شەقاقی
ئەم وتارە ئاماژەی بە ھیچ سەرچاوەیەک نەداوە. تکایە بە دانانی ئاماژە بۆ سەرچاوە بڕواپێکراوەکان، ئەم وتارە باشتر بکە. دەقە بێسەرچاوەکان لەوانەیە داوای سەرچاوەیان لێ بکرێت یان لاببرێن. |
بەکارھێنەرێک وا ھەست دەکات کە ئەم وتارە لەوانەیە چەن سەرچاوەیەکی ناپەیوەندیدار بەیەکتری ھەبێت. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
شەقاقی (شکاک) ، یەکێک لە خێڵاتی بە ڕەسەن کوردى شیعەن، کە ئێستا زۆربەیان لە ئازەربایجانى رۆژهەڵات لە میانە و سەراب و هەشتروود لە (دەڤەری تەورێز و پارێزگای ئەردەوێڵ) بڵاو بوونەتەوە. ئەم خێڵە هەنووکە لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژهەڵات، لە ناوچەى خاڵخاڵى سەر بە پارێزگای ئەردەوێڵ، لە قۆچان لە پارێزگای خۆراسانی ڕەزەوی و لە بوجنورد لە پارێزگای خۆراسانی باکوور لە ئێرانێ دەژین.
ئەم هۆزە لە سەردەمى قاجارەکان رۆلێکى گرینگیان دەگێڕا و عەلیخانى شەقاقى و کوڕەکەى صادق خانى شەقاقى زۆر لە پێش بوون لاى شاهانى ئێران و حوکمرانیەکەیان بە خاننشینى سەراو (خاناتى سەراب) دەناسرا.
هۆزی شەقاقی بە ڕەچەڵەک کوردن و دەگەنەوە هۆزى گەورەى شکاک کە ئێستا لە ورمێ و وان و جۆلەمێرگ و عەفرین دەژین و لە بنەڕەتدا کۆچەر بوون لە ناوچەى دەشتى ماردین و هەسکیف و فنیک و بۆتان دەژیان. لە گەرمەى شەڕى سەفەوی و عوسمانی لە هەرێمى بۆتان و کلیسى کوردستانەوە کۆچیان پێکرا بۆ دیوى سنوورەکانى ئێران هاوشێوەى هۆزەکانى زەعفەرانلو و شادلو و کیکانلو. بەشێکیان لە شارەکانی سەراب، هەشتروود، میانە، خەڵخاڵ دامەزران و بەهۆی تێکەڵاویان لەگەڵ ئازەرییەکان، وردە وردە زمانى خۆیان جێهێشت و بە تورکى ئازەرى ئاخاوتن دەکەن، بەڵام ژمارەیەکی کەمیان لە شاری خاڵخاڵ لە ڕۆژهەڵاتی سنجەباد کە نزیکەی بیست گوندە بە ناوەکانی: میل ئاغەردان، بەلەکانلو، مستەفا لو، پیرانلو، ئۆجغاز، مورستان، گوڵستانی سەرەوە، حاجی ئاباد، گوڵستانی خواروو، لانبەر، نەواشناق، ئاقبڵاغى کورد، غەفوور ئاباد، کەلار، چالانبەر، داودخانی، خوداگولی قشڵاق، دەلیلەر ، ئەلنەکش، زاویە کورد) و چەند گوندێکی بەشی شەهرود خاڵخاڵ تا ئێستاش بە زمانی کوردی قسە دەکەن. هەروەها بەشێکیان لە شاهیندژ و تیکابى کوردستانن و شیعە مەزهەبن و بە کرمانجى دەدوێن.
هەروەها لە فەلەستین ماڵباتێک بە ناوی شەقاقی و لە سەر ڕێبازی شیعە هەیە کە ڕەنگە پەیوەندییان بە خێڵی شەقاقییەوە هەبێ.
تیرەکانى سەر بە هۆزى شەقاقى (شکاکى):
- دلیکانلو (لە هۆزى دەلیکان لە کلیس و عەنتەب) هەروەها لە ناوچەى ئاسپاران و تاڵش
- ئاروانلو
- زەفەرانلو (اکرانلو) یاخود زاخوران (دیر زعفران) لە ماردین کە بەشێکیان لە شاهیندژن و تێکڕا بە کوردى چەمشکەزەک ناسراون
- بەلەکانلو (پالکانلو) لە هۆزى بەلەکان لە ئامەد و بدلیس
- پسیرانلو (پسیانلو) لە هۆزى پسیان لە بدلیس و ناوەڕاستى ئەنادۆل
- بادانلو (بادلانلو)، (بهادری) لە هۆزى بادلان لە ئورفاو سەرحەدان.
- گورانلو (کورانلو)، (گورکانلو) لە هۆزى کووڕان لە وێرانشار و ماردین هەروەها کوردانى گۆران لە کرن و کرماشان
- یار ئەحمەدلو
- میرسولتانلو (کریم زاده)
- مووسانلو بەشێکیان بە ناوى مووسان لە سەر سنوورن لە پارێزگاى باشقەلاى وان
- فەتح عەلیخان لو
- توشماللو لە بنەڕەتدا کوردى لەک (توش مال)
- ئەسپارلو
- شاترانلو لە هۆزى شاتران / شاترى کوردستان
- میرزالو (میرزالی)
ناودارانى شەقاقى
دەستکاری- عەلی خان شەقاقی: یەکەم خان بوو لە خانەنشینی (خانات) سەراب ، کە لە ساڵی (١٧٤٧ تا ١٧٨٦ز) هاتە سەر دەسەڵات.
- سدیق خان شەقاقی: بیگلەربەگی سەراب و یەکێک لە ژەنەڕاڵەکانی سەفەوی ( نادر شا ئەفشار و فەتح عەلی خان قاجاریش یەکێک بوون لە ژەنەڕاڵەکانی سوڵتان حوسێن خان سەفەوی لە هەمان کاتدا)
- عەزیز خان شەقاقی: یەکێکە لە نەوەکانی سدیق خان شەقاقی و یەکێک لە رۆشنبیران و چاکسازیخوازانی سەردەمی دەستوری/ مەشروتیەت.
- میرزا مەهدی خان شەقاقی: کە نازناوی مومتەن ئەلدەوللە بوو، یەکەم تەلارساز لە ئێران
- هادی خان شەقاقی (حوصن ئەلدەوللە): کوڕی میرزا مەهدی خان شەقاقی
- هۆشەنگ خان شەقاقی: دیزاینەر و دروستکەری یەکەم تاوەر و بینای بەرز لە ئێران و کوڕی هادی خان شەقاقی
- ئیمامیار کەربەلایی شەقاقى شاترانلو: شاعیری تورکزمانى ئازەربایجانی
- مەهدی بەگ شەقاقی: شاعیر، لە خێڵی ئەسپارلوى سەراب
- میرزا محەمەد حسێن بەلەکانلو: شاعیر
- مەهدی خان موهەندس: مێژوونووس لە خێڵی شەقاقی سەراب
- محەممەد کەریم شەقاقی گەرمروودی: نووسەری فەرهەنگی (بورهان جامع) و هەروەها مامۆستای محەممەد شای قاجار کوڕی عەباس میرزا
- میرزا حەسەن ڕوشدیە: یەکێک لە پێشەنگەکانی بزووتنەوەی فەرهەنگی ئێران و یەکەم دامەزرێنەری قوتابخانە نوێیەکانی تەبرێز کە بە باوکی فەرهەنگی نوێی ئێران ناسراوە؛ کوڕی سارا خانم شەقاقی نەوەى سدیق خان شەقاقی بووە.
- سەرلەشکر عەزیزوڵڵا زەرغامی شەقاقی: کوڕی حوسێن پاشا خان شەقاقی؛ سەرۆکی ئەرکانی سوپاى ڕەزا شا ١٩٣٤-١٩٤١ و فەرماندەی کۆلێژی ئەفسەر لە ڕۆژانی سەرەتای محەممەد ڕەزا پەهلەوی
- د. مەهدی زەرغامی شەقاقی: کوڕی فەرماندەی سوپا عەزیزوڵڵا زەرغامی شەقاقی؛ پرۆفیسۆری ئەندازیاری شارستانی و یەکێک لە سەرۆکەکانی زانکۆی تەکنەلۆجیای ئاریامیهر
- ئەسەدولا خان شەقاقی: ناسراو بە سالار موزەفەر، یەکێک لە سەرکردەکانی ناوەندی ئیتیحاد و جەمیعەتی خێرخوازی نیشتمانی لە شارى میان، کە دژی بزووتنەوەی فرقەى دیموکرات لە میانە و تاوانەکانی غولام یەحیا وەستابوو، نازناوی سالار موزەفەری لێنا و لە ١٢ی کانوونی دووەمی ١٩٤٥دا تەقەی لێکرا ، لەگەڵ کوڕەکەی حەبیب شەقاقی.
- ڤیدا شەقاقی: زمانناسی ئێرانی و مامۆستای یاریده‌ده‌ری زانکۆی تەباتەبائی.