ھەورامی

شێوەزارێکی زمانی کوردییە
(لە هەورامیەوە ڕەوانە کراوە)

ھەورامی یان ھۆرامی یەکێک لە بنشێوەزارەکانی سەر بە بنەماڵەی زمانی کوردییە، و خەڵکی دەڤەری ھەورامان قسەی پێ‌ دەکەن. ھەروەھا زاری (زەنگەنە)ی ناوچەی دیلان، (کاکەیی)ی ناوچەی کەرکووک و ھەڵەبجە و مووسڵ، ناوچەی (باجەڵان)ی ناوچەی خانەقین، (شەبەک)ی ناوچەی مووسڵ، ھەندێ لە گوندەکانی ناوچەی خەزەر و ھەندێ لە زازاکانی باکووری کوردستان، نزیکن لە زاری ھەورامییەوە و لە یەکتری تێدەگەن.[٤]

Gorani
گۆرانی
Goranî
قسەی پێدەکرێ لەباشوور و ڕۆژھەڵاتی کوردستان
ناوچەبە پلەی یەکەم ھەورامان، ھەروەھا گەرمیان و مووسڵ
ژمارەی ئاخێوەران٣٥٠،٠٠٠  (٢٠١٤)
بنەماڵەی زمان
شێوەزارەکانHawrami
شەبەکی[٢]
Sarli[٢]
باجەڵانی[٣]
سیستەمی نووسینKurdish alphabet (Perso-Arabic script)
کۆدەکانی زمان
ISO 639-3Variously:
hac – Gorani (Gurani)
sdb – Shabaki
sdf – Sarli
Linguasphere58-AAA-b

پیتەکان

دەستکاری

پیتەکانی زمانی ھەورامی ھەمان پیتی زمانی کوردین بەگشتی، تەنھا پێنج (٥) پیتێک نەبێت، کە لەنێو ھەورامیدا ھەن و لەنێو پیتەکانی شێوەزارەکانی دیکەی کوردی نین؛ ئەمە وای کردووە لە ھەندێ لە نووسەرە ھەورامییەکان کە ئەو پیتانەی تری بۆ دیاری بکەن. ئەو پیتانەش لەنێو ئەم وشانە دەردەکەون:[٥]

پیتی یەکەم (ڎ)

دەستکاری
  • ئەڎا = دایک
  • ئاڎ = ئەو (بۆ کوڕ)
  • ئاڎە = ئەو (بۆ کچ)
  • مڎۊ = دەدات
  • بەڎبەخت = بەدبەخت
  • سەڎ = سەد
  • ئاماڎە = ئامادە

پیتی دووەم (ۋ)

دەستکاری
  • ۋاران = باران
  • ۋەر = پێش / بەڵام وەر = ڕۆشنایی تیشکی خۆر
  • وەرەتاۋ = خۆرەتاو
  • ۋەرگ = گورگ
  • ۋەز = بەز
  • ۋڵک = گورچیلە
  • ۋڕ = وڕ
  • ۋەنی = قەزوان

پیتی سێیەم (ڼ / نگ)

دەستکاری
  • گەڼە = گەنیو
  • پەڼە = پەن / پەندەر
  • تڼ = توند
  • قڼگە = قڼگ
  • بەڼگا = تاۋگە

پیتی چوارەم (ۊ) (هەمان (ۆ) ـیە لە سۆرانی)

دەستکاری
  • لۊ = (لۆ) گیایەکی کوێستانییە
  • چۊ = دار
  • خۊ = خۆ
  • تۊ = تۆ
  • سۊ = سۆ
  • کۊ = کۆ
  • شۊت = شیر
  • خۊل = خێل

پیتی پێنجەم (ېـ / ۍ) ھەر وەک (یـ/ێـ و ی / ێ)

دەستکاری
  • ئۍگە = ئێرە
  • لۍقنە = ڕیقنە
  • گولانۍ = بچووکان (گولانە/گولانۍ/تاک - گولانۍ / کۆ)
  • باخۍ = باخان(باخ/تاک - باخۍ/کۆ))
  • کاۋڕۍ = بەرخان (کاۋڕ/تاک - کاۋڕۍ/ کۆ)
  • بزۍ = بزنان (بزە/تاک - بزۍ / کۆ)
  • مەلۍ = مەلان (مەل/ تاک- مەلۍ/ کۆ)
  • کناچۍ = کچان (کناچۍ/تاک- کناچۍ/ کۆ)
  • کوڕۍ = کوڕان (کوڕ/تاک - کوڕۍ/کۆ)
  • جلۍ = جلان (جل/تاک - جلۍ/ کۆ)
  • شېڵانۍ = قەیسی (شېڵانۍ/تاک - شېڵانۍ/ کۆ)
  • مریچڵۍ = چۆڵەکە
  • ھېزۍ = ھێزان (ھېز/ تاک - ھېزۍ/ کۆ) بەڵام ھیزی = دوێنێ
  • شېر = شێر (شېر/تاک - شېرۍ / کۊ)

نموونە: ھۆنراوەنووس سەیدی ھەورامی دەڵێ:

دیم شیرین نیشتەن، دانە مڎۆ پېشھارەش ھار کەردەن، دەور مڎۆنە وېش

جێناوەکان

دەستکاری

جێناوەکان لە ھەورامیدا بەراورد بە سۆرانی:[٦]

ھەورامی سۆرانی
من من
تۊ تۆ
ئاڎ ئەو (بۆ کوڕ)
ئاڎە ئەو (بۆ کچ)
ئېمە ئێمە
شمە ئێوە
ئاڎۍ ئەوان

پەراوێزەکان

دەستکاری
  1. ^ A Working Classification
  2. ^ ئ ا «Gurani». Iranica Online. لە ٣٠ی ئایاری ٢٠١٩ ھێنراوە.
  3. ^ «Bajalan». Iranica Online. لە ٣٠ی ئایاری ٢٠١٩ ھێنراوە.
  4. ^ بیرشالیاری زەردەشتی
  5. ^ سەربوردێکی ھورامان و سەردانێکی تەوێڵە / لاپەڕە/١٨٤
  6. ^ سەربوردێکی ھەورامان و سەردانێکی تەوێلە/لاپەڕە/١٨٥

بەستەرە دەرەکییەکان

دەستکاری