد بە یەکەم ھەڵدانی سەرکەوتوو کە لە ھەوڵی چوارەمدا لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠٠٨ بەدەست ھات، ماسک ٣٠ ملیۆن دۆلارەکەی کە مابووەوە لە نێوان سپەیس ئێکس و تێسلا دابەشکرد، لەو کاتەدا دەزگای بۆشایی ئاسمانی ئەمریکا (ناسا)یەکەم گرێبەستی خزمەتگوزارییەکانی دووبارە دابینکردنەوەی بازرگانی (CRS)ی بەخشی بە کۆمپانیای سپەیس ئێکس کە ١٫٦ ملیار دۆلاری بەخشییە کۆمپانیاکە لە مانگی کانوونی دووەمدا، بەم شێوەیە کۆمپانیاکە لە ڕووی دارایییەوە پاشەکەوتی کرد، بە پشتبەستن بەم ھۆکارانە و ئەو کارە بازرگانییە زیاترانەی کە چالاکییەکانی زیاترکرد، فاڵکۆن ١ خانەنشین کرا دوای دووەم سەرکەوتوویی و پێنجەم ھەڵدانی لە کۆی گشتی، ئەمەش ڕێگەی بە سپەیس ئێکس دا سەرچاوەکانی کۆمپانیاکە لەسەر پەرەپێدانی موشەکێکی گەورەتری خولگەیی، فاڵکۆن ٩ چڕ بکاتەوە. ھەروەھا گوین شۆتوێڵ لەم کاتەدا پلەی بەرزکرایەوە بۆ سەرۆکی کۆمپانیا، بەھۆی ڕۆڵی لە دانوستاندنێکی سەرکەوتووانە بۆ گرێبەستی CRS.
دەستکەوتەکان
دەستکاریدەستکەوتەکانی سپەیس ئێکس لە دووبارە بەکارھێنانەوەی مەکۆیییە خولگەیییەکان و کەمکردنەوەی پیشەسازی تێچووی ناردنی بۆشایی.
| مێژوو | دەستکەوتەکان | گەشت |
|---|---|---|
| ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠٠٨ | ناردنی یەکەم مووشەک کە کاردەکات بە سووتەمەنی شل بە ئامانجی گەیشتنی بە خولگە | فاڵکۆن ١ گەشتی چارەم |
| ١٤ی تەممووزی ٢٠٠٩ | پەرەدان بە یەکەمین مووشەک کە کاردەکا بە سووتەمەنی شل لۆ گواستنەوەی مانگی دەستکردی بازرگانی | ڕەزاق سات لەسەر فاڵکۆن ١ گەشتی پێنجەم |
| ٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ | یەکەمین کۆمپانیای تایبەت بوو مەکۆیییەکی بۆشایی بنێرتە خولگە و بە سەرکەوتوویی بگەرێتەوە | سپەیس ئێکس دراگۆن لە گەشتی سپەیس ئێکس کوتسی تاقیکاری ١ |
| ٢٥ی ئایاری ٢٠١٢ | یەکەمین کۆمپانیای تایبەت بوو مەکۆیەک بنێرتە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی بە سەرکەوتوویی | سپەیس ئێکس کوتسی تاقیکاری ٢ |
| ٢٢کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ | یەکەم نیشتنەوەی مووشەکی خولگەیی لەسەر زەوی | فڕینی فالکۆن ٩ ژمارە ٢٠. |
| ٨ی نیسانی ٢٠١٦ | یەکەم نیشتنەوەی موشەکیخوولگەیی لەسەر سەکۆی ئۆقیانووس | فڕینی فالکۆن ٩ ژمارە٢٣ |
| ٣٠ی ئازاری ٢٠١٧ | یەکەم ھەڵدانەوە و نیشتنەوەی یەکەم قۆناغی خولگەیی لە بەکارھێنان[٣٢] | B1021 فڕینی فاڵکۆن ٩ ژمارە ٣٢. |
| ٣ی حوزەیرانی ٢٠١٧ | یەکەم فڕینی کەشتی ئاسمانی بازرگانی | دراگۆن C106 لە ئەرکی سپەیس ئێکس CRS-11. |
| ٦ی شوباتی ٢٠١٨ | فڕاندنی یەکەم کەشتی ئاسمانی تایبەت بە دەوری خۆردا | تێسلا ڕۆدێستر لەلایەن «ئیلۆن مەسک» لە گەشتێکی تاقیکردنەوەی فاڵکۆنی قوڕس. |
| ٢ی ئازاری ٢٠١٩ | یەکەم کۆمپانیای تایبەت کە کەشتییەکی ئاسمانی لە پلەی مرۆڤەوە نارد بۆ بۆشایی ئاسمان | یەکەم دەستەی تاقیکردنەوەی ئەژدیھا، لە فاڵکۆن ٩ گەشتی ژمارە ٦٩ |
| ٣ی شوباتی ٢٠١٩ | یەکەم کۆمپانیای تایبەت کە بە شێوەیەکی سەربەخۆ کەشتی ئاسمانی بنێرێت بۆ لکاندن لە وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی (ISS) | دەستەی دراگۆن دیمۆ-١ لە فاڵکۆن ٩ گەشتی ژمارە ٦٩. |
| ٢٥ی تەممووزی ٢٠١٩ | یەکەم بەکارھێنانی بزوێنەری سووڕی سووڕانەوەی تەواو (ڕاپتۆر) لە سەیارەیەکی فڕینی ئازاددا[٣٣]سوودی ئەمە درێژی ژیانی بزوێنەرە بە بەراورد بە بزوێنەری ئاسایی[٣٤] | سپەیس ئێکس ستارشیپ |
| ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ | یەکەم بەکارھێنانەوەی بەرگی بار | ناردنی ستارلینک بە فاڵکۆن٩ |
| ٣٠ی ئایاری ٢٠٢٠ | یەکەم کۆمپانیای تایبەت کە خەڵک بنێرێتە ناو خولگەوە[٣٥] | دەستەی دراگۆن دیمۆ-٢ |
| ٣١ی ئایاری ٢٠٢٠ | یەکەمین کۆمپانیا بوو کە تاقمێکی مرۆڤ بگوازێتەوە نێو وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی[٣٦] | دەستەی دراگۆن دیمۆ-٢ |
| ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ | ھەڵدانی کەشتییەکی ئاسمانی کە ١٤٣ مانگی دەستکردی ھەڵگرتووە بۆ بۆشایی ئاسمان[٣٧] | کەشتییەکە گواسترایەوە بە ھۆکاری مووشەکی فاڵکۆن٩ |
ڕووداوەکان
دەستکاری.jpg)
لە ئازاری ٢٠١٣ کەشتی ئاسمانی مەکۆیی سپەیس ئێکس دراگۆن تووشی کێشەیەکی تەکنیکی بوویەوە و بزوێنەرەکانی تووشی کێشە بوون و توانای کۆنترۆڵی سنووردار بوو، ئەندازیارانی سپەیس ئێکس ھەستان بە چارەسەرکردنی کێشەکە لە ماوەیەکی کەمدا و تواندرا ئەرکەکە بە سەرکەوتوویی ئەنجامبدرێ و مەکۆیەکە بگەیندرێتە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی.
سەرەتای مانگی ئەیلوولی ٢٠١٦، فاڵکۆن ٩ تەقییەوە لە کاتی پڕۆسەی پڕکردنەوەی سووتەمەنی بۆ تاقیکردنەوەی پێوانەیی فریاگووزاری ئاگرکەوتنەوەی جێگیر (کارێک پێش دەستپێکردنی ھەر چالاکییەکی ناردن ئەنجامدەدرێ) پێش دەستپێکردنی چالاکی ناردنەکە،[٣٨][٣٩] لەگەڵ تەقینەوەکە مانگی دەستکردی پەیوەندی "ئەمۆس ٦" بە بەھای ٦٠٠ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی تەقییەوە،[٤٠] ئیلۆن مەسک ئەو ڕووداوەی بە قورسترین و ئاڵۆزترین شکست ناوبرد لە مێژووی سپەیس ئێکس، پاشان سپێس ئێکس چاوی بە نزیکەی ٣٠٠٠ کەناڵی تێلێمێتری (پێوانەکردن لە دوورەوە) لەگەڵ ڤیدیۆی ساتی ڕووداوەکە کە ماوەی ٣٥–٥٥ میلی چرکە بوو بخشێنێت لۆ ئەوەی ھۆکاری ڕووداوەکە دیاری بکات،[٤١] دوای لێکۆڵینەوە مەسک بڵاوی کردەوە کە تەقینەوەکە بەھۆی ئۆکسجینی شلەوە بووە کە وەک پاڵنەر بەکاردێت و گۆڕایە بۆ دۆخی سارد بوونێکی زۆر ئەوەندە زۆر کە قوڕس دەبێت و ئاگرەکە دادەگیرسێت ئەوەش دەبێتە ھۆکاری ئەوەی کە لە ناو کەشتییەکاندا ھیلیۆم-کاربۆندا بەھێز ببێت دەتەقنەوە.[٤٢]
لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠١٩، سپێس ئێکس ڕای گەیاند کە پەیوەندیان لەگەڵ سێ لە مانگە دەستکردەکانی ستارلینکدا نەماوە، پێشبینی دەکرێت مانگە دەستکردە ناکارامەکان بە ھێواشی لەناو کەش و ھەوادا بپوکێن و خوار ببنەوە، ئەمە نیگەرانی دروست کردییە لەبەر ئەوەی بە ھەزاران مانگی دەستکردی ستارلینک دەتوانن لە خولگەی نزمی زەویدا بڵاوببنەوە و ئەنجامی خراپیان ھەبێت لۆ گەشتە ئاسمانییەکانی داھاتوو.
خاوەندارێتی و دارایی و نرخاندن
دەستکاریسندوقی دامەزرێنەران (بە ئینگلیزی :Founders Fund) لە ساڵی ٢٠٠٨دا ٢٠ ملیۆن دۆلاری لە سپەیس ئێکس وەبەرھێنان کردووە[٤٣] و ئیلیۆن مەسک خاوەنی نزیکەی دوو لەسەر سێی پشکەکانی کۆمپانیاکەیە،[٤٤] چونکە خاوەنی ٧٠ ملیۆن پشکی تایبەتە، و بەھای پشکەکانی کۆمپانیاکە لە ساڵی ٢٠١٢دا نزیکەی ٨٧٥ ملیۆن دۆلار خەمڵێنراوە، ھەروەھا بەھای کۆمپانیاکە کە بە١٫٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی خەمڵێنراوە،[٤٥] لە مانگی ئایاری ٢٠١٢ بەھای پشکەکانی کۆمپانیاکە دوو ئەوەندە زیادی کرد کە دەکاتە ٢٠ دۆلار بۆ ھەر پشکەک.
سپەیس ئێکس ١٫٣٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی کۆکردەوە لە ڕێگەی سێ خولی دارایی لە ساڵی ٢٠١٩، لە ئایاری ٢٠١٩ سپەیس ئێکس ١٫٠٢٢ ملیار دۆلاری کۆکردەوە بە ڕۆژەک پاش ھەڵدانی ٦٠ مانگی دەستکردی پڕۆژەی ستارلینک کە بڕیارە ١٢ ھەزار مانگی دەستکرد بنێرێت، ھەر لە کۆتایییەکانی مانگی ئایار سپەیس ئێکس بەھای کۆمپانیاکەی بەرزکردەوە بۆ ٣٣٫٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی.[٤٦][٤٧][٤٨]
سپەیس ئێکس لە شوباتی ٢٠٢٠ توانی ٢٥٠ ملیۆن دۆلار کۆبکاتەوە و بەھای کۆمپانیاکەی بەرز بکاتەوە بۆ ٣٦ ملیار دۆلاری ئەمریکی لە مانگی ئایاری ٢٠٢٠دا، ھەروەھا لە ئابی ٢٠٢٠ کۆمپانیاکە توانی کۆکراوەیەکی دارایی بە بەھا ١٫٩ ملیار دۆلاری تەواو بکات بەمەش بەھای کۆمپانیاکەی بەرز بکاتەوە بۆ ٤٦ ملیار دۆلاری ئەمریکی.[٤٩][٥٠]
ڕەقامێر
دەستکاریھەڵدانی مووشەکە پێڕاگوێزەکان
دەستکاریکۆمپانیای سپەیس ئێکس سێ مووشەکی پێڕاگوێزی[٥١] ھەڵدانی پەرەپێداوە، پێڕاگوێزی فاڵکۆن ١ کە بەرزکەرەوەیەکی گچکە بوو، یەکەم پێڕاگوێزی ھەڵدانی بوو کە پەرەی پێدرا، فالکۆن ١ موشەکێکی گچکە بوو کە توانای ئەوەی ھەبوو چەند سەد کیلۆگرامێک بگەیەنێتە ناو خولگەی نزمی زەوییەوە، لە نێوانی ساڵانی ٢٠٠٦ ھەتا ساڵی ٢٠٠٩ پێنج جار ھەڵدرا و دوو جار توانی سەرکەوتوو بێت[٥٢] و کۆی تێچوونی پەرەپێدانی فاڵکۆن یەک ٩٠ ھەتاوەکوو ١٠٠ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی بوو، ھەروەھا فاڵکۆنی یەک لە ساڵی ٢٠٠٩ خانەنشین کرا.[٥٣]
.jpg)
ھەروەھا فاڵکۆن ٩ پێڕاگوێزەکی ھەڵدانی بەرزکەرەوەی مامناوەندە و توانای گەیاندنی کەل و پەلی ھەیە بۆ خولگەی زەوی توانای ھەڵگرتنی ھەتاوەکوو ٢٢ ھەزار و ٨٠٠ کیلۆگرامە، مووشەکی فاڵکۆن٩ ڤێرژنی(v1.0) لە یەکەم ھەوڵیدا لە ٤ی حوزەیرانی ساڵی ٢٠١٠ توانی سەرکەوتوو بێت لە گەیشتنی بە خولگەی زەوی، گەشتی سێیەمی بە ناوی (COTS Demo Flight 2) لە ٢٢ی ئایاری ٢٠١٢ دەستپێکرد، پێڕاگوێزی فاڵکۆن٩ لە ساڵی ٢٠١٣ ڤێرشنەکەی نوێکرایەوە بۆ (v1.1) پاشان لە ساڵی ٢٠١٥ بەرزکرایەوە بۆ فاڵکۆن ٩ پێچانەوەی تەواو و لە کۆتایەمین جار بەرزکراوە بۆ فاڵکۆن ٩ بلۆک ٥ لە ساڵی ٢٠١٨، گرنگترین دیزاینی فاڵکۆن٩ گەڕانەوەی بەشی یەکەمی مووشەکەکە بوو پاشی ھەڵدانی لە ئاسماندا ھەروەھا دەتواندرێ دووبارە مووشەکەکە بەکاربھێندرێتەوە.[٥٤]
ھەروەھا جۆرەکی دیکە لە مووشەکی پێڕاگوێز لە کۆمپانیای سپەیس ئێکس بریتییە لە مووشەکی فاڵکۆنی قوڕس پێڕاگوێزەکی ھەڵدانی قوڕسە و توانای گەیاندنی تا ٦٣٨٠٠ کیلۆگرامە بۆ خولگەی زەوی نزم (LEO) واتا بەرزی ١٦٠ کیلۆمەتر ھەتاوەکوو ٢٠٠٠ کیلۆمەتر، ھەروەھا توانای ٢٦٧٠٠ کیلۆگرام (٥٨٩٠٠ پاوەند) بۆ خولگەی گواستنەوەی جیۆسینکرۆن (GTO)، مووشەکی پێڕاگوێزی فاڵکۆنی قوڕس لە ٦ی شوباتی ٢٠١٨ بە سەرکەوتوویی ئەرکی یەکەمی خۆی کە گەیاندنی ئۆتۆمبێلی تایبەتی خاوەنی کۆمپانیای سپەیس ئێکس ئیلۆن مەسک بوو کە ئۆتۆمبێلی کۆمپانیای تێسلا بوو لە جۆری (تێسلا ڕۆدستەر) تواندرا بە سەرکەوتووی بگەیەندرێتە خولگەی خۆریی،[٥٥] ھەردوو مووشەکی فاڵکۆن٩ و فاڵکۆنی قوڕس بڕوانامەی ئاسایشی نیشتیمانیان ھەیە لە ئەنجامدانی ھەڵدانی بۆشایی، ھەردوو مووشەکە پێڕاگوێزەکە ١٦٣ ھەڵدانیان تۆمارکردییە و ١٦١ جار سەرکەوتنی تەواوی ئەرکەکەیان بەدەستھیانییە،[٥٦][٥٧]
.jpg)
سپەیس ئێکس دراگۆن
دەستکاریکۆمپانیای سپەیس ئێکس پەرەی بە کەشتی ئاسمانی دراگۆن دایە بۆ گواستنەوەی بار و تیمی فڕۆکەوانی بۆ وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی، ھەروەھا یەکەم وەشانی دراگۆن کە تەنھا بۆ بار ھەڵگرتن بەکاردەھێنرا خرایە خزمەت و بۆ یەکەمجار لە ساڵی ٢٠١٠ خرایە بازاڕەوە. کەشتی ئاسمانی نەوەی دووەمی دراگۆن کە لە ئێستادا کاردەکات و بە دراگۆن ٢ ناسراوە یەکەم گەشتی خۆی لە سەرەتای ساڵی ٢٠١٩ بۆ وێستگەی بۆشایی نێونەتەوەیی ئەنجامدا بەبێ تیم.[٥٨]
سپەیس ئێکس ستارشیپ
دەستکاریکۆمپانیای سپەیس ئێکس پەرە بە سیستەمێکی ھەڵدانی بەرزکەرەوەی سوپەڕی قوڕس دەدات کە بە تەواوی دووبارە بەکاردەھێنرێتەوە و بە ستارشیپ ناسراوە. سیستەمی کەشتی ئەستێرەیی پێکھاتووە لە قۆناغێک کە دەتوانرێت دووبارە بەکاربھێنرێتەوە، کە پێی دەوترێت (سوپەر ھێڤی)، مەبەست لێی ئەم سیستەمە تا سەرەتای ساڵانی ٢٠٢٠ جێگەی ڕەقەکاڵای پێڕاگوێزە ھەڵدانەکانی ئێستای کۆمپانیاکە بگرێتەوە.
سپەیس ئێکس سەرەتا چەمکێکی ITSی بە تیرەی ١٢ مەتر لە ساڵی ٢٠١٦ پێشبینی کرد کە تەنھا ئامانجی ترانزێتی مەریخ و بەکارھێنانی تری نێوان ھەسارەکان بوو، لە ساڵی ٢٠١٧ سپەیس ئێکس مووشەکێکی بچووکتری بە تیرەی ٩ مەتری خستەڕوو بۆ جێگرتنەوەی ھەموو تواناکانی دابینکەریی خزمەتگوزاری ھەڵدانی سپەیس ئێکس وەک: خولگەی زەوی، خولگەی مانگ، ئەرکەکانی نێوان ھەسارەکان و بە ئەگەرێکی زۆرەوە تەنانەت گواستنەوەی سەرنشین و گەشتیار لە نێوان کیشوەرەکان لەسەر زەوی – بەڵام ئەوە بە مووشەکێکی دەکرێ کە تەواو دووبارە بەکاربھێنرێتەوە و کۆمەڵێک پێڕاگوێزێک کە پێکھاتەی تێچووی بەرچاوی کەمتریان ھەیە لە چاو ئەوانەی پێش خۆی.
ستارلینک
دەستکاری.jpg)
ستارلینک کۆمەڵەیەکی مانگی دەستکردی ئینتەرنێتە کە لەلایەن کۆمپانیای سپەیس ئێکسەوە پەرەی پێدەدرێت و پێکھاتووە لە ھەزاران مانگی دەستکردی پەیوەندییە پەیوەندیدارەکان لە خولگەی سەروو بەرزی ٥٥٠ کیلۆمەتر، خاوەندارێتی و بەڕێوەبردنی لەلایەن کۆمپانیای سپەیس ئێکسەوەیە، ئامانجەکەی بریتییە لە چارەسەرکردنی خواستی بەرچاوی دابیننەکراو لە سەرانسەری جیھاندا بۆ تواناکانی فراوانبەندی کەم تێچوویی، لە مانگی ئایاری ٢٠١٩ سپەیس ئێکس یەکەم وەجبەی ٦٠ مانگی دەستکردی لەسەر پشتی فالکۆن ٩ ڕەوانەی ئاسمان کرا، ئۆپەراسیۆنی سەرەتایی تاقیکردنەوەی ئەم ئەستێرەبۆشایییە لە کۆتایییەکانی ساڵی ٢٠٢٠ دەستیپێکرد و یەکەم فەرمانەکان لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢١دا ئەنجامدرا، بە کڕیاران گوترا کە چاوەڕوانی خێرایی خزمەتگوزاری ئینتەرنێت بکەن کە ٥٠ مێگابایت لە چرکەیەکدا بۆ ١٥٠ مێگابایت لە چرکەیەکدا بێت و کاتێکی شاراوە لە ٢٠ میلی سێکانتەوە بۆ ٤٠ میلی سێکانت بێت، لە کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ستارلینک گەیشتە زیاتر لە یەک ملیۆن بەشداربوو لە سەرانسەری جیھاندا.[٥٩][٦٠][٦١][٦٢][٦٣][٦٤]
پڕۆژەکانی تر
دەستکاریلە مانگی حوزەیرانی ٢٠١٥، سپەیس ئێکس ڕای گەیاند کە سپۆنسەری پێشبڕکێیەکی ھایپەرلۆپ دەکەن و ڕێڕەوێکی تاقیکردنەوەی ژێر پێوەرێکی درێژی ١٫٦ کم (٠٫٩٩ میل) لە نزیک بارەگای سپەیس ئێکس بۆ ڕووداوە پێشبڕکێیەکان دروست دەکەن، کۆمپانیاکە لە ساڵی ٢٠١٧ەوە ئەم پێشبڕکێیە ساڵانەیەی ئەنجامداوە.[٦٥]
ھەروەھا سپەیس ئێکس بە ھاوکاری پزیشکان و توێژەرانی ئەکادیمی کۆمپانیای سپەیس ئێکس بانگھێشتی ھەموو کارمەندەکانی کرد بۆ بەشداریکردن لە دروستکردنی پرۆگرامی پشکنینی دژەتەنی کۆڤید-١٩ لە ساڵی ٢٠٢٠ بەم شێوەیە ٤٣٠٠ کارمەند خۆبەخشانە بۆ دابینکردنی نموونەی خوێن لە ئەنجامدا توێژینەوەیەکی زانستی پێداچوونەوەی ھاوتاکانیان کرد کە کریدتیان بۆ ھەشت کەس زانی کارمەندانی سپەیس ئێکس وەک ھاوکار و پێشنیارکردن کە ئاستێکی دیاریکراو لە دژەتەنی کۆڤید-١٩ ڕەنگە پارێزگارییەکی بەردەوام لە دژی ڤایرۆسەکە دابین بکات.[٦٦]
لە تەممووزی ٢٠١٨، ماسک ڕێکخستنی بۆ کارمەندەکانی کرد کە ژێردەریایییەکی بچووک دروست بکەن بۆ یارمەتیدانی ڕزگارکردنی ئەو منداڵانەی کە لە ئەشکەوتێکی لافاواویدا لە تایلەند گیر بوون، ڕیچارد ستانتۆن، سەرۆکی تیمی نێودەوڵەتی غەواسەکانی ڕزگارکردن، داوای لە ماسک کرد کە ئاسانکاری بۆ دروستکردنی ئۆتۆمبێلەکە بکات وەک پشتگیرییەک، لە ئەگەری خراپتربوونی لافاو،[٦٧] ئەندازیارانی کۆمپانیای سپەیس ئێکس و کۆمپانیای بۆرینگ ژێردەریایی بچووکەکەیان لە بۆری گواستنەوەی ئۆکسجینی شلەی فالکۆن ٩ لە ماوەی ھەشت کاتژمێردا دروست کرد و بە شێوەیەکی شەخسی گەیاندیانە تایلەند بەڵام تا ئەم کاتە ھەشت لە کۆی ١٢ منداڵەکە پێشتر بە بەکارھێنانی ماسکی تەواوی دەموچاو و ئۆکسجین لەژێر بێھۆشکردندا ڕزگارکرابوون: لە ئەنجامدا دەسەڵاتدارانی تایلەند ڕەتیانکردەوە ژێردەریایییەکە بەکاربھێنن.[٦٨]
دامەزراوەکان
دەستکاری.jpg)
بارەگای سەرەکی کۆمپانیای سپەیس ئێکس لە ھاوسۆرنی (کالیفۆرنیا)، کە ھەروەھا وەک کارگەی بەرھەمھێنانی سەرەکی کاردەکات، کۆمپانیاکە توێژینەوە و کارێکی گەورە لە شاری ڕیدمۆند لە واشنتۆن بەڕێوەدەبات، خاوەنی شوێنێکی تاقیکردنەوەیە لە تەکساس و سێ شوێنی ھەڵدانی مووشەک بەڕێوەدەبات لەگەڵ شوێنێکی دیکە کە لە قۆناغی پەرەپێداندایە، ھەروەھا سپەیس ئێکس نووسینگەی ناوچەیی لە تەکساس و ڤێرجینیا و واشنتۆن دی سی بەڕێوەدەبات، لە ئێستادا کۆمپانیای سپەیس ئێکس سێ شوێنی ھەڵدانی خولگەیی بەڕێوەدەبات، لە وێستگەی ھێزی بۆشایی ئاسمانی کیپ کاناڤێرال، بنکەی ھێزی بۆشایی ئاسمانی ڤاندنبێرگ و سەنتەری بۆشایی ئاسمانی کێنێدی، لەگەڵ یەکێکی دیکە لە شوێنی دروستکردن لە نزیک براونزڤیل لە ویلایەتی تەکساس. سپەیس ئێکس ئاماژەی بەوە کردووە کە ئەوان شوێنێکی تایبەت بۆ ھەریەک لە چوار دامەزراوەی خولگەیی دەبینن و بازرگانی ھەڵدانی بەسیان ھەیە بۆ پڕکردنەوەی ھەر پادێک.[٦٩]
بارەگا، کۆنترۆڵی ئەرک، بەرھەمھێنان، و دامەزراوەکانی نۆژەنکردنەوە
دەستکاریبارەگای سەرەکی سپەیس ئێکس دەکەوێتە لۆس ئەنجلۆس لە شاری ھاوسۆرنی (کالیفۆرنیا). ئەم دامەزراوە گەورەیە سێ نھۆمییە، لە سەرەتادا لەلایەن کۆمپانیای نۆرسرۆپەوە بۆ دروستکردنی فۆسێلاجی بۆینگ ٧٤٧ دروست کراوە،[٧٠] شوێنی نووسینگەکانی سپەیس ئێکس و کۆنترۆڵکردنی ئەرک و دامەزراوەی بەرھەمھێنانی فالکۆن ٩ی تێدایە.[٧١]
ئەو ناوچەیە یەکێکە لە گەورەترین چڕبوونەوەی بارەگاکانی کەرتی بۆشایی ئاسمان لە ئەمریکا، دامەزراوەکان یان کۆمپانیاکانی لق لە ئەمریکا، لەوانە کەمپەکانی بینای مانگی دەستکردی سەرەکی بۆینگ و ماکدۆنێل دۆگلاس، دامەزراوەی زە ئایرۆسپەیس، ڕایتێۆن، تاقیگەی جێت پاڵنەرەکانی ناسا، سیستەمی بۆشایی ئاسمانی و فەرماندەیی ھێزی بۆشایی ئاسمانی ئەمریکا لە بنکەی ھێزی ئاسمانی لۆس ئەنجلۆس، ھەروەھا لۆکھید مارتن، بی ئەی سیستەم، نۆرسرۆپ گرومان و ئایکۆم و ھتد، لەگەڵ حەوزێکی گەورەی ئەندازیارانی فڕۆکەوانی و دەرچووانی ئەم دوایییەی ئەندازیاری کۆلێژ.
سپەیس ئێکس پلەیەکی بەرزی یەکخستنی ڕاست بەکاردەھێنێت لە بەرھەمھێنانی موشەک و بزوێنەری موشەکەکانیدا و سپەیس ئێکس بزوێنەری موشەکی تایبەت بەخۆی و مووشەک ھەڵگر، مەکۆی بۆشایی، ئەڤیۆنیکی سەرەکی و ھەموو نەرمەکاڵاکانی لە نێوخۆیی خۆیدا لە دامەزراوەی ھاوسۆنی خۆیان دروست دەکات، ئەمەش بۆ پیشەسازی بۆشایی ئاسمان نائاسایییە.[٧٢]
لە مانگی یەکی ساڵی ٢٠١٥ کۆمپانیای سپەیس ئێکس ڕای گەیاند کە دەچێتە ناو بازرگانی بەرھەمھێنانی مانگی دەستکرد و بازرگانی جیھانی ئینتەرنێتی مانگی دەستکرد. یەکەم دامەزراوەی مانگی دەستکرد بینایەکی نووسینگە بە ڕووبەری ٣٠ ھەزار پێی چوارگۆشە (٢٨٠٠ م٢). لە مانگی یەکی ساڵی ٢٠١٧ەوە، دامەزراوەی دووەم لە شاری ڕێدمۆند بە ڕووبەری ٤٠٬٦٢٥ پێی چوارگۆشە (٣٬٧٧٤٫٢ م٢) دروستکراو و بووەتە تاقیگەیەکی توێژینەوە و پەرەپێدان بۆ مانگە دەستکردەکان.[٧٣] لە تەممووزی ٢٠١٦، کۆمپانیای سپەیس ئێکس شوێنی نووسینگەی دیکەی بە ڕووبەری ٨٠٠٠ پێی چوارگۆشە (٧٤٠ م٢) لە شاری ئیرڤین لە ویلایەتی کالیفۆرنیا دروست کرد بۆ ئەوەی سەرنجی لەسەر پەیوەندییەکانی مانگی دەستکرد بێت.[٧٤]
دامەزراوەی گەشەپێدان و تاقیکردنەوە
دەستکاریکۆمپانیای سپەیس ئێکس دامەزراوەی پەرەپێدان و تاقیکردنەوەی موشەکەکانی لە شاری ماکگریگۆر لە ویلایەتی تەکساس بەڕێوەدەبات. ھەموو بزوێنەرە موشەکییەکانی سپەیس ئێکس لەسەر سەکۆیەکانی تاقیکردنەوەی موشەک تاقی دەکرێنەوە،[٧٥] و تاقیکردنەوەی فڕینی VTVL لە بەرزایی نزم لە فڕۆکەی فالکۆن ٩ گراسشۆپەر لە ساڵانی ٢٠١٢–٢٠١٣ لە مەکگریگۆر ئەنجامدرا.[٧٦] تاقیکردنەوەی نموونە زۆر گەورەکانی ستار شیپ لە بنکەی ئەستێرەکانی سپەیس ئێکس لە نزیک براونسڤیل، تەکساس ئەنجام دەدرێت.
کۆمپانیاکە دامەزراوەکانی مەکگریگۆری لە کۆمپانیای بیڵ ئایرۆسپەیس کڕیوە، لەوێ گەورەترین سەکۆی تاقیکردنەوەی بۆ تاقیکردنەوەی بزوێنەری فالکۆن ٩ داناوە. کۆمپانیای سپەیس ئێکس لە دوای کڕینییەوە کۆمەڵێک پێشکەوتنی لە دامەزراوەکەدا کردووە و ھەروەھا بە کڕینی چەند پارچە زەوییەکی کشتوکاڵی تەنیشت یەکتر ڕووبەرەکەی درێژکردووەتەوە. تا مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢، دامەزراوەی مەکگریگۆر حەوت سەکۆی تاقیکردنەوەی ھەبوو کە «١٨ کاتژمێر لە ڕۆژێکدا، شەش ڕۆژ لە ھەفتەیەکدا» کاردەکەن.[٧٧]
گرێبەستەکان
دەستکاری.jpg)
لە ساڵی ٢٠٠٦، سپەیس ئێکس گرێبەستێکی قۆناغی یەکەمی خزمەتگوزاری گواستنەوەی بازرگانی خولگەیی ناسا (COTS)ی بەدەستھێنا بۆ نیشاندانی گەیاندنی بار بۆ وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی، لەگەڵ بژاردەیەکی گرێبەستی ئەگەری بۆ گواستنەوەی تیمی فڕۆکەوانی.[٧٨] ھەروەھا لە ساڵی ٢٠٠٥ کۆمپانیای سپەیس ئێکس ڕای گەیاند کە گرێبەستی گەیاندنی بڕی نادیار (IDIQ)ی پێبەخشراوە، کە ڕێگەی بە ھێزی ئاسمانی ئەمریکا داوە تا ١٠٠ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی مووشەکی ھەڵدانی لە کۆمپانیاکە بکڕێت،[٧٩] دوای سێ ساڵ ناسا ڕای گەیاند کە گرێبەستێکی (IDIQ Launch Services)ی بەخشیوە بە سپەیس ئێکس بە بڕی یەک ملیار دۆلاری ئەمریکی ئەمەش بەپێی ژمارەی ئەو ئەرکانەی کە بەخشراون، لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ کۆمپانیای سپەیس ئێکس دوو گرێبەستی ھەڵدانی لەگەڵ وەزارەتی بەرگری ئەمریکا (DoD) ڕاگەیاند[٨٠] ، سەنتەری بۆشایی ئاسمان و سیستەمی مووشەکی ھێزی ئاسمانی ئەمریکا دوو ئەرکی لە پلەی EELV بەخشییە سپەیس ئێکس: ھەریەک لە ئەرکی ڕوانگەی کەشوھەوای قووڵی بۆشایی ئاسمان (DSCOVR) و بەرنامەی تاقیکردنەوەی بۆشایی ئاسمان 2 (STP-2). DSCOVR لە ساڵی ٢٠١٥ لەسەر مووشەکی ھەڵدانی فالکۆن ٩ ھەڵدرا، لەکاتێکدا STP-٢ لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٩ لەسەر مووشەکێکی جۆری فاڵکۆن ھێڤی ناردرا، لە نیسانی ٢٠١٦ ھێزی ئاسمانی ئەمریکا یەکەم ھەڵدانی ئاسایشی نیشتمانی لەم جۆرەی بەخشییە سپەیس ئێکس بۆ ھەڵدانی دووەم مانگی دەستکردی تایبەت بە (GPS) بە بڕی ٨٢٫٧ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی، ئەمەش نزیکەی لە ٤٠٪ کەمتر بوو لە تێچووی خەمڵێنراو بۆ ئەرکە ھاوشێوەکانی پێشوو، لە مانگی ئازاری ٢٠١٨، کۆمپانیای سپەیس ئێکس گرێبەستێکی دیکەی بە بڕی ٢٩٠ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی لە ھێزی ئاسمانی ئەمریکا دەستەبەر کرد بۆ ناردنی سێ مانگی دەستکردی دیکەی تایبەت بە (GPS)، ھەروەھا سپەیس ئێکس مانگی دەستکردی سەربازی تایبەتمەند بۆ دەزگای گەشەپێدانی بۆشایی ئاسمان دیزاین دەکات و ھەڵیدەداتە ئاسمان وەک بەشێک لە سیستەمێکی نوێی بەرگری مووشەکی لە خولگەی نزمدا، ئەم ئەستێرەبۆشایییە تواناکان دەدات بە ئەمریکا لۆ ھەستکردن و ئامانجکردن و ئەگەری ڕێگریکردن لە مووشەکی ئەتۆمی و چەکی ھایپەرسۆنیک کە لە ھەر شوێنێکی زەوییەوە ھەڵدەدرێن، ھەردوو چین و ڕووسیا نیگەرانییان بۆ نەتەوە یەکگرتووەکان ھێنا سەبارەت بەو بەرنامەیە و ڕێکخراوە جیاوازەکان ھۆشداری دەدەن لەوەی کە دەتوانێت ببێتە ھۆی ناسەقامگیری و پێشبڕکێی چەکداری لە بۆشایی ئاسماندا دەستپێبکات، جگە لەوەش سپەیس ئێکس ٤٠٪ی پێداویستییەکانی سوپای ئەمریکا بۆ ھەڵدانی مانگە دەستکردەکان لەم ماوەیەدا جێبەجێ دەکات.[٨١][٨٢]
دەستپێکردنی کێبڕکێی بازاڕ و فشاری نرخ
دەستکاریکەمی نرخی ھەڵدانی سپەیس ئێکس بە تایبەت بۆ مانگە دەستکردەکانی پەیوەندی کە دەفڕن بۆ خولگەی گواستنەوەی جیۆستایشناڵ (GTO)، بووەتە ھۆی فشاری بازاڕ لەسەر ڕکابەرەکانی بۆ دابەزاندنی نرخەکانی خۆیان،[٨٣] پێش ساڵی ٢٠١٣، بازاڕی ھەڵدانی کۆمسات کە بە ئاشکرا کێبڕکێی لەسەر دەکرا لەلایەن ئاریانسپەیس (فڕینی فڕۆکەی ئاریان ٥) و خزمەتگوزارییەکانی ھەڵدانی نێودەوڵەتی (فڕینی پرۆتۆن) زاڵ بوو بە نرخی بڵاوکراوەی ٥٦٫٥ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی بۆ ھەر ھەڵدانێک لۆ خولگەی زەوی نزم،[٨٤] موشەکەکانی فالکۆن ٩ ھەرزانترین بوون لە پیشەسازییەکەدا، بەڕێوەبەرانی مانگی دەستکردی ئەوروپی پاڵ بە دەزگای ESA دەنێن بۆ کەمکردنەوەی نرخی ھەڵدانی فڕۆکەی ئاریان ٥ و موشەکەکانی داھاتووی ئاریان ٦ لە ئەنجامی کێبڕکێی کۆمپانیای سپەیس ئێکس.[٨٥]
کاروباری کۆمپانیا
دەستکاریدەستەی بەڕێوەبەرایەتی
دەستکاری| بۆردی پەیوەندی | ناو | ناونیشانەکان |
|---|---|---|
| ٢٠٠٢ | ئیلۆن مەسک | دامەزرێنەر و سەرۆک و بەڕێوەبەری جێبەجێکار و بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای سپەیس ئێکس بەڕێوەبەری جێبەجێکار، تەلارسازێکی بەرھەم، و سەرۆکی پێشووی کۆمپانیای تێسلا سەرۆکی پێشووی کۆمپانیای سۆلار سیتی |
| ٢٠٠٢ | کیمبال مەسک | ئەندامی دەستەی کارگێڕی تێسلا |
| ٢٠٠٩ | گوین شۆتوێڵ | سەرۆک و بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای سپەیس ئێکس |
| ٢٠٠٩ | لوک نۆسیک | ھاوبەشی دامەزرێنەری کۆمپانیای پەیپاڵ |
| ٢٠٠٩ | ستیڤ یورڤێتسۆن | ھاوبەشی دامەزرێنەری سندوقی فیوچەر ڤێنچەرز |
| ٢٠١٠ | ئەنتۆنیۆ گراسیاس | بەڕێوەبەری جێبەجێکار و سەرۆکی لیژنەی وەبەرھێنان لە کۆمپانیای ڤالۆر ئیکویتی پارتنەرز |
| ٢٠١٥ | دۆناڵد ھاریسۆن | سەرۆکی ھاوبەشی جیھانی و پەرەپێدانی کۆمپانیاکان، گووگڵ |
گۆڕینی سەرکردایەتییەکان
دەستکاریلە تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ کۆمپانیاکە ڕای گەیاند سی ئۆئۆ (گوین شۆتوێڵ) و مارک جونکۆسا جێگری سەرۆک سەرپەرشتی ستاربەیس دەکەن کە دامەزراوەی ھەڵدانە مووشەکییەکانە لە ویلایەتی تێکساس، لەگەڵ ئۆمێد ئەفشار کە لەو کاتەدا سەرپەرشتی کارەکانی تێسلایان دەکرد لە تێکساس، ھەروەھا شیامال پاتەل کە بەڕێوەبەری باڵای کارەکانی ئەو شوێنە بوو دەگۆڕدرێت بۆ ھەمان شوێنی خۆی لە کیپ کانیڤیرال. کەناڵی (CNBC) ڕاپۆرتی دا کە ئەم ھەنگاوە جێبەجێکارانە «ھەستی بەپەلەیی لەناو کۆمپانیاکەدا نیشان دەدەن بۆ ئەوەی کەشتیی ستارشیپ زووتر بفڕێنن.»[٨٦][٨٧][٨٨]
کولتوری شوێنی کار
دەستکاریبەپێی وتەی لۆری گارڤەر، جێگری پێشووی بەڕێوەبەری ناسا، کۆمپانیاکە بە گشتی خاوەنی چاندی کارمەندی پیاوانە، ھاوشێوەی پیشەسازی فڕینی بۆشایی ئاسمان بەگشتی. لە کانوونی دووەمی ٢٠٢١، بانگەوازی ئازاردانی سێکسی لە شوێنی کار لەلایەن پێنج کارمەندی پێشووی سپەیس ئێکسەوە بڵاوکرایەوە، لە ستاژەوە[ئ] تا ئەندازیاری تەواو.[٨٩] کارمەندانی پێشوو بانگەوازیان کردووە کە پێشکەوتنی نەخوازراو و کارلێکی نائارامیان بەسەر ھاتووە.[٩٠] سەرەڕای ئەوەش، ئەکاونتەکان بانگەوازی چاندی ئازاردانی سێکسییان لەخۆگرتبوو کە لە کۆمپانیاکەدا ھەبووە و یەکێک کە سکاڵاکان کە ئاراستەی کارگێڕان، بەڕێوەبەران و ئەفسەرانی سەرچاوە مرۆیییەکان کرابوون تاڕادەیەکی زۆر بێ چارەسەر بوون.[٩١]
لە مانگی ئایاری ٢٠٢٢، وتارێکی بزنس ئینسایدەر بانگەوازی کرد کە ماسک لە ساڵی ٢٠١٦دا لە فڕۆکەیەکی تایبەتدا لەگەڵ کارمەندێکی فڕینی سپەیس ئێکسدا ھەڵسوکەوتی نادروستی سێکسی کردووە بە ئاماژەدان بە ھاوڕێیەکی نادیار لە فڕۆکەوانی فڕۆکەکە.[٩٢] لە وەڵامدا ھەندێک لە کارمەندان ھاوکاریان کرد لە نامەیەکی کراوەدا کە «ڕەفتارە زیانبەخشەکانی ئیلۆن لە تویتەر»یان ئیدانە کرد.[٩٣] ھەروەھا داوا لە کۆمپانیاکە دەکات سیاسەتی "بێ کەر[ا] و "لێبوردەیی سفر"ی[ب] سپەیس ئێکس بە ڕوونی پێناسە بکات، کە بە وتەی خۆی لە کارمەندێکەوە بۆ کارمەندێکی دیکە بە شێوەیەکی نایەکسان جێبەجێ دەکرێت. ڕۆژی دواتر، گوین شۆتوێڵ ڕای گەیاند کە ئەو کارمەندانەی کە پەیوەندییان بە نامەکەوە ھەبووە، لە کارەکانیان دوورخراونەتەوە و ئیدیعای کرد کە ڕاپرسییە بێ سپۆنسەر و نەخوازراوەکان لە ڕۆژی کارکردندا بۆ کارمەندان دەنێردرێت و ھەندێکیان ھەستیان بە فشار کردووە بۆ واژووکردنی نامەکە.[٩٤]
ھەروەھا کۆمپانیاکە بە خاوەنی چاندی کارکردن وەسف کراوە کە پاڵ بە کارمەندەکانەوە دەنێت بۆ کارکردنی لە ڕادەبەدەر.[٩٥] بەپێی یاداشتێکی کۆمپانیای بلو ئۆریجین، کە کۆمپانیایەکی ڕکابەری فڕۆکەوانییە،[٩٦][٩٧][٩٨] سپەیس ئێکس چاوەڕوانی کاتژمێرەکانی کارکردنی زۆر درێژ و کارکردن لە کارمەندەکانی لە کۆتایی ھەفتە و بەکارھێنانی سنووردارکردنی پشووەکانی دەکا.
تێبینییەکان
دەستکاری- ^ خوێندکارێک، یان کەسێک کە بەم دوایییە خوێندنی تەواو کردووە، کە بۆ ماوەیەکی کورت لە کۆمپانیایەک یان ڕێکخراوێک کاردەکات، ھەندێکجار بەبێ ئەوەی مووچەی پێبدرێت، بۆ ئەوەی ئەزموونی جۆرێکی دیاریکراوی کار بەدەستبھێنێت: دوای تەواوکردنی خوێندن، پلانم ھەیە وەک… ستاژێک لە دەزگایەکی ڕیکلام کار بکەم.
- ^ وشەی asshole (بە ئینگلیزی ئەمریکای باکوور)یان arsehole (لە ھەموو جۆرە سەرەکییەکانی تری زمانی ئینگلیزیدا)، قسەیەکی چەوتە کە بۆ وەسفکردنی کۆم بەکاردێت، و زۆرجار بە شێوەیەکی سووکایەتیپێکردن (وەک جۆرێک لە synecdoche) بۆ ئاماژەکردن بە مرۆڤەکان بەکاردێت.
- ^ سیاسەتی لێبوردەیی سفر ئەو سیاسەتەیە کە سزایەک بۆ ھەر پێشێلکارییەکی یاسایەکی دیاریکراو دەسەپێنێت. سیاسەتی لێبوردەیی سفر ڕێگری دەکات لەوەی کەسانێک لە پۆستە دەسەڵاتدارەکاندا ئیختیاریان بەکارھێناوە یان سزاکان بگۆڕن بۆ ئەوەی لەگەڵ بارودۆخی کەسیدا بگونجێت.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «سەرچاوە لە ماڵپەری فەرمی».
- ^ «ناوەندی داتای زانیاری گەڕانە جیھانییەکان».
- ^ «ئیلۆن ماسک کێیە، و چی وای لێکرد گەورە بێت؟ ھەواڵی ئابووری و دارایی لە ڕوانگەی ئەڵمانیاوە».
- ^ «گوین شۆتوێڵ: پڕۆفایلی جێبەجێکار و ژیاننامە».
- ^ «"ڕوانگەیەکی دەگمەن لە دارایییەکانی سپەیس ئێکسی نھێنی ئیلۆن ماسک"».
- ^ «ئیلۆن مەسک: پلانی ھەیە مرۆڤ بگەیەنێتە ھەسارەی سۆر (مەریخ)». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٢ی ئازاری ٢٠١٨.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ئیلۆن مەسک: دەست بە پڕۆژەی ناردنی مرۆڤ دەکات لۆ سەر ھەسارەی بارام (مەریخ) بە ھۆکاری ئەوەی ناسا زپر گرنگی بەو پڕۆژەیە نادا». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١ی نیسانی ٢٠١٩.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «سەرکەوتنی دراگۆن و گەیشتنی بە وێستگەی بۆشایی نێونەتەوەیی». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٤ی ئازاری ٢٠١٩.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «سپەیس ئێکس بە سپەیس ئێکس فاڵکۆن٩ توانی "CRS-6 Dragon" بنێرێتە وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١١ی ئایاری ٢٠١٥.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ LaRocco، Michael Sheetz, Lori Ann (١٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣). «SpaceX valuation climbs to $180 billion». CNBC (بە ئینگلیزی). لە ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە فرەکان: authors list (بەستەر) - ^ Krietzberg، Ian (١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣). «One of Tesla Chief Elon Musk's other ventures is now worth $180 billion». TheStreet (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ «ئایا سپەیس ئێکس ھاوکێشەی مووشەکی دەگۆڕێت». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٣ی شوباتی ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «خەونی بۆشایی ئیلۆن مەسک لە بەرامبەردا کۆمپانیای تێسلا دەکوژێت». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١١ی شوباتی ٢٠١٨.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «چۆن ستیڤ جۆرڤێتسۆن ئیلۆن مەسک دەپارێزێت». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٤ی ئابی ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ئیلۆن مەسک ڕوونیدەکاتەوە کە بۆچی سپەیس ئێکس بەس ئەرک بە ئەمریکییەکان دەدات». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٣ی نیسانی ٢٠١٩.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «گوورزێک بەناو چالاکی و ناردنەکانی کۆمپانیای سپەیس ئێکس لە ٢٠١٠ ھەتا ٢٠١٦». لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی شوباتی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «توانای و شوێنی ئەمریکا لە ناو پیشەسازی ناردنی بۆشایی لە جیھاندا». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ڕوونکردنەوەی تیم ھیوز جێگری یەکەمی سەرۆک لۆ کارە بازرگانییە جیھانییەکان و کاروباری حکومی لە سپەیس ئێکس» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «سپەیس ئێکس دوو کەشتیوانی ناردە وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی بە سەرکەوتووی لە خاکی ئەمریکاوە کە لە ساڵی ٢٠١١ەوە ئەو کارە ئەنجام نەدرابوو». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٠ی ئابی ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ناسا و سپەیس ئێکس دوو کەشتیوانیان ناردە وێستگەی بۆشایی لۆ یەکەمجار لە ساڵی ٢٠١١ەوە بەپێی ڕێکەوتنی نێوانیان». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣١ی ئایاری ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «شوێنی ناردن و چەندین پرسیار دەربارەی ناردنی کەشتیوانان لۆ وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «سپەیس ئێکس یەکەمین تاقمی ناردە وێستگەی بۆشایی، چۆن کاریگەری کۆرۆنا کەمدەکاتەوە». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «پارێزبەندی تەندروستی یارمەتی کەشتیوانان دەدات لە خۆ بە دوورگرتن لە نەخۆشی». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «کۆمپانیای تەکنەلۆژیایی بۆشایی». لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی حوزەیرانی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «دژایەتی ھەموو ئەگەرەکان-ئیلۆن مەسک "ڤیدیۆی ھاندان"». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١١ی حوزەیرانی ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «"ئیلۆن ماسک گرەو لەسەر بەختی خۆی دەکات لەسەر ئەرکێک لە دەرەوەی خولگەی زەوی"».
- ^ «شوێنی ھەڵدانی کیپ دەتوانێت میوانداری بەلەمی نوێی موشەکی بازرگانی بکات».
- ^ «"کیستلەر لە لێواری کۆتاییدایە دوای ئەوەی وەبەرھێنەری سەرەکی پشتگیرییەکانی کشاندەوە"».
- ^ «"پێدەچێت ئەمەش ھۆکارێک بێت بۆ ئەوەی کۆمپانیای بلو ئۆریجین بەردەوام ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بە خەڵاتی ناسا بۆ نیشتنەوەی لەسەر مانگ"».
- ^ «"فالکۆن ١ دەگاتە بۆشایی بەڵام کۆنترۆڵی لەدەست دەدات و لە کاتی دووبارە چوونە ژوورەوەدا لەناو دەچێت"». لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠٠٧ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «"ئیلۆن ماسک، پیاوی پشت تێسلا، پەیپاڵ، لەگەڵ جەماوەرێکی پڕ لە خەڵک لە سی ئێس یو بی قسە دەکات"».
- ^ «"بۆشایی ئێکس، لە سەرەتایەکی تردا، ٦ ملیۆن دۆلار لوت کۆن لە دووبارە بەکارھێنانەوەی فالکۆن ۹ دەگەڕێنێتەوە"». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣١ی ئازاری ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ستارھۆپەر سەرکەوتوانە یەکەم جار بۆکا چیکا ھۆپ ئەنجام دەدات». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «فیزیای کێوی میتانی ئێلۆن ماسکی سوپەر مووشەک». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٢ی شوباتی ٢٠٢١.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ناردن لەلایەن سپەیس ئێکس». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣٠ی ئایاری ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «"یەکەم ئەژدیھای تیمی سپەیس ئێکس لەگەڵ کەشتی ئاسمانەوانەکان لە وێستگەی بۆشایی ئاسمان لە شوێنی مێژوویی رەندێزڤۆس"». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «"سپەیس ئێکس ژمارەی تۆمارکراوی کەشتی ئاسمانی لە بەرنامەی کەشتیی ئاسمانیی گەردوونیدا دەست پێ دەکات». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٨ی شوباتی ٢٠٢١.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «سپەیس ئێکس لە تویتەر:ھەواڵی نوێی نا ئاسایی لەو بەیانییە». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «١٥ ڕووداوی گەورە کە لە بواری بۆشایی لە ساڵی ٢٠١٦دا ڕوویدا». لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «سپەیس ئێکس بڕیار دەداتە کڕیارەکەی کە دووبارە مانگە دەستکردەکەی بۆ بنیادبنێتەوە کە لەو دوایییە تەقییەوە». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٦ی شوباتی ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ئیلۆن ماسک: تەقینەوەی ھەڵدانەکە قورسترین و ئاڵۆزترین شکستە لە 14 ساڵی کۆمپانیا سپەیس ئێکس». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٦ی شوباتی ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ئیلۆن مەسک ڕای گەیاند سپەیس ئێکس لە کۆتاییدا دەزانێت کە چی بووە ھۆی شکستی کۆتایەمین مووشەکی». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٩ی شوباتی ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «سپەیس ئێکس ٢٠ ملیۆن دۆلاری وەبەرھێنانی ئەمریکی لە سندوقی دامەزرێنەر وەردەگرێت». لە ڕەسەنەکە لە ٦ی ئابی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «چۆن ئێلۆن ماسک دووجار بوو بە ملیاردێر، فۆربسی ئەمریکی». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٦ی ئازاری ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «نیسانی ٢٠١٢ ئێلۆن مەسک: بۆچی بۆشایی ئێکس شتی دروستی ھەیە بۆ بردنەوەی پێشبڕکێی بۆشایی!». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «سپەیس ئێکس بەنیازە بەھای بەرز بکاتەوە بە نزیکەی ٢٥٠ ملیۆن دۆلار، کۆمپانیای بۆشایی ئاسمانی ئیلۆن مەسک بە ٣٦ ملیار دۆلار بەرز دەکاتەوە». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٩ی ئایاری ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «نرخی بۆشایی ئێکس بەرزدەبێتەوە بۆ 33.3 بلیۆن دۆلار کاتێک وەبەرھێنەران سەیری ھەلی سەتەلایت دەکەن». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١١ی حوزەیرانی ٢٠١٩.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «سپەیس ئێکس بەرزکردنەوەی زیاتر لە ٣٠٠ ملیۆن دۆلار وەک سندوقی تەکنەلۆجیای نوێی مامۆستایانی ئۆنتاریۆ یەکەم وەبەرھێنان دەکات». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٩.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ئیلۆن مەسک: ١٫٩ بلیۆن دۆلار لە پارەدان کۆدەکاتەوە». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٠ی ئابی ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «سپەس ئێکس ئێستا ٤٦ ملیار دۆلارە». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٠ی ئابی ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «پێڕاگوێز مەکینەیەکی گەڕۆکە بەکاردێت بۆ گواستنەوەی بار یاخوود مرۆڤ (سەیارە، شەمەندەفەر، فڕۆکە، مووشەک دەکەونە قالبی پێڕاگوێزەوە».
- ^ «ئ"تێڕوانینێکی گشتی بۆ فالکۆن ٩". سپەیس ئێکس. ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە لە ئەسڵی لە ١٠ شوباتی ٢٠٠٧. لە ١ ئازار ٢٠١٧ وەرگیراوە». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٠ی شوباتی ٢٠٠٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ناسا – سپەیس ئێکس بە سەرکەوتوویی فالکۆن ١ دەخاتە سەر خولگە». لە ڕەسەنەکە لە ٣ی ئەیلوولی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «فالکۆن ٩ و فالکۆنی قوڕس، ئەرشیف کرایە لە ئەسڵییەوە لە ٢١ی تەممووزی ٢٠٢٠. وەرگیراوە لە ٣ی شوباتی ٢٠٢١. دیزاینی v1.2 بەردەوام بە تێپەڕبوونی کات باشتر دەکرا، ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی وەشانی لاوەکی جیاواز یان "بلۆک". دیزاینی سەرەتایی، فڕین لە گەشتی یەکەمدا بەم شێوەیە بە بلۆکی ١ ناودەبرا. دیزاینی کۆتایی کە تا ڕادەیەکی زۆر لە ساڵی ٢٠١٨ەوە بە جێگیری ماوەتەوە لە جۆری بلۆکی ٥ە».[بەستەری مردوو]
- ^ «فاڵکۆنی قوڕسی سپەیس ئێکس». لە ڕەسەنەکە لە ٦ی نیسانی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «ناوەندی سیستەمی بۆشایی ئاسمان و مووشەکی ھێزی ئاسمانی بڕوانامە بە سپەیس ئێکس دەدات لۆ ئەرکەکانی بۆشایی ئاسمانی ئاسایشی نیشتمانی».
- ^ «ھێزی ئاسمانی بڕوانامەی بە فاڵکۆنی قوڕس داوە بۆ ھەڵدانی ئاسایشی نیشتمانی بەڵام کاری زیاتر پێویست بوو بۆ جێبەجێکردنی خولگە پێویستەکان».
- ^ «چالاکییەکی سەرکەوتوو: سپەیس ئێکس دراگۆن توانی یەکەمین کەشتی ئاسمانی بنێرتە سەرێی زەوی». ٥ی نیسانی ٢٠٢٠. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٥ی نیسانی ٢٠٢٠. لە ٥ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
{{cite web}}: پارامەتری نەناسراوی|ڕێکەوتی ئەرشیف=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «پیتەر بی دی سێڵدینگ لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥. "سپەیس ئێکس ٤٤٢٥ مانگی دەستکردی فراوانبەند لە سیاتڵ دروست دەکات". سپەیس نیووز».
- ^ «"فالکۆن ٩ یەکەم ئەرکی ستارلینکی دەستپێکرد – قورسترین ھەڵدانی باری سوودبەخش لەلایەن سپەیس ئێکسەوە تا ئێستا"».
- ^ «. "بەپێی ئیمەیڵەوە، سپەیس ئێکس نرخی خزمەتگوزاری ئینتەرنێتی مانگی دەستکردی ستارلینک بە ٩٩ دۆلار بۆ مانگێک دادەنێت" سی ئێن بی سی».
- ^ «سپەیس ئێکس داواکاری پێشوەختەی ئینتەرنێتی مانگی دەستکردی ستارلینک دەکاتەوە بۆ خەڵک».
- ^ «"سپەیس ئێکس تێچووی مانگانەی ئینتەرنێتی ستارلینک ئاشکرا دەکات».
- ^ «"ئێستا ستارلینک زیاتر لە ١،٠٠٠،٠٠٠ بەشداربووی چالاکانەی ھەیە" ھەواڵەکە لە ڕێگایی تویتەرەوە».
- ^ «"سپەیس ئێکسی ئیلۆن ماسک پلانی ھەیە پێشبڕکێی پۆدی ھایپەرلۆپ لە بنکەی سەرەکی کالیفۆرنیا لە ساڵی ٢٠١٦دا ئەنجام بدات"».
- ^ «ئیلۆن ماسک ٤٠٠٠ کرێکاری سپەیس ئێکسی وەرگرت بۆ ئەوەی بەشداری توێژینەوەیەکی کۆڤید-١٩ بکەن».
- ^ «. "حاکمی پێشووی پارێزگای تایلەند بە شێوەیەکی نادروست بە سەرۆکی ڕزگارکردن" وەسف کراوە و شارەزای بابەتەکە نییە».
- ^ «"بەرپرسێکی تایلەندی: ژێردەریایییەکەی ئیلۆن ماسک بۆ ئەم ئەرکە پراکتیکی نییە"».
- ^ «"لەناوەوەی سپەیس ئێکس: ئێمە سەردانی بارەگای سەرەکی کۆمپانیاکە لە کالیفۆرنیا دەکەین – سلاید."».
- ^ «مایکل بێلفیۆر (٢٠ی ژانویەی ٢٠١٢). "لەناوەوەی سپەیس ئێکس: سەردانی بارەگای سەرەکی کۆمپانیاکە دەکەین لە کالیفۆرنیا – سلایدی ٣". میکانیکی باو. ئەرشیڤ کراوە لە ئەسڵی لە ٦ ئازاری ٢٠١٧. بەدواداچوون بۆ ١ ئازاری ٢٠١٧».
- ^ «بێرگەر، ئێریک (٢٦ی تەممووزی ٢٠١٩). "پڕۆتۆتایپی کەشتی ستارشیپی کۆمپانیای سپەیس ئێکس بۆ یەکەمجار گەشتی دەستپێکرد". ئارس تەکنیکا». ٤ ئابی ٢٠١٩. لە ١٦ ئازاری ٢٠٢٠١ ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=و|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ «ئەندرۆ چایکین (کانوونی دووەمی ٢٠١٢). "ئایا سپەیس ئێکس ھاوکێشەی موشەک دەگۆڕێت؟"». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٣ی شوباتی ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «"سپەیس ئێکس تاقیگەیەکی نوێی گەورەی زیاد دەکات بۆ کارەکانی پەرەپێدانی مانگی دەستکرد لە ناوچەی سیاتڵ"». ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧.
- ^ «"نیشتنەوەی سپەیس ئێکس لە ئۆرنج کاونتی"». ٨ی تەممووزی ٢٠١٦.
- ^ «"ئیمپراتۆرییەتی تەکساسی ئیلۆن"».
- ^ «"تاقیکردنەوەی Starhopper aces، ئەمساڵ گەشتی نموونەیی تەواو دادەنێت"». ٢٨ی ئابی ٢٠١٩.
- ^ «"لە ناو دامەزراوەی تاقیکردنەوەی موشەکەکانی تەکساس لە کۆمپانیای سپەیس ئێکس"». ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢.
- ^ «دێنیس ستۆن، "رێبازی ناسا بۆ بازرگانی. "ھەڵسەنگاندنێک بۆ باشترکردنی تێچوون لە پرۆگرامی COTS/CRSی ناسا و کاریگەرییەکانی بۆ ئەرکەکانی داھاتووی ناسا"گواستنەوەی بار و تیم"».
- ^ «سپەیس ئێکس گرێبەستی ١٠٠ ملیۆن دۆلاری لە ھێزی ئاسمانی ئەمریکا وەرگرت». لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «"ناسا گرێبەستی دەستپێکردنی خزمەتگوزارییەکان بە کۆمپانیای سپەیس ئێکس خەڵات دەکات."». لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی ئازاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «"بۆچی سێیەم ھەڵدانی موشەکی فالکۆن ھێڤی سپەیس ئێکس زۆرترین گرەوەکانی ھەیە تا ئێستا"».
- ^ «سەرچاوە لە ماڵپەری فەرمی».
- ^ «"ئایا سپەیس ئێکس ھاوکێشەی موشەک دەگۆڕێت؟». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٣ی شوباتی ٢٠١٧.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «"سپەیس ئێکس مانگی دەستکردی تەلەڤیزیۆنی بازرگانی SES بۆ ئاسیا دەخاتە بازاڕەوە"».
- ^ «"ڕۆکیتەرەکە."».
- ^ «شیتز، مایکل لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢. "سپەیس ئێکس سەرکردایەتی کەشتی ستارشیپ لە تەکساس دەھەژێنێت، لەکاتێکدا پاڵنانی بۆ بەربەستی داھاتووی موشەکەکە چڕتر دەبێتەوە". سی ئێن بی سی».
- ^ «"گوین شۆتوێڵ لە کۆمپانیای سپەیس ئێکس دەست بەسەر ئەرکی مەریخی ستاربەیس دەگرێت"».
- ^ «"ئەفشاری فەرمی تێسلا لە سپەیس ئێکس لە ڕۆڵی کەشتی ئەستێرەیی نوێدا دەردەکەوێت"».
- ^ «"کرێکارانی پێشووی سپەیس ئێکس دەڵێن کۆمپانیاکە چاندی ئازاردانی سێکسی ھەیە"».
- ^ «ڕۆلێت، جۆی لە ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١. "ستاژەکانی پێشوو دەڵێن سپەیس ئێکس چاوپۆشی لە ئازاردانی سێکسی کردووە". ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «گروش، لۆرن لە ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١. "پێنج کارمەندی پێشووی کۆمپانیای سپەیس ئێکس باس لە ھەراسانکردن دەکەن لە کۆمپانیاکەدا"».
- ^ «مەک ھیو، ڕیچ لە ١٩ی ئایاری ٢٠٢٢. بەڵگەنامەکان دەری دەخەن "کارمەندێکی فڕۆکەوانی سپەیس ئێکس ڕایگەیاندووە، [[ئیلۆن مەسک]] خۆی ئاشکرا کردووە و پێشنیاری سێکسی بۆ کردووە. کۆمپانیاکە ٢٥٠ ھەزار دۆلاری داوە بۆ بێدەنگییەکەی"».
{{cite web}}: URL–wikilink conflict (یارمەتی) - ^ «"کارمەندانی سپەیس ئێکس نامەیەکی کراوە بۆ بەڕێوەبەرانی کۆمپانیاکە داڕشتووە کە ڕەفتارەکانی ئیلۆن ماسکیان ئیدانە کردووە"».
- ^ «. "ڕاپۆرتەکان: کۆمپانیای سپەیس ئێکس ئەو کارمەندانەی لە کارەکانیان دوورخستەوە کە بە نامەیەکی کراوە ڕەخنەیان لە ئیلۆن ماسک گرتبوو"».
- ^ «"بیرۆکەکانی بلو ئۆریجین بۆ تەقلیدکردنی سپەیس ئێکس زۆر دڕندانە دەنگ دەدەن بۆ کارمەندان"».
- ^ «"بلو ئۆریجین vs. سپەیس ئێکس – کامیان بردنەوەی پێشبڕکێی بۆشایی ئاسمانە؟"».
- ^ «"سپەیس ئێکس لەگەڵ. بلو ئۆریجین لەگەڵ. ڤێرجن گالاکتیک: جیاوازیان چییە؟"».
- ^ «شێپەردسۆن، دەیڤد لە ١٦ی ئابی ٢٠٢١. "بلو ئۆریجین سکاڵا لەسەر حکومەتی ئەمریکا تۆمار دەکات لەسەر گرێبەستی سپەیس ئێکس بۆ نیشتنەوەی مانگ". ڕۆیتەرز».
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە سپەیس ئێکس تێدایە. |
