دەروازە:مۆسیقای کوردی
دەروازەی مۆسیقای کوردی وتاری ھەڵبژێردراو محەممەد ماملێ (لەدایکبوون ١٩٢٥ - کۆچی دوایی ١٩٩٩) ھونەرمەندی گۆرانیبێژ و مەقامبێژی کوردی، خەڵکی مەھابادە. ماملێ لە ساڵی ١٩٢٥ز بەرامبەر بە ١٣٠٤ی ھەتاوی لە یەکێک لە گەڕەکەکانی شاری مەھاباد بە ناوی (خڕێ) لەدایکبووە. ماملێ ناوی محەممەد کوڕی سەعید کوڕی عەلییە. خوێندنی سەرەتایی لە قوتابخانەی پەھلەوی و سەعادەت لە مەھاباد تەواو کردووە. نازناوی ماملێ لە باپیرییەوە بۆی ماوەتەوە، وەک خۆی باسی دەکات کە باوکی نەخوێندەوار بووە و کاتێک سەرژمێری گشتی ھاتووە بۆ نووسینی لێی پرسیوە ناوی خۆت و باوکت چییە ئەویش ووتویەتی سەعید مام عەلی، ئەوانیش نووسیویانە سەعید ماملی چونکە زمانی فارسی پیتی (ع) لە قسەکردندا بەکار ناھێنن ئیتر خەڵک لەوە بەولاوە ھەر دەڵێن ماملێ. محەممەد ماملێ پیاوێکی لەسەرخۆ و ھێمن و لێبووردە بووە و زۆر بە وەفا بووە بەرامبەر خزم و دۆست و ناسیاوەکانی. ماملێ سێ ژنی ھێناوە. دوا ھاوسەری کە تا ئێستا لە ژیاندا ماوە ناوی ئامینە خانە. ھەروەھا حەوت کوڕ و دوو کچی ھەیە. ئەمەش ناوی ھەندێکیانە (عەزیز کە بە خانە ناسراوە، خەسرەو، چالاک، وریا، نەجات، شەونم، خوبی) ماملێ خۆی دەڵێت کە ئەوەندە ئاشنای گۆرانییەکانی ڕەفیق چالاک بووم بە خۆشی ئەوەوە کوڕێکم ناونا چالاک. ماملێ چوار برای ھەیە ناویان (حەسەن، حوسەین، موتتەلیب و جەعفەر)ە وە خوشکێکی ھەیە ناوی تووبایە. بنەماڵەی ماملێ ھەموویان لە سەرەتاوە تا ئێستا دەنگێکی پڕ جۆش و خرۆش و زوڵاڵیان ھەبووە. ھەر ئەم بۆمانەوەشە بۆتە ھۆی ئەوەی ھانی ئەم ھونەرمەندە بدات ھەر لە منداڵییەوە ھونەر بکاتە ھاوڕێی خۆی و ببێت بە یەکێک لە شۆڕەسوارانی ھونەری کوردی. یەکەم گۆرانی کە دەرگای ھونەری پێ کردەوە گۆرانی (ڕۆیی بەجێی ھێشتم)ە. ھەروەھا سەعید ماملێی باوکیشی ھەر دەنگی خۆش بووە. ڕەحمانی براشی واتە مامی محەممەد ماملێ ئەوەندە دەنگی خۆش بووە دانیشتوانی قەڵادزێ ئەوەی ھاوسێی بوون و لە دووریش دەھاتن شەویان لەلای ڕۆژ کردووەتەوە. محەممەد ماملێ لە سەردەمی ڕژێمی پاشایەتیدا چەند جارێک بەند و دەست بەسەر کراوە و دوور خراوەتەوە. ئەلبومی ھەڵبژێردراوئەم ھاتن (بە کوردیی باکووری: Em hatin) ناوی ئەلبومێکی گۆرانی ھونەرمەند شەھریبانە لە ساڵی ١٩٩٥ بڵاوی کردووەتەوە. ئەلبومەکە لە ١٠ گۆرانی پێک ھاتووە. وێنەی ھەڵبژێردراو دەنگی ھەڵبژێردراوژیاننامەی ھەڵبژێردراو شارام نازری گۆرانیبێژی ناوداری ڕۆژھەڵاتی کوردستانە، لە ساڵی ١٩٥١ لە شاری کرماشان لەدایکبووە، تا ئێستاش ژیانی لە وڵاتی ئێران بەسەر دەبات. زۆربەی کارەکانی شارام نازری لە بەشی فارسیدا لە سەر شێعرەکانی مەولانای ڕۆمی و حافزە، ئەو ھەروەھا لە سەر شێعری نوێی فارسیش کاری کردوە. ھەروەھا مۆسیقای فۆلکلۆری کوردی یەکێک لە بەشە گرنگەکانی کارەکانی شارام نازرییە و لە زۆربەی کۆنسێرتەکانیدا کاری کوردیشی ھەیە. شارام نازری لە ساڵی ٢٠١٤دا داھاتی یەک ساڵی کاری خۆی بەخشی بە کچە قوربانییەکانی ئاگر بەربوونی قوتابخانەکەی شیناوێ. شارام نازری لە کۆڵانی یەخچاڵیی لە گەڕەکی بەرزەدەماخ لە شاری کرماشان، لە بنەماڵەیێکی کورد و ناسیاوی شیعر و مۆسیقا لەدایک بوو. شارام دەنگە دڵڕفێنەکەی لە دایک و باوکیەوە بۆ ماوەتەوە و ھەر لە تەمەنی منداڵییەوە بە ھۆی دایکیەوە لە گەڵ شیعر و گۆرانی ئاشنا بوو.باوکیشی دەنگێکی نەرمی بوو و لەگەڵ شارەزایی لە گوشە و ڕەدیفی میلۆدیە ئێرانیەکان، سێتاریشی دەژەنی. باوکی کەڵکی لە شێوازی پێشینان و گۆرانیبێژانی ئەو دەڤەرە بە تایبەت " شێخ داوودی" گۆرانیبێژی بەناوبانگی ئەو سەردەمە وەرگرتووە و ئەوەی لە ھونەر بوویەتی ناویەتت بەردەست کوڕەکەی. ئامێری مۆسیقا کەمانچە یان جۆزە ئامێرێکی ڕۆژھەڵاتییە. ئەم سازە بێجگە سک، دەسک و سەر، لە بنەوە پێیەکی ھەیە کە لە سەر زەوی یان چۆکی ژەنیار دادەنرێت. ئەم سازە چوار تاڵ ژێی ھەیە و لە بنەڕەتدا تایبەتی ناوچەکانی لۆڕستان بووە و لەوێوە ھاتۆتە ناو مووسیقای ئێران و ناوچەکانی ڕۆژھەڵاتەوە. یەکەمین شوێنەواری سازی کەمانچە لە مێژوودا دەگەڕێتەوە بۆ کتێبی ( موسیقی الکبیر بەرھەمی ئەبوو نەسری فارابی /سەدەی چوارەمی کۆچی)، کە بە ڕوباب ناوی لێبراوە. کەمانچە لە سەردەمی سەفەوی و قاجاردا دەبێتە بەشێک لە دەزگای مووسیقای ئێرانی. کۆنترین دەنگی ھەڵگیراوی کەمانچە بۆ سەرەتاکانی سەدەی بیستەم دەگەڕێتەوە. گرووپە مۆسیقییە کوردییەکانبانگەواز گرووپێکی مۆسیقا بوو کە لە بڕێک لە پێشمەرگە ھونەرمەندەکانی کۆمەڵە پێکھاتبوو. زۆربەی سروودە شۆڕشگێڕانەکانی کۆمەڵە، لە لایەن گرووپی بانگەواز خوێندراوەتەوە. پۆلەکانوتەی ھەڵبژێردراو
دەروازە پەیوەندیدارەکانئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت
پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیاویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک:
دەروازەکان |
||||||
