کۆڕی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان
کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان (بە ئینگلیزی: UNGA یان GA) یەکێکە لە شەش بەشە سەرەکییەکەی دەزگای نەتەوە یەکگرتووەکانە (UN)، وەکو بەشەکانی سەرەکی ڕاوێژکاری و داڕشتنی سیاسەت و نوێنەرایەتی نەتەوە یەکگرتووەکان بەڕێوەدەچێت. لە ئێستادا لە ٧٧هەمین دانیشتن ئەنجام دراوە، دەسەڵات و پێکهاتە و ئەرک و ڕێکارەکانی لە بەشی چوارەمی دەستوری نەتەوە یەکگرتووەکانەوە هاتووە. کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بەرپرسیارە لە بودجەی نەتەوە یەکگرتووەکان و دەستنیشانکردنی ئەندامانی ناهەمیشەیی بۆ ئەنجومەنی ئاسایش، دەستنیشانکردنی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، وەرگرتنی ڕاپۆرت لە بەشەکانی دیکەی سیستەمی نەتەوە یەکگرتووەکان، پێشکەشکردنی راسپاردە لەڕێگەی بەرنامە ڕێژەیی.[١] هەروەها چەندین لق دادەمەزرێنێت بۆ پێشخستن یان یارمەتیدانی ئەرکە فراوانەکان.[٢] کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان تاکە بەشی نەتەوە یەکگرتووەکانە کە هەموو وڵاتانی ئەندام نوێنەرایەتی تێدا دەکەن.
كۆبوونەوەی گشتی لەژێر سەرپەرشتی سەرۆکی کۆڕی گشتیی یان سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە دانیشتنەكانی ساڵدا لە بینای كۆمەڵەی گشتی کۆدەبنەوە، لەناو بارەگای سەرەكی نەتەوە یەكگرتووەكان لە شاری نیویۆرك. بەشی سەرەکی ئەم کۆبوونەوانە بەگشتی لە مانگی ئەیلولەوە تا مانگی یەک بەردەوام دەبێت تاوەکو هەموو کێشە و گرفتەکان چارەسەر دەکرێن، کە زۆرجار پێش دەستپێکردنی دانیشتنی داهاتوو دەبێت.[٣] هەروەها دەتوانێت بۆ دانیشتنی تایبەت و فریاگوزاری تایبەت کۆبونەوە ئەنجام بدەن. یەکەم دانیشتن لە ١٠ی شوباتی ١٩٤٦ لە هۆڵی ناوەندی میتۆدیستەکان لە لەندەن بانگهێشت کرا بە نوێنەرانی ٥١ نەتەوە دامەزرێنەری لەخۆگرتبوو.
دەنگدان لە کۆبوونەوەی گشتیدا لەسەر هەندێک پرسیاری گرنگ- ئەوانیش پێشنیارەکان سەبارەت بە ئاشتی و ئاسایش؛ نیگەرانییەکانی داهاتە؛ و هەڵبژاردن، وەرگرتن، ڕاگرتن، یان دەرکردنی ئەندامان - بە زۆرینەی دوو لەسەر سێی ئەو کەسانەی ئامادەن و دەنگ دەدەن. پرسیارەکانی تریش بە زۆرینەیەکی سادە بڕیاریان لەسەر دەدرێت. هەر وڵاتێکی ئەندام یەک دەنگی هەیە. جگە لە پەسەندکردنی بابەتە بودجەییەکان، لەوانەش پەسەندکردنی پێوەرێکی هەڵسەنگاندن، بڕیارەکانی ئەنجومەن پابەندکەر نین بۆ ئەندامان.و ئەنجومەن دەتوانێت راسپاردە لەسەر هەر پرسێک لە چوارچێوەی نەتەوە یەکگرتووەکاندا پێشکەش بکات، جگە لە پرسەکانی ئاشتی و ئاسایش لە ژێر ڕەچاوکردنی ئەنجومەنی ئاسایشدا.
لە ماوەی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا، کۆبونەوەکە بوو بە مەکۆیەک بۆ "دیالۆگی باکوور-باشوور" لە نێوان گەلانی پیشەسازی و وڵاتانی تازە پێگەیشتوودا لەسەر کۆمەڵێکی پرسی نێودەوڵەتی. ئەم پرسانە بەهۆی گەشەی دیاردەیی و گۆڕانی پێکهاتەی ئەندامانی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە هاتنە پێشەوە. لە ساڵی ١٩٤٥دا نەتەوە یەکگرتووەکان ٥١ ئەندامی هەبوو، کە تا سەدەی بیست و یەکەم نزیکەی چوار هێندە زیادی کرد و گەیشتە ١٩٣ ئەندام، کە زیاتر لە دوو لەسەر سێیان لە وڵاتی پەرەئەستێنبوو. زۆرجار بەهۆی ژمارەیانەوە، وڵاتانی تازە پێگەیشتووی جیهان دەتوانن کارنامەی کۆبونەوەکە دیاری بکەن (بە بەکارهێنانی گروپە هەماهە ڕەنگەکانی وەک جی ٧٧)، بۆ زۆرێک لە وڵاتانی تازە پێگەیشتووی جیهان، نەتەوە یەکگرتووەکان سەرچاوەی زۆربەی کاریگەرییە دیپلۆماسییەکانیان و دەرچەی سەرەکی دەستپێشخەریەکانی لە پەیوەندییەکانی دەرەوە جێبەجێ دەکات.
هەرچەندە ئەو بڕیارنامانەی کە لەلایەن کۆبوونەوەی گشتیەوە دەرکراون، هێزی پابەندکەریان بەسەر نەتەوەکانی ئەندامدا نییە (جگە لە ڕێوشوێنە داهاتییەکان)، بەڵام بەپێی بڕیارنامەی یەکێتی بۆ ئاشتی لە تشرینی دووەمی ١٩٥٠ (بڕیاری ٣٧٧)، بەڵام ئەنجومەنەکە دەتوانێت ڕێوشوێن بگرێتە بەر ئەگەر ئەنجومەنی ئاسایش شکست بهێنێت لە کارکردن، بەهۆی دەنگی نەرێنی ئەندامە هەمیشەییەکان، لە حاڵەتێکدا کە مەترسی لەسەر ئاشتی هەبێت، پێشێلکردنی ئاشتی یان کردەوەی شەڕانگێزی بکرێت، کۆبونەوەکە دەتوانێت دەستبەجێ ئەو بابەتە لەبەرچاو بگرێت بە ئامانجی پێشکەشکردنی پێشنیار بۆ ئەندامان بۆ ڕێوشوێنی بەکۆمەڵ بۆ پاراستن یان گەڕاندنەوەی ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی.[٤]
مێژوو
دەستکاری
یەکەم دانیشتنی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ١٠ی کانوونی دووەمی ١٩٤٦ لە هۆڵی ناوەندی میتۆدیست لە لەندەن ئەنجام درا بە نوێنەرانی ٥١ نەتەوە لەو کۆبونەوەیەدا.[٦] چەند دانیشتنی ساڵانە لە شارە جیاوازەکاندا بەڕێوەچوو، دانیشتنی دووەم لە شاری نیویۆرک،[٧] سێیەم دانیشتن لە پاریس، لە سەرەتای حەوتەمین دانیشتنی ساڵانەی ئاسایی خۆیدا، لە ١٤ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٢دا،[٨] ڕووی لە بارەگای هەمیشەیی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد لە شاری نیویۆرک، کۆبونەوەی کانوونی دووەمی ١٩٨٨ بۆ گوێگرتن لە یاسر عەرەفات، کۆبوونەوەی گشتی ٢٩هەمین لە کۆشکی نەتەوە یەکگرتووەکان لە جنیڤ یاتەخی سویسرا ئەنجام درا.[٩]
ئەندامەکانی
دەستکاریهەر ١٩٣ ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەندامی ئەنجومەنی گشتین، لەگەڵ زیادکردنی هۆلی سی و دەوڵەتی فەلەستین وەکو دەوڵەتی چاودێر. جگە لەوەش، کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان دەتوانێت پێگەی چاودێری بە ڕێکخراوێک یان دامەزراوەیەکی نێودەوڵەتی بدات، کە مافی بەشداریکردن لە کارەکانی کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بدات بە دامەزراوەکان، بەڵام سنوردارە.
کارنامە
دەستکاریبەرنامەی کاری هەر دانیشتنێک، حەوت مانگ پێشوەختە پلانی بۆ دادەنرێت و بە بڵاوکردنەوەی لیستی سەرەتایی ئەو بڕگانەی دەست پێدەکات کە دەخرێنە بەرنامەی کاری کاتیەوە.[١٠] ئەمەش ٦٠ ڕۆژ پێش کردنەوەی دانیشتنەکە وردتر شیدەکرێتەوە بۆ کارنامەی کاتی. دوای دەستپێکردنی دانیشتنەکە، کارنامەی کۆتایی لە کۆبوونەوەیەکی گشتی پەسەند دەکرێت کە کارەکان بۆ لیژنە سەرەکییە جیاوازەکان تەرخان دەکرێت، کە دواتر ڕاپۆرتەکان دەخرێنە بەردەم ئەنجومەن بۆ ئەوەی بە کۆدەنگی یان بە تێکڕای گشتیی پەسەند بکرێت.
ئەو بڕگانەی لە بەرنامەی کاردان ژمارەیان بۆ دانراوە. کۆبوونەوە ئاساییەکانی ئەنجومەنی گشتی لە ساڵانی ڕابردوودا سەرەتا بڕیار بوو لە ماوەی تەنها سێ مانگدا بەڕێوەبچێت؛ بەڵام، باری کاری زیادە ئەم دانیشتنانە درێژدەکرێتەوە نزیک دانیشتنی داهاتوو. بەشە کارەکانی دانیشتنەکان کە بە شێوەیەکی کاربەرنامەی داڕێژراون بە شێوەیەکی ئاسایی "سێشەممەی هەفتەی سێیەمی مانگی ئەیلول دەست پێدەکات، لە هەفتەی یەکەمەوە کە لانیکەم یەک ڕۆژی کارکردن لەخۆدەگرێت" دەژمێردرێت، بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی نەتەوە یەکگرتووەکان.[١١] دوو کۆتا دانیشتن لەم دانیشتنە ئاساییانە بە شێوەیەکی ڕۆتینی بڕیار درا، رێک سێ مانگ [١٢]دوای ئەوە لە سەرەتای مانگی کانوونی دووەمدا پشوو بدەن بەڵام لە مانگی یەکدا دەستی پێبکەنەوە و درێژبکرێتەوە تا پێش دەستپێکردنی دانیشتنەکانی دواتر.[١٣]
بڕیارنامەکان
دەستکاریبڕیارنامە
دەستکاری.jpg)
پلانی ژمارەی بڕیارنامە
دەستکاری
لە دانیشتنەکانی یەکەمەوە تا سییەمین کۆبوونەوەی کۆڕی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، هەموو بڕیارنامەکانی کۆبوونەوەی گشتی بە یەک لە دوای یەک ژمارەیان بۆ دانراوە، ژمارەی بڕیارنامەکە بەدوایدا ژمارەی دانیشتنەکە بە ژمارەی ڕۆمانی هاتووە (بۆ نموونە بڕیارنامەی ١٥١٤ (XV)، کە بڕیارنامەی ژمارە ١٥١٤ بوو کە لە کۆبوونەوەکەدا پەسەندکرا ، و لە پانزەهەمین دانیشتنی ئاسایی (١٩٦٠) پەسەند کرا. لە دانیشتنی سی و یەکەمەوە دەست پێدەکات، بڕیارنامەکان بەپێی دانیشتنی تاکەکەسی ژمارەیان بۆ دانراوە (بۆ نموونە بڕیارنامەی ٤١/١٠ نوێنەرایەتی بڕیارنامەی ١٠ دەکات کە لە دانیشتنی چل ویەکدا پەسەند کراوە.
داهات
دەستکاریکۆبوونەوەی گشتی بودجەی نەتەوە یەکگرتووەکان پەسەند دەکات و بڕیار دەدات کە هەر وڵاتێکی ئەندام دەبێت چەند پارە بدات بۆ بەڕێوەبردنی ڕێکخراوەکە.[١٤]
دەستوری نەتەوە یەکگرتووەکان بەرپرسیارێتی پەسەندکردنی بودجە دەداتە کۆبوونەوەی گشتی (بەشی چوارەم، مادەی ١٧) و ئامادەکردنی بودجە بە سکرتێری گشتی، وەک "بەرپرسی سەرەکی کارگێڕی" (بەشی پازدەهەم، مادەی ٩٧). هەروەها دەستور باس لە نەدانی بەشدارییە هەڵسەنگێندراوەکان دەکات (بەشی چوارەم، مادەی ١٩). خولی پلاندانان، بەرنامەدانان، بودجەدانان، چاودێریکردن و هەڵسەنگاندنی نەتەوە یەکگرتووەکان بەدرێژایی ساڵان پەرەی سەندووە؛ بڕیارنامە سەرەکییەکان سەبارەت بە پرۆسەکە بریتین لە بڕیارەکانی کۆبوونەوەی گشتی، ٤١/٢١٣ لە ١٩ی کانوونی دووەمی ١٩٨٦، ٤٢/٢١١ لە ٢١ی کانوونی دووەمی ١٩٨٦، ٤٥/٢٤٨ لە ٢١ی کانوونی دووەمی ١٩٩٠.[١٥]
بودجە تێچووی بەرنامەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە بوارەکانی وەک کاروباری سیاسی، دادپەروەری و یاسای نێودەوڵەتی، هاوکاری نێودەوڵەتی بۆ گەشەپێدان، زانیاری گشتی، مافی مرۆڤ، کاروباری مرۆیی دەگرێتەوە.
سەرچاوەی سەرەکی پارەی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بریتییە لە بودجەی ئاسایی بەشداریکردنی وڵاتانی ئەندام. قەبارەی هەڵسەنگاندنەکان لەسەر بنەمایی توانایی وڵاتان بۆ پارەدان دامەزراوە. ئەمەش بە لەبەرچاوگرتنی پشکی ڕێژەیی ئەوان لە کۆی بەرهەمی گشتی نیشتمانی دیاری دەکرێت، کە ڕێکخراوە بۆ ئەوەی کۆمەڵێک هۆکار لەبەرچاو بگیرێت، لەوانەش داهاتی سەرتاسەریی.
جگە لە بودجەی ئاسایی، وڵاتانی ئەندام تێچووی دادگا نێودەوڵەتییەکان و بەپێی وەشانی دەستکاریکراوی پێوەرە بنەڕەتییەکان، بۆ تێچووی ئۆپەراسیۆنەکانی ئاشتیپارێزی هەڵدەسەنگێندرێن.[١٦]
هەڵبژاردنەکان
دەستکاری
ئەنجومەنی گشتی لە دەستووری نەتەوە یەکگرتووەکاندا ئەرکی هەڵبژاردنی ئەندامان بۆ بەشە جیاوازەکانی ناو سیستەمی نەتەوە یەکگرتووەکان دانراوە. ڕێکارەکانی ئەم هەڵبژاردنانە دەتوانرێت لە بەشی ١٥ی پەیڕەوی ناوخۆی ئەنجومەنی گشتیدا بدۆزرێتەوە. گرنگترین هەڵبژاردنەکان بۆ ئەنجومەنی گشتی بریتین لە: هەڵبژاردنەکان بۆ سەرۆکی داهاتووی ئەنجومەنی گشتی، ئەنجومەنی ئاسایش، ئەنجومەنی ئابووری و کۆمەڵایەتی، ئەنجومەنی مافی مرۆڤ، دادگای نێونەتەوەییی داد، زۆربەی هەڵبژاردنەکان ساڵانە ئەنجام دەدرێن، جگە لە هەڵبژاردنی دادوەرەکان بۆ دادگای نێودەوڵەتی تاوانەکان کە سێ ساڵ جارێک ڕوودەدات.[١٧][١٨]
ئەنجومەنەکە ساڵانە پێنج ئەندامی ناهەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایش بۆ خولی دوو ساڵ هەڵدەبژێرێ، ١٨ ئەندامی ئەنجومەنی ئابووری و کۆمەڵایەتی بۆ خولی سێ ساڵ، ١٤-١٨ ئەندامی ئەنجومەنی مافی مرۆڤ بۆ خولی سێ ساڵ هەڵدەبژێرێت، هەروەها سەرکردایەتی دانیشتنی داهاتووی کۆبوونەوەی گشتی هەڵدەبژێرێت، واتە سەرۆکی داهاتووی کۆبوونەوەی گشتی ٢١، جێگری سەرۆک و مەکتەبی شەش لیژنە سەرەکییەکە.[١٩][٢٠][٢١]
هەڵبژاردن بۆ دادگای نێودەوڵەتی سێ ساڵ جارێک ئەنجام دەدرێت بە مەبەستی بەردەوامی لەناو دادگاکەدا. لەم هەڵبژاردنانەدا پێنج دادوەر بۆ خولی نۆ ساڵ هەڵدەبژێردرێن. ئەم هەڵبژاردنانە بە هاوبەشی لەگەڵ ئەنجوومەنی ئاسایش بەڕێوەدەچن و کاندیدەکان پێویستیان بە وەرگرتنی زۆرینەی ڕەهای دەنگەکانی هەردوو بەشەکە هەیە.[٢٢]
هەروەها کۆبونەوەکە بە هاوبەشی لەگەڵ ئەنجومەنی ئاسایش و سکرتێری گشتی داهاتووی نەتەوە یەکگرتووەکان هەڵدەبژێرێت. بەشی سەرەکی ئەم هەڵبژاردنانە لە ئەنجومەنی ئاسایش بەڕێوەدەچێت، کۆبوونەوەی گشتی تەنها ئەو کاندیدانە دیاری دەکات کە لە کاندیدکردنی ئەنجومەنەکە وەردەگرێت.[٢٣]
هەڵبژارنی ناوچەکان
دەستکاری
گروپە ناوچەییەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بە مەبەستی ئاسانکاری لە دابەشکردنی جوگرافییەکی دادپەروەرانەی کورسییەکان لە نێوان وڵاتانی ئەندام لە بەشە جیاوازەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان دروستکراون. بڕیارنامەی ٣٣/١٣٨ی کۆبوونەوەی گشتی دەڵێت "پێویستە پێکهاتەی بەشە جیاوازەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بە شێوەیەک پێکبهێنرێت کە سیفەتی نوێنەرایەتیان مسۆگەر بکات". بەم شێوەیە وڵاتانی ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکان بە شێوەیەکی نافەرمی دابەش دەبن بەسەر پێنج ناوچەدا، زۆربەی بەشەکانی ناو سیستەمی نەتەوە یەکگرتووەکان ژمارەیەکی دیاریکراوی کورسییان بۆ هەر گروپێکی ناوچەیی تەرخانکراوە. سەرەڕای ئەوەش، سەرکردایەتی زۆربەی بەشەکان لە نێوان گروپە ناوچەییەکاندا هەڵدەگەڕێتەوە، وەک سەرۆکایەتی کۆبوونەوەی گشتی و سەرۆکایەتی شەش لیژنەی سەرەکی.[٢٤][٢٥][٢٦]
گروپە ناوچەییەکان بەپێی بنەمای ڕێکەوتن کاردەکەن. ئەو کاندیدانەی کە لەلایەن ئەوانەوە پشتگیری دەکرێن، وەک یاسایەک لە هەر هەڵبژاردنێکی دواتردا لەلایەن ئەنجومەنی گشتیەوە هەڵدەبژێردرێن.[٢٧]
دانیشتنەکان
دەستکاریدانیشتنە ئاساییەکان
دەستکاریکۆبوونەوەی گشتی ساڵانە لە دانیشتنێکی ئاساییدا کۆدەبێتەوە کە لە سێیەم سێشەممەی ئەیلول دەکرێتەوە، و تا مانگی ئەیلولی دواتر بەردەوام دەبێت. دانیشتنەکان لە بارەگای نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک بەڕێوەدەچن مەگەر لەلایەن ئەنجومەنی گشتیەوە بە زۆرینەی دەنگ بگۆڕدرێن.[٢٨][٢٩]
دانیشتنی ئاسایی بەسەر دوو قۆناغی جیاوازدا دابەش دەبێت، بەشە سەرەکییەکان و بەشەکانی دەستپێکردنەوەی دانیشتنەکە. لە ماوەی بەشی سەرەکی دانیشتنەکەدا کە لە کردنەوەی دانیشتنەکەوە تا پشووی جەژنی کریسمس لە مانگی کانوونی دووەمدا بەردەوام دەبێت، زۆربەی کارەکانی مەجلیس ئەنجام دەدرێت. ئەم قۆناغە چڕترین ماوەی کارکردنی ئەنجومەنە و مشتومڕی گشتی و بەشێکی زۆری کاری شەش لیژنەی سەرەکی لەخۆدەگرێت. بەڵام بەشی دەستپێکردنەوەی دانیشتنەکە کە لە مانگی یەکەوە تا سەرەتای دانیشتنی نوێ بەردەوام دەبێت، دیبەیتی بابەتیی زیاتر و پرۆسەی ڕاوێژکاری و کۆبوونەوەی گروپی کار لەخۆدەگرێت.[٣٠]
دانیشتنە گشتییەکان
دەستکاری
دانیشتنە گشتی هەر دانیشتنێکی نوێی کۆبوونەوەی گشتی هەفتەی دوای کردنەوەی فەرمی دانیشتنەکە بەڕێوەدەچێت، بە شێوەیەکی گشتی سێشەممەی دواتر، و بەبێ پچڕان بۆ ماوەی نۆ ڕۆژی کارکردن بەڕێوەدەچێت. دانیشتنی گشتی بۆنەیەکی ئاست بەرزە، بە شێوەیەکی گشتی سەرۆکی وڵاتان یان حکومەتەکانی وڵاتانی ئەندام، وەزیرانی حکومەت و نوێنەرانی نەتەوە یەکگرتووەکان بەشداری دەکەن. لە دانیشتنی گشتیدا، دەرفەت دەدرێت بە وڵاتانی ئەندام کە سەرنج بخەنە سەر ئەو بابەتانە یان پرسانەی کە هەست دەکەن گرنگە. جگە لە دانیشتنی گشتی، چەندین کۆبوونەوەی بابەتیی ئاستی باڵا و لوتکە و ڕووداوی نافەرمی دیکەش هەن کە لە هەفتەی دانیشتنی گشتیدا بەڕێوەدەێت.[٣٢][٣٣][٣٤]
دانیشتنی گشتی لە هۆڵی کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە بارەگای نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک بەڕێوەدەچێت.
دانیشتنە تایبەتەکان
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری- ^ CHARTER OF THE UNITED NATIONS: Chapter IV 12 October 2007 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە.. United Nations.
- ^ General Assembly: Subsidiary organs at UN.org.
- ^ «The annual session convenes on Tuesday of the third week in September per Resolution 57/301, Para. 1. The opening debate begins the following Tuesday». www.un.org.
- ^ General Assembly of the United Nations. United Nations. Retrieved 12 July 2013.
- ^ «History of United Nations 1941 – 1950». United Nations. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی ئازاری ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی ئازاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ «History of United Nations 1941 – 1950». United Nations. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی ئازاری ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی ئازاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ United Nations General Assembly Building ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ United Nations, Queens: A Local History of the 1947 Israel-Palestine Partition ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ (بە فەڕەنسی) "Genève renoue avec sa tradition de ville de paix", Le Temps, Thursday 16 January 2014.
- ^ «Research Guide: General Assembly». United Nations. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «General Assembly of the United Nations».
- ^ General Assembly Adopts Work Programme for Sixty-Fourth Session, UN General Assembly Adopts Work Programme for Sixty-Fourth Session
- ^ UN Plenary Meetings of the 64th Session of the UN General Assembly, General Assembly of the UN
- ^ Population, total | Data | Table. World Bank. Retrieved 12 July 2013.
- ^ UN Security Council : Resolutions, Presidential Statements, Meeting Records, SC Press Releases 2 December 2012 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە.. United Nations. Retrieved 12 July 2013.
- ^ United Nations Department of Management. United Nations. Retrieved 12 July 2013.
- ^ United Nations (٤ی حوزەیرانی ٢٠١٩). «Delegates Elect Permanent Representative of Nigeria President of Seventy-Fourth General Assembly by Acclamation, Also Choosing 20 Vice-Presidents». United Nations Meetings Coverage & Press Releases. United Nations. لە ١٥ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^
Statute of the International Court of Justice. San Francisco: United Nations. ویکیسەرچاوە. 26 June 1945.
- ^ «General Assembly of the United Nations». www.un.org (بە ئینگلیزی). لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ United Nations (١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩). «General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services». United Nations Meetings Coverage & Press Releases. United Nations. لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ United Nations (٤ی حوزەیرانی ٢٠١٩). «Delegates Elect Permanent Representative of Nigeria President of Seventy-Fourth General Assembly by Acclamation, Also Choosing 20 Vice-Presidents». United Nations Meetings Coverage & Press Releases. United Nations. لە ١٥ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ «Members of the Court». International Court of Justice. International Court of Justice. n.d. لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ «Members of the Court». International Court of Justice. International Court of Justice. n.d. لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ The GA Handbook: A practical guide to the United Nations General Assembly (PDF) (2nd ed.). New York: Permanent Mission of Switzerland to the United Nations. 2017. pp. 61–65. ISBN 978-0-615-49660-3. لە 22 November 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF).
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ داڕێژە:UN doc
- ^ Winkelmann، Ingo (2010). A Concise Encyclopedia of the United Nations (2nd ed.). Leiden: Martinus Nijhoff. pp. 592–96. ISBN 978-90-04-18004-8. S2CID 159105596.
- ^ Winkelmann، Ingo (2010). A Concise Encyclopedia of the United Nations (2nd ed.). Leiden: Martinus Nijhoff. pp. 592–96. ISBN 978-90-04-18004-8. S2CID 159105596.
- ^ «General Assembly of the United Nations». www.un.org (بە ئینگلیزی). لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «General Assembly of the United Nations». www.un.org (بە ئینگلیزی). لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ The GA Handbook: A practical guide to the United Nations General Assembly (PDF) (2nd ed.). New York: Permanent Mission of Switzerland to the United Nations. 2017. pp. 14–15. ISBN 978-0-615-49660-3. لە 22 November 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF).
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Llenas، Bryan (4 January 2017). «Brazil's President Rousseff to be First Woman to Open United Nations». Fox News. New York. لە 29 September 2015 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی) - ^ «United Nations Handbook 2019–20» (PDF). United Nations Handbook (Wellington, N.z.). (57th ed.). Wellington: Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand: 17. 2019. ISSN 0110-1951. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٨ی ئازاری ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە 18 January 2020 ھێنراوە.
{{cite journal}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ «What is the general debate of the General Assembly? What is the order of speakers at the general debate?». Dag Hammarskjöld Library. United Nations. ١٠ی تەممووزی ٢٠١٩. لە ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ «Frequently Asked Questions (FAQ)». United Nations General Assembly. United Nations. n.d. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە کۆڕی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان تێدایە. |
| ویکیسەرچاوە چەند دەقێکی ڕەسەنی ھەیە کە پەیوەندیدارە بە: کۆڕی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان |
- United Nations General Assembly
- Verbatim record of the 1st session of the UN General Assembly, Jan. 1946
- UN Democracy: hyper linked transcripts of the United Nations General Assembly and the Security Council
- UN General Assembly – Documentation Research Guide
- Council on Foreign Relations: The Role of the UN General Assembly
