کۆماری ئیسلامی وەک دەستەواژەیەک بە شێوەی جیاواز بەکارھاتووە. ھەندێک لە سەرکردە ئایینییە موسڵمانەکان وەک ناوێک بەکاریان ھێناوە بۆ جۆرێکی تیۆری لە حکومەتی سیۆکراتیکی ئیسلامی کە شەریعەت یان یاساکانی گونجاو لەگەڵ شەریعەت جێبەجێ دەکات. ھەروەھا ئەم زاراوەیە بۆ دەوڵەتێکی سەروەر بەکارھاتووە کە ھەڵوێستی ڕێککەوتن لە نێوان خەلافەتێکی تەواو ئیسلامی و کۆمارێکی سیکولاریزم و ناسیۆنالیزم دەگرێتەبەر، نەک دەسەڵاتێکی پاشایەتیی ئیسلامی و نەک کۆمارێکی سیکولار. لە شێوازەکانی تردا تەنیا وەک ھێمایەک بۆ ناسنامەی کولتووری بەکاردەھێنرێت.
نەخشەی ئەو وڵاتانەی کە لە ئێستادا حکوومەتەکەیان ناوناوی کۆماری ئیسلامی بەکاردێنێت: پاکستان، ئێران و مۆریتانیا.
لە ئێستادا، حکوومەتی سێ وڵاتی ئێران، پاکستان و مۆریتانیا لە کۆماری ئیسلامی پێکھاتووە. پاکستان بۆ یەکەمجار بەپێی دەستووری ساڵی ١٩٥٦ ئەم نازناوەی وەرگرتووە. مۆریتانیا نازناوەکەی لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ١٩٥٨دا پەسەند کردووە. ئێران لە دوای شۆڕشی ١٩٧٩ کە بووە ھۆی ڕووخانی شانشینی پەھلەوی و پێکھێنانی کۆماری ئیسلامی نازناوەکەی بەکاردێنێت. سەرەڕای ئەوەی وڵاتەکان ناوێکی ھاوشێوەیان ھەیە، بەڵام لە حکوومەت و یاساکانیاندا جیاوازییەکی زۆریان ھەیە. ئێران و مۆریتانیا دەوڵەتی سیۆکراتیکی ئایینین.[١] پاکستان لە ساڵی ١٩٥٦ ئەم ناوەی وەرگرت، پێش ئەوەی ئیسلام وەک ئایینی دەوڵەت بناسرێت.[٢]
- ^ «Theocracy Countries 2022». World Population Review. لە ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Lawrence Ziring (1984). From Islamic Republic to Islamic State in Pakistan. University of California Press.
کۆماری ئیسلامیی ئێران
کۆماری ئیسلامیی مۆریتانیا
کۆماری ئیسلامیی پاکستان
کۆماری ئیسلامیی بەنگلادیش
کۆماری چیچانی ئیچکیریا
کۆماری ئیسلامیی فیدراڵی کۆمۆرۆس
کۆماری ئیسلامیی تورکستانی ڕۆژھەڵات
کۆماری دیموکراتیکی ئەفغانستان
کۆماری ئیسلامیی گامبیا
