بەیعەت
بەیعەت ( بە عەرەبی: بَيْعَة) زاراوەیەکی ئیسلامیە, بریتییە لە سوێندخواردن و بەیعەتدان بە سەرکردەیەک.[١] لەلایەن پێغەمبەر محەممەدەوە پەیڕەو کراوە . بەیعەت هەندێک جار لە ژێر پەیمانێکی نووسراودا دەگیرێتەبەر کە بەناوی ڕەعیەتەکانەوە لەلایەن ئەندامانی پێشەنگی هۆزەوە دەدرێت بەو تێگەیشتنەی کە تا سەرکردە پابەند بێت بە هەندێک مەرج بەرامبەر بە گەلەکەی، ئەوانیش دەبێت بەیعەتیاننبپارێزن. تا ئێستاش بەیعەت لە وڵاتانی وەک سعودیە و سودان بەڕێوەدەچێت. [٢] لە مەغریب بەیعەت یەکێکە لە بناغەکانی دەسەڵاتی پاشایەتی .[٣] [٤]
لە مێژووی ئیسلامیدا
دەستکاریبەیعەت دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی محەممەد . هەر لە سەرەتاوە بەیعەت لەلایەن محەممەدەوە وەک سوێندێک دوادەکرا لەهەرکەسێک بیەوێت بچێتە ناو کۆمەڵگەی ئیسلامیەوە، بە خوێندنەوەی عەقیدەی بنەڕەتی دەربڕینی باوەڕ بە یەکیەتی خودا و پێغەمبەرایەتی محەممەد، ئەو کارەی دەکرد. بەڵام ئەمە جیاواز بوو لە ڕاگەیاندنی ئیمانی پێویست بۆ بوون بە تاک موسڵمان. جگە لەمەش محەممەد بە فەرمی بەیعەتی لە خەڵک و هۆزەکان وەرگرتووە. لە ڕێگەی ئەم کارە فەرمییەوە لەلایەن کۆمەڵگا ئامادەیی خۆیان نیشاندا بۆ گوێڕایەڵی محەممەد.[٥]
باس لەوە دەکرێت کە لە کۆبوونەوە ساڵانەیەکانی دەرەوەی مەککەدا ، محەممەد کەسانی خەڵکی یەسریب (دواتر ناوی گۆڕدرا بۆ مەدینە ) ناسیوە، کە بانگەوازەکەی بەرەو ئیسلام قبوڵ کردووە. پاشان محەممەد بەیعەتی لێ وەرگرتن. [٦]
لە ئیسلامی سوننەدا ، ڕێوڕەسمی بەیعەت بە درێژایی مێژوو بەردەوام بوو لە بەکارهێنانی بۆ دیاریکردنی هاتنە سەر خەلیفەیەک، سەرەتا لە خەلافەتی ڕاشیدون ( بەیعەتی ئەبوبەکر کە بووە هۆی دابەشبوونی شیعە - سوننە )، پاشان لە سەرانسەری خەلافەتەکانی خانەدانی ( ئومەیی و عەباسی و عوسمانی ). لەگەڵ هەڵوەشاندنەوەی خەلافەت ، بەیعەت تا ئەمڕۆش لەلایەن هەندێک شانشینی موسڵمانی مۆدێرن وەک سعودیە و مەغریبەوە بەکاردەهێنرێت.
لە قورئاندا
دەستکاری
دوای بەڵێننامەی دارەکە کە بووە هۆی پەیمانی حودەیبییە, ئەمانەی خوارەوە لە قورئاندا دابەزین بە یادکردنەوە و پێزانینی بەڵێننامەکە و ئەوانەی کە بەڵێنەکەیان داوە: ﴿لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا ١٨﴾ [فەتح:١٨] (کوردی: سوێند بەخوا بەڕاستی خوا ڕازیی بووەلەو باوەڕدارانەی کاتێک پەیمانیان له گەڵدا بەستیت لەژێر درەختەکەدا خوا خۆیشی ئاگادار بوو بەوەی لەدڵەکانیاندا هەیه (لەنیاز پاکی و دڵسۆزی) هەر بۆیه ئارامی و هێمنی و ئاسودەیی دابەزاندەسەریان و پاداشتی بەمژدەی سەرکەوتنێکی نزێک دانەوە.)
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «وشەدان». bradost.net. لە ٧ی ئابی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Lesch، Ann M. (March 22, 2001). «THE IMPASSE IN THE CIVIL WAR». Arab Studies Quarterly. لە ڕەسەنەکە لە 9 November 2007 ئەرشیڤ کراوە. لە 14 December 2019 ھێنراوە – via Encyclopedia.com.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=،|date=، و|archive-date=(یارمەتی) - ^ «پلەو پایەو حوکمی بەیعەتدان بە (ئەمیرو خەلیفە).؟ || مامۆستا مه‌لا ئه‌حمه‌د کاکه مه‌حمود». ahmadkaka.org. لە ٧ی ئابی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Al Khamlichi، Ahmed (January 2014). «The relationship between religion and the state: the institution of 'Commandment of the Faithful' in Morocco». Contemporary Arab Affairs. 7 (1): 54–81. doi:10.1080/17550912.2013.869991. لە February 1, 2023 ھێنراوە.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ الجوفان، فلاح (١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨). «البيعة.. "منهج رباني" التزمه ملوك المملكة.. هذا تاريخها ودلالاتها ومفهومها». صحيفة سبق الالكترونية (بە عەرەبی). لە ٧ی ئابی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Desker، Barry (2015). Perspectives on the Security of Singapore: The First 50 Years. p. 243.
