چیچان
چیچان یان چیچانیا ناوچەیەکە کە بەشێکە لە ڕووسیا کەدەکەوێتە باکووری ڕۆژاوای ھەرێمی قەوقاز چیچان زۆرجار بەکۆماری چیچان دەناسرێت لەبەر ئەوەی خاوەنی فیدڕالیین لە ڕووسیا، چیچان ڕووبەرەکەی ١٧٬٣٠٠ کیلۆمەتر دووجایە، ژمارەی چیچانییەکان کە لە ساڵی ٢٠١٦ لە ھەرێمی چیچان نیشتەجێن دەگاتە ١٬٣٩٥٬٦٧٨ کەس،[١] ژمارەیەکی کەمیشیان لە ناوچەکانی تری ڕووسیادا دەژین، چیچانییەکان زمانی خۆیان ھەیە کە پێی دەڵێن چیچانی ھاوکات بە زمانی ڕووسیش دەدوێن، شاری گرۆزنی بە پایتەختی چیچان ناودەبرێت، ئایینی ئیسلام لە چیچان ئایینی یەکەمە.[٢]
| چیچان | |
|---|---|
| بە ڕووسی: Чеченская Республика | |
 | |
| بەشێکە لە | North Caucasian Federal District |
| دامەزران | ٩ی کانوونی دووەمی ١٩٩٣ |
| ناو بە زمانی فەرمی | Нохчийчоь |
| کورتەناو | Чечня |
| ناسناوی خەڵک | ceceni، Seisniach |
| زمانی فەرمی | زمانی ڕووسی، زمانی چیچانی |
| سروودی نیشتمانی | Shatlak's Song |
| کیشوەر | ئەورووپا |
| وڵات | ڕووسیا |
| پایتەخت | گرۆزنی |
| دابەشکاریی کارگێڕی | ڕووسیا |
| ناوچەی کاتی | Moscow Time، Europe/Moscow |
| Territory claimed by | میرنشینی ئیسلامیی قەوقاز |
| پۆتانی شوێن | ٤٣°٢٤′٠″N ٤٥°٤٣′٠″E |
| نووسینگەی بەڕێوەبردن | Head of the Chechen Republic |
| سەرۆک | ڕەمەزان قەدیرۆڤ |
| ئەنجومەنی یاسادانەر | Parliament of the Chechen Republic |
| دانیشتووان | ١٬٤٩٢٬٩٩٢ |
| خاوەنی | FC Akhmat Grozny |
| ھاوسنوورە لەگەڵ | داغستان، Stavropol Krai، ئۆسێتیای باکوور-ئالانیا، ئینگوشیتیا |
| ڕووداوە بەرچاوەکان | جەنگی یەکەمی چیچان، جەنگی دووەمی چیچان |
| ڕووبەر | ١٦٬١٦٥ کیلۆمەتر چوارگۆشە |
| وێبگە | http://chechnya.gov.ru/ |
| وەسفی ئاڵا | flag of Chechnya |
| وەسفی نیشان | coat of arms of the Chechen Republic |
| Geography of topic | geography of Chechnya |
| ئابووری بابەت | economy of Chechen Republic |
| دیمۆگرافیای بابەت | Q4313756 |
| کۆدی تەلەفۆن | 871 |
| کۆدی تابلۆی ئۆتۆمۆبیل | 20، 95 |
| Category for honorary citizens of entity | Q32249388 |
 | |
ئایین
دەستکاریزۆربەی دانیشتووانی چیچان موسڵمانی سوننەن.[٣]
زمان
دەستکاریدانیشتووان
دەستکاریشاری گرۆزنی سەرەتا وەک قەڵایەی سەربازی لە ساڵی ١٨١٨ دروست بوو لە ساڵی ١٩٨٩ ژمارەی دانیشتووانی گرۆزنی ٤٠٠ ھەزاری تێپەڕاند و لە ساڵی ٢٠١٠ ژمارەیان گەیشتە ٢٧١ ھەزار.
وشەی گرۆزنی بە زمانی چیچانی واتە (ڕووباری سونج).
جوگرافیا
دەستکاری.jpg)
چیچان دەکەوێتە باشوور ڕووسیاوە و لە باشوورەوە وڵاتی جۆرجیایە بەرزترین لووتکە شاخی ئەلبرۆس بەرزییەکەی ١٨٬٤٨١ پێیە دەکەوێتە باشووری ڕۆژاوای شیشان.
ڕووبەری چیچان ١٧٬٣٠٠ کیلۆمتر دوجایە.[٥]
داھاتە سروشتییەکان
دەستکاریبترۆل نەوت بە داھاتی سەرەکی چیچان دادەنرێت زۆربەی نەوت لە پایتەختی چیچانە لە ناوەڕاستی وڵات.
کێشەی چیچانییەکان و ڕووسەکان
دەستکاریکێشەی چیچان مێژوویییەکی درێژی ھەیە، ئەوەش لەوەوە ھات کە لە ساڵی ١٧٢٢ ڕووسیا دەستی گرت بەسەر بەشی باکووری قەفقاسیا گرت، لەوکاتەوە خەباتی چەکداری دژی ڕووسیا سەری ھەڵداوە، سەرباری ئەوەی زۆر جار خەباتی چەکداری چیچانییەکان تێکشاوە بەڵام ھەرگیز دەسەڵاتی ڕووسەکان قبووڵ نەکردووە و نەیانھێشتووە ڕووسەکان بەشەکەیان کۆنتڕۆڵ بکات.
لە ساڵی ١٩٩٤ دا لەوکاتەی ھێزەکانی ڕووسەکان چوونە ناوییەوە، شەڕەکە دوای دوو ساڵ بەردەوام بوو بەڵام دوایی ئاگربەست ڕاگەیەندرا لەگەڵ ئەوەشدا لە پاییزی ساڵی ١٩٩٩ دا جارێکی دیکە شەڕەکە بە قوڕسی دەستی پێکردەوە، بەتێپەڕبوونی کات شەڕەکە خاوبوونەوەی بەخۆوە بینی، لە ئێستادا ھەرێمی چیچان چووەتە کەش و بارێکی تەواو جیاوازەوە بە جۆرێک کە ھیچ شەڕ و مەترسییەک بوونی نەماوە لە ناوچەکەدا و بەڵکو لە زۆر ڕووەوە پێشکەوتنی بە خۆیەوە بینیووە و دانیشتووانەکەی لە ژیان و گوزەرانێکی زۆر خۆش و ئارامدان بە بەراورد بە زۆربەی ھەرێمەکانی تر لە ڕووسیا.
ئەمانەش ببینە
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «North Caucasus Profile». Political Holidays (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی ئایاری ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Wayback Machine». web.archive.org. ٥ی ئەیلوولی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠١٢. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «3. ТЕРРИТОРИЯ, ЧИСЛО РАЙОНОВ, НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ И СЕЛЬСКИХ АДМИНИСТРАЦИЙ ПО СУБЪЕКТАМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ». perepis2002.ru. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
 | ئەم ڕووسیا وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
