ناحیەی خدران
ناحیەی خدران یەکێکە لە شەش ناحیەی قەزای دووکان لە پارێزگای سلێمانی لە ھەرێمی کوردستان لە عێراق. ناوەندەکەی شارەدێی خدرانە.[٢] ژمارەی دانیشتووانی ناحیەی خدران لە ساڵی ٢٠٢٠دا (٣٬٦٠٦)کەسە.[٣]
ناحیەی خدران | |
|---|---|
| بە عەرەبی: ناحیة خدران بە ئینگلیزی: Khdran Sub-District | |
  نەخشەی سەرەوە نەخشەی کارگێڕی ناحیەی خدران نەخشەی خوارەوە نەخشەی ناحیەی خدران لە قەزای دووکان (سووری کاڵ) | |
 ناحیەی خدران | |
| پۆتانەکان: 36°07′47″N 44°46′37″E / 36.12963°N 44.77698°Eپۆتانەکان: 36°07′47″N 44°46′37″E / 36.12963°N 44.77698°E | |
| وڵات |  عێراق |
| ھەرێمی فێدراڵ |  کوردستان(ھەرێمی کوردستان) |
| پارێزگا | سلێمانی |
| قەزا | قەزای دووکان |
| مەڵبەند | خدران |
| ژمارەی گوندەکان | ٢٣ |
| بوون بە ناحیە | ١٩٣٦ |
| دەسەڵات | |
| • بەڕێوەبەر | حاکم صاڵەح کڵێسەیی |
| ڕووبەر | |
| • ناحیە | ٢١١ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٨١ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزایی | ٥٥٠ مەتر (١٬٨٠٠ پێ) |
| بەرزترین بەرزایی | ١٤٦٨ مەتر (٤٬٨١٦ پێ) |
| نزمترین بەرزایی | ٤٩٢ مەتر (١٬٦١٤ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠٢٠) | |
| • ناحیە | ٣٦٠٦ |
| • چڕی | ١٧٫٠٩ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٤٤٫٣ کەس لە میلی چوارگۆشە) |
| • شاری | ١٤١٦ |
| • لادێیی | ٢١٩٠ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (سۆرانی) |
| • ئایین | ئیسلام(سوننە) |
| • ب پ م(٢٠١٧) | ٠٫٧٠٦[١] بەرز · ٢ەم بۆ ١٧ |
| ناوچەی کاتی | UTC+٣ (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+٣ (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٩٦٤+ |
| وێبگە | http://www.slemani.gov.krd/ku/ |
ناو دەستکاری
- ناوی ناحیەی خدران لە ناوەندەکەیەوە وەرگیراوە کە ئەویش شارەدێی خدرانە.
- لە سەرەتای درووستبوونی ئەم ناحیەیەدا ناوی (ناحیەی چناران) بوو سەر بە قەزای کۆیە بوو، ھەردوو ناحیەی خدران و ناحیەی خەلەکانی ئێستای دەگرتەوە.
جوگرافیا دەستکاری
ناحیەی خدران ھاوسنوورە لەگەڵ؛
- لە باکوورەوە ناحیەی چوارقوڕنە.
- لە باشوورەوە ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان.
- لە ڕۆژھەڵاتەوە ناحیەی بنگرد.
- لە ڕۆژاواوە ناحیەی خەلەکان.[٤]
- ڕووبەری ئەم ناحیەیە (٢١١کم٢)ە لە (١١٫٨٤٪) قەزای دووکان پێکدەھێنێت، وە لە (١٫٠٤٪) پارێزگای سلێمانی پێکدەھێنێت.
- لە ڕووی ڕووبەرەوە لە ئاستی (چوارەمە) لە شەش ناحیەی قەزای دووکاندا.
- لە ڕووی دانیشتوانەوە لە سەر ئاستی (شەشەمە) لە شەش ناحیەی قەزای دووکان.[٥]
مێژوو دەستکاری
سەردەمی ئینگلیز و پاشایەتییدا(١٩١٨ - ١٩٥٨) دەستکاری
- سەرەتا ئەم ناحیەیە کە درووستکرا ناوی ناحیەی چناران بوو. لە ئێستادا بووەتە دوو ناحیە بەناوی ناحیەی خەلەکان و ناحیەی خدران کەواتە مێژووی ناحیەی چناران دەبێتە مێژووی ئەو دوو ناحیەیە.
- خدران پێش ساڵی ١٩٣٦ گوند بووە و سەربە قەزای کۆیە بووەوە دواتر لەساڵی ١٩٣٦ بووە بە ناحیە سەر بە قەزای کۆیە و ٣٥ گوند لە سنووری ئەودابوون. کە ئێستا زۆربەی گوندەکان ژێرئاو کەوتوون. تاوەکو ساڵی ١٩٥٦ ئەم ناحیەیە سەر بە قەزای کۆیە بوو لە پارێزگای ھەولێر، پاشان خرایە سەر قەزای ڕانیە و بەسترانەوە بە پارێزگای سلێمانییەوە.
- تا ساڵی ١٩٤١ دوو بەڕیوبەری ناحیە کاری کردووە، یەکیان (عەلی کوردی) و ئەوی تریان (قادراغا).[٦]
سەردەمی کۆماری دەستکاری
- لە نێوان ساڵانی(١٩٥٨ - ١٩٧٧):
- دواتر ئەو ناوەندی ناحیە گواستراوەتەوە بۆ گوندی میرزا ڕۆستەمی گەورە سەر بە ناحیەی خدران و لەساڵی ١٩٥٨بەھۆی پڕکردنی دەریاچەی دووکانەوە ناوەندی ناحیە گواسترایەوە بۆ خەلەکان.
- ھێنانە کایەی قەزای دووکان لە سنووری پارێزگای سلێمانی، ناوەندەکەشی لە جێکەوتی بەنداوی دووکان، لە کەرتی (٤٧/تۆپزاوا) و ھەردوو ناحیەی سورداش و ناحیەی چناران بەستران بەم قەزایەوە بەپێی فەرمانی کۆماری ژمارە(٢٤٧) لە ١٦\٦\١٩٧١دا.
- لە نێوان ساڵانی(١٩٧٧ - ١٩٨٦)دا:
- دابڕاندنی (٤) کەرت لە ناحیەی سورداش و (٧) کەرت لە ناحیەی چناران و لکاندنیان بە ناوەندی قەزای دووکانەوە بە پێی بڕیاری وەزارەتی ناوخۆ ژمارە(٢٣٣) لە ساڵی ١٩٧٨دا.
- لە نێوان ساڵانی(١٩٨٦ - ١٩٨٨)دا:
- لەگەڵ دەستپێکردنی پڕۆسەی خاپوورکردنی گوندەکانی باشووری کوردستان دەستی کرد بە ھەڵوەشاندنەوەی ژمارەیەکی زۆری ناحیەکان، ناحیەی مەرگە بە فەرمانی کۆماری ژمارە(٣٢١) لە ١١/٦/١٩٨٧دا و ھەردوو ناحیەی سورداش و ناحیەی چناران بە فەرمانی کۆماری ژمارە(٩١١) لە ١٦/١١/١٩٨٧دا ھەڵوەشێنرانەوە و ھەموو کەرتەکانیان بەسترانەوە بە ناوەندی قەزای دووکانەوە.[٧]
سەردەمی حکوومەتی ھەرێم دەستکاری
- لە ماوەی ساڵانی(١٩٩١ - ١٩٩٢)دا:
لەم ماوەیەدا پارێزگای سلێمانی و پارێزگای ھەولێر و پارێزگای دھۆک لە لایەن بەرەی کوردستانیەوە بە ڕێوەدەبرا، کە لەسەر ھەمان سیستەمی یەکە کارگێڕییەکانی ساڵی ١٩٨٩ بەڕیوەدەبرا، لەبەرئەوەی گوندەکان تازە ئاوەدان دەکرانەوە، ھەروەھا لەڕووی کارگێڕییەوە ھەرێمی کوردستان دروست نەببوو تاوەکو لەساڵی ١٩٩٢ پەرلەمانی کوردستان پێکھێنرا. ئینجا یەکە کارگێڕییەکان دروستکرانەوە.
- لە ماوەی ساڵانی(١٩٩٢ - ٢٠٠٣)دا:
- لە دوای ڕاپەڕینی ١٩٩١، ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بە پێی بڕیاری ژمارە(١٨) لە (٢٢ - ٩ - ١٩٩٢)دا ڕێگەی دا بە حکوومەتی ھەرێمی کوردستان ھەموو ئەو قەزا و ناحیەیانەی بە مەبەستی سیاسی ھەڵوەشێنراونەتەوە سەر لە نوێ پێکبھێنرێنەوە.[٨]
- قەزای دووکان دروستبووەوە و پێکھاتبوو لە (٤) ناحیە، ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان، ناحیەی سورداش، ناحیەی بنگرد و ناحیەی خەلەکان.
- دواتر لەساڵی ١٩٩٩ یەکێک لە دەسکەوتەکانی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە سنوورەکەدا، خدران کرایەوە بە ناحیە، سەر بە قەزای دووکان. بە فەرمانی ئەنجومەنی وەزیران بەبریاری ٢٥٦ لە بەرواری ١٩٩٩/١٠/٢ ناحیەی خدران بریاری لەسەر درا کە سنووری گوندەکانی جیاکرایەوە بە ٢٣گوند بەڵام ناحیەکە لە ٢٠٠٢ دەست بەکاربوو کە تائێستا ٥ کەس وەک بەڕێوبەری ناحیە کاریان لەسەر کردوە لە ئێستادا بەڕێوبەری ناحیەی خدران(ساڵەح محەممەد عەلی)ە.
- دواتر لە بەرواری ٢٠٠٤/٩/٢١ بە فەرمانی وەزارەتی شارەوانی و گەشت وگوزار بەژمارە ١٩٥٦ فەرمانی کردنەوەی شارەوانی دەرچووە بە پلە چوار وە یەکەم سەرۆک شارەوانی لە ٢٠٠٤/١٢/٢٥ دەست بەکاربوو بەناوی (مەولود حەمەد ئەحمەد) وە لە ئێستاشدا بەردەوامە پڕۆژەو کارو چالاکی ئەنجامداوە.
- ھەرچەندە لە ئێستادا لەلایەن حکوومەتی ھەرێمی کوردستانەوە بڕیار دراوە کە ناحیەی بنگرد و ناحیەی خدران بخرێتە سەر قەزای ڕانیە لە ئیدارەی ڕاپەڕین بە ھۆی ھەڵکەوتەی جوگرافیان، بەڵام بڕیارەکە نەکەوتووەتە بواری جێبەجێکردنەوە.[٩]
کارگێڕی دەستکاری
ناحیەی خدران لە ٢٣ گوند پێکھاتووە:[١٠]
ئەمانەش ببینە دەستکاری
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-09-13.
- ^ یەکە کارگێڕییەکانی ھەرێمی کوردستان. دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٧-١-٢٠٢٣.
- ^ مەحموود عوسمان مەعروف. بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.
- ^ https://www.openstreetmap.org/relation/10844154#map=11/36.0147/45.0893
- ^ https://www.geonames.org/99237/republic-of-iraq.html
- ^ http://www.mdraparin.org/index.php/sharawanyakan/m3/xdran
- ^ شەھید مامۆستا سوھەیل خورشید عەزیز - شەماڵ. ئەتڵەسی باشووری کوردستان (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی 15-11-2022.
- ^ https://www.parliament.krd/media/6102/18.pdf
- ^ http://raparin.gov.krd/ku/babat/2304
- ^ دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان 2009 لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ١٥-٥-٢٠٢٣.
