شارستانی شەوت
شارستانی شەوت یان شارستانی شۆڤە، (بە فارسی شھرستان شوط، بە ئینگلیزی Showt County، بە ئازەری شوط بۆلگەسی) یەکێکە لە شارستانەکانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا، لە باکووری ڕۆژھەڵاتی کوردستان لە وڵاتی ئێران.[١] لە باکوورەوە شارستانی پۆلدەشت و شارستانی شەوت، لە باشوورەوە شارستانی چایپارە، لە ڕۆژھەڵاتەوە شارستانی پۆلدەشت، لە ڕۆژاواوە شارستانی ماکۆ و شارستانی چاڵدێران. ناوەندی سیاسی و ئیداری ئەم شارشارستانە شارۆچکەی شەوت(شۆڤە)یە. شارستانی شەوت، سیاسیترین و بێبەشترین شاستانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوایە، ڕێگای ئاوریشم، ڕێگای ترانزێتی تەبرێز-بازەرگان و ڕێڕەوی خێرای بازەرگان-بەندەر ئیمام خومەینی، کە بە ڕێڕەوی ڕۆژئاوای ئێران ناسراوە، بەم شارستانەدا تێدەپەڕن.[٢]
شارستانی شەوت
شارستانی شۆڤە | |
|---|---|
| شھرستان شوط - شوط بۆلگەسی - Showt County | |
 جێگەی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا | |
 | |
| وڵات |  ئێران ڕۆژھەڵاتی کوردستان |
| پارێزگا | پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا |
| بوون بە شارستان | ٤ی نیسانی ٢٠٠٨ |
| دەسەڵات | |
| • سەرۆکی شارستان | شەھروز بابازادە |
| ڕووبەر | |
| • شارستان | ٩٠٦ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٣٥٠ میلی چوارگۆشە) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٦) | |
| • شارستان | ٥٥٬٦٨٢ |
| • شاری | ٢٧٬٣٤١ |
| • لادێیی | ٢٨٬٣٤١ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (کرمانجی)، ئازەری |
| • ئایین | ئیسلام(شیعە و سوننە) و یارسان |
| ناوچەی کاتی | UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+٤:٣٠ (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٠٤٤١ |
| وێبگە | شوت |
شارستانی شەوت لەڕووی قەبارەوە لە پلەی ١٧ھەمیندایە، بەڵام لەڕووی چڕی دانیشتوان و گەشەی دانیشتوانەوە لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاوا لە پلەی ١٤ھەمیندایە و لەگەڵ شارستانی ماکۆ و شارستانی پۆلدەشت، ناوچەی (ئازادی ماکۆ) پێکدەھێنێت، ھەروەھا نوێنەرێکی لە ماکۆ و شەوت و پۆلدەشت و... بازنەکانی ھەڵبژاردنی چاڵدێران لە ئەنجومەنی ئیسلامیدا ھەیە.
مێژوو
دەستکاریبەپێی سەرچاوە و پەرتوکە مێژوویییەکان شاری شوتە سەر بە ئەرمینیا بووە، لەکاتی ئێستادا سەر بە دەوڵەتێکی ئیسلامییە و ئیسلام تێیدا نیشتە جێیە، ھەرچەندە لە ئێستادا بنماڵەیەکی ئەرمەنی تیادا نییە. تەنانەت ناوی ئەم شارەش دەلالەتە لەسەر ئەرمەنی بوونی ناوچەکە، لەسەرەتادا ناوی ئەم شارە (ئەشوت) بووە کەناوێکی ئەرمەنییە و بەپێی کات گۆڕدراوە و بووەتە شەوت.[٣]
تا ساڵی ١٩٩٠، گوندەواری شەوت لەژێر کۆنترۆڵی ناوچەی پۆلدەشت(پێش شۆڕش، ناوچەی شەھاباد)ی شارستانی ماکۆ بوو، بە ڕەزامەندی دەستەی حکومەت لە کانوونی دووەمی ٢٠٠٦ ئەم بەشە لە شارستانی ماکۆ جیاکرایەوە و بەرزکرایەوە بۆ شارستان.
دانیشتوانی شارستانی شۆڤە
دەستکاری- دانیشتوانی ئەم شارستانە لە کورد و ئازەرییەکان و یارسانەکان پێکھاتووە.[٤][٥]
- یارسانەکان بەڕەچەڵەک کوردن و بە زمان ئازەرییەکانن، لێرەدا تاکو ئێستا ساخ نەبووەتەوە کە سەر بەچی نەتەوەیەکن سەد لە سەد.
بەپێی دوایین سەرژمێری نیشتمانی لە ساڵی ٢٠١٦ ژمارەی دانیشتوانی شارستانی شەوت ١٥ ھەزار و ٧٥٦ ماڵ بووە و کۆی گشتی ٥٥ ھەزار و ٦٨٢ کەس بووە.[٦]
دانیشتوانی شار و گوند
دەستکاریتێکڕای دانیشتوانی شارستانی شۆڤە ٥٥٫٦٨٢ کەسە:[٧]
شارنشین ٢٣،٣١٤ کەدەکاتە ٤٩٪.
گوندنشین ٢٨،٣١٤ کەدەکاتە ٥١٪.
زمان و ئایین
دەستکاریخەڵکی ئەم شارستانە بە ئازەری و کرمانجی قسە دەکەن. ئایینی خەڵکی شارستانەکە نیوەی یارسانە و نیوەکەی تری لە ئیسلام(شیعە و سوننە) پێکھاتووە.[٨][٩]
دابەشی کارگێڕی
دەستکاریشارستانی شەوت لە ٢ ناوچە و ١ شارۆچکە و ٢ شارەدێ و ٤ گوندەوار و ٦٥ گوند پێکھاتووە:
| ناوچە | ناوەندی ناوچە | دانیشتوانی ناوچە لە ٢٠١٦ | ناوی گوندەوار | ناوەندی گوندەوار | دانیشتوانی گوندەوار لە ٢٠١٦ | شارۆچکە و شارەدێ | دانیشتوان لە ٢٠١٦ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ناوچەی ناوەند | شەوت | ١٧،٧٨٦ | گوندەواری یۆلاگەلدی | عەزیم کەندی | ١١،٦١١ کەس | شەوت | ٢٥٬۳۸۱ کەس
٣،٩٣٥ کەس |
| گوندەواری قەرەقویونی باکوور | سۆفی | ٦،١٧٠ کەس | |||||
| ناوچەی قەرەقویون | مەرگەنلەر | ١٤،١٣١ کەس | گوندەواری قەرەقویونی باشوور | مەرگەنلەر | ۷٬٥٨٨ کەس | مەرگەنلەر | ٢،٢٩٤ کەس |
| گوندەواری چەشمە سەرا | میخور | ٦،٣٤٣ کەس |
گوندەکانی شارستانی شۆڤە
دەستکاریشۆڤە شارۆچکەیەکی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوایە.
ژمارەی گوندکانی دەکاتە ٧٢ گوند:
کوردنشینەکان ١٣ گوند.
ئازەرینشینەکان ٥٣گوند.
گوندە کوردنشینەکان
دەستکاریپێکھاتووە لە ١٢ گوند.
- گوندی قەیاسی
- گوندی کەنداڵ
- گوندی بیلاغچلی کورد
- گوندی قوردئولدرن
- گوندی کوردکەندی
- گوندی بابوور کورد
- گوندی تەپەباشی نەماز
- گوندی عەلی کەندی
- گوندی خەلەج کورد
- گوندی کش ئەرخی
- گوندی عیزەت ئاوا
- گوندی کوچلویاژێرین
- گوندی کوچلویاژوورین
گوندە تێکەڵە کورد و ئازەرییەکان
دەستکاریپێکھاتووە لە ٦ گوند.
- گوندی قەرە ئەغاج
- گوندی شەریف ئاوا
- گوندی قەرەباخ
- گوندی بولاگەلدی
- گوندی مەلائەحمەد
- گوندی شێخ سەلو
گوندە ئازەرییەکان
دەستکاریپێکھاتووە لە ٥٢ گوند.
- گوندی کورئابڵاغ
- گوندی خوک
- گوندی قورد ئولدورەنی ئەجەم
- گوندی بابوور ئەجەم
- گوندی سەمەدیوردی
- گوندی ئیشگەسو
- گوندی حسن کەندی
- گوندی خورابلو
- گوندی سەبیرخان
- گوندی خزرلو
- گوندی زەنجیرە
- گوندی وەرمەزیار
- گوندی حسین علی کەندی
- گوندی خەلەج عەجەم
- گوندی عەزیم کەندی
- گوندی گدای ئەحمەد ئاباد
- گوندی بیلاغچلی عەجەم
- گوندی تەیمور ئاباد
- گوندی داشفیشەل
- گوندی بایرام کەندی
- گوندی عەلیار
- گوندی قاباخ بڵاغ
- گوندی جگەف بیەجیک
- گوندی ئاغرنلو
- گوندی ئاغ بڵاغ سوگار
- گوندی ئیل باخی
- گوندی مەحمود کەندی
- گوندی شموسیلابی
- گوندی پیرشاە
- گوندی مەلەک لو
- گوندی مەخور
- گوندی دانابڵاغ
- گوندی ئاخ بڵاغ مەخور
- گوندی باش کارێز
- گوندی دوزئاغول
- گوندی ئینجەکەون
- گوندی فیشەڵ
- گوندی ئاربالیخ
- گوندی قزڵجەقەڵا
- گوندی شەریف کەندی
- گوندی محمدکریم کەندی
- گوندی تازەکەندقەرەقیون
- گوندی مەزاری سەید ئەحمەد
- گوندی شوراگول
- گوندی سۆفی
- گوندی قەرەکاھرێز
- گوندی تورە
- گوندی مەرگەنائیسماعیل کەندی
- گوندی مەرگەنانیوی
- گوندی مەرگەناکەڤن
- گوندی مەرگەناعەزیزئاوا
- گوندی قەرەزەمین
- گوندی سنیق
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ https://www.gitashenasi.com/En/Product/Index.cfm?I=9 ٢٧ی ئازاری ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1385/results/all/04.xls
- ^ خبرگزاری مھر؛ شوط از شھر بە شھرستان ارتقا یافت.[بەستەری مردوو]
- ^ {{|http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=549&agentType=View&PropertyID=1483%7C}}
- ^ {{|IranCensus2006|04}}
- ^ https://web.archive.org/web/20170801122506/http://www.barobandil.com/City/548
- ^ «پایگای ئینتەرنێتی ئاماری ئێران» (بە فارسی).
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ^ http://www.sepehr.org/article-25722.html[بەستەری مردوو]
- ^ https://web.archive.org/web/20170914235000/http://www.avaparsi.com/tourism/irantouring/showt/
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە شارستانی شەوت تێدایە. |
