ڕۆبێرت مەکنامارا
ڕۆبێرت سترێنج مەکنامارا ( /ˈmæknəmærə/ ; ٩ی حوزەیرانی ١٩١٦ – ٦ی تەمموزی ٢٠٠٩) بەڕێوەبەری بازرگانی ئەمریکی بووە و هەشتەمین وەزیری بەرگری ئەمریکا بووە، لە ساڵی ١٩٦١ تا ١٩٦٨ لە سەردەمی سەرۆکەکان جۆن ئێف. کێنێدی و لیندۆن بی جۆنسۆن، تا ئێستاش وەک درێژترین وەزیری بەرگری ماوەتەوە و ماوەی حەوت ساڵ لە پۆستەکەیدا ماوەتەوە. ڕۆڵی سەرەکی بینی لە بەرەوپێشبردنی بەشداریکردنی ئەمریکا لە جەنگی ڤێتنامدا . [٢] مەکنامارا بەرپرسیار بوو لە دامەزراوەی شیکاری سیستەمەکان لە سیاسەتی گشتیدا کە گەشەی کرد و بوو بە دیسیپلینێک کە ئەمڕۆ بە شیکاری سیاسەت ناسراوە . [٣]
| ڕۆبێرت مەکنامارا | |
|---|---|
| |
| وێنەی فەرمی، ساڵی ١٩٦١ | |
| سەرۆکی گروپی بانکی جیهانی. | |
| پێشینە | جۆرج دەیڤد وۆدز |
| پاشینە | ئەلدن و. کلۆزن |
| وەزیری بەرگری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا | |
| سەرۆک کۆمار | جۆن ئێف کێنێدی |
| جێگر | Roswell Gilpatric Cyrus Vance Paul Nitze |
| پێشینە | تۆماس س.گەیتس جونیۆر |
| پاشینە | کلارک کلیفۆرد |
| وردەکاریی تاکەکەسی | |
| لەدایکبوون | ڕۆبێرت سترێنج مەکنامارا 9ی حوزەیرانی 1916 سان فرانسیسکۆ، کالیفۆرنیا، ئەمریکا |
| مردن | ٦ی تەممووزی ٢٠٠٩ (٩٣ ساڵ ژیاوە) واشنتۆن، دی.سی |
| شوێنی حەسانەوە | گۆڕستانی نیشتمانی ئارلینگتۆن. |
| پارتی سیاسی |
|
| ھاوسەر(ەکان) | مارگریت مەکنا.
دیانا ماسیێری بایفیڵد. |
| منداڵ(ەکان) | 3، لەوانە ، کرێگ مەکنامارا. |
| پەروەردە | زانکۆی کالیفۆرنیا، بێرکلی، بەکالۆریۆس لە هونەر، زانکۆی هارڤارد، ماستەر لە کارگێڕی بازرگانی. |
| واژوو | 
|
| خەڵاتەکان | |
| خزمەت/لق | سوپای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا] |
| ساڵانی خزمەت | ١٩٤٠-١٩٤٦ |
| پلە | لیوا عەقید (ئەمریکا) |
| بەش | هێزە ئاسمانییەکانی سوپای ئەمریکا، فەرمانگەی کۆنترۆڵی ئاماری |
مەکنامارا لە شاری سانفرانسیسکۆ لە ویلایەتی کالیفۆرنیا لەدایکبووە و دەرچووی زانکۆی کالیفۆرنیا و بێرکلی و قوتابخانەی بازرگانی هارڤارد بووە، لە کاتی جەنگی جیهانی دووەمدا لە هێزی ئاسمانی سوپای ئەمریکادا خزمەتێکی زۆری کردووە، دوای جەنگی جیهانی دووەم، هێنری فۆردی دووەم مەکنامارا و کۆمەڵێک سەربازی دیکەی هێزی ئاسمانی سوپای بەکرێ گرت بۆ ئەوەی لە کۆمپانیای فۆرد مۆتۆر کاربکەن، ئەم " ویز کیدز " یارمەتی چاکسازی فۆردیان دا بە پلاندانان و ڕێکخستن و سیستەمی کۆنترۆڵکردنی بەڕێوەبردن و مۆدێرن. دوای ئەوەی بۆ ماوەیەکی کورت وەک سەرۆکی فۆرد کاری کرد، مەکنامارا دامەزراندنی وەک وەزیری بەرگری قبوڵ کرد و بووە وەزیری بەرگری.
مەکنامارا بوو بە ڕاوێژکارێکی نزیک لە سەرۆک کۆمار جۆن ئێف کێنێدی و بانگەشە بۆ بەکارهێنانی گەمارۆکان دەکات لە کاتی قەیرانی مووشەکی کوبادا، جۆن کێنێدی و مەکنامارا ستراتیژی بەرگری جەنگی ساردیان دامەزراند کە وەڵامدانەوەی نەرم و نیان بوو بەرامبەر جەنگەکە، کە پێشبینی پێویستی وەڵامدانەوەی سەربازی دەکرد کەمتر لە تۆڵەسەندنەوەی بەرفراوان . مەکنامارا ئەرکەکانی هەواڵگری و لۆجستیکی پنتاگۆنی یەکخست بۆ دوو دەزگای ناوەندی: دەزگای هەواڵگری بەرگری و دەزگای دابینکردنی بەرگری، لە سەردەمی ئیدارەی کێنێدیدا مەکنامارا سەرۆکایەتی کۆکردنەوەی سەربازانی ئەمریکای لە ڤێتنام باشوور کرد و دوای ڕووداوەکەی کەنداوی تۆنکین لە ساڵی ١٩٦٤، ژمارەی سەربازانی ئەمریکا لە ڤێتنام بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش بەرزبووەوە. مەکنامارا و داڕێژەرانی سیاسەتی دیکەی ئەمریکا ترسیان لەوە هەبوو کە کەوتنی ڤێتنامی باشوور بۆ دەست ڕژێمێکی کۆمۆنیستی ببێتە هۆی ڕووخانی حکومەتەکانی دیکەی ناوچەکە .
مەکنامارا تادێت گومانی زیاتری لە کاریگەریی پابەندکردنی هێزەکانی ئەمریکا بە ڤێتنام باشوورەوە هەبوو. لە ساڵی ١٩٦٨ دەستی لە پۆستی وەزیری بەرگری کشاندەوە و بووە سەرۆکی بانکی نێودەوڵەتی، تا ساڵی ١٩٨١ وەک سەرۆک کۆمار کاری کردووە و سەرنجی بانکی نێودەوڵەتی لە ژێرخانی ئابووری و پیشەسازییەوە بەرەو کەمکردنەوەی هەژاری گۆڕی. دوای خانەنشین بوونی وەک ئەمینداری چەندین ڕێکخراو کاری کردووە، لەوانە پەیمانگای تەکنەلۆژیای کالیفۆرنیا و دامەزراوەی بروکینگز . لە نووسین و چاوپێکەوتنەکانی دوای جەنگی ڤێتنام، پەشیمانی خۆی دەربڕی بەرامبەر بەو بڕیارانەی کە لە کاتی جەنگی ڤێتنامدا داویانە.
ژیانی سەرەتایی و پیشە دەستکاری
ڕۆبێرت مەکنامارا لە شاری سانفرانسیسکۆ لە ویلایەتی کالیفۆرنیا لەدایکبووە، باوکی ناوی ڕۆبەرت جەیمس مەکنامارا بوو، بەڕێوەبەری فرۆشتنی کۆمپانیایەکی پێڵاو بە کۆ بوو، دایکی ناوی کلارا نێڵ (سترەنج) مەکنامارا بوو. خێزانی باوکی ئێرلەندی بوون و لە نزیکەی ساڵی ١٨٥٠دا، دوای برسێتی گەورەی ئێرلەندا، کۆچیان کردبوو بۆ ئەمریکا، سەرەتا بۆ ماساشوستس و دواتر بۆ کالیفۆرنیا. لە ساڵی ١٩٣٣ لە قوتابخانەی ئامادەیی پیدمۆنت لە شاری پیدمۆنت لە ویلایەتی کالیفۆرنیا دەرچووە، لەوێ سەرۆکی یانەی شێرەکانی ڕیگما بۆ کوڕان بووە و پلەی ئیگل سکاوت بەدەستهێناوە. مەکنامارا لە زانکۆی کالیفۆرنیا لە بێرکلی خوێندوویەتی و لە ساڵی ١٩٣٧ بە بڕوانامەی بەکالۆریۆس دەرچووە. لە ئابووری لەگەڵ منداڵانی خوار تەمەنی یاسایی لە بیرکاری و فەلسەفەدا. ئەندامی برایەتی فی گاما دێڵتا بوو، لە ساڵی دووەمی خوێندنیدا بۆ فی بێتا کاپا هەڵبژێردرا، و نامەیەکی زانکۆی بەدەستهێنا لە تیمدا. پێش ئەوەی بچێتە ناو هێزی ئاسمانی سوپای ئەمریکا، مەکنامارا کادێت بووە لە کەتیبەی ورچی زێڕین لە (U.C.) بێرکلی، هەروەها مەکنامارا ئەندامی ڕێکخراوی ورچی زێڕینی زانکۆی یو سی بێرکلی بووە، کە هاوڕێیەتییەکی خوێندکاران و ئەندامانی پێشەنگی فاکەڵتییە و بۆ پێشخستنی سەرکردایەتی لەناو دەستەی خوێندکاران پێکهاتووە. پاشان لە قوتابخانەی بازرگانی هارڤارد خوێندوویەتی و لە ساڵی ١٩٣٩ بڕوانامەی (Master of Business Administration)ی بەدەستهێناوە.
ڕاستەوخۆ دوای ئەوە، مەکنامارا بۆ ماوەی ساڵێک لە کۆمپانیای پرایس واتەرهاوس کاری کرد کە کۆمپانیایەکی ژمێریاری سانفرانسیسکۆیە. لە مانگی ئابی ساڵی ١٩٤٠ گەڕایەوە بۆ زانکۆی هارڤارد بۆ ئەوەی لە قوتابخانەی بازرگانی وانەی ژمێریاری وانە بڵێتەوە و بووە بە بەرزترین مووچە و بچووکترین مامۆستای یاریدەدەری ئەو دامەزراوەیە لەو کاتەدا. [٤] دوای بەشداریکردنی لەوێ لە بەرنامەیەکدا بۆ فێرکردنی ئەو ڕێبازە شیکاریانەی کە لە بازرگانیدا بەکاردەهێنرێن بۆ ئەفسەرانی هێزی ئاسمانی سوپای ئەمریکا ، لە سەرەتای ساڵی ١٩٤٣دا وەک کاپتن هاتە ناو هێزی ئاسمانی ئەمریکاوە، زۆربەی جەنگی جیهانی دووەم لەگەڵ ئۆفیسی کۆنترۆڵکردنی ئاماریدا خزمەت دەکات. یەکێک لە بەرپرسیارێتییە سەرەکییەکانی شیکاری کارایی و کاریگەریی فڕۆکە بۆمب هاوێژە ئەمریکییەکان بوو، بەتایبەتی هێزەکانی بی ٢٩ کە لەلایەن جەنەڕاڵ کورتیس لیمایەوە فەرماندەیی دەکران لە هیندستان و چین و دوورگەکانی ماریانا . [٥] مەکنامارا یەکەیەکی کۆنترۆڵکردنی ئاماری بۆ فەرماندەیی بۆمبڕێژکەری XX دامەزراند و خشتەی بۆ فڕۆکەکانی بی ٢٩ داڕشت کە دوو هێندە دەبن وەک گواستنەوە بۆ هەڵگرتنی سووتەمەنی و بار بەسەر زە هامپدا . لە ساڵی 1946 بە پلەی لیوای عەقید و بە لەشکری شایستەیی ئەرکی چالاکانەی جێهێشت .
کۆمپانیای فۆرد مۆتۆر دەستکاری
لە ساڵی ١٩٤٦دا، تێکس تۆرنتن، عەقیدێک کە مەکنامارا لە ژێر دەستیدا خزمەتێکی زۆری کردووە، کۆمەڵێک ئەفسەری پێشووی فەرمانگەی کۆنترۆڵکردنی ئاماری کۆکردەوە بۆ ئەوەی پێکەوە بچنە ناو بازرگانییەوە. تۆرنتن بابەتێکی لە گۆڤاری لایفدا بینیبوو کە فۆرد بە پێویستییەکی زۆر بە چاکسازییەوە نیشان دەدا. هێنری فۆرد دووەم کە خۆی پێشمەرگەیەکی دێرین بوو لە جەنگی جیهانی دووەم لە هێزی دەریایی، تەواوی گروپەکەی دە کەسی بەکرێ گرت، لەنێویاندا ماکنامارا.
ئەوان یارمەتی ئەو کۆمپانیایەیان دا کە پارەی لەدەستدابوو لە ڕێگەی پلاندانان و ڕێکخستنی مۆدێرن و سیستەمی کۆنترۆڵکردنی بەڕێوەبردنەوە چاکسازی لە ئیدارە پشێوەکەیدا بکات. بەهۆی گەنجی خۆیانەوە، لەگەڵ پرسیارکردنی زۆر، کارمەندانی فۆرد سەرەتا و بە بێڕێزیکردن بە "منداڵانی کویز" ناویان دەبرد. منداڵانی کویز خۆیان ناویان گۆڕی بە " منداڵانی ویز ".
مەکنامارا کە وەک بەڕێوەبەری پلاندانان و شیکاری دارایی دەستی پێکرد، بە خێرایی پێشکەوت لە ڕێگەی زنجیرەیەک پۆستی بەڕێوەبردنی ئاستی باڵا. مەکنامارا وای لە فۆرد کرد کۆمپیوتەر بەکاربهێنێت بۆ دروستکردنی مۆدێل بۆ دۆزینەوەی کارامەترین و عەقڵانیترین ئامرازی بەرهەمهێنان، ئەمەش بووە هۆی عەقڵانیکردنی زۆر. شێوازی "بەڕێوەبردنی زانستی"ی مەکنامارا لەگەڵ بەکارهێنانی پەرەگرافی کۆمپیوتەر کە گرافەکانی تێدابوو کە ڕەوتەکانی پیشەسازی ئۆتۆمبێل پیشان دەدات لە ساڵانی ١٩٥٠دا بە داهێنەرێکی زۆر دادەنرا و لە دەیەکانی دواتردا زۆر لەلایەن کارگێڕانی دیکەوە کۆپی کرا. [٦] مەکنامارا لە بیرەوەرییەکانی ساڵی ١٩٩٥دا نووسیویەتی: "پانزە ساڵم وەک بەڕێوەبەرێک [لە فۆرد] بەسەر بردبوو بۆ دەستنیشانکردنی کێشەکان و ناچارکردنی ڕێکخراوەکان- زۆرجار بە پێچەوانەی ویستی خۆیان- بۆ ئەوەی بە قووڵی و واقیعی بیربکەنەوە سەبارەت بە ڕێبازە بەدیلەکانی کارکردن و دەرئەنجامەکانیان". [٦] ئەو هێزێک بوو لە پشت ئۆتۆمبێلی فۆرد فالکۆن سیدان، کە لە پاییزی ساڵی ١٩٥٩دا ناسێندرا- بەرپەرچدانەوەیەکی بچووک و سادە و هەرزان بۆ بەرهەمهێنان بۆ ئەو ئۆتۆمبێلە گەورە و گرانبەهایانەی کە لە کۆتاییەکانی ١٩٥٠دا دیار بوون. مەکنامارا جەختی زۆری لەسەر سەلامەتی کردەوە: پاکێجی بژاردەکانی <i id="mwiw">لایفگارد</i> پشتێنەی سەلامەتی (کە لەو کاتەدا تازەگەری بوو)، ڤایزەری پادکراو و سوکانێکی قاچاخی ناساند، کە یارمەتیدەر بوو بۆ ئەوەی شۆفێرەکە نەتوانێت لەسەر ستوونی فەرمان لە کاتی پێکدادانێکدا بخرێتە سەر. [٧] [٨]
دوای ئەوەی مۆدێلە زۆر گەورەکانی هێڵی لینکۆڵن لە ساڵانی ١٩٥٨ و ١٩٥٩ و ١٩٦٠ سەلماندیان کە بەناوبانگ نەبوون، مەکنامارا پاڵ بە وەشانی بچووکترەوە نا، وەک لینکۆڵن کۆنتینێنتاڵی ساڵی ١٩٦١.
لە ٩ی تشرینی دووەمی ١٩٦٠، مەکنامارا بووە یەکەم سەرۆکی کۆمپانیای فۆرد مۆتۆر لە دەرەوەی خێزانی فۆردەوە لە دوای جۆن ئێس گرای لە ساڵی ١٩٠٦. [٩]
وەزیری بەرگری دەستکاری
دوای هەڵبژاردنی لە ساڵی ١٩٦٠، جۆن ئێف کێنێدی سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا بۆ یەکەمجار پۆستی وەزیری بەرگری پێشکەش بە ڕۆبەرت ئەی لۆڤێت کرد کە پێشتر لەو پۆستەدا لە ئیدارەی تروماندا کاری کردووە؛ لۆڤێت ڕەتیکردەوە بەڵام پێشنیاری ماکنامارای کرد. کێنێدی لە وتارێکی گۆڤاری تایمدا لە ٢ی کانوونی دووەمی ١٩٦٠دا باسی مەکنامارا و ژیانی پیشەیی خۆی خوێندبووەوە و لە ٨ی کانوونی دووەمدا چاوپێکەوتنی لەگەڵدا کردبوو، ڕۆبەرت ئێف کێنێدی برا و دەستی ڕاستیشی ئامادەبوو، [١٠] مەکنامارا بە کێنێدی وتووە کە هیچ لەبارەی حکومەتەوە نازانێت، کێنێدی وەڵامی داوەتەوە و دەڵێت: "دەتوانین پێکەوە فێری کارەکانمان بین. منیش نازانم چۆن سەرۆک بم". [١٠] مەکنامارا کتێبی جنۆکەیی کێنێدی پرۆفایل لە بوێریدا خوێندبووەوە و لێی پرسیبوو ئایا بەڕاستی خۆی نووسیویەتی، کێنێدی پێداگری لەسەر ئەوە دەکرد کە نووسیویەتی. [١٠] متمانە و دڵنیایی ماکنامارا کێنێدی سەرسام کرد. [١١] کێنێدی چانسی ئەوەی پێشکەش بە مەکنامارا کرد کە یان وەزیری بەرگری بێت یان وەزیری گەنجینەی ئەمریکا؛ مەکنامارا دوای هەفتەیەک گەڕایەوە و پۆستی وەزیری بەرگریی قبوڵکرد بە مەرجی ئەوەی مافی ڕەزامەندی کۆتایی هەبێت لە سەرجەم دامەزراندنەکانی وەزارەتی بەرگریدا، کێنێدیش وەڵامی دایەوە: "ئەوە ڕێککەوتنێکە". [١٠]مووچەی ماکنامارا وەک بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای فۆرد ساڵانە نزیکەی ٣ ملیۆن دۆلار بوو لە کاتێکدا بە پێچەوانەوە پۆستی وەزیری بەرگری ساڵانە تەنها ٢٥ هەزار دۆلاری دەدا. [١١] بە لەبەرچاوگرتنی قوربانیدانی دارایی، مەکنامارا توانی پێداگری لەسەر کێنێدی بکات کە مافی ئەوەی هەیە بەرپرسەکانی دابنێت و پێنتاگۆن بە شێوازی خۆی بەڕێوەببات. [١١]
بەپێی وتەی ڕاوێژکاری تایبەتی تێد سۆرنسن ، جۆن کێنێدی لە باسکردنی مەکنامارای بە "ئەستێرەی تیمەکەی دەزانێت، داوای ڕاوێژکاریی لێکردووە لەسەر کۆمەڵێک پرسی دەرەوەی ئاسایشی نیشتمانی، لەنێویاندا بابەتە بازرگانی و ئابوورییەکان". [١٢] مەکنامارا بوو بە یەکێک لەو کەمترین ئەندامانەی ئیدارەی کێنێدی کە لەگەڵ کێنێدی کار و پەیوەندی کۆمەڵایەتی کرد، و نزیک بووەوە لە داواکاری گشتی ڕۆبەرت ئێف کێنێدی ، لە کۆتاییدا وەکو تەرمی هەڵگر لە پرسەی کێنێدی بچووکتر لە ساڵی ١٩٦٨دا کاری کرد [١٣]
سەرەتا ئەو سیاسەتە بنەڕەتیانەی کە سەرۆک کێنێدی لە پەیامێکدا بۆ کۆنگرێس لە ٢٨ی ئازاری ١٩٦١دا خستیانەڕوو، ڕێنمایی مەکنامارایان دەکرد لە ئاڕاستەکردنەوەی بەرنامەی بەرگریدا، جۆن کێنێدی چەمکی هێرشی یەکەمی ڕەتکردەوە و جەختی لەسەر پێویستی چەک و بەرگری ستراتیژی گونجاو بۆ ڕێگریکردن لە هێرشی ئەتۆمی بۆ سەر ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی کردەوە. ئەو جەختی لەوە کردەوە کە چەکی ئەمریکا دەبێت بەردەوام لە ژێر فەرمانی و کۆنترۆڵی مەدەنیدا بێت و دۆخی بەرگری میللەتیش دەبوو "بۆ کەمکردنەوەی مەترسی شەڕی گشتی ناعەقڵانی یان بێ پێشبینیکراو داڕێژرابێت". ئەرکی سەرەکی هێزەکانی دەرەوەی ئەمریکا بە هاوکاری لەگەڵ هاوپەیمانەکانی "ڕێگریکردن بوو لە وەرینی بەردەوامی جیهانی ئازاد لە ڕێگەی شەڕە سنووردارەکانەوە". کێنێدی و مەکنامارا تۆڵەسەندنەوەی بەرفراوانیان ڕەتکردەوە بەهۆی هەڵوێستێکی وەڵامدانەوەی نەرم و نیان، ئەمریکا لە حاڵەتێکی نائاساییدا هەڵبژاردنی دەویست جگە لە "پاشکەوتنی بێ شکۆمەندانە یان تۆڵەسەندنەوەی بێسنوور"، وەک سەرۆک دەڵێت. لە پێداچوونەوەیەکی گەورە بە تەحەددای سەربازی کە ڕووبەڕووی ئەمریکا بووەتەوە کە لەلایەن مەکنامارا لە ساڵی ١٩٦١ دەستیپێکردبوو، بڕیارێک بۆ زیادکردنی تواناکانی "جەنگی سنووردار"ی وڵاتەکە دەرچوو. ئەم هەنگاوانە گرنگ بوون چونکە ماکنامارا وازی لە سیاسەتی تۆڵەسەندنەوەی بەرفراوانی سەرۆک دوایت دی ئایزنهاوەر هێنابوو لە بەرژەوەندی ستراتیژی وەڵامدانەوەی نەرم و نیان کە پشتی بە زیادکردنی توانای ئەمریکا دەبەستێت بۆ ئەنجامدانی شەڕی سنووردار و نائەتۆمی.
ئیدارەی کێنێدی بە تایبەتی جەختی لەسەر باشترکردنی توانای بەرەنگاربوونەوەی "جەنگەکانی ڕزگاری نیشتمانی" کۆمۆنیستەکان کردەوە، کە تێیدا دوژمن خۆی لە ڕووبەڕووبوونەوەی سەربازیی سەر بەڕووی بەدوور گرت و پەنای بۆ چەوساندنەوەی سیاسی و تاکتیکی گەریلا برد. وەک مەکنامارا لە ڕاپۆرتی ساڵانەی ساڵی ١٩٦٢دا وتی "تاکتیکی سەربازی هی قەناس بەدەست و بۆسە و هەڵکوتانە. تاکتیکە سیاسییەکان بریتین لە تیرۆر و زەوتکردن و تیرۆرکردن". لە ڕووی پراکتیکییەوە، ئەمە بە واتای ڕاهێنان و تەیارکردنی کارمەندانی سەربازی ئەمریکا و هەروەها هاوپەیمانەکانی وەک ڤێتنام باشوور بۆ هەمان جۆرە وردەکانی ئۆپەراسیۆنی دژە یاخیبوون بوو.
لە کاتی قەیرانی مووشەکی کوبا لە ئۆکتۆبەری ١٩٦٢، مەکنامارا وەک ئەندامی (EXCOMM) کاری کردووە و ڕۆڵێکی گەورەی هەبووە لە مامەڵەکردن و دواجار پووچەڵکردنەوەی قەیرانی مووشەکی کوبا لەلایەن ئیدارەوە. ئەو لایەنگری بەهێزی بژاردەی گەمارۆدان بوو لەسەر هێرشی مووشەکی و یارمەتی ڕازیکردنی سەرۆک ئەرکانی هاوبەشی دا کە لەگەڵ بژاردەی گەمارۆدان ڕازی بن.
زیادبوونی گرنگیدان بە هێزی ئاسایی تەواوکەری ئەم ئامادەکاریانەی هێزە تایبەتەکان بوو. لەم حاڵەتەدا یەدەگی بانگهێشت کرد و هەروەها بەردەوام بوو لە فراوانکردنی هێزە چەکدارە ئاساییەکان. لە کاتێکدا هێزی ئەرکی چالاک لە نزیکەی ٣،٥٥٥،٠٠٠ بۆ ٢،٤٨٣،٠٠٠ لە نێوان ساڵانی ١٩٥٣ (کۆتایی جەنگی کۆریا) و ١٩٦١ دابەزیبوو، بەڵام تا ٣٠ی حوزەیرانی ١٩٦٢ بۆ نزیکەی ٢،٨٠٨،٠٠٠ زیاد بوو ساڵی ١٩٦٥، کە تا ناوەڕاستی ساڵی ١٩٦٨ گەیشتە لوتکەی نزیکەی ٣٥٥٠ هەزار کەس، تەنها دوای ئەوەی مەکنامارا پۆستەکەی بەجێهێشت. کێنێدی کە سەرسام بوو بە شەڕی دژە یاخیبوون، پاڵنەرێکی گەورەی کرد بۆ پەرەپێدانی هێزە تایبەتەکان کە بە شێوەیەکی گشتی بە بەریتی سەوز ناسراوە. سەرکردایەتی سوپای ئەمریکا لە زۆربەی کاتەکاندا بە توندی دژی مۆدەی دژە یاخیبوون بوو، و بە توندی بەرەنگاری فشارەکانی سەرۆکایەتی بووەوە بۆ مەشق و هێزی زیاتری دژە یاخیبوون. سوپای ئەمریکا بە هۆکاری سیاسەتی بیرۆکراتی و هۆکاری بودجە و شانازییەکی تەواو، دەیویست ئامێری پێویست بێت بۆ شەڕێکی ئاسایی لە ناوەڕاستی ئەوروپا لە دژی سوپای سۆڤیەت، ژمارەیەکی زۆر لە فیرقەی چەکداری بە چەکی گرانبەهای تەکنەلۆژیای بەرز کە بۆ زۆرترین هێزی تەقە دیزاین کراون ، لەبری ئەوەی تیمە بچووکەکانی هێزە تایبەتەکان کە بە چەکی تەکنەلۆژیای تاڕادەیەک نزم وەک تفەنگی هێرشبەر چەکدار بن لە وڵاتێکی جیهانی سێیەمدا شەڕ بکەن.
ستراتیژی ئەتۆمی و عەقیدەی سێ لایەنە دەستکاری
کاتێک ماکنامارا لە ساڵی ١٩٦١ دەست بەسەر پنتاگۆندا گرت، سوپای ئەمریکا پشتی بە هێرشێکی ئەتۆمی سەرتاسەری بەست بۆ وەڵامدانەوەی هێرشێکی سۆڤیەت بە هەر جۆرێک بێت، کە هێزەکانی سەربازی و خەڵکی مەدەنی سۆڤیەت دەکوژێت. ئەمە هەمان ستراتیژی ئەتۆمی بوو کە فەرماندەیی ئاسمانی ستراتیژی (SAC) بە سەرۆکایەتی ژەنەڕاڵ کورتیس لیمەی پلانی بۆ دانابوو. مەکنامارا لەگەڵ ئەم ڕێبازەدا نەبوو. ئەو دوای ئەوەی بینی کە ئەم ستراتیژە ناتوانێ گەرەنتی لەناوبردنی هەموو چەکی ئەتۆمی سۆڤیەت بکات، بەدوای بژاردەی دیکەدا گەڕا و بەمەش ئەمریکا بەرەوڕووی تۆڵەسەندنەوە کەوتەوە. ئەندامانی ناتۆی لەسەر دوکتۆرینی جەنگی سارد بۆ ڕێگریکردن پەروەردە کرد. [پێویست بوو ڕوونکردنەوەی زیاتر بدرێت] بەدیلەکەی مەکنامارا لە دوکتۆرینی هێزی بەرامبەردا هەوڵدان بوو بۆ سنووردارکردنی ئاڵوگۆڕی ئەتۆمی ئەمریکا بە ئامانجکردنی تەنها هێزە سەربازییەکانی دوژمن. ئەمەش ڕێگری دەکات لە تۆڵەسەندنەوە و پەرەسەندن بە بارمتەگرتنی شارەکانی سۆڤیەت بۆ مانگرتنی بەدواداچوون. دواتر مەکنامارا گەیشتە ئەو ئەنجامەی کە هێزی بەرپەرچدانەوەی پێناچێت کۆنتڕۆڵی پەرەسەندن بکات بەڵکو تۆڵەسەندنەوە ورووژێنێت. سیاسەتی ئەتۆمی ئەمریکا وەک خۆی مایەوە.
هەنگاوەکانی تر دەستکاری
مەکنامارا هەنگاوی دیکەی ناوە بۆ زیادکردنی دۆخی خۆپاراستن و توانا سەربازییەکانی ئەمریکا. ڕێژەی بۆمب هاوێژە ستراتیژییەکانی فەرماندەیی ئاسمانی ستراتیژی (SAC)ی لە ئاگاداری زەمینی 15 خولەکدا لە 25% بۆ 50% بەرزکردەوە، بەمەش ئامادەیی ئەوان بۆ هێرشی مووشەکی کەمکردەوە. لە کانوونی دووەمی ساڵی ١٩٦١ فەرماندەیی مانگرتنی ئەمریکا (STRICOM) دامەزراند. فەرماندەیی مانگرتن دەسەڵاتی ڕاکێشانی هێز لە کاتی پێویستدا لە فەیلەقی سوپای ستراتیژی (STRAC)، فەرماندەیی ئاسمانی تاکتیکی، و یەکەکانی گواستنەوەی ئاسمانی لە خزمەتگوزاری گواستنەوەی ئاسمانی سەربازی و خزمەتگوزارییە سەربازییەکان، ئەرکی "وەڵامدانەوەی خێرا و بە هەر هێزێک کە پێویست بوو بۆی" هەبوو هەڕەشەکردن لە دژی ئاشتی لە هەر بەشێکی جیهان، بەهێزکردنی فەرماندەیی یەکگرتوو یان... ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی جیاوازی فریاگوزاری." هەروەها ماکنامارا تواناکانی گواستنەوەی ئاسمانی و گواستنەوەی دەریایی مەودای دوور و پارەی بۆ لێکۆڵینەوە و پەرەپێدانی بۆشایی ئاسمان زیادکرد. دوای پێداچوونەوە بە هەوڵە خزمەتگوزارییە جیاوازەکان و زۆرجار ناهەماهەنگەکان لە بواری هەواڵگری و پەیوەندییەکان، مەکنامارا لە ساڵی ١٩٦١ ئەم ئەرکانەی لە دەزگای هەواڵگری بەرگری و دەزگای پەیوەندییەکانی بەرگریدا چەسپاند (ئەم دووەمیان لە سەرەتادا لەلایەن سۆد تۆماس ئێس گەیتس جونیۆرەوە لە ساڵی ١٩٦٠ دامەزرا)، هەردووکیان ڕاپۆرتیان هەبوو بۆ وەزیری بەرگری لە ڕێگەی JCS. کاریگەری کۆتایی بریتی بوو لە لابردنی ئەرکی هەواڵگری لە ژێر کۆنترۆڵی سەربازی و خستنە ژێر کۆنترۆڵی وەزیری بەرگری. لە هەمان ساڵدا دەزگای دابینکردنی بەرگری دامەزراند بۆ ئەوەی کاربکات بەرەو دابینکردنی یەکگرتووی دابینکردن و دابەشکردن و بەڕێوەبردنی کۆگا لە ژێر کۆنترۆڵی وەزیری بەرگریدا نەک سەربازی یەکپۆشی.
دامەزراوەی شیکاری سیستەمەکانی ماکنامارا وەک بنەمایەک بۆ بڕیاردانی سەرەکی لەسەر پێداویستییەکانی هێز، سیستەمی چەک و بابەتی دیکە مشتومڕی زۆری لێکەوتەوە. دوو لە پراکتیزەکارە سەرەکییەکانی لە سەردەمی مەکنامارادا، ئالان سی.ئێنتۆڤن و ک.واین سمیس، چەمکەکەیان بەم شێوەیە وەسف کردووە: "یەکەم، وشەی 'سیستەمەکان' ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە هەموو بڕیارێک پێویستە لە چوارچێوەیەکی فراواندا تا پێویست لەبەرچاو بگیرێت.. وشەی 'شیکاری' جەخت لەسەر پێویستی بچووککردنەوەی کێشەیەکی ئاڵۆز دەکاتەوە بۆ بەشە پێکهێنەرەکانی بۆ تێگەیشتنێکی باشتر، شیکاری سیستەمەکان کێشەیەکی ئاڵۆز وەردەگرێت و ئاڵۆزی هۆکارە گرنگەکان ڕیز دەکات بۆ ئەوەی هەریەکەیان بەو شێوازە بخوێنرێتەوە کە گونجاوترینە بۆی. " ئینتۆڤن و سمیس ڕایانگەیاندووە کە بە شێوەیەکی سەرەکی خەڵکی مەدەنی وەک شیکارکەری سیستەم بەکاردەهێنن، چونکە دەتوانن دیدگای سەربەخۆ بۆ پلاندانانی هێز بەکاربهێنن. مەیلی مەکنامارا بۆ ئەوەی کەمتر ئامۆژگاری سەربازی لەبەرچاو بگرێت لە چاو سکرتێرەکانی پێشوو و سەرپێچیکردنی بۆچوونە سەربازییەکان، بووە هۆی ئەوەی کە لەلایەن سەرکردەکانی خزمەتگوزارییەوە ناوبانگی دەرنەچێت. هەروەها بەگشتی وا بیر دەکرایەوە کە شیکاری سیستەمەکان، نەک بابەتیی بێت، لەلایەن خەڵکی مەدەنیەوە بۆ پشتگیریکردن لەو بڕیارانە داڕێژراوە کە پێشتر مەکنامارا داویانە.
دیارترین نموونە شیکاری سیستەمەکان سیستەمی پلاندانان، بەرنامەسازی و بودجە بوو (PPBS) کە لەلایەن کۆنترۆڵکەری وەزارەتی بەرگری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا چارڵز جەی هیچچەوە دامەزرا. مەکنامارا ڕێنمایی هیچچی کرد کە بە شێوەیەکی سیستماتیکی پێداویستییەکانی بەرگری شی بکاتەوە و بودجەیەکی بەرگری درێژخایەن و بەرنامەئاڕاستەکراو بەرهەم بهێنێت. PPBS پەرەی سەند و بوو بە دڵی بەرنامەی بەڕێوەبردنی مەکنامارا. بە گوێرەی ئینتۆڤن و سمیس، بیرۆکە بنەڕەتییەکانی PPBS بریتی بوون لە: "هەوڵدان بۆ دانانی پرسەکانی بەرنامەی بەرگری لە چوارچێوەیەکی فراوانتر و گەڕان بەدوای پێوەرە ڕوونەکانی پێویستی و گونجاوی نیشتمانی"؛ "لەبەرچاوگرتنی پێداویستییە سەربازییەکان و تێچوونەکان پێکەوە"؛ "ڕەچاوکردنی ڕوونی بەدیلەکان لە ئاستی بڕیاردانی سەرەوە"؛ "بەکارهێنانی چالاکانەی ستافێکی شیکاری لە ئاستە باڵاکانی داڕشتنی سیاسەتدا"؛ "پلانێک کە هەردوو هێز و تێچوونەکان تێکەڵ دەکات کە کاریگەرییە پێشبینیکراوەکانی بڕیارەکانی ئێستای بۆ داهاتوو پێشبینی کردووە"؛ و "شیکاری کراوە و ڕوون، واتە هەر شیکارییەک دەبێ بخرێتە بەردەستی هەموو لایەنە بەرژەوەندخوازەکان، بۆ ئەوەی بتوانن بە حیسابات و داتا و گریمانەکان بپشکنن و هەنگاوەکانی بەرەو ئەنجامەکان بگەڕێننەوە." بە کردەوە ئەو زانیاریانەی کە شیکارییەکە بەرهەمیان هێناوە ئەوەندە گەورە و ئاڵۆز بوون کە لە کاتێکدا لەبەردەستی هەموو لایەنە بەرژەوەندخوازەکاندا بوو، بەڵام هیچیان نەیانتوانی تەحەدای دەرەنجامەکان بکەن.[١٤]
لەنێو ئەو ئامرازانەی بەڕێوەبردن کە بۆ جێبەجێکردنی PPBS پەرەی پێدرابوو، پلانی بەرگری پێنج ساڵە (FYDP)، ڕەشنووسی یاداشتنامەی سەرۆکایەتی (DPM)، خشتەکانی ئامادەیی، زانیاری و کۆنترۆڵکردن، و وەرەقەی چەمکی گەشەپێدان (DCP) بوون. FYDP ساڵانە زنجیرەیەک خشتەی پێشبینیکردنی هێزەکان بوو بۆ ماوەی هەشت ساڵ و تێچوون و هێزی مرۆیی بۆ ماوەی پێنج ساڵ لە بەرنامەکانی ئەرک-ئاڕاستەکراو، نەک خزمەتگوزاری تاکەکەسی. تا ساڵی 1968 FYDP دە ناوچەی سەربازی گرتەوە: هێزی ستراتیژی، هێزی گشتی، هەواڵگری و پەیوەندییەکان، گواستنەوەی ئاسمانی و دەریایی، هێزی پاسەوانی و یەدەگ، لێکۆڵینەوە و پەرەپێدان، دابینکردن و چاککردنەوەی ناوەندی، خزمەتگوزاریی مەشق و ڕاهێنان و پزیشکی، کارگێڕی و چالاکییە پەیوەندیدارەکان، و پشتیوانی لە گەلانی تر.
ڕەشنووسی یاداشتنامەی سەرۆکایەتی (DPM)- کە بۆ کۆشکی سپی دانرابوو و بەزۆری لەلایەن نووسینگەی شیکاری سیستەمەکانەوە ئامادەکرابوو- شێوازێک بوو بۆ لێکۆڵینەوە و شیکردنەوەی پرسە سەرەکییەکانی بەرگری. شانزە DPM لە نێوان ساڵانی ١٩٦١ بۆ ١٩٦٨ لەسەر بابەتگەلێکی وەک هێزی هێرشبەری و بەرگری ستراتیژی، ستراتیژی و پێکهاتەی هێزەکانی ناتۆ ، هاوکاری سەربازی و هێزی ئاسمانی تاکتیکی دەرکەوتن. (OSD DPM)ی نارد بۆ خزمەتگوزارییەکان و سەرۆکی ئەرکانی هاوبەش (JCS) بۆ ئەوەی سەرنج بدەن؛ لە بڕیاردان، مەکنامارا بەیاننامەیەکی لەبارەی ڕێبازە بەدیلەکان، ئاستی هێز و هۆکارەکانی دیکە لە (DPM)دا جێگیر کرد. (DPM) لە فۆڕمی کۆتاییدا بوو بە بەڵگەنامەی بڕیار، (DPM) لەلایەن (JCS) و سەربازی یەکپۆشی ڕق لێبووەوە، بەو پێیەی توانای پەیوەندی ڕاستەوخۆیان بە کۆشکی سپی بڕییەوە. [١٥] هەروەها (DPM)ەکان بەدڵ نەبوون چونکە پرۆسەی شیکاری سیستەمەکان ئەوەندە قورس بوو کە مەحاڵ بوو هیچ خزمەتگوزارییەک بە شێوەیەکی کاریگەر تەحەدای ئەنجامەکانی بکات. [١٥]
وەرەقەی چەمکی گەشەپێدان ئەدای کارکردن، خشتەی کار، خەمڵاندنی تێچوون و مەترسییە تەکنیکییەکانی تاقیکردەوە بۆ ئەوەی بنەمایەک بۆ دیاریکردنی دەستپێکردن یان بەردەوامبوون لە بەرنامەی توێژینەوە و پەرەپێدان دابین بکات [١٦] بەڵام بە کردەوە ئەوەی سەلماندی کە بارگرانییەکی تێچوون بوو کە بوو بە بەربەستێک لەبەردەم چوونە ژوورەوە بۆ ئەو کۆمپانیایانە کە هەوڵی مامەڵەکردنیان لەگەڵ سەربازیدا دەدا. یارمەتی ڕەوتی چەند بەڵێندەرێکی گەورەی بەرگری ناڕکابەری دا کە خزمەت بە سەربازی دەکەن. لەبری ئەوەی خزمەت بە هەر مەبەستێکی بەسوود بکات، ئەو خەرجییە سەرەکییەی کە پێویست بوو بۆ دروستکردنی زانیاری کە زۆرجار لە پراکتیکدا پشتگوێ دەخرا، بووە هۆی زیادبوونی تێچوونەکان لە سەرانسەری سیستەمەکەدا. [١٦]
خشتەکانی ئامادەیی، زانیاری و کۆنترۆڵکردن داتای پڕۆژە تایبەتەکانیان پێشکەش کرد، وردتر لە FYDP، وەک خشتەکانی پلانی جێگیرکردنی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، کە بەپێی مانگ و چارەک خشتەی بڵاوکردنەوە، ڕێژەی بەکاربردن، و پێشبینییەکانی داهاتووی... هێزەکانی ئەمریکا لە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا.
قەیرانی مووشەکی کوبا دەستکاری
قەیرانی مووشەکی کوبا شەڕێکی ئەتۆمی بوو لە نێوان ئەمریکا و یەکێتی سۆڤیەت و لە ئۆکتۆبەری ١٩٦٢ بۆ ماوەی ١٣ ڕۆژ بەردەوام بوو، لەم ماوەیەدا ڕۆبەرت مەکنامارا وەک وەزیری بەرگری و یەکێک لە ڕاوێژکارە متمانەپێکراوەکانی جۆن ئێف کێنێدی کاری دەکرد. کاتێک کێنێدی پشتڕاستکردنەوەی دانانی مووشەکەکانی هێرشبەری سۆڤیەتی لە کوبا وەرگرت، دەستبەجێ 'کۆمیتەی بەڕێوەبەری' دامەزراند، کە بە ('ExComm') ناودەبرێت، ئەم لیژنەیە بەرپرسانی حکومەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکای لەخۆگرتبوو، وەک ڕۆبەرت مەکنامارا کە ئامۆژگاری کێنێدییان دەکرد سەبارەت بە قەیرانەکە. کێنێدی ڕێنمایی کۆمپانیای ئێکسکۆمی کرد کە دەستبەجێ بە کۆی دەنگ وەڵامێک بۆ هەڕەشەی سۆڤیەت دابنێت بەبێ ئەوەی ئەو ئامادەبێت.
سەرۆک ئەرکانی هاوبەش لەگەڵ دەستپێکردنی هێرشی ئاسمانی بوو بۆ سەر شوێنە مووشەکییەکانی سۆڤیەت لە کوبا، بۆچوونێک کە مەکنامارا پێی نەبوو. ئەو ئامۆژگاری کێنێدی کرد دژی سەرۆکەکان و هۆشداریدا لەوەی کە هێرشە ئاسمانییەکان بە شێوەیەکی مێتافۆریک ڕووبیکۆن دەبڕن. پەیوەندییەکانی مەکنامارا لەگەڵ سەرۆک ئەرکانی هاوبەشی هێلکەدان لە کاتی قەیرانەکەدا ئاڵۆز بووبوو و پەیوەندییەکانی لەگەڵ دەریاوان جۆرج ئەندەرسۆن و ژەنەڕاڵ کورتیس لیمای بە تایبەتی تاقیکردنەوەیەکی گەورە بوو. هەردوو دەریاوان ئەندەرسۆن و ژەنەڕاڵ لیمای لایەنگری داگیرکردنی کوبا بوون، پێشوازییان لە ئاسۆی شەڕ لەگەڵ یەکێتی سۆڤیەت کردبوو، بە پاساوی ئەوەی کە شەڕ لەگەڵ ئەوان لە ئێستاوە حەتمی بووە و هەڵوێستەکانیان بەرامبەر بە کێنێدی و مەکنامارا نزیک بووەتەوە لە بێ ملکەچی. دەریاوان ئەندەرسۆن لە کاتێکدا فەرمانی بە مەکنامارا کردبوو لە ژووری ئۆپەراسیۆنە دەریاییەکان دەربچێت و وتی کە وەک کەسێکی مەدەنی شایستەی ئەوە نییە بڕیار بدات سەبارەت بە بابەتە دەریاییەکان، ئەمەش وایکردووە مەکنامارا بڵێت کە ئەو وەزیری بەرگرییە و ئەندەرسۆنیش شایستەی ئەوە نییە فەرمانی پێبدات بۆ ئەوەی هەر کارێک بکات.
ڕۆژی سێشەممە ١٦ی تشرینی یەکەم، کۆمپانیای ئێکسکۆم یەکەم کۆبوونەوەی خۆیان ئەنجامدا. زۆرینەی بەرپرسان لەگەڵ هێرشی ئاسمانی بۆ سەر کوبا بوون بەو هیوایەی شوێنە مووشەکییەکان لەناوببرێن، هەرچەندە دەنگەکان بە کۆدەنگی نەبوون کە گەیاندیانە بەدیلەکانی دیکە. تا کۆتایی هەفتەکە، کۆمپانیای ئێکسکۆم چوار ستراتیژی جیاوازی بەدیل هێنایە ئاراوە بۆ ئەوەی بیخاتە بەردەم سەرۆک: گەمارۆدان، هێرشی ئاسمانی، لەشکرکێشی، یان هەندێک تێکەڵە لەمانە. ئەم کارانە بە ئۆپلان ٣١٢ و ئۆپلان ٣١٤ و ئۆپلان ٣١٦ ناسراون، کەرەنتینە ڕێگەیەک بوو بۆ ڕێگریکردن لە سۆڤیەتەکان بۆ هێنانی هیچ ئامێرێکی سەربازی بۆ ناو کوبا یان دەرەوەی کوبا. لە کاتی پێداچوونەوەی کۆتایی هەردوو بەدیلەکەدا لە ڕۆژی یەکشەممە ٢١ی تشرینی یەکەم لەسەر داوای کێنێدی، مەکنامارا ئارگیومێنتەکەی دژی هێرشەکە و بۆ کەرەنتینەکردن خستەڕوو. ڕۆژی چوارشەممە ٢٤ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ١٠:٠٠ی بەیانی بە کاتی ناوەندی ئەمریکا، هێڵی کەرەنتینە لە دەوروبەری کوبا کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە.
لەگەڵ بەردەوامبوونی گرژییەکان،قەیرانەکە دەبێت لە ماوەی ٤٨ کاتژمێردا چارەسەر بکرێت کاتێک کۆشکی سپی دوو پەیامی لە نیکیتا خرۆشۆڤەوە پێگەیشت. پەیامی یەکەم کە پەیامێکی نافەرمی بوو، تێیدا هاتبوو ئەگەر ئەمریکا گەرەنتی داگیرکردنی کوبا بکات ئەوا مووشەکەکان دەبەنە دەرەوە. پەیامی دووەم کە فەرمیتر بوو، لە ڕادیۆکەدا پەخشکرا و تێیدا هاتبوو ئەگەر ئەمریکا هێرش بکاتە سەر ئەوا کوبا ئامادەیە بە جەماوەرێکی هێزی سەربازی تۆڵە بکاتەوە. هەرچەندە پلانی بەرگری ئەمریکا لەسەر بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی بوو، بەڵام کێنێدی و ماکنامارا بە ڕوونی بینی کە بەکارهێنانی چەکی ستراتیژی دەتوانێت خۆکوژی بێت. دوای ڕووداوەکانی کوبا، مەکنامارا ڕایگەیاند، "شتێک نییە بە ناوی ستراتیژی، تەنیا بەڕێوەبردنی قەیرانەکان".
دوای قەیرانەکە، مەکنامارا پێشنیاری بۆ کێنێدی کرد کە دەریاوان ئەندەرسۆن و ژەنەڕاڵ لیمەی لە کارەکانیان دووربخرێنەوە. بەڵام کێنێدی لە کاردانەوەی کۆنگرێس دەترسا ئەگەر بە یەکجار دوو لە سەرۆکەکان لە کارەکانیان دووربخاتەوە. جگە لەوەش کێنێدی ئاواتەخوازی ئەوە نەبوو کە ناکۆکییەکانی لەگەڵ سەرۆکە هاوبەشەکان ئاشکرا بێت و هەستی بەوە دەکرد کە دوورخستنەوەی دوو لە سەرۆکەکان بە یەکجار دەبێتە هۆی ئەوەی لە میدیاکاندا قسە و باس لەسەر ناکۆکییەکی لەو شێوەیە دروست بکرێت. کێنێدی بە مەکنامارای وتووە: باشە، دەتوانیت یەکێکیان دەربکەیت، کامیان دەبێت؟ مەکنامارا بەبێ دوودڵی وەڵامی "ئەندەرسۆن"ی دایەوە. دواتر لە ساڵی ١٩٦٣، بەیاننامەیەکی کۆشکی سپی ڕایگەیاند کە دەریاوان ئەندەرسۆن باڵیۆزی نوێی ئەمریکایە لە پورتوگال.
ستافی مەکنامارا جەختیان لە شیکاری سیستەمەکان کردەوە وەک یارمەتیدەرێک لە بڕیاردان لەسەر پەرەپێدانی چەک و زۆر بابەتی تری بودجە. ئەم سکرتێرە پێی وابوو کە ئەمریکا دەتوانێت هەر بڕە پارەیەک کە پێویست بێت بۆ ئاسایشی نەتەوەیی، بەڵام "ئەم توانایە بێبەریمان ناکات لە جێبەجێکردنی پێوەرە توندەکانی کاریگەری و کارایی بۆ شێوازی خەرجکردنی دۆلاری بەرگریمان دەبێت بتوانین حوکمدان لەسەر ئەوەی کە چەندە بەسە." بە کارکردن لەسەر ئەم بنەمایانە، مەکنامارا بەرنامەیەکی کەمکردنەوەی تێچووی دامەزراند کە زۆر بانگەشەی بۆ دەکرا، کە بە وتەی خۆی 14 ملیار دۆلاری پاشەکەوت کرد لە ماوەی پێنج ساڵی دەستپێکردنی ساڵی 1961. هەرچەندە ناچار بوو بەرگەی زریانێکی ڕەخنەی سیناتۆر و نوێنەران بگرێت لە ناوچە زیانلێکەوتووەکانی کۆنگرێسەوە، زۆرێک لە بنکە سەربازییەکان و دامەزراوەکانی داخست کە بە ناپێویست زانی بۆ ئاسایشی نیشتمانی. ئەویش بە هەمان شێوە ئیرادە بوو سەبارەت بە ڕێوشوێنەکانی تری پاشەکەوتکردنی تێچوون.
بەهۆی پێشبڕکێی چەکی ئەتۆمی و کۆبوونەوەی جەنگی ڤێتنام و پڕۆژەکانی دیکە، دەسەڵاتی پابەندبوونی کۆی گشتی (TOA) لە ساڵانی مەکنامارادا زۆر زیادی کرد. ساڵی دارایی TOA لە 48.4 ملیار دۆلار لە ساڵی ١٩٦٢ (یەکسانە بە ٣٦٠ ملیار دۆلار لە ساڵی ٢٠٢٢) بۆ٤٩.٥ (٣٥٣) ملیار دۆلار لە ساڵی ١٩٦٥ (پێش زیادبوونی گەورەی ڤێتنام) بۆ ٧٤.٩ (٤٨٣ دۆلار) ملیار دۆلار لە ساڵی ١٩٦٨ بەرزبووەوە، کە دوا ساڵی ماکنامارا بوو لە پۆستەکەی (هەرچەندە جێی هێشت ئۆفیس لە مانگی شوباتدا). تا ساڵی دارایی ١٩٨٤ کۆی دەسەڵاتی پابەندبوونی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا بە دۆلاری بەردەوام لە ساڵی دارایی ١٩٦٨ی تێپەڕاند.
چەسپاندنی بەرنامە دەستکاری
یەکێک لە تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی کەمکردنەوەی تێچووی ماکنامارا چەسپاندنی بەرنامەکانی خزمەتگوزارییە جیاوازەکان بوو، کە زۆرترین جار لە بەدەستهێنانی فڕۆکەدا دیار بوو، بەو پێیەی کە زیادەڕۆییکردنەکە بەفیڕۆدان و خەرجییە ناپێویستەکانی دروستکردووە. مەکنامارا ڕێنمایی هێزی ئاسمانی کرد کە فڕۆکەی شەڕکەری F-4 Phantom و A-7 Corsair ی هێزی دەریایی وەربگرێت، ئەمەش یەکگرتنێک بوو کە تاڕادەیەک سەرکەوتوو بوو. بە پێچەوانەوە، کردەوەکانی لە فەرمانی وەرگرتنی پێشوەختەی تفەنگی M16 کە تاقینەکراوەتەوە لە سەرانسەری وڵاتدا کارەساتبار بوو کاتێک چەکەکان دەستیان کرد بە شکستهێنان لە شەڕدا، هەرچەندە لێکۆڵینەوەکانی دواتری کۆنگرێس هۆکارەکانی ئەم شکستانەیان وەک کەمتەرخەمی و تێکدانی سنوورەکان بەناوی سوپای ئەمریکاوە ئاشکرا کرد ئەفسەرانی فەیلەقی تەقەمەنی. مەکنامارا هەوڵیدا سەرکەوتنەکانی درێژ بکاتەوە بە تێکەڵکردنی بەرنامەکانی پەرەپێدان بە هەمان شێوە، لە ئەنجامدا TFX کە دواتر بە پڕۆژەی دوو خزمەتگوزاری F-111 ناسرا بۆ تێکەڵکردنی پێداویستییەکانی هێزی دەریایی بۆ فڕۆکەیەکی بەرگری ئاسمانی بەلەم (FAD) و پێداویستییەکانی هێزی ئاسمانی بۆ فڕۆکەیەکی بۆمبڕێژکراوی تاکتیکی. ئەزموونی لە جیهانی کۆمپانیاکان وای لێکرد باوەڕی بەوە هەبێت کە وەرگرتنی یەک جۆر بۆ ئەرک و خزمەتگوزاری جیاواز پارە پاشەکەوت دەکات. ئەو پێداگری لەسەر چوونە ژوورەوەی داینامیکی گشتی کرد لەبری پەسەندکردنی کۆمپانیای DOD بۆ بۆینگ بەهۆی کێشەی هاوبەشییەوە. هەرچەندە وەک فڕۆکەیەکی جەنگی کە بتوانێت هەموو شتێک بکات (داشێکی خێرای سەروو دەنگی، نیشتنەوەی هێواش هەڵگر و فڕۆکەخانە کورتەکان، لێدانی تاکتیکی و تەنانەت پشتگیری ئاسمانی نزیک)، بەڵام لە کۆتاییدا سازشێکی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا بۆ ئەوەی لە هیچ کامیاندا سەرکەوتوو بێت. وەشانی هێزی دەریایی کێشی زۆر زیاد بوو و سەخت بوو نیشتنەوە، لە کۆتاییدا هەڵوەشایەوە دوای ئەوەی توێژینەوەیەکی گرۆمان دەریخست کە توانای هاوتاکردنی تواناکانی فڕۆکە تازە ئاشکراکراوەکانی میگ-٢٣ و میگ-٢٥ی سۆڤیەت نییە. لە کۆتاییدا فڕۆکەی ئێف ١١١ شوێنی خۆی وەک فڕۆکەیەکی بۆمبڕێژکەری تاکتیکی و جەنگی ئەلیکترۆنی لەگەڵ هێزی ئاسمانیدا دۆزیەوە.
بەڵام زۆرێک لە شیکاران، پێیان وایە هەرچەندە پڕۆژەی (TFX) خۆی شکستخواردوو بوو، بەڵام مەکنامارا لە پێش سەردەمی خۆیەوە بوو چونکە ڕەوتی دیزاینی فڕۆکەی جەنگی بەردەوام بووە بەرەو چەسپاندنی (F-16 Falcon) و (F/A-18 Hornet) سەریان هەڵدا وەک شەڕکەری فرە ڕۆڵ، و زۆربەی دیزاینە مۆدێرنەکان زۆرێک لەو ڕۆڵانە تێکەڵ دەکەن کە TFX هەیبوو. لە زۆر ڕووەوە، فڕۆکەی جەنگی هێرشبەری هاوبەش وەک لەدایکبوونەوەی پڕۆژەی TFX سەیر دەکرێت، بەپێی شیکارکاری بەرگری دەیڤید ئێس گرانتام، بەو پێیەی کە بە مەبەستی تێرکردنی پێداویستییەکانی سێ چەکی ئاسمانی ئەمریکی (هەروەها چەند کڕیارێکی بیانی)، جێبەجێکردنی ڕۆڵی شەڕکەری هێرشبەر، فڕۆکەی شەڕکەری هەڵگر، V/STOL، و پشتیوانی ئاسمانی نزیک (و کێشانی زۆر ڕەخنە هاوشێوەی ئەو ڕەخنانەی کە لە دژی TFX گیرابوون).
سەرچاوە دەستکاری
- ^ ئ ا "Robert S. McNamara dies at 93; architect of the Vietnam War". The Los Angeles Times. 7 July 2009. Archived from the original on March 1, 2020. Retrieved February 20, 2020.
According to a 1961 entry in Contemporary Biography, McNamara was a registered Republican. He changed his party affiliation to Democrat in 1978, according to public records in the District of Columbia.
- ^ Weiner, Tim (July 6, 2009). "Robert S. McNamara, Architect of a Futile War, Dies at 93". New York Times. Archived from the original on September 6, 2018. Retrieved 2009-07-06.
- ^ Radin, Beryl (2000), Beyond Machiavelli : Policy Analysis Comes of Age.
- ^ Peck, David (February 2014). Voyage Without a Harbor: The History of Western Civilization in a Nutshell. iUniverse Com. p. 343.
- ^ Rich Frank: Downfall, Random House, 1999.
- ^ ئ ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی
<ref>ھەڵە؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەریMartin p.16نەدراوە - ^ "The Outsider". AmericanHeritage.com. Archived from the original on 2008-03-31. ٣١ی ئازاری ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Johnson, Steven (2021). Extra Life (بە ئینگلیزی) (1st ed.). Riverhead Books. pp. 184–185. ISBN 978-0-525-53885-1.
- ^ "Ford Motor Co. Chronology, 1903–2003". The Henry Ford Museum. Archived from the original on March 2, 2022. Retrieved March 1, 2021.
- ^ ئ ا ب پ Richard Reeves, President Kennedy: Profile of Power, p. 25, Simon & Schuster, 1993
- ^ ئ ا ب Langguth 2000.
- ^ Sorensen, Ted.
- ^ McNamara, Robert S. In Retrospect: The Tragedy and Lessons of Vietnam.
- ^ Amadae, SM (2003). "Chapter 1". Rationalizing Capitalist Democracy: The Cold War Origins of Rational Choice Liberalism. Chicago University Press. pp. 27–82. ISBN 0226016544.
- ^ ئ ا Enthoven, Smith, Alain, K. Wayne (2005). How Much Is Enough?: Shaping the Defense Program, 1961–1969. Santa Monica, California: Rand Corp. pp. 48–58.
- ^ ئ ا "Robert S. McNamara > Historical Office > Article View". history.defense.gov. April 26, 2017. Archived from the original on February 7, 2017. Retrieved February 8, 2017.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ڕۆبێرت مەکنامارا تێدایە. |
