٢٠٢٣

٢٠٢٣ لە ڕۆژژمێرەکانی تر
ڕۆژژمێری کوردی	٢٧٢٢–٢٧٢٣
ڕۆژژمێری ئێرانی	١٤٠١–١٤٠٢
ڕۆژژمێری زایینی	٢٠٢٣; MMXXIII
ڕۆژژمێری ئەتیوبیایی	٢٠١٥–٢٠١٦
ڕۆژژمێری ئەرمەنی	١٤٧٢; ԹՎ ՌՆՀԲ
ڕۆژژمێری کۆچی	١٤٤٤–١٤٤٥
ڕۆژژمێری ئیگبۆ	١٠٢٣–١٠٢٤
ڕۆژژمێری ئاشووری	٦٧٧٣
ڕۆژژمێری بەربەری	٢٩٧٣
ڕۆژژمێری بەنگالی	١٤٣٠
ڕۆژژمێری بەھایی	١٧٩–١٨٠
ڕۆژژمێری بودایی	٢٥٦٧
ڕۆژژمێری بیزەنتی	٧٥٣١–٧٥٣٢
ڕۆژژمێری شیوش	١١٢
ڕۆژژمێری چینی	壬寅年 (ئاو پڵنگ); ٤٧١٩ یان ٤٦٥٩; — تا —; 癸卯年 (ئاو کەروێشک); ٤٧٢٠ یان ٤٦٦٠
ڕۆژژمێری ھەتاویی تایلەندی	٢٥٦٦
ڕۆژژمێری دیسکۆردی	٣١٨٩
ڕۆژژمێری ژاپۆنی	Reiwa ٥; (令和５年)
ڕۆژژمێری جولیانی	زایینی کەم ١٣ ڕۆژ
ڕۆژژمێری بێرمەیی	١٣٨٥
ڕۆژژمێری عیبری	٥٧٨٣–٥٧٨٤
ڕۆژژمێری قبتی	١٧٣٩–١٧٤٠
ڕۆژژمێری کۆری	٤٣٥٦
ڕۆژژمێری مینگوو	ڕۆژژمێری کۆماری چین ١١٢; 民國١١٢年
ڕۆژژمێری ھۆڵۆسن	١٢٠٢٣
ڕۆژژمێرە ھیندووەکان
- ڤیکرام سامڤات	٢٠٧٩–٢٠٨٠
- شاکا سامڤات	١٩٤٥–١٩٤٦
- کاڵی یوگا	٥١٢٤–٥١٢٥
لە دروستبوونی ڕۆما	٢٧٧٦
ساڵی فەرمانڕەواییی بەریتانیا	٧١ ئێلیزابێتی_دووەم – ٧٢ ئێلیزابێتی_دووەم
سەعاتی یونیکس	١٦٧٢٥٣١٢٠٠–١٧٠٤٠٦٧١٩٩
	ئەم سندووقە: بینین; وتووێژ; دەستکاری;

ھەزارە:	ھەزارەی ٣ـەم
سەدەکان:	سەدەی ٢٠ – سەدەی ٢١ – سەدەی ٢٢
ساڵەکان:	٢٠٢٠ ٢٠٢١ ٢٠٢٢ – ٢٠٢٣ – ٢٠٢٤ ٢٠٢٥ ٢٠٢٦

٢٠٢٣ (MMXXIII) ساڵێکی ئاسایی بوو کە لە ڕۆژی یەکشەممە لە ڕۆژژمێری زایینی دەست پێ دەکات، ٢٠٢٣یەمین ساڵی دەستنیشانکردنی سەردەمی مەسیحی (CE) و ئانۆ دۆمینی (AD)، ٢٣یەمین ساڵی ھەزارەی ٣یەم و سەدەی ٢١ەم، و ٤ەمین ساڵی دەیەی ٢٠٢٠.

ڕووداوەکان

کانوونی دووەم

١ی کانوونی دووەم – کرواتیا پەیوەندی بە ناوچەی شنگن کرد، بووە بیستەمین وڵاتی ئەندامی ناوچەی یۆرۆ و ٢٧هەمین ئەندامی ناوچەی شنگن. ئەمە یەکەم گەورەکردنی ناوچەی یۆرۆیە لە دوای هاتنە ناوەوەی لیتوانیا لە ساڵی 2015 و یەکەم گەورەکردنی ناوچەی شنگن لە دوای چوونە ناوەوەی لیختنشتاین لە ساڵی 2011 . ^[١] ^[٢]
٥ی کانوونی دووەم – پرسەی پاپا بینێدیکت شانزەهەم لە گۆڕەپانی سانت پیتەر لە ناو شاری ڤاتیکان بەڕێوەدەچێت. ^[٣]
٦ی کانوونی دووەم - دەستپێکردنی خولی بیست و پێنجەمین پاڵەوانێتی تۆپی پێی جامی کەنداوی عەرەبی لە شاری بەسرە لە باشووری عێراق .
٨ی کانوونی دووەم
- پەتای کۆڤید-١٩ : چین سنوورەکانی بەڕووی سەردانکەرانی نێودەوڵەتیدا دەکاتەوە، ئەمەش کۆتایی هاتنی سنووردارکردنی گەشتکردنە کە لە مانگی ئازاری ٢٠٢٠ دەستیپێکرد ^[٤] ^[٥]
- لایەنگرانی جەیر بۆلسۆنارۆ سەرۆکی پێشووی بەڕازیل هێرش دەکەنە سەر کۆنگرەی نیشتمانی بەڕازیل و دادگای باڵای فیدراڵی و کۆشکی سەرۆکایەتی پلانالتۆ . ^[٦] ^[٧]
١٠ – ١٧ ی کانوونی دووەم– سەرمایەکی کوشندە لە ئەفغانستان ١٦٦ کەس و نزیکەی ٨٠ هەزار ئاژەڵ کوژران. ^[٨]
١٥ی کانوونی دووەم – فڕۆکەی ٦٩١ی هێڵی ئاسمانی یێتی لە کاتی نزیکبوونەوەی کۆتایی بۆ شاری پۆخارا لە نیپاڵ کەوتە خوارەوە و هەر ٧٢ کەسی ناو فڕۆکەکە گیانیان لەدەستدا. ^[٩]
١٧ی کانوونی دووەم – نگوین شوان فۆچ دەستی لە پۆستی سەرۆکی ڤێتنام کێشایەوە لە کاتێکدا چەندین سکانداڵ لەم دواییانەدا لە حکومەتدا ڕوویدا. ^[١٠]
١٩ی کانوونی دووەم - هەڵبژاردەی عێراق بۆ جاری چوارەم بووە پاڵەوانی ٢٥ی کەنداو ، دوای بردنەوەی لە هەڵبژاردەی عومان .^[١١]
٢٥ی کانوونی دووەم – کریس هیپکینز شوێنی جاسیندا ئاردرن وەک سەرۆکوەزیرانی نیوزلەندا گرتەوە، ^[١٢] دوای شەش ڕۆژ لە ڕاگەیاندنی دەستلەکارکێشانەوەی . ^[١٣]
٢٧ی کانوونی دووەم – نائارامییەکی بەرفراوان لە ئیسرائیل سەریهەڵدا دوای هەڵمەتێکی سەربازی ئیسرائیل بۆ سەر جێنین کە ٩ فەلەستینی کوژران. دواتر لە هەمان ڕۆژدا، حەوت هاوڵاتی مەدەنی جولەکە لە کەنیسەی شاری نێڤێ یاکۆڤ لە هێرشێکدا دەکوژرێن . ^[١٤] ^[١٥]
٢٧ – ٢٨ ی ژانویە – خولی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی چیک لە ساڵی ٢٠٢٣ بەڕێوەچوو، کە پێتر پاڤێل بە براوەی هەڵبژاردن دەستنیشانکرا. ^[١٦]
٣٠ی ژانویە – تەقینەوەیەکی خۆکوژی جەماعەتی ئەحرار لەناو مزگەوتێکدا لە شاری پێشاور لە خەیبەر پختونخوا لە پاکستان ڕوویدا، ٨٤ کەس کوژران و زیاتر لە ٢٢٠ کەسی دیکەش بریندار بوون. ^[١٧]

لەدایکبوونەکان

مردنەکان

سەرچاوەکان

^ «Croatia set to join the euro area on 1 January 2023: Council adopts final required legal acts». European Council/Council of the European Union. ١٢ی تەممووزی ٢٠٢٢. لە ٢٥ی تەممووزی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ Buckley، Julia (٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣). «This popular European country just got a new currency». CNN. لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Pope Francis to lead funeral for Benedict XVI, a first in modern history». France 24. ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ «China reopens borders as lunar new year travel kicks off amid Covid surge». The Guardian. ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Zero-Covid over, Chinese travellers swing into overseas holiday mode». South China Morning Post. ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ Gortázar، Naiara Galarraga (٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣). «Bolsonaro supporters storm Brazil's Congress». EL PAÍS English Edition. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Federal forces to intervene in Brasília after pro-coup riot». Agência Brasil. ١٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Afghanistan cold snap kills over 160, Taliban officials say – DW – 01/28/2023». dw.com. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Nepal crash: Dozens killed as plane crashes near Pokhara airport». BBC News. ١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Vietnam legislature approves president's resignation amid graft crackdown». Reuters. ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «العراق وعمان إلى نهائي كأس الخليج 25». BBC News عربي (بە عەرەبی). لە ١ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ McClure، Tess (٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣). «New Zealand: Chris Hipkins taking over from Jacinda Ardern on Wednesday». The Guardian. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Jacinda Ardern resigns: Reactions from around the world». RNZ. ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Israel strikes in Gaza after fire balloons launched». BBC News. ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢١. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Jerusalem synagogue shooting: Israel arrests 42 after deadly attack». BBC News. ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Prezidentské volby 2023». ČT24 (بە چێکی). Česká televize. لە ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Blast at mosque in Pakistan's Peshawar kills at least 28». Aljazeera.com. لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

ئەم ساڵ وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] «Croatia set to join the euro area on 1 January 2023: Council adopts final required legal acts». European Council/Council of the European Union. ١٢ی تەممووزی ٢٠٢٢. لە ٢٥ی تەممووزی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[:0-2] Buckley، Julia (٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣). «This popular European country just got a new currency». CNN. لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[3] «Pope Francis to lead funeral for Benedict XVI, a first in modern history». France 24. ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[4] «China reopens borders as lunar new year travel kicks off amid Covid surge». The Guardian. ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[5] «Zero-Covid over, Chinese travellers swing into overseas holiday mode». South China Morning Post. ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[6] Gortázar، Naiara Galarraga (٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣). «Bolsonaro supporters storm Brazil's Congress». EL PAÍS English Edition. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[decree-7] «Federal forces to intervene in Brasília after pro-coup riot». Agência Brasil. ١٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[8] «Afghanistan cold snap kills over 160, Taliban officials say – DW – 01/28/2023». dw.com. لە ٨ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[9] «Nepal crash: Dozens killed as plane crashes near Pokhara airport». BBC News. ١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[10] «Vietnam legislature approves president's resignation amid graft crackdown». Reuters. ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[11] «العراق وعمان إلى نهائي كأس الخليج 25». BBC News عربي (بە عەرەبی). لە ١ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[January25-12] McClure، Tess (٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣). «New Zealand: Chris Hipkins taking over from Jacinda Ardern on Wednesday». The Guardian. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[13] «Jacinda Ardern resigns: Reactions from around the world». RNZ. ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[14] «Israel strikes in Gaza after fire balloons launched». BBC News. ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢١. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[15] «Jerusalem synagogue shooting: Israel arrests 42 after deadly attack». BBC News. ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[16] «Prezidentské volby 2023». ČT24 (بە چێکی). Česká televize. لە ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[17] «Blast at mosque in Pakistan's Peshawar kills at least 28». Aljazeera.com. لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]

[١٧]