ناحیەی یایچی
ناحیەی یایچی یەکێکە لە حەوت ناحیەی قەزای کەرکووک لە پارێزگای کەرکووک لە باشووری کوردستان(ناوچە جێناکۆکەکان) لە عێراق. ناوەندەکەی شارەدێی یایچیە.[٣][٤]
ناحیەی یایچی | |
|---|---|
| بە عەرەبی: ناحیة یایجي بە ئینگلیزی: Yaichi subdistrict | |
 جێگەی ناحیەی یایچی لە پارێزگای کەرکووکدا | |
 ناحیەی یایچی | |
| پۆتانەکان: 35°26′29″N 44°14′05″E / 35.44126°N 44.23469°Eپۆتانەکان: 35°26′29″N 44°14′05″E / 35.44126°N 44.23469°E | |
| وڵات |  عێراق |
| ھەرێمی فێدراڵ |  کوردستان(باشووری کوردستان) (ناوچە جێناکۆکەکان) [١] |
| پارێزگا | کەرکووک |
| قەزا | قەزای کەرکووک |
| مەڵبەند | یایچی |
| ژمارەی گوندەکان | ٣١ |
| بوون بە ناحیە | ١٩٧٢ |
| دەسەڵات | |
| • بەڕێوەبەری ناحیە | فەلاح خەلیل جەلال |
| ڕووبەر | |
| • سەرجەم | ١٩٧ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٧٦ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزایی | ٢٦٤ مەتر (٨٦٦ پێ) |
| بەرزترین بەرزایی | ٤٥٢ مەتر (١٬٤٨٣ پێ) |
| نزمترین بەرزایی | ٢٣١ مەتر (٧٥٨ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠٢١) | |
| • سەرجەم | ٣٠،١١٥ |
| • چڕی | ٤٦٫٥٥ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٢٠٫٦ کەس لە میلی چوارگۆشە) |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (سۆرانی) و تورکمانی |
| • ئایین | ئیسلام(سوننە) |
| • ب پ م(٢٠١٧) | ٠٫٧٠٦[٢] بەرز · ٢ەم بۆ ١٧ |
| ناوچەی کاتی | UTC+٣ (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+٣ (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٩٦٤+ |
| وێبگە | http://www.kirkuk.gov.iq/ku/ |
ناو
دەستکاریناوی ئەم ناحیەیە لە ناوەندەکەیەوە وەرگیراوە کە ئەویش شارەدێی یایچیە.
یایچی وشەیەکی تورکمانییە کە لە دوو وشەی (یای+چی) پێکھاتووە، یای واتای کەوان، چی پاشگرێکە دەدرێتە پاڵ ھەر ناوێک دەیکاتە ئاوەڵناوی ئەو وشەیە، واتە دەبێتە ناساندنی وشەکە وەک کاری ئەو کەسە نموونە وەک(پینەچی، تۆڕنەچی، ...). یایچی بە زمانی کوردی دەبێتە (کەوان ساز).
جوگرافیا
دەستکاریناحیەی یایچی ھاوسنوورە لەگەڵ؛
- لە باکوورەوە ناحیەی پردێ و ناحیەی ناوەندی قەزای دووبز.
- لە باشوورەوە ناحیەی تازەخورماتوو و ناحیەی ڕیاز.
- لە ڕۆژھەڵاتەوە ناحیەی ناوەندی قەزای کەرکووک.
- لە ڕۆژاواوە ناحیەی ناوەندی قەزای دووبز و ناحیەی مەلا عەبدوڵڵا.[٥]
ڕووبەر
دەستکاریڕووبەری ئەم ناحیەیە (١٩٧کم٢)یە لە (١٫٩٪) پارێزگای کەرکووک پێکدەھێنێت و (٥٫٩٪) قەزای کەرکووک پێکدەھێنێت.[٦]
- لە ڕووی ڕووبەرەوە لە ئاستی (حەوتەم)ە لە حەوت ناحیەی قەزای کەرکووکدا.
دانیشتوان
دەستکاریدانیشتوانی ئەم ناحیەیە لە کورد و تورکمان پێکھاتووە، بە پێی پێشبینی دەستەی ئاماری وەزارەتی پلاندانانی حکوومەتی عێراق بۆ ساڵی ٢٠٢١ دانیشتوانی ئەم ناحیەیە (٣٠،١١٥)کەسە. لە (١٫٧٪)ی دانیشتوانی پارێزگای کەرکووک و (٢٫٥٤٪)ی دانیشتوانی قەزای کەرکووک پێکدەھێنێت.[٧][٨]
- لە ڕووی دانیشتوانەوە لە سەر ئاستی (سێیەم)ە لە حەوت ناحیەی قەزای کەرکووک.
مێژوو
دەستکاریمێژووی درووستبوونی ئەم ناحیەیە زۆر کۆن نییە.
سەردەمی کۆماری (١٩٥٨ - ١٩٩٠)دا
دەستکاری- بە فەرمانی کۆماری ژمارە(٣٨٤) لە ٤-٩-١٩٧٢دا، (٧) کەرتی ناحیەی ناوەندی قەزای کەرکووک، (١١)کەرتی ناحیەی دووبز، (٨)کەرتی ناحیەی تازەخورماتوو و (٢)کەرتی ناحیەی ڕیاز دابڕێنران بۆ ھێنانەکایەی ناحیەی یایچی لە سنووری قەزای کەرکووک، ناوەندەکەی گوندی یایچی بوو.[٩]
- بە فەرمانی کۆماری ژمارە(٣٢١) لە ١١-٦-١٩٨٧دا، ناحیەکانی(قەرەحەسەن، شوان، یایچی، ئەلڕەبیع و ئەلقودس)ی سەر بە پارێزگای کەرکووک ھەڵوەشێنران.
- بە فەرمانی کۆماری لە بەرواری ١-١-٢٠٠٢دا، گەڕانەوەی ناحیەی یایچی و سەر لە نوێ پێکھێنانەوەی بە ناوی (ناحیەی الملتقی).[١٠]
لە دوای ساڵی ٢٠٠٣وە
دەستکاری- دوای پڕۆسەی ئازادی عێراق گوندەکانی ئەم ناحیەیە کە لە شاڵاوی ئەنفال دا وێران کرابوون یان بەعەرەبکرابوون سەرلە نوێ ئاوادان کرانەوە و ناحیەکەش پێکھاتەوە بە ناوی ناحیەی یایچی و ناحیەی مەلا عەبدوڵڵا.
کارگێڕی
دەستکاریناحیەی یایچی لە ڕووی کارگێڕییەوە پێکھاتووەلە (٣٠) گوند.[١١]
- یایچی(ناوەند)
- ئەبوسەباح
- باجوان
- بڵاوە
- ترکەڵان
- تەل عەزیز
- تۆپزاوا، یایچی
- جەدیدە، یایچی
- چراغ
- حەساری ئەحمەدبەگ
- حەساری حاجی مەحموود
- خەرابەی قوتان
- دیبەگ تەپە
- ڕەمڵ
- سەری تەپە
- شەریفیە
- عەلاوە مەحموود
- عەوێنەی حەسەن بەگ
- عەوێنەی سەید عەلی
- قزلیار
- قزلیاری تازە
- قەرەتەپە، یایچی
- قوتانی بچووک
- قوتانی خەلیفە
- قوتانی گەورە
- کومبەتلەر
- کۆمەڵگەی دیبەگ تەپە
- کۆمەڵگەی کبریتی بچووک
- کۆمەڵگەی کبریتی گەورە
- گردی چاڵاو
- ھەنجیرە، یایچی
ئەمانەش ببینە
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری
- ^ «Kurdistan Regional Government». KRG. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی ئابی ٢٠١٢ ھێنراوە.
- ^ «Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ https://cosit.gov.iq/documents/AAS2021/1.pdf
- ^ https://reliefweb.int/map/iraq/iraq-kirkuk-district-reference-map-2020-15-july-2020
- ^ https://www.openstreetmap.org/relation/11069466#map=12/35.4695/44.2471
- ^ https://cosit.gov.iq/documents/AAS2021/1.pdf
- ^ https://cosit.gov.iq/ar/2018-12-19-08-39-42
- ^ مەحموود إسماعیل محمد شھاب. «إمکانیة الوصول و الأتصال لعقد شبکة طرق السیارات فی محافظة کرکوک» (بە عەرەبی). لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر) - ^ http://wiki.dorar-aliraq.net/iraqilaws/law/5976.html
- ^ https://web.archive.org/web/20221003234508/http://wiki.dorar-aliraq.net/iraqilaws/law/15902.html
- ^ د.عەبدوڵا غەفور. «گوندەکانی کوردستان لەسەرژمێری ساڵی ١٩٧٧دا» (PDF) (بە کوردی).
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)