سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا

سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا
شوێن	تورکیا، عێراق (باشووری کوردستان)
دۆخ	بەردەوام چەند سەربزێویی گەورە شکستی ھێنا لەماوەی ١٩٢٠–٣٧; ناکۆکیی تورکیا و کورد (١٩٧٨ - ئێستا) (١٩٨٤-ئێستا);
شەڕکەرەکان
حکوومەتی نەتەوەیی ئەنجومەن مەزن (١٩٢٠–١٩٢٣)---- تورکیا (لەدوای ١٩٢٣) ھەندێک لە ھۆزەکانی کورد (لەدوای ٢٠١٥);	ھۆزی قۆچگری ; Ginyan Tribe; جڤاتی بەرزبوونەوەی کوردستان ھۆزەکانی کورد: زازا سوننەکان; کرمانج Hormekan; لۆلان; ; کۆماری ئارارات (١٩٢٧–١٩٣٠) خۆیبوون; ھۆزەکانی دەرسیم پارتی کرێکارانی کوردستان (لەدوای ١٩٧٨) کۆما جڤاکێن کوردستان; ھێزەکانی پاراستنی گەل; YJA-STAR; YDG-H (لەدوای ٢٠١٣) YPS (لەدوای ٢٠١٥); YPS-Jin (لەدوای ٢٠١٦); بازەکانی ئازادی کوردستان (لەدوای ٢٠٠٤)
فەرماندە و سەرکردەکان
مستەفا کەمال ئاتاتورک; Nureddin Pasha; Binbaşı Kâzım İnanç; Mürsel Bakû; Naci Eldeniz عیسمەت ئینۆنو; کازم ئۆربای; عەبدوڵڵا ئەلپدۆغان (diq; tr) فەوزی چاکماق; İbrahim Tali Öngören; İzzettin Çalışlar; Salih Omurtak Osman Pamukoğlu; Kenan Evren; Turgut Özal; Süleyman Demirel; Ahmet Necdet Sezer; Bülent Ecevit; Mesut Yılmaz; Necmettin Erbakan; Tansu Çiller; Işık Koşaner; İlker Başbuğ; Yaşar Büyükanıt; Hilmi Özkök; Hüseyin Kıvrıkoğlu; ئیسماعیل حەقی تەکچە; Doğan Güreş; Necip Torumtay; Necdet Üruğ; Nurettin Ersin; ڕەجەب تەییب ئەردۆغان; ئەحمەد داودئۆغڵو; حۆلووسی ئاکار	Alişan Bey ; نووری دەرسیمی خالید بەگێ جبری شێخ سەعیدی پیران ئیحسان نووری پاشا; Ibrahim Heski; فەرزەندە بەگێ حەسەنی; Halis Öztürk سەید ڕەزا (گیراو) ; کامەر ئاغا (یوسوفان); جەبرائیل ئاغا (دێمەنان); کامەر ئاغا (حەیدەران); Alîşêr (diq; ku; tr) †; زەریفە † عەبدوڵڵا ئۆجەلان (گیراو); Şemdin Sakık (گیراو); عوسمان ئۆجەلان; مەحسووم کۆرکماز †; نزامەتین تاش; مەزڵوم دۆغان; کانی یەڵماز; حوسێن یەڵدیریم; ھاکی کارەر †; Halil Atac; موراد قەرەیلان; باھۆز ئەرداڵ; جەمیل بایک; مستەفا کاراسو; دووران کاڵکان; Ali Haydar Kaytan
ھێز
قۆچگری: ٣٬١٦١–٣١٬٠٠٠ سەرباز شێخ سەعیدی پیران: ٢٥٬٠٠٠–٥٢٬٠٠٠ کەس کۆماری ئارارات: ١٠٬٠٠٠–٦٦٬٠٠٠ کەس دەرسیم: ٥٠٬٠٠٠ کەس ھێزە چەکدارەکانی تورکیا: ٦٣٩٬٥٥١:; فەرمانداریی گشتیی جەندرمە: ١٤٨٬٧٠٠; پۆلیس: ٢٢٥٬٠٠٠; پاسەوانی گوند: ٦٠٬٠٠٠; سەرجەم: ٩٤٨٬٥٥٠; (not all directly involved in the conflict)	قۆچگری: ٣٬٠٠٠–٦٬٠٠٠ چەکدار شێخ سەعیدی پیران: ١٥٬٠٠٠ چەکدار کۆماری ئارارات: ٥٬٠٠٠–٨٬٠٠٠ چەکدار دەرسیم: ٦٬٠٠٠ چەکدار پەکەکە: ٤٬٠٠٠–٣٢٬٨٠٠
زەرەر و زیانە گیانییەکان
قۆچگری شێخ سەعیدی پیران: نەزانراو ئارارات: نەزانراو نەزانراو: ١١٠ کوژراو ناکۆکیی تورکیا و کورد (١٩٧٨ - ئێستا): ٧٬٢٣٠	قۆچگری: ٥٠٠ چەکدار کوژرا شێخ سەعیدی پیران: نادیار ئارارات: نادیار دەرسیم: ١٠٬٠٠٠–١٣٬١٦٠ کوژراو (بەزۆری مەدەنی) ناکۆکیی تورکیا و کورد (١٩٧٨ - ئێستا): ٣١٬٨٧٤ کوژراو
	Said revolt: 15,000–20,000 to 40,000–250,000 civilians killed; Ararat revolt: 4,500 civilians killed; Kurdish-Turkish conflict (١٩٧٨-ئێستا): 6,741 to 18,000-20,000 civilians killed سەرجەم: ١٠٠٬٠٠٠+ کوژراون

سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا ئاماژە دەکات بۆ سەربزێوییەکانی نەتەوەپەرستی کورد لە تورکیا، لە شەڕی سەربەخۆیی تورکیا و تێپەڕین لە ئیمپراتۆرییەتی عوسمانی بۆ دەوڵەتی تورکیای نوێ دەست پێ دەکات و ھەتا ئێستا ناکۆکی کورد-تورکیا بەردەوامە.^[٢٣]

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

^ «Turkey's Kurdish tribes call PKK to leave country». لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
^ «Kurdish people unite against terror: Tribe of 65,000 pledge to stand up against PKK». لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
^ «Erdogan's new Kurdish allies – Kurdish Institute». www.kurdishinstitute.be. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.
^ Türk İstiklal Harbi, Edition VI, İstiklal Harbinde Ayaklanmalar, T. C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, 1974, page 281
^ David McDowall, A modern history of the Kurds, I.B.Tauris, 2002, ISBN 978-1-85043-416-0, p. 209.
^ «NEWS FROM TURKISH ARMED FORCES». Turkish Armed Forces. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ «Turkey's Paramilitary Forces» (PDF). Orbat. 25 July 2006. p. 33. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٧ی ئازاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ «Turkey's 'village guards' tired of conflict». My Sinchew. ١٩ی نیسانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠١٠ ھێنراوە. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch; 2016-03-26 suggested (یارمەتی)
^ Olson, 1989, page 107
^ Robin Leonard Bidwell, Kenneth Bourne, Donald Cameron Watt, Great Britain. Foreign Office: British documents on foreign affairs--reports and papers from the Foreign Office confidential print: From the First to the Second World War. Series B, Turkey, Iran, and the Middle East, 1918–1939, Volume 32, University Publications of America, 1997, page 82.
^ Osman Pamukoğlu, Unutulanlar dışında yeni bir şey yok: Hakkari ve Kuzey Irak dağlarındaki askerler, Harmoni Yayıncılık, 2003, ISBN 975-6340-00-2, p. 16. (بە تورکی)
^ Pike، John (٢١ی ئایاری ٢٠٠٤). «Kurdistan Workers' Party (PKK)». Federation of American Scientists. لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
^ «The PKK in Numbers». Sabah News Agency. ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥.
^ Hüseyin Rahmi Apak, Türk İstiklâl Harbi – İç ayaklanmalar: 1919–1921, 1964, C.VI, Genelkurmay Basımevi, pages 163-165
^ ^ئ ^ا Şafak، Yeni. «Nearly 7,000 civilians killed by PKK in 31 years». Yeni Şafak. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.
^ «Turkey counts cost of conflict as Kurdish militant battle rages on». لە ڕەسەنەکە لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.
^ The Militant Kurds: A Dual Strategy for Freedom, Vera Eccarius-Kelly, page 86, 2010
^ «(page 104)» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ «Federal Judge Rules Part Of Patriot Act Unconstitutional». Associated Press. 22 January 2004. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە 25 December 2013 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ Everyday occupations experiencing militarism in South Asia and the Middle East (1st ed.). Philadelphia: University of Pennsylvania Press. 2013. p. 14. ISBN 0-8122-0783-1.
^ The Kurdish nationalist movement: opportunity, mobilization and identity. Cambridge: Cambridge University Press. 2005. p. 81. ISBN 0-521-68426-9.
^ Turkey, US, and the PKK 2016-04-13 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., 21 December 2007
^ «Kurdish Rebellions and Conflict Groups in Turkey during the 1920s and 1930s». Journal of Muslim Minority Affairs. en. لە 23ی شوباتی 2021 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] «Turkey's Kurdish tribes call PKK to leave country». لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.

[dailysabah.com1-2] «Kurdish people unite against terror: Tribe of 65,000 pledge to stand up against PKK». لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.

[3] «Erdogan's new Kurdish allies – Kurdish Institute». www.kurdishinstitute.be. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.

[genelkurmay-4] Türk İstiklal Harbi, Edition VI, İstiklal Harbinde Ayaklanmalar, T. C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, 1974, page 281

[McDowall209-5] David McDowall, A modern history of the Kurds, I.B.Tauris, 2002, ISBN 978-1-85043-416-0, p. 209.

[aktifhaber-6] «NEWS FROM TURKISH ARMED FORCES». Turkish Armed Forces. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[7] «Turkey's Paramilitary Forces» (PDF). Orbat. 25 July 2006. p. 33. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٧ی ئازاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[8] «Turkey's 'village guards' tired of conflict». My Sinchew. ١٩ی نیسانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠١٠ ھێنراوە. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch; 2016-03-26 suggested (یارمەتی)

[olson1989-9] Olson, 1989, page 107

[bidwell1997-10] Robin Leonard Bidwell, Kenneth Bourne, Donald Cameron Watt, Great Britain. Foreign Office: British documents on foreign affairs--reports and papers from the Foreign Office confidential print: From the First to the Second World War. Series B, Turkey, Iran, and the Middle East, 1918–1939, Volume 32, University Publications of America, 1997, page 82.

[11] Osman Pamukoğlu, Unutulanlar dışında yeni bir şey yok: Hakkari ve Kuzey Irak dağlarındaki askerler, Harmoni Yayıncılık, 2003, ISBN 975-6340-00-2, p. 16. (بە تورکی)

[fas-12] Pike، John (٢١ی ئایاری ٢٠٠٤). «Kurdistan Workers' Party (PKK)». Federation of American Scientists. لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠٠٨ ھێنراوە.

[Sabah-13] «The PKK in Numbers». Sabah News Agency. ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥.

[apak-14] Hüseyin Rahmi Apak, Türk İstiklâl Harbi – İç ayaklanmalar: 1919–1921, 1964, C.VI, Genelkurmay Basımevi, pages 163-165

[nearly7000-15] ئ ^ا Şafak، Yeni. «Nearly 7,000 civilians killed by PKK in 31 years». Yeni Şafak. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.

[16] «Turkey counts cost of conflict as Kurdish militant battle rages on». لە ڕەسەنەکە لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.

[17] The Militant Kurds: A Dual Strategy for Freedom, Vera Eccarius-Kelly, page 86, 2010

[18] «(page 104)» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[executions-19] «Federal Judge Rules Part Of Patriot Act Unconstitutional». Associated Press. 22 January 2004. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە 25 December 2013 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[20] Everyday occupations experiencing militarism in South Asia and the Middle East (1st ed.). Philadelphia: University of Pennsylvania Press. 2013. p. 14. ISBN 0-8122-0783-1.

[21] The Kurdish nationalist movement: opportunity, mobilization and identity. Cambridge: Cambridge University Press. 2005. p. 81. ISBN 0-521-68426-9.

[wounded-22] Turkey, US, and the PKK 2016-04-13 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., 21 December 2007

[23] «Kurdish Rebellions and Conflict Groups in Turkey during the 1920s and 1930s». Journal of Muslim Minority Affairs. en. لە 23ی شوباتی 2021 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)

[٢٣]

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]

[١٧]

[١٨]

[١٩]

[٢٠]

[٢١]

[٢٢]