ویکیپیدیا

ھێرشی ڕووسیا بۆ ئوکراینا

(لە ھێرشی ٢٠٢٢ی ڕووسیا بۆ سەر ئوکرایناەوە ڕەوانە کراوە)

ھەڵەی لوا لە مۆدیوول:Databox لە ڕیزی 459:attempt to index a nil value.

لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ڕووسیا ھەڵمەتەکانی بۆ داگیرکردنی ئوکراینا لە ئەنجامی پەرەسەندنەکانی شەڕی نێوانیان کە لە ساڵی ٢٠١٤ سەری هەڵدابوو دەستپێکرد.دەیان هەزارکەس لە هەردوو لا کوژراون،هێزەکانی ڕووسیا بە بەرپرسیاری کۆمەڵکوژی خەڵکی مەدەنی و دیلە سەربازییەکانی ئوکراینا و ئەشکەنجەدانیان دادەنرێن.تا مانگی حوزەیرانی ٢٠٢٢ نزیکەی ٨ ملیۆن ئۆکراینی لە شوێنی نیشتەجێبوونیان ئاوارەی ناوچەکانی دیکەی ئوکراینا بوون هەروەها زیاتر لە ٨.٢ ملیۆن تا مانگی ئایاری ٢٠٢٣ لە وڵاتەکەیان ئاوارە بوون و گەورەترین قەیرانی پەنابەرانیان لە دوای جەنگی جیهانی دووەمەوە لە ئەورووپا دروستكرد.

ماوەی چەند مانگێک پێش لەشکرکێشییەکە، سەربازانی ڕووسیا لە نزیک سنوورەکانی ئۆکرانیا جێگیرکران،لە کاتێکدا بەرپرسانی ڕووسیا چەندین جار پلانی هێرشکردنەکەیان ڕەتکردەوە. ڤلادیمیر پوتین "ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی تایبەت"ی ڕاگەیاند بۆ پشتگیریکردن لە کۆمارە جیابووەکانی دۆنێتسک و لوهانسک کە لە ژێر کۆنترۆڵی ڕووسیادایە، ئیدیعای کرد ئامانجەکە " داماڵینی سەربازی " و " بێنازیکردنی" حکومەتی ئوکراینایە.هەروەها ڕووسیا بانگەشەی ئەوەی دەکرد کە ئوکرانیا لەلایەن نیونازییەکانەوە بەڕێوەدەبرێت و کەمینەی نەتەوەیی ڕووسییان گۆشەگیر کردووە.لە خولەکەکانی دواتر، ھێرشی ئاسمانی و مووشەکبارانکردن بە درێژایی بەرەی باکوور لە بێلاڕووسەوە بەرەو کیێڤ و بەرەی باکووری ڕۆژهەڵات بەرەو خارکیڤ و بەرەی باشوور لە کریماوە و بەرەی باشووری ڕۆژهەڵات لە دۆنباسەوە دەستیپێکرد. لە بەرامبەردا سەرۆکی ئۆکرانیا ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی یاسای حکوومەت نیزامی دەرکرد و فەرمانی کۆکردنەوەی گشتی دەرکرد.

سەربازانی ڕووسیا تا مانگی نیسانی ٢٠٢٢ لە بەرەی باکوور پاشەکشەیان کرد. لە بەرەی باشوور و باشووری ڕۆژهەڵات، ڕووسیا لە مانگی ئازاردا خێرسۆنی گرت و لە مانگی ئایاردا دوای گەمارۆدانێکی دژوار ماریۆپۆلی داگیرکرد . لە مانگی نیساندا ڕووسیا شەڕێکی نوێی لە دۆنباس دەستپێکرد. هێزەکانی ڕووسیا بەردەوام بوون لە بۆردومانکردنی ئامانجە سەربازی و مەدەنییەکان، لەنێویاندا تۆری وزەی کارەبا. لە کۆتایی ساڵی ٢٠٢٢ ئۆکرانیا هێرشی بەرپەرچدانەوەی لە باشوور و ڕۆژهەڵات دەستپێکرد. لە تشرینی دووەمدا ئۆکرانیا بەشێک لە ئۆبلاستی خێرسۆنی کۆنترۆڵکردەوە . لە مانگی شوباتی ساڵی ٢٠٢٣، ڕووسیا نزیکەی ٢٠٠ هەزار سەربازی بۆ هێرشێکی نوێ لە دۆنباس کۆکردەوە. لە مانگی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ئۆکرانیا هێرشێکی دژە هێرشی لە باشووری ڕۆژهەڵات دەستپێکرد.

ئەم لەشکرکێشییە بەرەوڕووی ئیدانەکردنی بەرفراوانی نێودەوڵەتی بووەوە. کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بڕیارنامەی ES-11/1 ی دەرکرد کە لەشکرکێشییەکەی ئیدانە دەکات و داوای کشانەوەی تەواوی هێزەکانی ڕووسیا دەکات. دادگای دادی نێودەوڵەتی فەرمانی بە ڕوسیا کرد ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان ڕابگرێت و ئەنجومەنی ئەوروپا ڕوسیای دەرکرد.

بەهۆی ئەم لەشکرکێشییەوە لە زۆرێک لە ولاتانی جیهان خۆپیشاندانی فراوان کرا و ناڕەزایەتی خۆیان دەربڕی.لە ناوخۆی ڕووسیاش بەهەمان شێوە خۆپیشاندان ئەنجامدرا و بە دەستگیرکردنی بەکۆمەڵ و زیادبوونی سانسۆری میدیاکان سەرکوتکران. زیاتر لە هەزار کۆمپانیا لە وەڵامی ئەو لەشکرکێشییەدا ڕووسیا و بێلاڕوسیان بەجێهێشت . دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان لێکۆڵینەوەی لەبارەی ئەگەری تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی و تاوانەکانی جەنگ و ڕفاندنی منداڵان و کۆمەڵکوژی لە کاتی داگیرکارییەکەدا کردەوە و لە مانگی ئازاری ٢٠٢٣دا فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ پوتین دەرکرد.

پاشخان

دەستکاری

دوای ڕووخانی یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٩١ چەندین ناوچەی ئەم وڵاتە سەربەخۆی خۆیان ڕاگەیاند، لەو ماوەدا ڕووسیا و ئوکراینا بەردەوام بوون لە درێژەدان بە دروستکردنی پەیوەندییەکانیان. ساڵی ١٩٩٤ ئوکراینا ڕازی بوو دەستبەردای جبەخانەی ناوکییەکانی بێت بۆ ڕووسیا، ڕێککەوتنامەی بۆدابێست واژوو بکات، لەبەرامبەر ئەوەی ڕووسیا و ئەمریکا و بەریتانیا گەرەنتی پاراستنی ئوکراینا و ڕێگریکردن لە ھەر ھێرشێک کە ببێتە ھۆی ئەوەی مەترسی بخاتە سەر خاکی ئوکراینا. دوای پێنج ساڵ لە واژووکردنی ڕێککەوتنامەی بۆدابێست، ڕووسیا یەکێک بوو لە واژووکەرانی پەیماننامەی ئاسایشی ئەورووپا کە لە ئەستەمبۆڵ ١٩٩٩ بەڕێوەچوو. لە یەکێک لە خاڵەکانی پەیماننامەکە ھاتبوو مافی سروشتی ھەر وڵاتێکە کە ئازادە لە ھەڵبژاردن و گۆرینی شێوازی ڕێکارە ئەمنییەکانی خۆی.[١] لەگەڵ ئەوەی ئوکراینا لە ساڵی ١٩٩١ سەربەخۆی سیاسی و سنووری خۆی ڕاگەیاند، بەڵام ئەمە بۆ سەرکردایەتی ڕووسیا ئەو ناوچەیە بە گۆڕەپانی دەسڕۆیی سەیرکردووە، تەنانەت ساڵی ٢٠٠٨ ڤلادمیر پوتین بە ئاشکرا دژایەتی خۆی بۆ ئەندام بوونی ئوکراینا لە ناتۆ ڕاگەیاند.[٢][٣] چەندین وڵاتی پێشووی بلۆکی ڕۆژهەڵات پەیوەندییان بە ناتۆوە کرد، بەهۆی هەڕەشە ئەمنییەکانی ناوچەکە وەک قەیرانی دەستووری ڕووسیا لە ساڵی ١٩٩٣ ، شەڕی ئەبخازیا (١٩٩٢-١٩٩٣) و جەنگی یەکەمی چیچان (١٩٩٤-١٩٩٦). [٤] سەرۆکی ڕووسیا، ڤلادیمێر پوتین ، بانگەشەی ئەوەی کرد کە ئەندامانی ناتۆ لە ساڵی ١٩٩٠ بەڵێنیان داوە کە ڕێگە نەدەن هیچ وڵاتێکی ئەوروپای ڕۆژهەڵات بەشداری بکەن، ئەمە کاردانەوەی لێکەوتەوە. [٥] لە لوتکەی بوخارێستی ساڵی ٢٠٠٨ دا، ئۆکرانیا و گورجستان هەوڵیاندا بچنە ناو ناتۆ. [٦] وەڵامی ئەندامانی ناتۆ دابەش بوو، وڵاتانی ئەوروپای ڕۆژئاوا نیگەران بوون لە دژایەتیکردنی ڕووسیا. [٧] ناتۆ ڕەتیکردەوە ئەندامێتی ئۆکرانیا و گورجستان وەربگرێت، بەڵام جاپ دی هوپ شێفەر بەیاننامەیەکیشی بڵاوکردەوە و ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر ئەوەی هەردوو وڵات ڕۆژێک ببنە ئەندامی ناتۆ. [٨] [٩] پوتین بە توندی دژی داوای ئەندامێتی ناتۆ بوو [١٠] و وەزیری دەرەوەی ڕووسیا سێرگی لاڤرۆڤ وتی ڕووسیا هەموو هەوڵێک دەدات بۆ ڕێگریکردن لە وەرگرتنیان.[١١]

پاش ھەوڵە بەردەوامەکانی ئوکراینا بۆ بوون بە ئەندامی ناتۆ سەرۆکی ڕووسیا ستراتیژی داگیرکردنی ئەو وڵاتەی داڕشت بە بیانووی ئەوەی گەلی ئۆکرانی و ڕووسی یەک نەتەوەن و بەھۆی ڕووداوەکانی یەکێتی سۆڤیەت لەیەکتری جیاکراونەتەوە.[١٢] ھەروەھا بەبیانووی مەترسی بۆ سەر ئاسایشی ڕووسیا، دژایەتی خۆی بۆ ئەندامییەتی ئوکراینا لە ناتۆ ڕاگەیاند.[١٣]

نائارامییەکانی ئۆکرانیا، چالاکییەکانی ڕووسیا لە کریمیا و دۆنباس

دەستکاری

لە تشرینی دووەمی ٢٠١٣، ڤیکتۆر یانۆکۆڤیچ سەرۆکی ئۆکرانیا لەناکاو واژۆکردنی ڕێککەوتنی پەیوەندی لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا هەڵوەشاندەوە و پەرلەمانی ئۆکرانیای هەڵوەشاندەوە و لەبری ئەوە پەیوەندی نزیکتری لەگەڵ یەکێتی ئابووری ئۆراسیا بە سەرۆکایەتی ڕووسیا هەڵبژارد. ڕووسیا لەم کارە ڕۆڵی بەرچاوی هەبوو. [١٤] ئەمەش کاردانەوە و ناڕەزایەتی گەورەی لێکەوتەوە کە بە یۆرۆمایدان ناسراوە، کە گەیشتە لوتکە بە لابردنی یانۆکۆڤیچ لە شوباتی ٢٠١٤ و دواتر نائارامییەکانی لایەنگری ڕووسیا لە بەشەکانی ڕۆژهەڵات و باشووری ئۆکرانیا. سەربازانی ڕووسیا بەبێ نیشانە پێگە و ژێرخانی ستراتیژییان لە خاکی ئۆکرانیا لە کریمە کۆنترۆڵ کرد، و دەستیان بەسەر پەرلەمانی کریمەدا گرت . لە مانگی ئازاردا ڕووسیا ڕیفراندۆمێکی مشتومڕاوی ڕێکخست و کریمیای گرتەوە . دواتر سەرهەڵدانی شەڕ لە دۆنباس هات کە لە نیسانی ٢٠١٤ دەستی پێکرد کاتێک جوداخوازە چەکدارەکان کە لەلایەن ڕووسیا پشتیوانی دەکرێن دەستیان بەسەر بیناکانی حکومەتی ئۆکرانیادا گرت و کۆماری گەلی سەربەخۆی دۆنێتسک و کۆماری گەلی لوهانسکیان ڕاگەیاند. [١٥] [١٦] سەربازانی ڕووسیا لەو ململانێیەدا بەشدار بوون. [١٧] [١٨] [١٩] ڕێککەوتننامەکانی مینسک کە لە مانگی ئەیلولی ٢٠١٤ و شوباتی ٢٠١٥ واژۆ کران، هەوڵێک بوو بۆ وەستاندنی شەڕەکان، بەڵام ئاگربەستەکان چەندین جار شکستی هێنا. [٢٠] ناکۆکییەک لەسەر ڕۆڵی ڕووسیا سەریهەڵدا: ئەندامانی نۆرماندی فەرەنسا، ئەڵمانیا و ئوکرانیا مینسکیان وەک ڕێککەوتنێک لە نێوان ڕووسیا و ئۆکرانیا بینی، لەکاتێکدا ڕووسیا پێداگری لەسەر ئەوە دەکرد کە ئۆکرانیا پێویستە ڕاستەوخۆ دانوستان لەگەڵ دوو کۆماری جیابووەوە بکات. [٢١] [٢٢] لە ساڵی ٢٠٢١ پوتین پێشنیارەکانی زێلێنسکی بۆ ئەنجامدانی دانوستانی ئاستی باڵا ڕەتکردەوە، حکومەتی ڕوسیاش پشتگیری لە بابەتێکی دیمیتری مێدڤێدێڤ سەرۆکوەزیرانی پێشووی ڕووسیایە کرد و ئاماژەی بەوەدا کە مامەڵەکردن لەگەڵ ئۆکرانیا بێمانایە. [٢٣]

لکاندنی کریمیا بووە هۆی شەپۆلێکی نوێی ناسیۆنالیزمی ڕووسیا، کە بەشێکی زۆری بزووتنەوەی نیوئیمپریالیزمی ڕووسیا ئاواتەخوازی لکاندنی زیاتری زەوی ئۆکرانیا بوون بۆ دروستکردنی نۆڤۆرۆسیا (ڕووسیای نوێ). [٢٤] [٢٥] لە مانگی تەمموزی ٢٠٢١ پوتین وتارێکی بە ناوی " لەسەر یەکێتیی مێژوویی ڕووس و ئۆکراینیەکان " بڵاوکردەوە و تێیدا ئاماژەی بەوەدا کە ڕووسەکان و ئۆکراینییەکان " یەک گەلن ". [٢٦] لە بنیاتنانی ئەو لەشکرکێشییەدا، پوتین ئیدیعای کرد کە ئۆکرانیا لەلایەن بەلشەفییەکانی ڕووسیاوە دروستکراوە و "هەرگیز نەریتی دەوڵەتبوونی ڕاستەقینەی نەبووە". [٢٧] چاودێران ئاماژە بەوە دەکەن کە سەرکردایەتی ڕووسیا ڕوانگەیەکی شێواوی بۆ ئۆکرانیای مۆدێرن هەیە[٢٨][٢٩] [٣٠][٣١]

پێشەکی

دەستکاری
 
دەزگا ھەواڵگرییەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکان ھەڵسەنگاندنێکیان بۆ جووڵەی ھێزە ڕووسییەکان کردووە.

لە مانگەکانی ئازار و نیسانی ٢٠٢١، ڕووسیا دەستی بە بنیاتنانی بنکەی سەربازی گەورەی کرد لە نزیک سنووری ڕووسیا و ئۆکرانیا. لە ئۆکتۆبەری ٢٠٢١ تا شوباتی ٢٠٢٢، بنکەکان زیاتر فراوان کران لە نزیک سنووری ڕووسیا و بێلاڕوس. [٣٢] [٣٣] ئەندامانی حکومەتی ڕووسیا چەندین جار ڕەتیانکردەوە کە پلانیان هەبێت بۆ داگیرکردن یان هێرشکردنە سەر ئۆکرانیا؛ [٣٤] [٣٥] لەوانە دیمیتری پێسکۆڤ وتەبێژی حکومەت لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١، سێرگی ڕیابکۆڤ جێگری وەزیری دەرەوە لە ١٩ی ژانویەی ٢٠٢٢، [٣٦] ئاناتۆلی ئەنتۆنۆڤ باڵیۆزی ڕووسیا لە ئەمریکا لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٢، [٣٤] و باڵیۆزی ڕووسیا لە چیک ئەلێکساندەر زمیڤسکی لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢٢. [٣٧] [٣٨]

نیکۆلای پاتروشێڤ سەرۆکی ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی پوتین, کە بە دژە ڕۆژئاوا ناسراوە [٣٩] و ڕایگەیاند کە ڕۆژئاوا لە ململانێیەکی ڕانەگەیەندراودایە لەگەڵ ڕووسیا. [٤٠] ستراتیژی نوێکراوی ئاسایشی نیشتمانی ڕووسیا کە لە مانگی ئایاری ٢٠٢١ بڵاوکرایەوە، تێیدا هاتووە کە ڕەنگە ڕووسیا "شێوازی زۆرەملێ" بەکاربهێنێت بۆ "پووچەڵکردنەوە یان ڕێگریکردن لەو کردەوانەی کە هەڕەشە لە سەروەری و یەکپارچەیی خاکی ڕووسیا دەکەن".[٤١] [٤٢] ڕووسیا داوای کرد کە ناتۆ پەیماننامەیەک واژۆ بکات کە ڕێگری بکات لە ئۆکرانیا پەیوەندی بە ناتۆوە بکات ، هەروەها داوای کرد هێزە فرەنەتەوەییەکان لە وڵاتانی ئەندامی ئەوروپای ڕۆژهەڵاتی ناتۆ دووربخرێنەوە. [٤٣] ڕووسیا هەڕەشەی وەڵامدانەوەی سەربازیی دیارینەکراوی کرد ئەگەر ناتۆ "هێڵێکی دووژمنکارانە" پەیڕەو بکات. [٤٤] ئەم داواکاریانە بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک شتێکی نادروست سەیر دەکران؛ دەوڵەتانی ئەوروپای ڕۆژهەڵات بە هۆکاری ئەمنییەوە بە ئارەزووی خۆیان پەیوەندییان بە ناتۆوە کردبوو [٤٥] پەیماننامەیەک بۆ ڕێگریکردن لە پەیوەستبوونی ئۆکرانیا پێچەوانەی سیاسەتی " دەرگای کراوە "ی ناتۆ دەبێت، سەرەڕای وەڵامدانەوەی بێ جۆش و خرۆشی ناتۆ بۆ داواکارییەکانی ئۆکرانیا بۆ بوون بە ئەندام . [٤٦] ینس ستۆڵتنبێرگ سکرتێری گشتی ناتۆ لە وەڵامدا وتی "ڕووسیا مافی ئەوەی نییە گۆڕەپانی دەسڕۆیی دابمەزرێنێت بۆ ئەوەی هەوڵی کۆنترۆڵکردنی دراوسێکانی بدات". [٤٧] سیاسەتی فەرمی ناتۆ ئەوەیە کە ناتۆ بەدوای ڕووبەڕووبوونەوەدا ناگەڕێت.[٤٨]

ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا و ئۆلاف شۆڵتس ، ڕاوێژکاری ئەڵمانیا هەردووکیان لە مانگی شوباتی ٢٠٢٢ هەوڵیان دا بۆ ڕێگریکردن لە شەڕ. ماکرۆن چاوی بە پوتین کەوت بەڵام نەیتوانی قەناعەتی پێبکات کە هێرش نەکات و نەچێتە پێشەوە. شۆڵتس هۆشداری دایە پوتین لە ئەگەری داگیرکردنی ئۆکرانیا سزای قورس دەسەپێندرێت. هەروەها داوای لە زێلێنسکی کرد واز لە خواستەکانی پەیوەستبوون بە ناتۆ بهێنێت و دۆخی بێلایەنی ڕابگەیەنێت؛ بەڵام زێلێنسکی وتی ناتوانرێت متمانە بە پوتین بکرێت . [٤٩]

ڕاگەیاندنی لەشکرکێشی

دەستکاری
وتاری پوتین لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢.پاش چەند خولەکێک لە ڕاگەیەندراوەکەی پۆتین، ھێرشی ئاسمانی بۆ سەر شارەکانی کیێڤ، خارکیڤ، ھەرێمەکانی دۆنباس دەستی پێکرد

لە ٢١ی شوباتدا پوتین وتارێکی پێشکەش کرد و ڕایگەیاند کە ناوچەکانی ئۆکرانیا کە لە ژێر کۆنترۆڵی ڕووسیادایە وەک دەوڵەتی سەربەخۆ ناساندووە: کۆماری گەلی دۆنێتسک و کۆماری گەلی لوهانسک. ڕۆژی دواتر ڕووسیا ڕایگەیاند کە هێزەکانی وەک "ئاشتیپارێز" دەنێرێتە ناو خاکەکان، [٥٠] لە کاتێکدا ئەنجومەنی ڕووسیا ڕێگەی بە بەکارهێنانی هێزی سەربازی لە دەرەوەی وڵات دا. [٥١]

کەمێک پێش کاتژمێر ٠٥:٠٠ ی بەیانی بە کاتی ئوکراینا (٠٢:٠٠) و کاتژمێر (٠٦:٠٠ بەکاتی مۆسکۆ) ڕۆژی ٢٤ی شوبات،[٥٢] پوتین وتارێکی دیکەی پێشکەش کرد و ڕایگەیاند کە ڕووسیا "ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی تایبەت" دەستپێدەکات، [٥٣] ئاماژەی بەوەشکرد، مەبەست لە ئۆپەراسیۆنەکە "پاراستنی گەلی دۆنباس" بووە، لە کۆمارە جیابووەکانی دۆنێتسک و لوهانسک کە لە ژێر کۆنترۆڵی ڕووسیادایە. بەشێوەیەکی ناڕاست بانگەشەی ئەوەی کرد کە "ڕووبەڕووی ستەم و جینۆساید بوونەتەوە کە لەلایەن ڕژێمی کیێڤەوە ئەنجامدراوە". [٥٤] هەروەها پوتین بانگەشەی ئەوەی کرد کە حکومەتی ئۆکرانیا نیو نازییە و لە ژێر کۆنترۆڵی ڕۆژئاوادا، ئۆکرانیا پەرە بە چەکی ئەتۆمی دەدات و ناتۆ ژێرخانی سەربازی لە ئۆکرانیا بۆ هەڕەشەکردن لە ڕووسیا دروست دەکات. [٥٥] وتی ڕووسیا داوای "داماڵینی سەربازی و بێنازیکردن"ی ئۆکرانیا دەکات. [٥٦] لە وتارەکەیدا ئاماژەی بەوەدا ھیچ پلانێک بۆ زیانگەیاندن بە خەڵکی ئوکراینا دانەنراوە.[٥٥]ھەروەھا داوای لە سەربازانی ئوکراینا کرد کە لە سەرسنورەکان بکشێنەوە و چەک دابنێن بەو شێوەیە پارێزراو دەبن.دواتر ڕاپۆرتێکی گوماناوی دەزگای ئاسایشی فیدراڵی ڕووسیا (FSB) دزەپێکرا و تیایدا بانگەشەی ئەوە دەکرا کە دەزگای هەواڵگری ئاگاداری پلانی پوتین نەبووە بۆ داگیرکردنی ئۆکرانیا. [٥٧]

داگیرکاری

دەستکاری

ڕۆژی ٢٤ی شوبات،پاش چەند خولەکێک لە ڕاگەیەندراوەکەی پۆتین، ھێرشی ئاسمانی بۆ سەر شارەکاجی کیێڤ، خارکیڤ، ھەرێمەکانی دۆنباس دەستی پێکرد لە سنووری ڕۆژھەڵاتی ئوکراینا.[٥٨][٥٩] بەرپرسانی ئۆکرانی ئاماژەیان بەوەدا کە سوپای ڕووسیا لە ئۆدیسا و ماریۆپۆل دابەزیون و بە مووشەکی کروز و مووشەکی بالستیک ھێرشیان کردووەتە سەر کۆگاکانی سەربارزی و فڕۆکەخانە لە کیێڤ و خارکیڤ و دنیپرۆ و تەقاندوویانەتەوە.بەڵام لە دواتر سوپای ئوکراینا ڕاپۆرتی نیشتنەوەی سوپای ڕووسیا لە ئۆدیسای ڕەت کردەوە، لە کاتژمێر ٦:٤٨ خولەکی بەیانی لەناوچەی نێوان ڕووسیا و ئوکراینا و بیلاڕووس ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانی سوپای ڕووسیا چوونە ناو ئوکراینا.بەوتەی ئانتۆن ھێراشینکۆی وەزیری دەرەوەی ئوکراینا، پاش کاتژمێر ٦:٣٠ خولەکی بەیانی (کاتژمێر ٠٢:٠٠ی بەکاتی جیھانی) سوپای ڕووسیا ناوچەیەکی نزیک شاری خارکیڤ داگیرکرد، پاشان بەرەو شارەکانی ماریۆپۆل و ئۆدیسا پێشڕەویان کرد. کاتژمێر ٠٧:٤٠ خولەکی بی بی سی لە زاری سەرچاوەکانی ترەوە ئاماژەی بەوەدا کە سوپای ڕووسیاش لە ڕێگەی بیلاڕووسەوە دەچنە ناو ئەو وڵاتەوە. لە پاشان ھێزی پاسەوانی سنووری ئۆکرانین ڕاپۆرتی ھێرشکردنە سەر سەر پێگەکانی لوھانسک، سومی، خارکیڤ، چەرنێھێڤ و گیتۆمیر و ھەروەھا دوورگەکانی کریمیای بڵاوکردەوە و بەرپەرچیان داوەتەوە، لە بەرامبەردا وەزارەتی بەرگری ڕووسیا ڕای گەیاند ھیچ بەرگرییەک لەلایەن سوپای ئوکراینا نەبووە، وەزارەتی ناوخۆی ئوکراینا بڵاوی کردەوە کە ھێزەکانی ڕووسیا چوونەتە ناو گوندەکانی ھۆڕۆدییشچە و میلۆڤ لە لوھانسیکان.[٦٠] ناوەندی پەیوەندی ستراتیژی ئوکرانی ڕای گەیاند کە سوپای ئوکراینا لە ھێرشێکدا توانیان ناوچەی شاشاستیان لە نزیک لوھانسک گرتووەتەوە، نزیکەی ٥٠ کوژراوی ڕووسیای لێکەوتووەتەوە.[٦١] دوای ئەوەی بۆ ماوەی کاتژمێرێک لەکارکەوت، ماڵپەری وەزارەتی بەرگری ئوکراینا بەردەست بووە و، لەوێدا ڕاگەیەندرا کە پێنج فڕۆکە و ھەلیکۆپتەرێکی ڕووسیایان لە لوھانسک خستووەتە خوارەوە.[٦٢] ئۆتۆمبێلە ڕووسییەکان بە هێمای سەربازیی (پیتی Z ) نیشانە کرابوون، کە پێدەچێت ڕێوشوێنێک بێت بۆ ڕێگریکردن لە تەقەکردن لە خۆیان.[٦٣]

کاتێک لەشکرکێشییەکە دەستیپێکرد، زێلێنسکی یاسای سەربازی لە ئۆکرانیا ڕاگەیاند. [٦٤] هەر ئەو ئێوارەیە فەرمانی دا بە کۆکردنەوەی ئەوانەی توانای ھەڵگرتنی چەکیان ھەیە لە نێوان ١٨ بۆ ٦٠ ساڵدا، [٦٥] بەجێهێشتنی وڵاتیان قەدەغە کرد. [٦٦] بەپێی زانیارییەکان بەکرێگیراوانی گروپی ڤاگنەر و هێزەکانی چیچان چەندین هەوڵیان داوە بۆ تیرۆرکردنی زێلێنسکی . حکومەتی ئۆکرانیا ڕایگەیاند کە ئەم هەوڵانە پووچەڵکراونەتەوە [٦٧] لەشکرکێشییەکەی ڕووسیا بە شێوەیەکی چاوەڕواننەکراو ڕووبەڕووی خۆڕاگرییەکی توندی ئوکرانیا بوو وەوە. [٦٨] لە کیێڤ، ڕووسیا نەیتوانی شارەکە بگرێت، چونکە هێرشەکانی لە گەڕەکەکانی دەرەوەی شار لە کاتی شەڕەکانی ئیرپین و هۆستۆمێل و بوچا بەرپەرچدرانەوە. سوپای ڕووسیا هەوڵیدا پایتەخت گەمارۆ بدات، بەڵام هێزەکانی ئۆکرانیا بەرپەرچیان دانەوە. ئۆکرانیا چەکی ڕۆژئاوایی بە شێوەیەکی فراوان بەکارهێنا، لەوانە مووشەکی دژە تانکی جاڤلین و موشەکی دژە فڕۆکەی ستینگەر ، کە هێڵەکانی ڕووسیای تەنکتر کرد و هێرشەکەی وەستاند. [٦٩] بەرگری لە پایتەختی ئۆکرانیا لە ژێر فەرمانی جەنەڕاڵ ئۆلیکساند سیرسکی بوو. [٧٠]

 
ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی لەگەڵ ئەندامانی سوپای ئۆکرانیا لە ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٢

سوپای ڕووسیا لە بەرەی ڕۆژئاوا لە دەوری شارە سەرەکییەکانی چێرنیھێڤس ئۆبلاست، سومی و خارکیڤ تاکتیکی گەمارۆدانی گرتەبەر، بەڵام بەهۆی بەرخۆدانی توند و پاشەکشەی لۆجستییەوە نەیتوانی دەستیان بەسەردا بگرێت. [٧١] لە بەرەی باشووریشدا هێزەکانی ڕووسیا لە ٢ی ئازاردا شاری گەورەی خێرسۆنیان گرت. لە میکۆلایڤ ئۆبلاست تا ڤۆزنێسنسک پێشڕەوییان کرد بەڵام لە باشووری میکۆلایڤ دوورخرانەوە. لە ٢٥ی ئازاردا وەزارەتی بەرگری ڕووسیا ڕایگەیاند کە قۆناغی یەکەمی "ئۆپەراسیۆنی سەربازی" لە ئۆکرانیا "بە گشتی تەواو بووە"، کە هێزە سەربازییەکانی ئۆکرانیا زیانێکی گەورەیان بەرکەوتووە. [٧٢] [٧٣] "قۆناغی یەکەم"ی لەشکرکێشییەکە لە چوار بەرەدا ئەنجامدرا [٧٤] [٧٥] تا ٧ی نیسان، سەربازانی ڕووسیا کە لە ناوچەی سەربازی ڕۆژهەڵاتی ڕووسیاوە بۆ بەرەی باکوور جێگیرکرابوون، لە هێرشی کیێڤ پاشەکشەیان کرد [٧٦] [٧٧] لە ٢٦ی نیساندا نوێنەرانی ئەمریکا و ٤٠ وڵاتی هاوپەیمان لە بنکەی ئاسمانی ڕامشتاین لە ئەڵمانیا کۆبوونەوە و تاوتوێی پێکهێنانی هاوپەیمانییەک بۆ دابینکردنی پاڵپشتی ئابووری و پێداویستییە سەربازییەکان بۆ ئۆکرانیا. [٧٨] دوابەدوای وتاری ڕۆژی سەرکەوتنی پوتین لە سەرەتای مانگی ئایاردا، ئەڤریل هاینز، بەڕێوەبەری هەواڵگری نیشتمانی ئەمریکا ڕایگەیاند، نابێت چاوەڕوانی چارەسەری کورتخایەن بۆ ئەو لەشکرکێشییە بکرێت.[٧٩]

پشتبەستنی ئۆکرانیا بە ئامێرە سەربازییەکانی ڕۆژئاوا، کاریگەریی کارکردنی سنووردار کرد، چونکە بەشێک لە وڵاتانی دابینکەر ترسیان لەوە هەبوو ئوکرانیا کەرەستەی دروستکراوی ڕۆژئاوا بەکاربهێنێت لە ئامانجەکانی ناو ڕووسیا. [٨٠] شارەزایانی سەربازی لەسەر داهاتووی ململانێکان ناکۆک بوون؛ هەندێک پێشنیاریان کرد کە ئۆکرانیا پێویستە هەوڵ بۆ ئاشتی بدات، [٨١] لە کاتێکدا هەندێکی تر پێیانوابوو کە ئۆکرانیا دەتوانێت بەرگری بکات بەهۆی زیانەکانی ڕووسیا. [٨٢]

تا ٣٠ی ئایار، جیاوازی نێوان تۆپھاوێژەکانی ڕووسیا و ئوکرانیا دیار بوو. [٨٣] لە وەڵامی ئاماژەدان بە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا کە تۆپھاوێژی پێشکەوتوو بۆ ئوکرانیا دابین دەکرێت، پوتین ئاماژەی بەوەدا کە ڕووسیا بەرەی داگیرکارییەکەی فراوانتر دەکات بۆ ئەوەی شارە نوێیەکانی ئۆکرانیا بگرێتەوە .لە ٦ی حوزەیران فەرمانی هێرشی مووشەکیی بۆ سەر کیێڤ دا. [٨٤] لە ١٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٢، ڤادیم سکیبیتسکی، جێگری بەرپرسی هەواڵگری سەربازی ئوکرانیا، لە کاتی هەڵمەتی سیڤێرۆدۆنێتسکدا ڕایگەیاند کە هێڵی پێشەوە ئەو شوێنەیە کە داهاتووی لەشکرکێشییەکە یەکلایی دەکرێتەوە: "ئێستا شەڕەکە شەڕی تۆپهاوێژەکانە، ئێمەش لەو ڕووەوە شکاوین." . ئێستا هەموو شتێک بەندە بەوەوە کە [ڕۆژئاوا] چیمان پێدەبەخشێت. یەک تۆپهاوێژی ئوکراینا لە بەرامبەر ١٠ بۆ ١٥ تۆپهاوێژی ڕووسیایە. هاوبەشە ڕۆژئاواییەکانمان نزیکەی ١٠%ی ئەو شتانەیان پێبەخشیوین کە هەیانە." [٨٥] لە ٢٩ی حوزەیران، ڕۆیتەرز ڕاپۆرتی دا کە بەڕێوەبەری هەواڵگری نیشتمانی ئەڤریل هاینز، لە نوێکردنەوەی هەڵسەنگاندنی هەواڵگری ئەمریکا بۆ لەشکرکێشییەکەی ڕووسیا، ڕایگەیاند کە دەزگا هەواڵگرییەکانی ئەمریکا هاوڕان لەسەر ئەوەی کە لەشکرکێشییەکە "بۆ ماوەیەکی درێژخایەن" بەردەوام دەبێت. هەڵوێستی ڕووسیا بەرامبەر بە ڕۆژئاوا ڕەقتر دەبێتەوە." [٨٦] لە ٥ی تەمموزدا، بی بی سی بڵاویکردەوە کە بەهۆی لەشکرکێشی ڕووسیاوە زیانێکی دارایی زۆر بە ئابووری ئۆکرانیا گەیشتووە و و ڕایگەیاندووە: "ئۆکراینا پێویستی بە ٧٥٠ ملیار دۆلارە بۆ پلانی بوژانەوە و ئاوەدانکردنەوە". [٨٧]

لەشکرکێشی سەرەتایی بۆ ئۆکرانیا (٢٤ی شوبات – ٧ی نیسان)

دەستکاری
 
نەخشەی ئەنیمەیشنی داگیرکاری ڕووسیا لە ٢٤ی شوبات تا ٧ی نیسانی ٢٠٢٢

لەشکرکێشییەکە لە ٢٤ی شوبات، لە چەند بەرەیەکی جیاوازەوە دەستیپێکرد بەرەی بێلاڕوس بەئامانجی گرتنی کیێڤ، بەرەی باکووری ڕۆژهەڵاتیش دژی شاری خارکیڤ. بەرەیەکیش لە باشووری ڕۆژهەڵات،بەرەیەکیش لە کریمە و باشووری ڕۆژهەڵاتەوە دژی لوهانسک و دۆنێتسک. [٨٨] [٨٩]

کیێڤ و بەرەی باکوور

دەستکاری

هەوڵەکانی ڕووسیا بۆ گرتنی کیێڤ کە یەکیک لە ئامانجە سەرەکییەکانی لەشکرکێشییەکە بوو بە چڕی دەستیپێکرد، بە مەبەستی گەمارۆدانی کیێڤ لە ڕۆژهەڵات و باکووری ڕۆژهەڵات هێرشی کردە سەر خارکیڤ، چێرنیێڤ، سومی، میکۆلایەڤ. [٩٠] [٩١]

ڕووسیا هەوڵیدا بە خێرایی دەست بەسەر کیێڤدا بگرێت، هێزێکی تایبەتی ڕووسیا بەناوی سپێتسناز بە پشتیوانی ئۆپەراسیۆنە ئاسمانییەکان و پێشڕەوییەکی خێرای میکانیکی لە باکوورەوە دزە دەکاتە ناو شارەکەوە، بەڵام سەرکەوتوو نەبوو. [٩٢] [٩٣] [٩٤] [٩٥] ئەمریکا پەیوەندی بە سەرۆک زێلێنسکی کرد و ئامادەییان نیشاندا ئەگەر سوپای ڕووسیا هەوڵی ڕفاندن یان کوشتنی بدات بیگوازنەوە شوێنێکی پارێزراو، زێلێنسکی لە وەڵامی داواکارییەکەدا وتی "شەڕەکە لێرەدایە؛ پێویستم بە تەقەمەنییە نەک سواربوون". [٩٦] سەرچاوەکان پشتراستی ئەو وەڵامەیان نەکردەوە لەگەڵ ئەوەش پەیامنێر گلێن کیسلەر ڕایگەیاند، لە "یەک سەرچاوەوە هاتووە، بەڵام لە ڕووکەشدا پێدەچێت سەرچاوەیەکی باش بێت". [٩٧] هێزەکانی ڕووسیا کە لە بێلاڕووسەوە پێشڕەوییان دەکرد بۆ سەر کیێڤ، چێرنۆبیل و پریپیانیان کۆنترۆڵکرد.[٩٨] [٩٩] هێزی ئاسمانی ڕووسیا هەوڵیاندا دەست بەسەر دوو فڕۆکەخانەی سەرەکی لە نزیک کیێڤدا بگرن،بۆ ئەو مەبەستە هێرشی ئاسمانییان کردە سەر فڕۆکەخانەی ئەنتۆنۆڤ ، [١٠٠] [١٠١] و بنکەی هێزی ئاسمانی ڤاسیلکیڤ لە ٢٦ی شوبات. [١٠٢] [١٠٣]

 
فڕۆکەی ئانتۆنۆڤۆ ئان ٢٢٥کە گەورەترین فڕۆکەیە کە تا ئێستا دروستکراوە، لە کاتی شەڕی فڕۆکەخانەی ئەنتۆنۆڤدا لەناوچوو.

تا سەرەتای مانگی ئازار، پێشڕەوییەکانی ڕووسیا بە درێژایی ڕۆژئاوای دنیپرۆ بەهۆی بەرگرییەکانی ئۆکرانیا سنووردار بوون. [١٠٤] [١٠٥] تا ٥ی ئازار، کاروانێکی گەورەی ئۆتۆمبێلە سەربازیەکانی ڕووسیا, بەپێی زانیارییەکان ٦٤ kiloمەتر (٤٠ mi) درێژ بوو، پێشڕەوییەکی کەمیان بەرەو کیێڤ بەدەستهێنابوو. [١٠٦] دامەزراوەی بیرگەی ڕۆیاڵ یونایتد سێرڤێس (RUSI) کە بنکەکەی لە لەندەنە، پێشکەوتنەکانی ڕووسیای لە باکوور و ڕۆژهەڵاتەوە بە دۆخی "وەستان" هەڵسەنگاند. [١٠٧] پێشکەوتنەکان لە چێرنیهیڤەوە تا ڕادەیەکی زۆر وەستان کاتێک گەمارۆی شارەکەیاندا. هێزەکانی ڕووسیا لە باکووری ڕۆژئاواوە بەردەوام بوون لە پێشڕەویکردن بۆ سەر کیێڤ، تا ٥ی ئازار بوچا و هۆستۆمێل و ڤۆرزێلیان داگیرکرد، [١٠٨] [١٠٩] هەرچەندە ئیرپین تا ٩ی ئازار لە بەرپەرچی هێرشەکانی دایەوە. [١١٠] لە ١٦ی ئازاردا هێزەکانی ئۆکرانیا دەستیان بە بەرپەرچدانەوەی ڕووسیا كرد. [١١١] هێزەکانی ڕووسیا کە نەیانتوانی سەرکەوتنێکی خێرا لە کیێڤ بەدەست بهێنن، ستراتیژی خۆیان گۆڕی بۆ بۆردومان و گەمارۆدانی ناوچەکان. [١١٢] [١١٣]

لە ٢٥ی ئازاردا،هێزەکانی ئوکرانیا چەندین شارۆچکەیان لە ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوای کیێڤ کۆنترۆلکردەوە، لەنێویاندا ماکاریڤ . [١١٤] [١١٥] سەربازانی ڕووسیا لە ناوچەی بوچا لە کۆتایی مانگی ئازاردا بەرەو باکوور پاشەکشەیان کرد. هێزەکانی ئۆکرانیا لە ١ی نیساندا چوونەتە ناو شارەکەوە. [١١٦] ئۆکرانیا ڕایگەیاند، تەواوی ناوچەی دەوروبەری کیێڤیان کۆنترۆڵکردووەتەوە، لەنێویاندا ئیرپین، بوچا و هۆستۆمێل و بەڵگەی تاوانەکانی جەنگیيان لە بوچا ئاشکراکردووە. [١١٧] لە ٦ی نیساندا، یەنس ستۆڵتنبێرگ، سکرتێری گشتیی ناتۆ ڕایگەیاند، کشانەوەی سەربازەکان ڕووسیا لە ناوچەی کیێڤەوە، پێویستە وەک فراوانکردنی پلانەکانی پوتین بۆ ئۆکرانیا لێکبدرێتەوە، بۆ دووبارە بەهێزکردنەوە و پڕچەککردنی هێزەکانی لەسەر ڕۆژهەڵاتی ئۆکرانیا . [١١٨] بەگشتی کیێڤ جگە لە بۆردوومان هێرشی نەکراوەتەوە سەر. یەکێک لە هێرشە بۆردوومانییەکان لە کاتێکدا ڕوویدا کە ئەنتۆنیۆ گوتیرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ٢٨ی نیساندا سەردانی کیێڤی دەکرد بۆ گفتوگۆکردن لەگەڵ زێلێنسکی سەبارەت بە ڕزگاربووانی گەمارۆدانی ماریۆپۆل. لە ئەنجامی هێرشەکەدا کەسێک کوژرا و چەند کەسێکیش بریندار بوون [١١٩] [١٢٠]

بەرەی باکووری ڕۆژهەڵات

دەستکاری

هێزەکانی ڕووسیا لە ٢٤ی شوباتدا پێشڕەوییان کرد بۆ ناوچەی چێرنیھێڤس .ڕۆژی دواتر هێزەکانی ڕووسیا هێرشیان کردە سەر شاری کۆنۆتۆپ و کۆنتڕۆڵیان کرد. [١٢١] [١٢٢] هەر هەمان ڕۆژ لە پێشڕەوییەکی جیاواز بۆ سەر ناوچەی سومی هێرشی کردە سەر سومی ئۆبلاست کە تەنها ٣٥ کیلۆمەتر لە سنووری ڕووسیا و ئوکرانیا دوورە.هێزە پێشڕەوەکان لە شەڕی شارەکاندا گیریان خوارد و هێزەکانی ئۆکرانیا بە سەرکەوتوویی شارەکەیان کۆنتڕۆلکردبوو و بانگەشەی ئەوەیانکرد کە زیاتر لە ١٠٠ زرێپۆشی ڕووسی لەناوبراون و دەیان سەربازیش دەستگیرکراون. [١٢٣] هەروەها هێزەکانی ڕووسیا هێرشیان کردە سەر ئۆختیرکا و کۆنتڕۆڵیان کرد. [١٢٤]

لە ٤ی ئازاردا، فرێدریک کاگان لە نوسینێکدا ئاماژەی بەوەداوە لەکاتێکدا بەرەی سومی "باشترین و مەترسیدارترین ڕێگای پێشکەوتنی ڕووسیایە لەسەر کیێڤ"، و بەڵام بۆی دەرکەوت کە دا کە هۆکاری جوگرافی پشتیوانی پێشکەوتنی تەکنیکی بووە بۆ هێزەکانی ڕووسیا چونکە زەوییەکەی"تەختە و ژمارەی دانیشتوانی کەمە، پێگەیەکی لاوازی بەرگری هەیە". [١٢٥] هێزەکانی ڕووسیا لە ٤ی ئازاردا گەیشتنە شاری برۆڤاری کە یەکێکە لە ناوچەکانی دەوروبەری ڕۆژهەڵاتی کیێڤ [١٢٦] [١٢٥] پنتاگۆن لە ٦ی نیساندا پشتڕاستی کردەوە کە سوپای ڕووسیا چێرنیھێڤس ئۆبلاستی بەجێهێشتووە، بەڵام لە سومی ئۆبلاست هێشتا شەڕ بەردەوامە. [١٢٧] لە ٧ی نیسان، پارێزگاری سومی ئۆبلاست ڕایگەیاند کە سەربازانی ڕووسیا کشاونەتەوە، بەڵام تەقەمەنی و بۆمبی چێندراویان لە دوای خۆیان بەجێهێشتووە. [١٢٨]

بەرەی باشوور

دەستکاری
 
تانکێکی جۆری BMP-3ی ڕووسی لە نزیک ماریۆپۆل، ٧ی ئازاری ٢٠٢٢ تێکشکا.

لە ٢٤ی شوباتدا هێزەکانی ڕووسیا کەناڵی باکووری کریمەیان کۆنترۆڵکرد. سەربازەکان تەقەمەنییان بەکارهێنا بۆ لەناوبردنی ئەو بەنداوەی کە ئاوی ڕووبارەکەی گلدابووەوە، ئەمەش ڕێگەی بە کریمیا دا ئاو لە ڕووباری دنیێپێر وەربگرێت کە لە ساڵی ٢٠١٤ەوە بڕاوە [١٢٩] لە ٢٦ی شوباتدا گەمارۆدانی ماریۆپۆل دەستیپێکرد کاتێک هێرشەکە ڕۆیشت بەرەو ڕۆژهەڵات و دۆنباسەوە کرد کە لە ژێر دەستی جوداخوازەکاندا بوو. [١٣٠] [١٣١] لە ڕێگادا هێزەکانی ڕووسیا چوونە ناو شاری بێردیانسک و کۆنتڕۆڵیان کرد . [١٣٢] لە ١ی ئازاردا هێزەکانی ڕووسیا هێرشیان کردە سەر شاری مێلیتۆپۆل و ناوچەکانی دەوروبەری. [١٣٣] [١٣٤] لە ٢٥ی شوباتدا یەکەکانی ڕووسیا لە دەچنە سەر ماریۆپۆل و بەڵام لە نزیک پاڤلۆپیل شکستیان هێنا. [١٣٥] [١٣٦] [١٣٧] یەکەی ٢٢ی سوپای ڕووسیا لە ٢٦ی شوبات [١٣٨] [١٣٩] لە وێستگەی کارەبای ئەتۆمی زاپۆریژژیا نزیک بووەوە و گەمارۆی ئینێرهۆداریان دا بۆ ئەوەی خۆی کۆنترۆڵ بگرێتە دەست. [١٤٠] بەهۆی هێرشەکەوە ئاگرکەوتنەوە دەستی پێکرد، [١٤١] بەڵام ئاژانسی نێونەتەوەییی وزەی ئەتۆمی (IAEA) ڕایگەیاند کە ئامێرە سەرەکییەکان زیانیان پێنەگەیشتووە. [١٤٢] سەرەڕای ئاگرکەوتنەوەکان، کارگەکە هیچ دزەیەکی تیشکی تۆمار نەکردووە. [١٤٣] سێیەم کۆمەڵەی هێرشبەری ڕووسی لە کریماوە بەرەو باکووری ڕۆژئاوا ڕۆیشتن و کۆنتڕۆڵی سەرجەم ئەو پردانەی سەر ڕووباری دنیێپێر كرد. [١٤٤] لە ٢ی ئازاردا سەربازانی ڕووسیا لە شەڕێکدا لە خێرسۆن سەرکەوتنیان بەدەستهێنا؛ ئەمە یەکەم شاری گەورە بوو کە لە داگیرکارییەکەدا کەوتە دەست هێزەکانی ڕووسیا. [١٤٥] سەربازانی ڕووسیا لەسەر میکۆلایڤ جوڵەیان کرد و دوای دوو ڕۆژ هێرشیان کردە سەری . لە لایەن هێزەکانی ئۆکراینەوە بەرپەرچدرانەوە. [١٤٦] لە ٢ی ئازاردا، هێزەکانی ئۆکرانیا دەستیان بە هێرشی پێچەوانە کرد بۆ سەر هۆرلیڤکا. [١٤٧] [١٤٨]

دوای هێرشە مووشەکییەکان لە ١٤ی ئازاردا لە شاری ماریپۆل، حکومەتی ئۆکرانیا ڕایگەیاند کە زیاتر لە دوو هەزار و ٥٠٠ کەس گیانیان لەدەستداوە. [١٤٩] تا ١٨ی ئازار، ماریوپۆل بە تەواوی گەمارۆدرا و شەڕ گەیشتە ناوەندی شارەکە، ئەمەش بووە هۆی ئاستەنگ بۆ هەوڵەکان بۆ چۆڵکردنی هاوڵاتیانی مەدەنی. [١٥٠] لە ٢٠ی ئازاردا قوتابخانەیەکی هونەری کە نزیکەی ٤٠٠ کەسی وەک پەناگە بەکاریان هێنابوو، بەهۆی بۆردوومانی ڕووسیاوە وێرانکرا. [١٥١] ڕووسەکان داوای تەسلیمبوونیان کرد و ئوکراینییەکانیش ڕەتیانکردەوە. [١٥٢] [١٥٣] لە ٢٤ی ئازاردا هێزەکانی ڕووسیا چوونە ناو ناوەڕاستی شاری ماریوپۆل. [١٥٤] لە ٢٧ی ئازاردا، ئۆلها ستیفانیشینا، جێگری سەرۆکوەزیرانی ئوکرانیا ڕایگەیاند کە "لە سەدا ٨٥ی تەواوی شارۆچکەکە وێران بووە". [١٥٥]

بەرەی ڕۆژهەڵات

دەستکاری

ئەمانەش ببینە

دەستکاری

تێبینییەکان

دەستکاری

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ «Istanbul Document | OSCE». web.archive.org. ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
  2. ^ «Bush-Putin row grows as pact pushes east | Vladimir Putin | The Guardian». web.archive.org. ٨ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
  3. ^ «Putin warns Nato over expansion | Vladimir Putin | The Guardian». web.archive.org. ١٣ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
  4. ^ Hall، Gavin E. L. (١٤ی شوباتی ٢٠٢٢). «Ukraine: the history behind Russia's claim that Nato promised not to expand to the east». The Conversation. لە ١٤ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  5. ^ Baker، Peter (9 January 2022). «In Ukraine Conflict, Putin Relies on a Promise That Ultimately Wasn't». The New York Times. ISSN 0362-4331. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  6. ^ Bevan، Scott (5 April 2008). «Ukraine-Georgia NATO membership a 'direct threat to Russia'». ABC News. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  7. ^ Brown، Colin (3 April 2008). «EU allies unite against Bush over Nato membership for Georgia and Ukraine». The Independent. p. 24. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  8. ^ «NATO promises Ukraine, Georgia entry one day». Reuters. 3 April 2008. لە 18 June 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  9. ^ NATO. «Bucharest Summit Declaration issued by NATO Heads of State and Government (2008)». NATO. لە ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  10. ^ Evans، Michael (5 April 2008). «President tells summit he wants security and friendship». The Times. p. 46. President Putin, in a bravura performance before the world's media at the end of the Nato summit, warned President Bush and other alliance leaders that their plan to expand eastwards to Ukraine and Georgia "didn't contribute to trust and predictability in our relations. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  11. ^ Dick، Charles، ed. (11 April 2008). «Russia army vows steps if Georgia and Ukraine join NATO». Reuters. Moscow. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  12. ^ «Article by Vladimir Putin "On the Historical Unity of Russians and Ukrainians" • President of Russia». web.archive.org. ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
  13. ^ «Ukraine: NATO's original sin – POLITICO». web.archive.org. ٩ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٩ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
  14. ^ Dinan، Desmond (ed.). The European Union in Crisis. Palgrave Macmillan. pp. 3, 274.
  15. ^ Grytsenko، Oksana (12 April 2014). «Armed pro-Russian insurgents in Luhansk say they are ready for police raid». Kyiv Post. Luhansk: Businessgroup LLC. لە ڕەسەنەکە لە 12 April 2014 ئەرشیڤ کراوە. لە 1 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  16. ^ Ragozin، Leonid (16 March 2019). «Annexation of Crimea: A masterclass in political manipulation». Al Jazeera. لە ڕەسەنەکە لە 7 November 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 24 May 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  17. ^ Charap، Samuel (21 January 2022). «U.S. Military Aid to Ukraine: A Silver Bullet?». RAND Corporation. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  18. ^ Walker، Shaun (3 September 2014). «Russian soldier: 'You're better clueless because the truth is horrible'». The Guardian. ISSN 1756-3224. OCLC 60623878. لە ڕەسەنەکە لە 1 March 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 28 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  19. ^ «Exclusive: Charred tanks in Ukraine point to Russian involvement». Reuters. 23 October 2014. لە ڕەسەنەکە لە 1 March 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 28 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  20. ^ «Ukraine ceasefire violated more than 100 times within days: OSCE». Al Jazeera. 29 July 2020. لە ڕەسەنەکە لە 1 March 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 28 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  21. ^ «France says Russia refused to hold ministerial meeting on Ukraine». Reuters. 9 November 2021. لە 26 January 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  22. ^ «Article by Vladimir Putin 'On the Historical Unity of Russians and Ukrainians'». President of Russia. ١٢ی تەممووزی ٢٠٢١. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی شوباتی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە. ... the outcome of both Minsk‑1 and Minsk‑2 which give a real chance to peacefully restore the territorial integrity of Ukraine by coming to an agreement directly with the DPR and LPR with Russia, Germany and France as mediators, contradicts the entire logic of the anti-Russia project.
  23. ^ «Russia Shouldn't Negotiate With 'Vassal' Ukraine, Ex-President Medvedev Says». Moscow Times. ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١. لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  24. ^ Michael، Casey (19 June 2015). «Pew Survey: Irredentism Alive and Well in Russia». The Diplomat. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  25. ^ Socor، Vladimir (24 March 2014). «Putin's Crimea Speech: A Manifesto of Greater-Russia Irredentism». Vol. 11, no. 56. Eurasia Daily Monitor. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  26. ^ Putin، Vladimir (١٢ی تەممووزی ٢٠٢١). «Article by Vladimir Putin 'On the Historical Unity of Russians and Ukrainians'». The Kremlin. Government of Russia. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  27. ^ «Extracts from Putin's speech on Ukraine». Reuters. 21 February 2022. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  28. ^ Wilson، Andrew (٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١). «Russia and Ukraine: 'One People' as Putin Claims?». Royal United Services Institute. لە ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە. Putin's key trope is that Ukrainians and Russians are 'one people', and he calls them both 'Russian'. He starts with a myth of common origin: 'Russians, Ukrainians and Belarusians are all descendants of Ancient Rus', which was the largest state in Europe' from the 9th–13th centuries AD.
  29. ^ Dickinson، Peter (١٥ی تەممووزی ٢٠٢١). «Putin's new Ukraine essay reveals imperial ambitions». Atlantic Council. لە ١٥ی تەممووزی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە. Vladimir Putin's inaccurate and distorted claims are neither new nor surprising. They are just the latest example of gaslighting by the Kremlin leader.
  30. ^ Wiśnicki، Jarosław (١٤ی تەممووزی ٢٠٢٣). «History as an information weapon in Russia's full-scale war in Ukraine».{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  31. ^ Roth، Andrew (٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١). «Putin's Ukraine rhetoric driven by distorted view of neighbor». The Guardian. Moscow. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە. But that fear has gone hand-in-hand with chauvinistic bluster that indicates Moscow has a distorted view of modern Ukraine and the goals it wants to achieve there.
  32. ^ Harris، Shane (3 December 2021). «Russia planning massive military offensive against Ukraine involving 175,000 troops, U.S. intelligence warns». The Washington Post. لە 23 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  33. ^ Schogol، Jeff (٢٢ی شوباتی ٢٠٢٢). «Here's what those mysterious white 'Z' markings on Russian military equipment may mean». Task & Purpose. North Equity. لە ٢٧ی شوباتی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە. [B]ottom line is the 'Z' markings (and others like it) are a deconfliction measure to help prevent friendly fire incidents.
  34. ^ ئ ا Taylor، Adam (24 February 2022). «Russia's attack on Ukraine came after months of denials it would attack». The Washington Post. Photograph by Evgeniy Maloletka (Associated Press). لە ڕەسەنەکە لە 24 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2022 ھێنراوە. On Sunday ... "There is no invasion. There is no such plans," Antonov said. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  35. ^ «Putin attacked Ukraine after insisting for months there was no plan to do so. Now he says there's no plan to take over». Kharkiv: CBS News (لە 22 February 2022 بڵاو کراوەتەوە). 24 February 2022. لە ڕەسەنەکە لە 27 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، |publication-date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  36. ^ Farley، Robert (24 February 2022). «Russian Rhetoric Ahead of Attack Against Ukraine: Deny, Deflect, Mislead». FactCheck.org. Photograph by Aris Messinis (Agence-France Presse). Annenberg Public Policy Center. لە ڕەسەنەکە لە 27 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2022 ھێنراوە. Nov. 28 – ... 'Russia has never hatched, is not hatching and will never hatch any plans to attack anyone,' Peskov said. ... 19 Jan – ... Ryabkov ... 'We do not want and will not take any action of aggressive character. We will not attack, strike, invade, quote unquote, whatever Ukraine.' {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  37. ^ Fořtová، Klára (8 March 2022). «Velvyslanec Ukrajiny v Česku denně promlouvá, ruský mlčí a je 'neviditelný'» [Ukraine's ambassador to the Czech Republic speaks daily, the Russian is silent and 'invisible']. Mladá fronta DNES (بە چێکی). لە ڕەسەنەکە لە 8 March 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 10 March 2022 ھێنراوە. Zmejevský ... 'Důrazně jsme odmítli jako nepodložená obvinění Ruska z přípravy, agrese vůči Ukrajině a fámy o vstupu ruských jednotek na ukrajinské území,' stojí v něm. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  38. ^ Levchenko، Grigory (٢٢ی نیسانی ٢٠٢١). «'A path towards destroying relations' Czech Republic to limit Russian Embassy staff in Prague amid escalating diplomatic tensions». Meduza.
  39. ^ Troianovski، Anton (30 January 2022). «The Hard-Line Russian Advisers Who Have Putin's Ear». The New York Times. لە ڕەسەنەکە لە 1 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 28 May 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  40. ^ Galeotti، Mark (5 July 2021). «New National Security Strategy Is a Paranoid's Charter». Moscow Times. لە 28 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  41. ^ «Russia's security strategy envisages 'forceful methods'». ABC News. 31 May 2021. لە 28 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  42. ^ Sherwin، Emily (11 March 2022). Paulick، Jane (ed.). «Putin's inner circle: Who has the Russian president's ear on the war in Ukraine?». Deutsche Welle. لە 28 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  43. ^ Tétrault-Farber، Gabrielle (17 December 2021). «Russia demands NATO roll back from East Europe and stay out of Ukraine». Reuters. لە ڕەسەنەکە لە 22 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 24 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  44. ^ MacKinnon، Mark (21 December 2021). «Putin warns of unspecified military response if U.S. and NATO continue 'aggressive line'». The Globe and Mail. لە ڕەسەنەکە لە 15 January 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 24 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  45. ^ Szayna، Thomas S. (٢٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٧). «The Enlargement of NATO and Central European Politics». Woodrow Wilson International Center for Scholars. لە ١٤ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  46. ^ Coyer، Cassandre (25 February 2022). «Why is Ukraine not in NATO and is it too late to join? Here's what experts, NATO say». The Miami Herald. لە ڕەسەنەکە لە 29 March 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 28 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  47. ^ «NATO chief: "Russia has no right to establish a sphere of influence"». Axios. 1 December 2021. لە ڕەسەنەکە لە 14 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 17 December 2021 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  48. ^ «NATO-Russia: Setting the record straight». NATO. لە ١٦ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  49. ^ Gordon، Michael R. (1 April 2022). «Vladimir Putin's 20-Year March to War in Ukraine—and How the West Mishandled It». The Wall Street Journal. لە 18 June 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  50. ^ «Ukraine crisis: Russia orders troops into rebel-held regions». BBC News. 22 February 2022. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  51. ^ «Federation Council gives consent to use the Russian Armed Forces outside of the Russian Federation». Federation Council of Russia. ٢٢ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢١ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  52. ^ The Kyiv Independent news desk (٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢). «Putin declares war on Ukraine». The Kyiv Independent. لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  53. ^ Haltiwager، John (٢٣ی شوباتی ٢٠٢٢). «Russian President Vladimir Putin announces military assault against Ukraine in surprise speech». Business Insider. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە – via MSN.
  54. ^ Hinton، Alexander (25 February 2022). «Putin's claims that Ukraine is committing genocide are baseless, but not unprecedented». The Conversation. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  55. ^ ئ ا «Full text: Putin's declaration of war on Ukraine». The Spectator. 24 February 2022. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  56. ^ «Ukraine conflict: Russian forces attack after Putin TV declaration». BBC News. ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  57. ^ Ball، Tom (7 March 2022). «This war will be a total failure, FSB whistleblower says». The Times. لە 21 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  58. ^ Peltz، Jennifer (٢٣ی شوباتی ٢٠٢٢). «'It's too late': Russian move roils UN meeting on Ukraine». AP News. لە ٣ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  59. ^ Sheftalovich، Zoya (٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢). «Battles flare across Ukraine after Putin declares war». Politico. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  60. ^ Cohn، Nate (2022-02-23). «Putin's Forces Attack Ukraine». The New York Times (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ISSN 0362-4331. لە 2022-02-26 ھێنراوە.
  61. ^ «ВСУ отвоевали Счастье: уничтожено около 50 врагов». www.unian.net (بە ڕووسی). لە ٢٦ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  62. ^ «KyivPost». Twitter (بە ئینگلیزی). لە ٢٦ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  63. ^ Sauer، Pjotr (2022-03-07). «Why has the letter Z become the symbol of war for Russia?». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە 2023-08-02 ھێنراوە.
  64. ^ Lock، Samantha (٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢). «Russia-Ukraine crisis live news: Putin has launched 'full-scale invasion', says Ukrainian foreign minister – latest updates». The Guardian. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  65. ^ «Zelensky signs decree declaring general mobilization». Interfax-Ukraine. ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  66. ^ Gilbert، Asha C. (25 February 2022). «Reports: Ukraine bans all male citizens ages 18 to 60 from leaving the country». USA Today. لە 26 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  67. ^ Rana، Manveen (3 March 2022). «Volodymyr Zelensky survives three assassination attempts in days». The Times. لە 21 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  68. ^ Kube، Courtney (26 February 2022). «Russian offensive unexpectedly slowed by fierce Ukrainian resistance». NBC News. لە 16 September 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  69. ^ «Russia's failure to take down Kyiv was a defeat for the ages». Associated Press News. 7 April 2022. لە 16 September 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  70. ^ Sonne، Paul (24 August 2022). «Battle for Kyiv: Ukrainian valor, Russian blunders combined to save the capital». The Washington Post. لە 27 September 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  71. ^ «Russian advance slowed by Ukrainian resistance and logistical setbacks, U.S. defense official says». CBS. 28 February 2022. لە 16 September 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  72. ^ «Russian focus on 'liberating' Donbas hints at shift in strategy». Al Jazeera English. ٢٥ی ئازاری ٢٠٢٢. لە ٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  73. ^ «Russia targets east Ukraine, says first phase over». BBC. 26 March 2022. لە 27 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  74. ^ Varner، Joe (28 March 2022). «It's been one month since Russia began its invasion of Ukraine. Here's where we stand». The Hub. لە 3 April 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  75. ^ «Russian invasion of Ukraine lacks a battlefield commander, U.S. officials say». Yahoo! News. ١ی نیسانی ٢٠٢٢. لە ٣ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  76. ^ Bielieskov، Mykola (21 September 2021). «The Russian and Ukrainian Spring 2021 War Scare». لە 25 November 2021 ھێنراوە. {{cite journal}}: بیرخستنەوەی journal پێویستی بە |journal= ھەیە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  77. ^ Epstein، Jake (6 April 2022). «NATO chief says Putin still wants to control all of Ukraine, despite repositioning forces to the eastern Donbas region». لە 7 April 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  78. ^ Vandiver، John (26 April 2022). «US and allies gather at Ramstein to discuss how to help Ukraine defeat Russia's 'unjust invasion'». Stars and Stripes. Ramstein Air Base, Germany. لە ڕەسەنەکە لە 4 May 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 9 May 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  79. ^ Barnes، Julian E. (10 May 2022). «The U.S. intelligence chief says Putin is preparing for a prolonged conflict». The New York Times. ISSN 1553-8095. OCLC 1645522. لە ڕەسەنەکە لە 10 May 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 27 May 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  80. ^ Sabbagh، Dan (31 May 2022). «Biden will not supply Ukraine with long-range rockets that can hit Russia». The Guardian. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  81. ^ Champion، Marc (٢٨ی ئایاری ٢٠٢٢). «Russian Wins in Eastern Ukraine Spark Debate Over Course of War». Bloomberg.
  82. ^ Atlamazoglou، Stavros (٣٠ی ئایاری ٢٠٢٢). «War in Ukraine, Day 96 Update: Russia's Military Losses are 'Unsustainable'». 19fortyfive.com.
  83. ^ Sabbagh، Dan (31 May 2022). «Biden will not supply Ukraine with long-range rockets that can hit Russia». The Guardian. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  84. ^ CBS News Videos.
  85. ^ Koshiw، Isobel (10 June 2022). «We're almost out of ammunition and relying on western arms, says Ukraine». The Guardian. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  86. ^ Alper، Alexandra (٢٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٢). «Putin still wants most of Ukraine, war outlook grim -U.S. intelligence chief». Reuters. لە ٢ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  87. ^ Rainford، Sarah (5 July 2022). «Ukraine war: Putin presses on after Lysychansk capture». BBC News. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  88. ^ «Ukraine rejects Russian demand to surrender port city of Mariupol in exchange for safe passage». CBS News. 20 March 2022. لە 21 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  89. ^ «Ukraine refuses to surrender Mariupol as scope of human toll remains unclear». Canadian Broadcasting Corporation. 21 March 2022. لە 21 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  90. ^ Kagan، Frederick (٤ی ئازاری ٢٠٢٢). «Russian Offensive Campaign Assessment, March 4». Institute for the Study of War. لە ٥ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  91. ^ Kagan، Frederick (5 March 2022). «Russian Offensive Campaign Assessment, March 4». CriticalThreats. لە 5 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  92. ^ Roblin، Sebastien (٢٧ی شوباتی ٢٠٢٢). «At Vasylkiv, Ukrainians Repel Russia's Paratroopers and Commandos in Frantic Night Battle». 19FortyFive. لە ٥ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  93. ^ Sly، Liz (20 March 2022). «Russia's war for Ukraine could be headed toward stalemate». The Washington Post. ISSN 0190-8286. OCLC 2269358. لە ڕەسەنەکە لە 20 March 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 6 June 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  94. ^ Boot، Max (21 March 2022). «Opinion: Against all odds, Ukrainians are winning. Russia's initial offensive has failed». The Washington Post. لە 24 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  95. ^ Kemp، Richard (22 March 2022). «The Russian army has run out of time». The Daily Telegraph. لە 24 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  96. ^ «Live updates: Zelenskyy declines US offer to evacuate Kyiv». AP News. ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢٨ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  97. ^ «Analysis | Zelensky's famous quote of 'need ammo, not a ride' not easily confirmed». The Washington Post (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ISSN 0190-8286. لە 28 February 2023 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  98. ^ «Ukraine loses control of Chernobyl nuclear site, amid battles in Kyiv outskirts». The Times of Israel. 24 February 2022. لە ڕەسەنەکە لە 25 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 25 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  99. ^ «Ukrayinsʹki viysʹkovi pid Kyyevom zupynyly kolonu rosiysʹkykh tankiv» Українські військові під Києвом зупинили колону російських танків [The Ukrainian military stopped a column of Russian tanks near Kyiv]. Gazeta (بە ئۆكراینی). ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  100. ^ «Battle Underway for Airbase on Kyiv Outskirts». Moscow Times. AFP. 24 February 2022. لە ڕەسەنەکە لە 25 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 25 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  101. ^ «Russia claims to take control of Hostomel airport just outside Kyiv». The Times of Israel. Associated Press. لە ڕەسەنەکە لە 25 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 25 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  102. ^ «Okupanty namahayutʹsya vysadyty desant u Vasylʹkovi, ydutʹ boyi» Окупанти намагаються висадити десант у Василькові, йдуть бої [The occupiers are trying to land in Vasylkiv, fighting is going on] (بە ئۆكراینی). Ukrinform. لە ڕەسەنەکە لە 26 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  103. ^ «U Vasylʹkovi zbyly vynyshchuvach ta dva hvyntokryly okupantiv» У Василькові збили винищувач та два гвинтокрили окупантів [A fighter and two helicopters of the occupiers were shot down in Vasylkiv] (بە ئۆكراینی). Ukrainian Independent Information Agency. لە ڕەسەنەکە لە 26 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  104. ^ Kagan، Frederick (٤ی ئازاری ٢٠٢٢). «Russian Offensive Campaign Assessment, March 4». Institute for the Study of War. لە ٥ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  105. ^ Kagan، Frederick (5 March 2022). «Russian Offensive Campaign Assessment, March 4». CriticalThreats. لە 5 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  106. ^ Stern، David L. (5 March 2022). «After temporary cease-fires break down, Putin threatens Ukraine's government». The Washington Post. لە 6 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  107. ^ {{cite AV media}}: بیرخستنەوەی واڵا (یارمەتی)
  108. ^ Lister، Tim (7 March 2022). «'A family died ... in front of my eyes': Civilians killed as Russian military strike hits evacuation route in Kyiv suburb». CNN. لە 9 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  109. ^ «Bucha, Vorzel, Hostomel under enemy's control, situation remains critical». Ukrinform. 7 March 2022. لە 9 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  110. ^ Lister، Tim (8 March 2022). «"Irpin can't be bought, Irpin fights": Mayor refuses Russian demand to surrender». CNN. لە 8 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  111. ^ Cullison، Alan (16 March 2022). «Ukraine Mounts Counteroffensive to Drive Russians Back From Kyiv, Key Cities». The Wall Street Journal. لە ڕەسەنەکە لە 16 March 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 16 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  112. ^ Gordon، Michael R. (21 March 2022). «The Wall Street Journal News Exclusive | Russia, Failing to Achieve Early Victory in Ukraine, Is Seen Shifting to 'Plan B'». The Wall Street Journal. لە 24 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  113. ^ Ali، Idrees (27 February 2022). «Russian forces appear to shift to siege warfare in Ukraine- U.S. official». Reuters. لە 24 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  114. ^ «Ukraine war: Ukrainian fightback gains ground west of Kyiv». BBC News. ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٢. لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  115. ^ Walters، Joanna (25 March 2022). «Russia-Ukraine war latest: Ukraine takes back towns east of Kyiv; hopes of Mariupol humanitarian corridor grow – live». The Guardian. لە 25 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  116. ^ Rudenko، Olga (٢ی نیسانی ٢٠٢٢). «Hundreds of murdered civilians discovered as Russians withdraw from towns near Kyiv (Graphic Images)». The Kyiv Independent. لە ٣ی نیسانی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  117. ^ «Ukraine war latest: Ukraine says it has retaken entire Kyiv region». BBC News. لە ٢ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  118. ^ Epstein، Jake (6 April 2022). «NATO chief says Putin still wants to control all of Ukraine, despite repositioning forces to the eastern Donbas region». لە 7 April 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  119. ^ Tebor، Celina (30 April 2022). «Ukraine in 'a fight for life' in Donbas region, Zelenskyy says in nightly address; Russian strike kills at least 1 in Kyiv: Live updates». Yahoo News. لە 2 June 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  120. ^ «Russia attacks Kyiv as U.N. leader visits, and onslaught continues in eastern Ukraine». CBS News. ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٢. لە ٢٠ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  121. ^ Ward، Alexander (25 February 2022). «'Almost not possible' for Ukraine to win without West's help, Ukraine official says». Politico. لە ڕەسەنەکە لە 26 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  122. ^ «Ukraine war news from February 25: Kyiv suburbs breached, Russian forces face resistance, Zelensky warns Russia will 'storm' capital». Financial Times. 26 February 2022. ISSN 0307-1766. لە ڕەسەنەکە لە 26 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  123. ^ Недилько، Владимир (28 February 2022). «Boi pod Sumami: artilleriya i "Bayraktary" unichtozhili 100 tankov i 20 "Gradov" okkupantov» Бои под Сумами: артиллерия и "Байрактары" уничтожили 100 танков и 20 "Градов" оккупантов [Battles near Sumy: Artillery and Bayraktars destroyed 100 tanks and 20 "Grad" of invaders]. Апостроф (بە ئۆكراینی). لە ڕەسەنەکە لە 28 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 28 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  124. ^ Polyakovskaya، Tanya (26 February 2022). «Rossiyskaya voyennaya tekhnika zanyala territoriyu byvshego aeroporta "Berdyansk" – gorsovet» Российская военная техника заняла территорию бывшего аэропорта "Бердянск" – горсовет [Russian military equipment occupied the territory of the former airport "Berdyansk" – city council] (بە ڕووسی). Berdyansk City Council. Ukrainian Independent Information Agency. لە ڕەسەنەکە لە 26 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  125. ^ ئ ا Kagan، Frederick (5 March 2022). «Russian Offensive Campaign Assessment, March 4». CriticalThreats. لە 5 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  126. ^ Kagan، Frederick (٤ی ئازاری ٢٠٢٢). «Russian Offensive Campaign Assessment, March 4». Institute for the Study of War. لە ٥ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  127. ^ Demirjian، Karoun (6 April 2022). «Pentagon: Russia has fully withdrawn from Kyiv, Chernihiv». The Washington Post. لە 7 April 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  128. ^ Kalatur، Anastasiya (8 April 2022). «Sumy region liberated from Russian troops». Ukrainska Pravda. لە 15 April 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  129. ^ Marrow، Alexander (24 February 2022). «Russian forces unblock water flow for canal to annexed Crimea, Moscow says». Reuters. لە ڕەسەنەکە لە 1 March 2022 ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)
  130. ^ Polyakovskaya، Tanya (26 February 2022). «Rossiyskaya voyennaya tekhnika zanyala territoriyu byvshego aeroporta "Berdyansk" – gorsovet» Российская военная техника заняла территорию бывшего аэропорта "Бердянск" – горсовет [Russian military equipment occupied the territory of the former airport "Berdyansk" – city council] (بە ڕووسی). Berdyansk City Council. Ukrainian Independent Information Agency. لە ڕەسەنەکە لە 26 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  131. ^ @. (Tweet) https://twitter.com/ – via Twitter. {{cite web}}: |author= ناوی ژمارەییی ھەیە (یارمەتی); پارامەتری |title= ونە یانیش واڵایە (یارمەتی); Missing or empty |user=; Missing or empty |number= (help)
  132. ^ Lister، Tim (24 March 2022). «Ukrainians claim to have destroyed large Russian warship in Berdyansk». CNN. لە 24 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  133. ^ Zadorozhnaya، Anastasia (١ی ئازاری ٢٠٢٢). «Voyska okkupanta gotovyat nastupleniye na Melitopol'» Войска оккупанта готовят наступление на Мелитополь [Invader's troops are preparing an attack on Melitopol]. RIA Melitopol (بە ڕووسی). لە ٢ی ئازاری ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  134. ^ Korobova، Marina (١ی ئازاری ٢٠٢٢). «"Melitopol' ne sdalsya, Melitopol' – vremenno okkupirovan" – gorodskoy golova o situatsii na 1 marta» "Мелитополь не сдался, Мелитополь – временно оккупирован" – городской голова о ситуации на 1 марта ["Melitopol did not surrender, Melitopol is temporarily occupied" – the mayor on the situation on March 1]. Mestnyye Vesti (بە ڕووسی). لە ڕەسەنەکە لە ٢ی ئازاری ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  135. ^ «Fierce battles raging in all directions near Mariupol – mayor». Interfax-Ukraine. لە ٢٦ی شوباتی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  136. ^ Richárd، Jabronka (٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢). «Így áll most a háború Ukrajnában: több nagyvárosban harcok dúlnak, megtámadtak egy orosz repülőteret» [This is how the war in Ukraine is now: fighting is raging in several big cities, a Russian airport has been attacked]. Ellenszél (بە هەنگاری). لە ٢٦ی شوباتی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  137. ^ «Battle ongoing near Mariupol – mayor». Ukrinform. لە ڕەسەنەکە لە 25 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 25 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  138. ^ «Ukraine official says Russian troops approaching Zaporizhzhia nuclear plant». National Post. 26 February 2022. لە 28 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  139. ^ «The Russians paused the invasion, but aren't losing». Australian Financial Review. ٢٨ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢٨ی شوباتی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  140. ^ «Ukraine nuclear plant on fire after Russia shelling». News.com.au. 4 March 2022. لە 4 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  141. ^ «Russian forces attacking Zaporizhzhia nuclear power plant in Ukraine, per multiple reports». Business Insider Australia. ٣ی ئازاری ٢٠٢٢. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی ئازاری ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  142. ^ «Russian forces strike Ukraine from multiple fronts, including at power plant». ABC News. 3 March 2022. لە 4 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  143. ^ «Russian troops take Zaporizhzhia nuclear plant». ABC News. 4 March 2022. لە 4 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  144. ^ «Ukraine loses control over crossing to Kherson». Ukrinform. لە ڕەسەنەکە لە 25 February 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 25 February 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  145. ^ Schwirtz، Michael (2 March 2022). «First Ukraine City Falls as Russia Strikes More Civilian Targets». The New York Times. لە ڕەسەنەکە لە 3 March 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە 3 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  146. ^ «Ukrainian defenders repelled attack on Mykolaiv city, fighting continues on outskirts». Ukrinform. 4 March 2022. لە 4 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  147. ^ «First in 7 days of war Ukrainian units go on offensive advancing to Horlivka – Arestovych». Interfax Ukraine. ٢ی ئازاری ٢٠٢٢. لە ٢ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  148. ^ Huijboom، Stefan (22 June 2015). «Resident of Russian-held Horlivka: 'We have nothing'». Kyiv Post. لە 11 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  149. ^ Lister، Tim (14 March 2022). «Ukraine puts death toll in Mariupol bombardment at more than 2,500». CNN. لە 14 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  150. ^ Boffey، Daniel (18 March 2022). «Fighting reaches central Mariupol as shelling hinders rescue attempts». The Guardian. لە 21 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  151. ^ «Russian forces bomb school sheltering 400 people in Mariupol, city council says». CNN. 20 March 2022. لە 20 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  152. ^ «Ukraine rejects Russian demand to surrender port city of Mariupol in exchange for safe passage». CBS News. 20 March 2022. لە 21 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  153. ^ «Ukraine refuses to surrender Mariupol as scope of human toll remains unclear». Canadian Broadcasting Corporation. 21 March 2022. لە 21 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  154. ^ «Ukraine war in maps: Tracking the Russian invasion». BBC News. 25 March 2022. لە 25 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  155. ^ Scully، Rachel (27 March 2022). «Ukrainian official: Mariupol 'simply does not exist anymore'». The Hill. لە 29 March 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

بەستەرە دەرەکییەکان

دەستکاری
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ھێرشی_ڕووسیا_بۆ_ئوکراینا&oldid=1369773»