مەریوان
مەریوان لە شارەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستانە کە ناوەندی شارستانی مەریوانی پارێزگای کوردستانی ئێرانە. مەریوان لە باکوورەوە بۆ بانه و سەقز، لە ڕۆژھەڵاتەوە بۆ سنە و لە باشوورەوە بۆ نۆدشە لە پارێزگای کرماشان ڕێگەی ھەیە. مەریوان لە ڕۆژاواوە تەنیا ١٦ کیلۆمەتر لە سنووری باشماخەوە کە لە خاڵە سنوورییە سەرەکییەکانی ھەرێمی کوردستانی عێراقە دوورە و ئەمە بووەتە ھۆی گەشەی ئابووریی دانیشتووانی ئەم شارۆچکە. ھەروەھا نزیک بوون بە گۆلی زرێبار و ناوچەی ھەورامان کە دوو ناوچەی گەشیتارین بوونەتە ھۆی بەناوبانگ بوونی ئەم شارۆچکە. بە پێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠١١[٢] مەریوان ١١٠٤٦٤ کەس دانیشتووی ھەبووە. زاراوەی سەرەکیی دانیشتووانی سۆرانی بابانییە ھەروەھا ژمارەیەکیش ھەورامیی تێدایە.[٣]
مەریوان
قەڵای مەریوان قەڵا | |
|---|---|
 نەخشەی مەریوان لە OpenStreetMapدا | |
| وڵات |  ئێران |
| پارێزگا | کوردستان |
| شارستان | مەریوان |
| بەرزایی | ١٣٠٥ مەتر (٤٬٢٨١ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٦) | |
| • سەرجەم | ١٩٥،٢٦٣ [١] |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (سۆرانی) |
| • ئایین | ئیسلام (سوننە) |
| کۆدی تەلەفۆن | ٠٨٧ |
مێژوو دەستکاری
شاری ئیمڕۆی مەریوان مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەدو پەنجا ساڵ لە مەوپێش ئەم شارە لە نزیکی سنوری دەوڵەتی عوسمانلی دابووە کە لە ساڵی 1865 زاینیدا بە فەرمانی ناسرەدین شای قاجار پاشای ئەو سەردەمەی ئێران لە نزیکی گۆلی زرێبار قەڵایەکی سەربازی دروست کرا کە تێچووەکەی چل هەزار تمەنی ئەو کاتە بووە چوار ساڵ دوای ئەوە فەرهاد میرزا مامەی ناسرەدین شا کە والی ئیالەتی ئەردەڵان بو قەڵاکەی نەختێ بچوک کردەوە و لە جاران بە هێزتری کرد و ناوی نا قەڵای شاەئاباد و لە نزیکی قەڵاکە شارۆکێکیان دروست کرد و چەند بنەماڵەیەکیان لە لادێکانی دەوروبەرەوە بۆ هانی دوای فەرهاد میرزا حاجی موحەمەد عەلی خانی زەفەرولمولک قەڵاکەی گەورەتر کرد و کاروانسەرا و حەمام و کارێزی ئاوی تێدا دروست کرد ئەم هەمو شتانە دوای ماوەیەک لە شەڕی هۆزەکانی مەریواندا وێران بو سەرچاوە مێژووییەکانی سەردەمی سەفەوی، قاجاڕ و عوسمانی ئاماژەی زۆریان تێدایە بە ڕوودانی شەڕ لە مەریوان یا لە دەشتی مەریوان. زۆری ئەم شەڕانە لە نێوان ئێران و عوسمانی یا میرنشینە کوردییەکاندا ڕووی داوە.[٤] مەریوان سنووری نێوان ئیمپراتۆریی قاجاڕ و عوسمانی بووە و زۆر جار شوێنی شەڕ و ناکۆکیی تایەفە کوردەکان بووە.[٥]
دەریاچەی زرێبار دەستکاری
زرێبار دەریاچەیەکی گەورەی سروشتیی ئاوی شیرینە کە لە ٣ کیلۆمەتریی ڕۆژاوای شاری مەریواندایە. ئاوی زرێبار لە سەرچاوە ئاوییەکانی بنی خۆیەوە ھەڵدەقوڵێت و ھیچ ڕووبارێکی تر ناڕژێتە ناوی و ھەروەھا ساڕێژی ئاوەکەشی چەمی زرێبار پێک دێنێت کە بە دەشتی مەریواندا تێپەڕ دەبێت و دەڕژێتە سەر ڕووباری سیروان. زرێبار و سروشتی دەوروبەری کە دەشت و کێو و دارستان و گیانلەبەری جۆراوجۆری تێدایە، یەکێک لە سەیرانگا بەناوبانگە گەشتیارییەکانی کوردستان و ئێرانە. بەرزاییەکەی لە ئاستی دەریاکان ١٢۹٠ مەترە[٦] و درێژییەکەی (ئاڕاستەی باشووری-باکووری) زیاتر لە ٨ کیلۆمەترە و پانییەکەشی (ئاڕاستەی ڕۆژھەڵات-ڕۆژاوا) نزیکەی ٣ کیلۆمەترە.[٧] لە ھەندێک لە زستانە ساردەکاندا ڕووی زرێبار بە تەواوی سەھۆڵ دەبەستێت.
پێشانگا دەستکاری
-
مەریوان، گەڕەکی بەھاران، بەفرێکی قورس لە سەرەتای ٢٠١٥دا
-
مەریوان، گەڕەکی بەھاران، بەفرێکی قورس لە سەرەتای ٢٠١٥دا
-
دەشتی سێف، ٥ کیلۆمەتریی ڕۆژاوای مەریوان
-
قەڵبەزی سێف، ٥ کیلۆمەتریی ڕۆژاوای مەریوان.
-
هێمای خۆشمدەوێی مەریوان لە زرێوار هاوینی ٢٠٢١.
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ http://www.amar.org.ir/Default.aspx
- ^ "وەشانی ئەرشیڤکراو". Archived from the original on 28ی Juneی 2014. Retrieved 23ی Juneی 2014.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=و|archivedate=(help) ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ گۆڤاری مەھاباد، ساڵی چاردە، ژمارە ١٦٣، ساڵی ١٣٩٣، گەشتێ بۆ مەریوان (بەشی یەکەم)، مەلا مستەفا ڕەشیدی زاواکێو
- ^ ماھشرف بنت ابوالحسن مستورە کردستانی. "تاریخ کردھای اردلان،" بە تصحیح سیامند خلیلی، انتشارات کردستان، سنندج، ١٣٩٤، شابک: 9789649801742.
- ^ میرزا شکرالله سنندجی، تحفه ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، مؤسسه انتشارات امیر کبیر, ١٩٨٧.
- ^ نەخشەی ١:١٠٠٠٠ شاری مەریوان، بەرھەمی «مسکن و شهرسازی استان کردستان»، ساڵی ٢٠٠٠.
- ^ https://www.openstreetmap.org/#map=13/35.5368/46.1105&layers=C
بەستەرە دەرەکییەکان دەستکاری
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە Category:Marivan تێدایە. |
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە مەریوان تێدایە. |