ئەلقاعیدە

ئەلقاعیدە (بە عەرەبی: القاعدة یان تنظیم القاعدة) ڕێکخراوەیەکی بنەماخوازی ئیسلامییە کە ساڵی ١٩٨٨ بۆ شەڕی دژی سۆڤیەت لە وڵاتی ئەفغانستان دامەزراوە. ئەو ڕێکخراوەیە کە تێکڕا ئەمریکا و ئیسرائیل بە دوژمنی ھاوبەشی ھەموو موسڵمانان دەزانن و لەپێناو بەرگرتن بە دەستێوەردانەکانی جیھانی ڕۆژاوایی لە دنیای ئیسلامدا و بڵاوکردنەوەی ئیسلام لە جیھاندا خەباتی چەکدارانە دەکەن.

رێکخراوەی ئەلقاعیدە
تنظیم القاعدة
ئاڵای ڕێکخراوی ئەلقاعیدە
ئایدۆلۆژیا	سەلەفی جیھادی دژە شیعە دژە مەسیحییەت دژە کۆمۆنیزم دژە جوولەکە دژە زایۆنیزم دژە ڕۆژاوا
سەرکردەکان	ئوسامە بن لادن (١٩٨٨ تاکوو ٢٠١١) † ئەیمەن زەواھیری (٢٠١١–٢٠٢٢)  †
ناوچەی ئۆپەراسیۆنەکان	جیھان بەشێوەیەکی سەرەکی دەکەوێتە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستەوە
ھاوپەیمانان	تاڵیبان سوودان (١٩٩١–١٩٩٦)
دوژمنان	ویلایەتە یەکگرتووەکان ئێران عێراق تورکیا سووریا ئیسرائیل ھەرێمی کوردستان ناتۆ یەکێتیی سۆڤیەت (١٩٨٨–١٩٩١) ڕووسیا شانشینی یەکگرتوو فەڕەنسا چین عەرەبستانی سعوودی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام
جەنگەکان/شەڕەکان	شەڕی تیرۆر

ئاڵای ئەلقاعیدە

و لە ڤیدیۆیەک ھیلاری کلینتۆن خۆی دان بەوە دادەنێت کە خۆیان دامەزرێنەری ڕێکخراوی ئەلقاعیدەن بۆ ئەوەی بجەنگن لە دژی سۆڤیەت

ئوسامە بن لادەن بناغەدانەر و سەرۆکی ئەلقاعیدە بوو کە ڕێکەوتی ٢ی ئایاری ٢٠١١ لەلایەن سوپای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاوە لە پاکستاندا کوژرا.

ھێرشەکان

نایرۆبی، کینیا: ٧ی ئابی ١٩٩٨داروسسەلام:٧ی ئابی ١٩٩٨ عەدەن: ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٠سەنتەری بازرگانی جیھانی، ئەمریکا: ١١ی ئەیلوولی ٢٠٠١ پێنتاگۆن، ئەمریکا: ١١ی ئەیلوولی ٢٠٠١ئەستەمبوڵ، تورکیا: ١٥ و ٢٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٣

ھەندێک لەو ھێرشانەی کە ئەلقاعیدە بەئاشکرا لە ئەستۆی گرتوون بریتین لە:

• ساڵی ١٩٩٣، ھێرش بۆ پاپۆڕێکی ئەمریکایی لە مۆگادیشۆ کە بوو بەھۆی کوژرانی ١٨ سەربازی ئەمریکایی،
• ساڵی ١٩٩٥، تەقاندنەوەی ئۆتۆمبیلێکی بۆمبڕێژکراو لە ڕیاز کە بوو بەھۆی کوژرانی ٥ سەربازی ئەمریکایی،
• ساڵی ١٩٩٨، تەقاندنەوەی باڵوێزخانەی ئەمریکا لە نایروبیا و داروسسەلام کە ٢٢٤ کوژراوی لێ کەوتەوە،
• ساڵی ٢٠٠٠، ھێرش بۆ پاپۆڕێکی تر لە یەمەن کە ١٧ کوژراوی لێ کەوتەوە،
• ساڵی ٢٠٠١، کوتانی دوو فڕۆکەی ڕفێنراو بە بورجە جمکەکانی ناوەندی بازرگانیی جیھانی لە نیویۆرک و فڕۆکەیەکی ڕفێنراوی دیکە بە پەنتاگۆن کە زیاتر لە ٣٠٠٠ کەسی کردە قوربانی،
• ساڵی ٢٠٠٤، تەقینەوەکەی جێژنی قوربان لە ھەولێر کە بوو بەھۆی کوژران و برینداربوونی سەرجەم ٢٥٠ کەس.

سەرچاوەکان

کتێبنامە

• Mura، Andrea (٢٠١٥). The Symbolic Scenarios of Islamism: A Study in Islamic Political Thought. London: Routledge.
• Al-Bahri، Nasser (٢٠١٣). Guarding bin Laden: My Life in Al-Qaeda. London: Thin Man Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٩٥٦٢٤٧٣-٦-٠.
• Atran، Scott (٢٠١٠). Talking to the Enemy: Faith, Brotherhood, and the (un)making of Terrorists. New York: Ecco Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٠٦-١٣٤٤٩٠-٩.
• Atwan، Abdel Bari (٢٠٠٦). The Secret History of al Qaeda. Berkeley, CA: University of California Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢٠-٢٤٩٧٤-٥.
• Atwan، Abdel Bari (٢٠١٢). After Bin Laden: Al-Qaeda, The Next Generation. London/New York: Saqi Books (London)/ New Press (New York). ژپنک ٩٧٨-٠-٨٦٣٥٦-٤١٩-٢.
• Basile، Mark (May 2004). «Going to the Source: Why Al Qaeda's Financial Network Is Likely to Withstand the Current War on Terrorist Financing». Studies in Conflict and Terrorism. ٢٧ (3): ١٦٩–١٨٥. doi:١٠.١٠٨٠/١٠٥٧٦١٠٠٤٩٠٤٣٨٢٣٧. S2CID ١٠٩٧٦٨١٢٩. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
• Benjamin، Daniel؛ Simon، Steven (٢٠٠٢). The Age of Sacred Terror (چاپی 1st). New York: Random House. ژپنک ٠-٣٧٥-٥٠٨٥٩-٧.
• Bergen، Peter (٢٠٠١). Holy War, Inc. : Inside the Secret World of Osama bin Laden (چاپی 1st). New York: Free Press. ژپنک ٠-٧٤٣٢-٣٤٩٥-٢.
• Bergen، Peter (٢٠٠٦). The Osama bin Laden I Know: An Oral History of al Qaeda's Leader (چاپی 2nd). New York: Free Press. ژپنک ٠-٧٤٣٢-٧٨٩٢-٥.
• Bergen، Peter؛ Cruickshank، Paul (١١ی حوزەیرانی ٢٠٠٨). «The Unraveling: The jihadist revolt against bin Laden». The New Republic. Vol. ٢٣٨, no. 10. لاپەڕە ١٦–٢١. لە ٤ی ئایاری ٢٠١١ ھێنراوە.
• Bergen، Peter (٢٠١١). The Longest War: The Enduring Conflict between America and al-Qaeda. New York: Free Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٧٤٣٢-٧٨٩٣-٥.
• Bin Laden، Osama (٢٠٠٥). Lawrence، Bruce (ed.). Messages to the World: The Statements of Osama bin Laden. London: Verso. ژپنک ١-٨٤٤٦٧-٠٤٥-٧.
• Cassidy، Robert M. (٢٠٠٦). Counterinsurgency and the Global War on Terror: Military Culture and Irregular War. Westport, CT: Praeger Security International. ژپنک ٠-٢٧٥-٩٨٩٩٠-٩.
• Coll، Steve (٢٠٠٥). -9780141020808 Ghost Wars: The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Laden, from the Soviet Invasion to September 10, 2001 (چاپی 2nd). New York: Penguin Books. ژپنک ٠-١٤-٣٠٣٤٦٦-٩. {{cite book}}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی)
• Dalacoura، Katerina (٢٠١٢). «Transnational Islamist Terrorism: Al Qaeda». Islamist Terrorism and Democracy in the Middle East. Cambridge: Cambridge University Press. لاپەڕە ٤٠–٦٥. doi:١٠.١٠١٧/CBO٩٧٨٠٥١١٩٧٧٣٦٧.٠٠٣. ژپنک ٩٧٨-٠-٥١١-٩٧٧٣٦-٧. LCCN ٢٠١٠٠٤٧٢٧٥. S2CID ١٢٨٠٤٩٩٧٢.
• Esposito، John L. (٢٠٠٢). Unholy War: Terror in the Name of Islam. New York: Oxford University Press. ژپنک ٠-١٩-٥١٥٤٣٥-٥.
• Gallagher، Eugene V.؛ Willsky-Ciollo، Lydia، eds. (٢٠٢١). «Al-Qaeda». New Religions: Emerging Faiths and Religious Cultures in the Modern World. Vol. ١. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. لاپەڕە ١٣–١٥. ژپنک ٩٧٨-١-٤٤٠٨-٦٢٣٥-٩.
• Gunaratna، Rohan (٢٠٠٢). Inside Al Qaeda (چاپی 1st). London: C. Hurst & Co. ژپنک ١-٨٥٠٦٥-٦٧١-١.
• Hafez، Mohammed M. (March 2007). «Martyrdom Mythology in Iraq: How Jihadists Frame Suicide Terrorism in Videos and Biographies». Terrorism and Political Violence. ١٩ (1): ٩٥–١١٥. doi:١٠.١٠٨٠/٠٩٥٤٦٥٥٠٦٠١٠٥٤٨٧٣. S2CID ١٤٥٨٠٨٠٥٢. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
• Hoffman، Bruce (٢٠٠٢). «The Emergence of the New Terrorism». لە Tan، Andrew؛ Ramakrishna، Kumar (eds.). The New Terrorism: Anatomy, Trends, and Counter-Strategies. Singapore: Eastern Universities Press. لاپەڕە ٣٠–٤٩. ژپنک ٩٨١-٢١٠-٢١٠-٨.
• Jansen، Johannes J.G. (١٩٩٧). The Dual Nature of Islamic Fundamentalism. Ithaca, NY: Cornell University Press. ژپنک ٠-٨٠١٤-٣٣٣٨-X.
• McGeary، Johanna (١٩ی شوباتی ٢٠٠١). «A Traitor's Tale». Time. Vol. ١٥٧, no. 7. لاپەڕە ٣٦–٣٧. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی ئەیلوولی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
• Napoleoni، Loretta (٢٠٠٣). Modern Jihad: Tracing the Dollars Behind the Terror Networks. London: Pluto Press. ژپنک ٠-٧٤٥٣-٢١١٧-٨.
• Qutb، Sayyid (٢٠٠٣). Milestones. Chicago: Kazi Publications. ژپنک ٠-٩١١١١٩-٤٢-٦.
• Rashid، Ahmed (٢٠٠٢) [2000]. Taliban: Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia. New Haven: Yale University Press. ژپنک ١-٨٦٠٦٤-٨٣٠-٤.
• Reeve، Simon (١٩٩٩). The New Jackals: Ramzi Yousef, Osama Bin Laden and the Future of Terrorism. Boston: Northeastern University Press. ژپنک ١-٥٥٥٥٣-٤٠٧-٤.
• Riedel، Bruce (٢٠٠٨). The Search for al Qaeda: Its Leadership, Ideology, and Future. Washington, D.C.: Brookings Institution Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٨١٥٧-٧٤١٤-٣.
• Sageman، Marc (٢٠٠٤). Understanding Terror Networks. Vol. ٧. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. لاپەڕە ٥–٨. ژپنک ٠-٨١٢٢-٣٨٠٨-٧. PMID ١٥٨٦٩٠٧٦. {{cite book}}: |journal= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
• Schmid، Alex (٢٠١٤). «Al Qaeda's "Single Narrative" and Attempts to Develop Counter-Narratives». Terrorism and Counter-Terrorism Studies. doi:١٠.١٩١٦٥/٢٠١٤.١.٠١ (ناچالاک December 9, 2024). ISSN ٢٤٦٨-٠٦٦٤. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |doi-broken-date= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: DOI inactive as of کانوونی یەکەم 2024 (بەستەر)
• Trofimov، Yaroslav (٢٠٠٦). Faith at War: A Journey On the Frontlines of Islam, From Baghdad to Timbuktu. New York: Picador. ژپنک ٩٧٨-٠-٨٠٥٠-٧٧٥٤-٤.
• Wechsler، William F. (٢٠٠١). «Strangling The Hydra: Targeting Al Qaeda's Finances». لە Hoge، James؛ Rose، Gideon (eds.). How Did This Happen? Terrorism and the New War. New York: PublicAffairs. لاپەڕە ١٢٩–١٤٣. ژپنک ١-٥٨٦٤٨-١٣٠-٤.
• Wright، Lawrence (٢٠٠٦). The Looming Tower: Al-Qaeda and the Road to 9/11. New York: Knopf. ژپنک ٠-٣٧٥-٤١٤٨٦-X.
• Wright، Lawrence (٢ی حوزەیرانی ٢٠٠٨). «The Rebellion Within». The New Yorker. Vol. ٨٤, no. 16. لاپەڕە ٣٦–٥٣. لە ١٥ی ئەیلوولی ٢٠٠٩ ھێنراوە.

ڕیڤیوو

• Akacem، Mohammed (August 2005). «Review: Modern Jihad: Tracing the Dollars behind the Terror Networks». International Journal of Middle East Studies. ٣٧ (3): ٤٤٤–٤٤٥. doi:١٠.١٠١٧/S٠٠٢٠٧٤٣٨٠٥٣٦٢١٤٣. S2CID ١٦٢٣٩٠٥٦٥. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
• Bale، Jeffrey M. (October 2006). «Deciphering Islamism and Terrorism». Middle East Journal. ٦٠ (4): ٧٧٧–٧٨٨. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
• Shaffer، R (٢٠١٥). «The Terrorism, Ideology, and Transformations of Al-Qaeda». Terrorism and Political Violence. ٢٧ (3): ٥٨١–٥٩٠. doi:١٠.١٠٨٠/٠٩٥٤٦٥٥٣.٢٠١٥.١٠٥٥٩٦٨. S2CID ١٤٧٠٠٨٧٦٥.

ڕاپۆرتی حکوومەت

• Kronstadt، K. Allen؛ Katzman، Kenneth (November 2008). «Islamist Militancy in the Pakistan-Afghanistan Border Region and U.S. Policy» (PDF). US Congressional Research Service. لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
• «Global Al-Qaeda: Affiliates, Objectives, and Future Challenges» (PDF). Subcommittee on Terrorism, Nonproliferation, and Trade of the Committee on Foreign Affairs, House of Representatives. ١٨ی تەممووزی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. Alt URL
• «Progress Report on the Global War on Terrorism». United States Department of State. September 2003. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠٠٣ ئەرشیڤ کراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)

بەستەرە دەرەکییەکان

• «Al Qaeda Training Manual». US Department of Justice. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی ئازاری ٢٠٠٥ ئەرشیڤ کراوە.
• Al-Qaeda in Oxford Islamic Studies Online
• Al-Qaeda, Counter Extremism Project profile
• 17 de-classified documents captured during the Abbottabad raid and released to the Combating Terrorism Center
• «Bin Laden documents at a glance». CBS News. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئایاری ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە.

میدیا

• Peter Taylor. (2007). "War on the West". Age of Terror, No. 4, series 1. BBC.
• Investigating Al-Qaeda, BBC News
• Adam Curtis (٢٠٠٤). The Power of Nightmares. BBC.
• "Al Qaeda's New Front" from PBS Frontline, کانوونی دووەم ٢٠٠٥
• «Inside al Qaeda (National Geographic)». ٢٠ی ئابی ٢٠٠٧. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٧ی شوباتی ٢٠٢٢. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١ ھێنراوە – لەڕێگەی YouTube.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
• داڕێژە:Guardian topic
• داڕێژە:NYTtopic