یوجین پارکەر

یوجین نیومان پارکەر (لە دایک بووی ١٠ی حوزەیرانی ١٩٢٧ - ١٥ی ئازاری ٢٠٢٢ کۆچی دوایی) زانای فیزیای خۆر و پلازمای ئەمریکی بووە. لە ساڵانی ١٩٥٠دا پێشنیاری هەبوونی بای خۆری کرد و کە کێڵگەی موگناتیسی لە کۆمەڵەی خۆری دەرەوە لە شێوەی خولگەی پارکەردا دەبێت، پێشبینییەکان کە دواتر بە پێوانەکردنی کەشتییە ئاسمانییەکان پشتڕاستکرانەوە، لە ساڵی ١٩٨٧ پارکەر پێشنیاری بوونی نانۆفلەری کرد، کە کاندیدێکی پێشەنگ بوو بۆ ڕوونکردنەوەی کێشەی گەرمبوونی تاجی .

یوجین پارکەر دکتۆرای لە زانکۆی کالتێک بەدەستهێناوە و چوار ساڵ وەک توێژەری پۆست دکتۆرا لە زانکۆی یوتا بەسەر بردووە، لە ساڵی ١٩٥٥ پەیوەندی بە زانکۆی شیکاگۆوە کردووە و ماوەی ژیانی پیشەیی لەوێ بەسەر بردووە و پۆستی لە بەشی فیزیا و بەشی فەلەکناسی و فیزیای ئەستێرەیی و پەیمانگای ئێنریکۆ فێرمی هەبووە. پارکەر لە ساڵی ١٩٦٧ بۆ ئەکادیمیای نیشتمانی زانستەکان هەڵبژێردرا، لە ساڵی ٢٠١٧ ناسا ناوی پارکەر سۆلار پرۆبی خۆی بۆ ڕێزلێنان لێنا، کە یەکەم کەشتی ئاسمانی ناسا بەناوی کەسێکی زیندووەوە ناونرا.

ژیاننامە

پارکەر لە ١٠ی حوزەیرانی ١٩٢٧ لە شاری هۆگتۆن لە ویلایەتی میشیگان لەدایکبووە، دایک و باوکی ^[١] ناویان گلێن و هێلین (ماکنەیر) پارکەر بووە، بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە زانستی فیزیا لە زانکۆی ویلایەتی میشیگان لە ساڵی ١٩٤٨ وەرگرتوە و دکتۆرای لە فەلسەفە لە ساڵی ١٩٥١ لە زانکۆی کالتێک وەرگرتووە ^[٢] پارکەر چوار ساڵ لە زانکۆی یوتا بووە پێش ئەوەی لە ساڵی ١٩٥٥ پەیوەندی بە زانکۆی شیکاگۆوە بکات و تا کۆتایی ژیانی ژیانی لەوێ بەسەر بردووە. ^[٢] پۆستی وەرگرتوە لە بەشی فیزیای شیکاگۆ و بەشی فەلەکناسی و فیزیای ئەستێرەیی و پەیمانگای ئێنریکۆ فێرمی هەبووە. پارکەر لە ساڵی بۆ ئەکادیمیای نیشتمانی زانستەکان هەڵبژێردرا.

گریمانەکان

لە ناوەڕاستی ساڵانی ١٩٥٠دا پارکەر تیۆری بای خۆری سەروو دەنگی پەرەپێدا و پێشبینی شێوەی خولگەیی پارکەری کێڵگەی موگناتیسی خۆری لە کۆمەڵەی خۆری دەرەوە کرد. مۆدێلکردنی تیۆری ئەو دەستبەجێ لەلایەن کۆمەڵگەی فەلەکناسیەوە وەرنەگیرا: کاتێک ئەنجامەکانی پێشکەش بە گۆڤاری فیزیای ئەستێرەیی کرد، دوو پێداچوونەوەکار پێشنیاری ڕەتکردنەوەیان کرد. سەرنووسەری گۆڤارەکە، سوبراهمانیان چاندراسێخار, پێداچوونەوەکارانی ڕەتکردەوە و بە هەر شێوەیەک بێت ڕۆژنامەکەی بڵاوکردەوە. ^[٣] ^[٤] پێشبینییە تیۆریەکانی پارکەر دوای چەند ساڵێک بە چاودێریکردنی مانگی دەستکرد پشتڕاستکرایەوە، بەتایبەتی ئەرکی مارینەر ٢ ی ساڵی ١٩٦٢. ^[٥]

کارەکانی پارکەر تێگەیشتن لە تاجە گوڵینەی خۆر و بای خۆر و کێڵگە موگناتیسیەکانی هەردوو زەوی و خۆر و کارلێکە کارۆموگناتیسییە ئاڵۆزەکانیان زیاد کرد. چەندین کتێبی دەرسی بڵاوکردووەتەوە، لەوانە کێڵگە موگناتیسییە گەردوونییەکان لە ساڵی ١٩٧٩، و یەکێکیان لەسەر کێڵگە موگناتیسیەکان لە فەلەکناسی تیشکی ئێکس لە ساڵی ١٩٩٤. پارکەر لە هەوڵی چارەسەرکردنی کێشەی گەرمبوونی تاجەدا ، لە ساڵی ١٩٨٧ پێشنیاری کرد کە تاجی خۆر ڕەنگە بەهۆی " نانۆفلەیر "ی بچووکی بێشومار گەرم بکرێت، گەشاوەییە بچووکەکان کە لە گڵۆپی خۆر دەچن کە لە هەموو ڕووی خۆردا ڕوودەدەن. تیۆری پارکەر بوو بە کاندیدێکی پێشەنگ بۆ ڕوونکردنەوەی کێشەکە.

ژیانی تایبەت

یوجین پارکەر بۆ ماوەی ٦٧ ساڵ هاوسەرگیری لەگەڵ هاوسەرەکەی نیسجە کردووە و دوو منداڵی هەبووە. لە ١٥ی ئازاری ٢٠٢٢ لە تەمەنی ٩٤ ساڵیدا لە شیکاگۆ کۆچی دوایی کردووە ^[١] ^[٢]

دەستکەوت و خەڵاتەکان

١٩٦٩: مەدالیای ئارکتۆڤسکی لە ئەکادیمیای نیشتمانی زانستەکان ^[٦]
١٩٦٩: هێنری نۆریس ڕوسیل وانەبێژی کۆمەڵەی فەلەکناسی ئەمریکی ^[٧]
١٩٧٨: خەڵاتی جۆرج ئێلێری هێڵ ، بەشی فیزیای خۆر لە کۆمەڵەی فەلەکناسی ئەمریکی، بۆ یەکەمجار ئەم خەڵاتە بەخشرا ^[٨]
١٩٧٩: مەدالیای چاپمان ، کۆمەڵەی فەلەکناسی شاهانە ^[٩]
١٩٨٩: مەدالیای نیشتمانی زانست ^[١٠]
١٩٩٠: میدالیای ویلیام بۆوی
١٩٩٢: میدالیای زێڕی کۆمەڵەی فەلەکناسی شاهانە ^[١١]
1997: میدالیای بروس
٢٠٠٣: خەڵاتی کیۆتۆ ^[١٢] ^[١٣]
٢٠٠٣: خەڵاتی جەیمس کلارک ماکسوێڵ لە کۆمەڵەی فیزیایی ئەمریکی . وەرگێڕان: "بۆ بەشدارییە سەرەکییەکان لە فیزیای ئەستێرەیی پلازمادا ، لەوانە پێشبینیکردنی بای خۆر ، ڕوونکردنەوەی داینامۆی خۆر ، داڕشتنی تیۆری پەیوەندیکردنەوە موگناتیسیەکان ، و ناسەقامگیری کە پێشبینی هەڵهاتنی کێڵگە موگناتیسییەکان لە گەلەئەستێرەکە دەکات." ^[١٤]
٢٠١٠: ئەندامی ئەکادیمیای زانست و نامە نەرویجی . ^[١٥]
٢٠١٧: ناسا ناوی Solar Probe Plus ی خۆی گۆڕی بۆ Parker Solar Probe بە ناوی Parker ^[١٦] یەکەمجار بوو کە کەشتییەکی بۆشایی ئاسمان بەناوی کەسێکی زیندووەوە ناونرا. ^[١٧] ^[١] پارکەر لە 12ی ئابی 2018 ئامادەبوو.
2018: مەدالیای دەستکەوتی ناوازە لە توێژینەوەکانی کۆمەڵگەی فیزیایی ئەمریکی . وەرگێڕان: "بۆ بەشدارییە بنەڕەتییەکان لە فیزیای بۆشایی ئاسمان، فیزیای پلازما، فیزیای خۆر و فیزیای ئەستێرەیی بۆ زیاتر لە ٦٠ ساڵ." ^[١٨]
٢٠٢٠: خەڵاتی کرافۆرد لە بواری فەلەکناسی ^[١٩]

کتێب

کێڵگە موگناتیسییە گەردوونییەکان: سەرچاوەیان و چالاکییەکانیان, ١٩٧٩, چاپخانەی زانکۆی ئۆکسفۆرد. .
لاپەڕەکانی ئێستای خۆبەخۆ لە کێڵگە موگناتیسیەکاندا: لەگەڵ بەکارهێنان بۆ تیشکی ئێکس ئەستێرەیی ، 1994، چاپخانەی زانکۆی ئۆکسفۆرد.ISBN 978-0-19-507371-3 ISBN 978-0-19-507371-3 .
گفتوگۆکان لەسەر کێڵگە کارەبایی و موگناتیسیەکان لە گەردووندا, ٢٠٠٧, چاپخانەی زانکۆی پرینستۆن.ISBN 978-0-691-12841-2 ISBN 978-0-691-12841-2 .

سەرچاوەکان

^ ^ئ ^ا ^ب Chang، Kenneth (١٧ی ئازاری ٢٠٢٢). «Eugene N. Parker, 94, Dies; Predicted the Existence of Solar Wind». The New York Times. لە ١٧ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ ^ئ ^ا ^ب Lerner، Louise (١٦ی ئازاری ٢٠٢٢). «Eugene Parker, 'legendary figure' in solar science and namesake of Parker Solar Probe, 1927–2022» (بە ئینگلیزی). University of Chicago. لە ١٦ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ Parker، E. N. (1997)، «The martial art of scientific publication»، EOS Transactions، Vol. 78, no. 37، p. 391، Bibcode:1997EOSTr..78..391P، doi:10.1029/97EO00251
^ Roach، John. «Astrophysicist Recognized for Discovery of Solar Wind». National Geographic News. National Geographic. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٠٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی حوزەیرانی ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ Chang، Kenneth (August 10, 2018). «NASA's Parker Solar Probe Is Named for Him. 60 Years Ago, No One Believed His Ideas About the Sun». The New York Times. After Mariner 2, 'everyone agreed the solar wind existed,' Dr. Parker said. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ «Arctowski Medal». National Academy of Sciences. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی شوباتی ٢٠١١ ھێنراوە.
^ «Henry Norris Russell Lectureship». aas.org (بە ئینگلیزی). American Astronomical Society. لە ١٦ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ «George Ellery Hale Prize – Previous Winners». spd.aas.org. AAS Solar Physics Division. لە ١٦ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ «Chapman Medal winners» (PDF). Awards, medals and prizes. Royal Astronomical Society. لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
^ «Eugene N. Parker». The President's National Medal of Science: Recipient Details. National Science Foundation. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.
^ «The Gold Medal» (PDF). Royal Astronomical Society. 2021. لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ «Citation: Eugene Newman Parker». Kyoto Prize. Inamori Foundation. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.
^ Roach، John (August 27, 2003). «Astrophysicist Recognized for Discovery of Solar Wind». National Geographic News. لە ڕەسەنەکە لە August 30, 2003 ئەرشیڤ کراوە. لە December 7, 2013 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
^ «2003 James Clerk Maxwell Prize for Plasma Physics Recipient». Prizes, Awards and Fellowships. American Physical Society. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.
^ «Gruppe 2: Fysikkfag (herunder astronomi, fysikk og geofysikk)» (بە نۆروێژی). Norwegian Academy of Science and Letters. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٠ ھێنراوە. ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ N. Davis (٣١ی ئایاری ٢٠١٧). «Nasa's hotly anticipated solar mission renamed to honour astrophysicist Eugene Parker». The Guardian. لە ٣١ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ «NASA Renames Solar Probe Mission to Honor Pioneering Physicist Eugene Parker». NASA. ٣١ی ئایاری ٢٠١٧. لە ٣١ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ «Award honors Prof. Eugene Parker's lifetime of physics research». UChicago News (بە ئینگلیزی). January 31, 2018. لە February 1, 2018 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «The Crafoord Prizes in Mathematics and Astronomy 2020». ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠. لە ١٧ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[NYTobit-1] ئ ^ا ^ب Chang، Kenneth (١٧ی ئازاری ٢٠٢٢). «Eugene N. Parker, 94, Dies; Predicted the Existence of Solar Wind». The New York Times. لە ١٧ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[death-2] ئ ^ا ^ب Lerner، Louise (١٦ی ئازاری ٢٠٢٢). «Eugene Parker, 'legendary figure' in solar science and namesake of Parker Solar Probe, 1927–2022» (بە ئینگلیزی). University of Chicago. لە ١٦ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[3] Parker، E. N. (1997)، «The martial art of scientific publication»، EOS Transactions، Vol. 78, no. 37، p. 391، Bibcode:1997EOSTr..78..391P، doi:10.1029/97EO00251

[4] Roach، John. «Astrophysicist Recognized for Discovery of Solar Wind». National Geographic News. National Geographic. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٠٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی حوزەیرانی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[5] Chang، Kenneth (August 10, 2018). «NASA's Parker Solar Probe Is Named for Him. 60 Years Ago, No One Believed His Ideas About the Sun». The New York Times. After Mariner 2, 'everyone agreed the solar wind existed,' Dr. Parker said. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[Arctowski-6] «Arctowski Medal». National Academy of Sciences. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی شوباتی ٢٠١١ ھێنراوە.

[7] «Henry Norris Russell Lectureship». aas.org (بە ئینگلیزی). American Astronomical Society. لە ١٦ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[8] «George Ellery Hale Prize – Previous Winners». spd.aas.org. AAS Solar Physics Division. لە ١٦ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[ras_chapman_winners-9] «Chapman Medal winners» (PDF). Awards, medals and prizes. Royal Astronomical Society. لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.

[10] «Eugene N. Parker». The President's National Medal of Science: Recipient Details. National Science Foundation. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.

[gold_medallists-11] «The Gold Medal» (PDF). Royal Astronomical Society. 2021. لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[12] «Citation: Eugene Newman Parker». Kyoto Prize. Inamori Foundation. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.

[13] Roach، John (August 27, 2003). «Astrophysicist Recognized for Discovery of Solar Wind». National Geographic News. لە ڕەسەنەکە لە August 30, 2003 ئەرشیڤ کراوە. لە December 7, 2013 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

[14] «2003 James Clerk Maxwell Prize for Plasma Physics Recipient». Prizes, Awards and Fellowships. American Physical Society. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.

[15] «Gruppe 2: Fysikkfag (herunder astronomi, fysikk og geofysikk)» (بە نۆروێژی). Norwegian Academy of Science and Letters. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٠ ھێنراوە. ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[:0-16] N. Davis (٣١ی ئایاری ٢٠١٧). «Nasa's hotly anticipated solar mission renamed to honour astrophysicist Eugene Parker». The Guardian. لە ٣١ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە.

[17] «NASA Renames Solar Probe Mission to Honor Pioneering Physicist Eugene Parker». NASA. ٣١ی ئایاری ٢٠١٧. لە ٣١ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە.

[18] «Award honors Prof. Eugene Parker's lifetime of physics research». UChicago News (بە ئینگلیزی). January 31, 2018. لە February 1, 2018 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[19] «The Crafoord Prizes in Mathematics and Astronomy 2020». ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠. لە ١٧ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]

[١٧]

[١٨]

[١٩]