ویکیپیدیا

تایوان

وڵاتێک لە ڕۆژهەڵاتی ئاسیا

پۆتانەکان: 22°57′N 120°12′E / 22.950°N 120.200°E / 22.950; 120.200

تایوان، بە فەرمی کۆماری چین حکوومەتێکە لە کیشوەری ئاسیا کە تەنیا ٢٣ دەوڵەت (لە ساڵی ٢٠١١) وەک وڵاتێکی سەربەخۆ مامەڵەی لەگەڵدا دەکەن. پایتەختەکەی شاری تایپێیە.

کۆماری چین
中華民國
Zhōnghuá Mínguó[ئ]
A red flag, with a small blue rectangle in the top left hand corner on which sits a white sun composed of a circle surrounded by 12 rays. A blue circular emblem on which sits a white sun composed of a circle surrounded by 12 rays.
سروود: 
"سروودی نیشتیمانی کۆماری چین"
《中華民國國歌》

"سروودی نیشتیمانی ئاڵا"
《中華民國國旗歌》
نەخشەیەک کە شوێنی کۆماری چین لە ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و جیھاندا نیشان دەدات.
نەخشەیەک کە شوێنی کۆماری چین لە ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و جیھاندا نیشان دەدات.
پایتەختتایپێ[١]
25°02′N 121°38′E / 25.033°N 121.633°E / 25.033; 121.633
گەورەترین شار تایپێی نوێ
زمانە فەرمییەکان ماندەری[٢]
زمانە ناوچەییەکان تایوانی
ھاکا
زمانی فارمۆسان[٣]
شێوە نووسینی فەرمی چینی
گرووپە ڕەگەزییەکان  ٪٩٨ ھان[٤][٥]
ناوی هاووڵاتی تایوانی[٦][٧][٨] یان چینی[پ] یان ھەردوکیان
دەوڵەت نیمچە سەرۆکایەتی یەکگرتوو کۆمار
 -  سەرۆکی حکومەتی چین Ma Ying-jeou (KMT)[٩]
 -  جێگری سەرۆک Wu Den-yih (KMT)[١٠]
 -  سەرۆک وەزیران Jiang Yi-huah (KMT)[١١]
 -  سەرۆکی یوانی یاسادانان Wang Jin-pyng (KMT)[١٢]
 -  سەرۆکی یوانی دادوەری. Rai Hau-min[١٣]
یاسادانەر Legislative Yuan
دامەزراندن Xinhai Revolution 
 -  ڕاپەڕینی وشجوانگ ١٠ تشرینی یەکەم ١٩١١ 
 -  کۆماری دامەزراو ١ کانوونی دووەم ١٩١٢ 
 -  دەستوور ٢٥ کانوونی یەکەم ١٩٤٧ 
ڕووبەر
 -  سەرجەم ٣٦,١٩٣[١٤] کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٣٦ـەم)
١٣٬٩٧٤ مایلی چوارگۆشە 
 -  ئاو (%) ١٠٫٣٤
ژمارەی دانیشتوان
 -  بەراوردی ٢٠١٢ 23,261,747[١٤] (٥٠یەم)
 -  چڕی ٦٤٢ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (حەڤدەیەم)
١٬٦٦٤کەس لە مایلی چوارگۆشە
GDP (PPP) بەراوردی ٢٠١١
 -  سەرجەم $876.035 billion[١٥] (نۆزدەیەم)
 -  سەرانە $37,719[١٥] (نۆزدەیەم)
GDP (nominal) بەراوردی ٢٠١١
 -  سەرجەم $466.832 billion[١٥] (٢٦ـەم)
 -  سەرانە $20,100[١٥] (٣٩یەم)
Gini (٢٠١٠) 34.2[١٦] (medium) 
HDI (٢٠١٠) increase 0.868*[ت][١٧] (Very high) 
دراو دۆلاری تایوانی نوێ (NT$) (TWD)
ناوچەی کاتی CST (UTC+8)
 -  ھاوین (DST) not observed (UTC+8)
شێوازەکانی ڕێکەوتنووسین yyyy-mm-dd
yyyy年m月d日
(CE; CE+2697) or 民國yy年m月d日
لای لێخوڕین ڕاست
پاوانی ئینتەرنێت .tw, .台灣, .台湾[١٨]
کۆدی تەلەفۆن +٨٨٦
  ئەم وتارە سەبارەت بە کۆماری چین نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە چین (ڕوونکردنەوە).

لەگەڵ دامەزراندنی لە ساڵی ١٩١٢، کۆماری چین زۆربەی ناوچەکانی چین و مەنگۆلیای کۆنترۆڵکرد. لەگەڵ کۆتایی ھاتنی جەنگی جیھانی دووەم و تەسلیمبوونی ژاپۆن، چین کومەڵێک دوورگەی تایوان و پێسکادۆری خستە ژێر دەسەڵاتی خۆیەوە. لەگەڵ شکستی پارتی نەتەوەیی چینی ناسراو بە کومیتانگ لە شەڕی ناوخۆ لە دژی ھێزەکانی حیزبی کۆمۆنیستی چین، حکومەتی شکستخواردوو ڕووی لە تایوان کرد، لەوێ شاری تایپەی وەک پایتەختی کاتی وڵاتەکە دامەزراند، لەکاتێکدا ئەندامانی حیزبی کۆمۆنیستی چین کۆماری گەلی چین دامەزراند، کە ئێستا شوێنیە جوگرافییەکەی لەوێ ناسراوە.لە کاتێکدا دوورگەکانی تایوان و پێسکادۆرەکان و هاوپێچەکانیان، دوورگەکانی کینمەن و ماتسۆ و ھەندێک دوورگەی بچووکی دیکە بوونە درێژکراوەی کۆماری چین، هەرچەندە لەلایەن زۆرێک لە وڵاتانی ڕۆژئاوایی و ئەمریکاوە دانپێندرەو بوو کە میراتگری شەرعیی کۆماری چین بوو لەگەڵ سەرەتای شەڕی سارد.

مێژوو

دەستکاری

تایوان لە کۆتایی سەدەی پلاستستۆن پەیوەست بووە بە وشکانیەکانی ئاسیا تا نزیکەی ١٠ھەزار ساڵ لەمەوبەر کە ئاستی دەریاکانی ڕۆژهەڵات بەرزبووەوە.[١٩] لە دوورگەکەدا پاشماوەی پارچە پارچەی مرۆڤ کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ٢٠ بۆ ٣٠ھەزار ساڵ لەمەوبەر، هەروەها شوێنەوارەکانی دواتر لە کولتوورێکی سەردەمی بەردی کۆن دۆزراونەتەوە. ئەم کەسانە هاوشێوەی نێگریتۆکانی فلیپین یاخود ئاوارەکانی فلیپین دەناسرێن.[٢٠]

تێبینییەکان

دەستکاری


سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ «Yearbook 2004». Yearbook. Government Information Office of the Republic of China. 2004. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی تەممووزی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. Taipei is the capital of the ROC ٢٧ی تەممووزی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  2. ^ «Taiwan (self-governing island, Asia)». Britannica Online Encyclopedia. ٥ی نیسانی ١٩٧٥. لە ٧ی ئایاری ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  3. ^ «The Republic of China Yearbook 2009. Chapter 2 – People and Language». Government Information Office. 2009. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی ئابی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئایاری ٢٠١٠ ھێنراوە. ٣ی ئابی ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  4. ^ «The Republic of China Yearbook 2009 / Chapter 2: People and Language». Gio.gov.tw. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی ئابی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئابی ٢٠١٠ ھێنراوە. ٣ی ئابی ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  5. ^ Taiwan entry at The World Factbook , United States دەزگای ھەواڵگری ناوەندی.
  6. ^ «The ROC's Humanitarian Relief Program for Afghan Refugees». Gio.gov.tw. ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠١. لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئایاری ٢٠٠٩ ھێنراوە. ١٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  7. ^ «Taiwanese health official invited to observe bird-flu conference». Gio.gov.tw. ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٥. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئایاری ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  8. ^ «Demonyms – Names of Nationalities». Geography.about.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئایاری ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  9. ^ Jacobs، Andrew (14 January 2012). «President of Taiwan Is Re-elected, a Result That Is Likely to Please China». The New York Times. p. A6. لە 2012-04-22 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  10. ^ «About us " Vice President Wu Den-yih " Biography». english.president.gov.tw. Office of the President, Republic of China (Taiwan). لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی ئایاری ٢٠١٢ ھێنراوە.
  11. ^ «Executive Yuan ─ Chen Chun (aka Sean Chen)». www.ey.gov.tw. Executive Yuan. ١٦ی نیسانی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی نیسانی ٢٠١٢ ھێنراوە.
  12. ^ «President > Brief Introduction». www.ly.gov.tw. Legislative Yuan. 2010. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی نیسانی ٢٠١٢ ھێنراوە.
  13. ^ «Hau-Min Rai». Justices of the Constitutional Court. Judicial Yuan. لە ڕەسەنەکە لە ١٧ی ئایاری ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی نیسانی ٢٠١٢ ھێنراوە.
  14. ^ ئ ا «Number of Villages, Neighborhoods, Households and Resident Population». MOI Statistical Information Service. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئازاری ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٢ ھێنراوە.
  15. ^ ئ ا ب پ «Republic of China (Taiwan)». International Monetary Fund. لە ٢٢ی نیسانی ٢٠١٢ ھێنراوە.
  16. ^ «Table 4. Percentage Share of Disposable Income by Quintile Group of Households and Income Inequality Indices». Report on The Survey of Family Income and Expenditure. Taipei, Taiwan: Directorate General of Budget, Accounting and Statistics. 2010. {{cite book}}: بەستەری دەرەکی لە |chapterurl= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |chapterurl= چاوپۆشیی لێ کرا (|chapter-url= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
  17. ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ١٧ی ئازاری ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئابی ٢٠١٢ ھێنراوە.
  18. ^ «ICANN Board Meeting Minutes». ICANN. ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٠.
  19. ^ Gillespie، Rosemary G. (2009). Encyclopedia of Islands (بە ئینگلیزی). University of California Press. ISBN 978-0-520-25649-1.
  20. ^ Olsen، John W. (1992). «The Palaeolithic in Southern China» (بە ئینگلیزی). ISSN 1535-8283. {{cite journal}}: بیرخستنەوەی journal پێویستی بە |journal= ھەیە (یارمەتی)


ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگەکانی <ref> بۆ گرووپێک بەناوی «kurdish-alpha» ھەن، بەڵام ھیچ تاگێکی ھاوتای <references group="kurdish-alpha"/> نەدۆزرایەوە

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=تایوان&oldid=1352057»