ھێزە چەکدارەکانی عێراق
ھێزە چەکدارەکانی عێراق (بە عەرەبی: القوات المسلحة العراقية) گشت ھێزە چەکدارەکانی عێراق دەگرێتەوە. کە لە ساڵی ١٩٢١ەوە داڕێژراوە. کە بەرزترین سەرکردەی باڵای ھێزەکان، سەرۆک کۆماری عێراق عەبدولەتیف ڕەشـیدە،[٢] و سەرکردەی ھێزەکانی عێراق، سەرۆک وەزیران محەممەد شیاع سوودانییە.[٣] و وەزیری بەرگری عێراق (خالد العبیدی)یە.
| ھێزە چەکدارەکانی عێراق القوات المسلحة العراقية | |
|---|---|
 | |
| دامەزراندن | ١٩٢١ |
| فۆڕمی هەنووکەیی | ٢٠٠٣ |
| لقەکانی خزمەت | |
| بارەگا | بەغدا |
| سەرکردایەتی | |
| فەرماندەی گشتی | محەممەد شیاع سوودانی |
| وەزیری بەرگری | خالید عوبێدی |
| ئەمیندار | ژەنەڕاڵ خورشید ڕەشید |
| هێز | |
| تەمەنی سەربازی | ١٨ - ٤٩ ساڵ[١] |
| خەرجی | |
| ڕێژەی GDP | ٨٫٧٪ |
مێژوو
دەستکاریھێزە چەکدارەکانی عێراق مێژوویەکی دوور و زۆر چالاکیان ھەیە ئەوان لە سەرەتادا لە سەرەتای ١٩٢٠کان دروستبوون. شەش کودەتای سەربازی لە نێوان ساڵانی ١٩٣٦ و ١٩٤١ لەلایەن سوپاوە جێگیر کران ھێزە چەکدارەکان سەرەتا شەڕیان بینی لە شەڕی ئەنگلۆ و عێراق لە ساڵی ١٩٤١ لە جەنگی عەرەبی و ئیسرائیلی ساڵی ١٩٤٨ لە جەنگی شەش ڕۆژی ساڵی ١٩٦٧ و لە جەنگی ١٩٧٣ یۆم کیپپور لە دژی ئیسرائیل شەڕیان کرد. لە ساڵی ١٩٦١ بۆ ١٩٧٠ و ١٩٧٤ و ١٩٧٥ دوو شەڕی لەگەڵ کورددا بەرپابوو ململانێیەکی زۆر گەورەتر جەنگی ئێران و عێراق بوو کە لەلایەن ئەوەوە دەستی پێکردبوو.
ئەو هێزە چەکدارانە لەلایەن وەزارەتی بەرگرییەوە بەڕێوەدەبرێن. لە دوای لەشکرکێشی ئەمریکا بۆ سەر عێراق لە ساڵی ٢٠٠٣ کە ڕژێمی سەدام حوسێنی ڕووخاند، هێزە چەکدارەکانی عێراق هاوکارییەکی بەرچاویان لەلایەن هێزە چەکدارەکانی ئەمریکاوە وەرگرت. لە دوای جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی دۆخی هێزەکانی ئەمریکا و عێراق لە یەکەمی ژانویەی ٢٠٠٩ەوە، هێزە چەکدارەکانی عێراق و هێزەکانی وەزارەتی ناوخۆی عێراق بەرپرسیارن لە دابینکردنی ئاسایش و پاراستنی یاسا و ڕێسا لە سەرتاسەری عێراق. سوپای عێراق لە ڕووی مێژووییەوە یەکێک بوو لە سەربازییە لێهاتووەکانی جیهانی عەرەبی. بەڵام لە سەردەمی دیکتاتۆریەتی سەدام حسێن و دەستوەردان لە ڕێکخستنی سەربازیدا، توانای سوپا بە توندی دابەزی. بە تایبەتی سوپای عێراق یەکێکە لە دامەزراوە نیشتمانییە متمانەپێکراوەکانی عێراق. کەموکوڕییەکانی هێزە چەکدارەکانی عێراق لە ئەرکەکانی کاراکردندا دەستنیشانکراون، وەک، بۆ نموونە، لۆجستی و هەواڵگری سەربازی. لە ئۆپەراسیۆنە ئاساییە بەرزەکاندا، لە ئێستادا تواناکانی عێراق بەهۆی نەبوونی تۆپخانە و هێزی ئاسمانییەوە سنووردارە.[٤]
ئەرکەکانیان
دەستکاریپێگەی یاسایی
دەستکاری
مادەی نۆی دەستووری عێراق بنەمای یاسایی هێزە چەکدارەکانی عێراق دادەمەزرێنێت. زۆربەی وشەکانی مادەی ٩ لە مادەی ٢٧ی یاسای کارگێڕی ئینتقالی ساڵی ٢٠٠٤ وەرگیراوە. بەشی یەکەم، مادەی نۆیەم هاتووە کە 'هێزە چەکدارەکان و خزمەتگوزارییە ئەمنییەکانی عێراق لە پێکهاتەکانی گەلی عێراق پێکدێن بە ڕەچاوکردنی پێویست بۆ هاوسەنگی و نوێنەرایەتیکردنیان بەبێ جیاوازی و دوورخستنەوە'. دەبێت ملکەچی دەسەڵاتی مەدەنی بن، بەرگری لە عێراق بکەن، وەک ئامرازێک بۆ چەوساندنەوەی گەلی عێراق بەکارنەهێنرێن، دەستوەردان لە کاروباری سیاسیدا نەکەن و هیچ ڕۆڵێکیشیان نابێت لە گواستنەوەی دەسەڵاتدا. بەشی B و C پێکهێنانی میلیشیای سەربازی لە دەرەوەی چوارچێوەی هێزە چەکدارەکان قەدەغە دەکات و کارمەندانی هێزە چەکدارەکان بۆ پۆستی سیاسی یان بانگەشەی بانگەشەی کاندیدی سیاسی قەدەغە دەکەن. بە شێوەیەکی ڕاشکاوانە ئاماژە بەوە دەکات کە کارمەندانی سەربازی ڕێگەیان پێدەدرێت لە هەڵبژاردنەکاندا دەنگ بدەن. بەشێوەیەکی ڕاشکاوانە پابەندبوونی حکومەتی عێراق بە ڕێزگرتن و جێبەجێکردنی ئەرکە نێودەوڵەتییەکانی عێراق سەبارەت بە بڵاونەکردنەوەی چەکی چەکی ئەتۆمی و گەشەنەکردن و بەرهەمنەهێنانی چەکی ئەتۆمی و بەکارنەهێنانی چەکی ئەتۆمی و کیمیایی و بایۆلۆجی دەخاتە ڕوو. بەشی دووەم دەڵێت خزمەتی سەربازی بە یاسا ڕێکدەخرێت.
یاساکانی عێراق سەبارەت بە بەرگری لە ماوەی دەسەڵاتی کاتی هاوپەیمانی لە ساڵانی ٢٠٠٣-٢٠٠٤ دەست پێدەکات. فەرمانی ٢٢ی لە ١٨ی ئابی ٢٠٠٣ سوپای نوێی عێراقی دامەزراند و فەرمانی ٦٧ لە ٢١ی ئازاری ٢٠٠٤ ناوی سوپای نوێی عێراقی گۆڕی بۆ هێزە چەکدارەکانی عێراق. لە پرۆسەکەدا سوپای نوێی عێراق فراوانتر کرا و سوپایەک، هێزی ئاسمانی، هێزی بەرگری کەناراوەکان، هێزی یەدەگ و توخمەکانی دیکەی لەخۆگرت.[٥]
پێناچێت عێراق بە ئاشکرا پێداچوونەوەی بەرگری نیشتمانی یان وەرەقەی سپی بڵاوکردبێتەوە. زۆربەی سیاسەتی بەرگری لە ساڵی ٢٠٠٣ەوە لەلایەن ئەمریکاوە دانراوە. بۆ نموونە یەکێک لە ئامانجەکانی ئەرکەکان بۆ هێزی فرەنەتەوەیی-عێراق "عێراقێک بوو کە هێزێکی ئەمنی هەبێت کە بتوانێت ڕێکوپێکی ناوخۆیی بپارێزێت و عێراق وەک پەناگەیەکی سەلامەت بۆ تیرۆریستان ڕەت بکاتەوە". بۆ ئەم مەبەستەش ئەمریکا ئامانجی ڕاهێنان و تەیارکردنی هێزە ئەمنییەکانی عێراق بوو و وردە وردە بەرپرسیارێتییە ئەمنییەکان بگوازێتەوە بۆ سەریان. لە ساڵی ٢٠١٠دا لانیکەم سێ ئەرکی سەرەکی بەرگری هەیە. ئەوانیش سەرکوتکردنی یاخیبوون، یەکلاکردنەوەی پێگەی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لە پێوەندی لەگەڵ خودی هێزە چەکدارەکانی عێراق و لە درێژخایەندا، گەشەکردنی هێزە چەکدارەکان بۆ ئەوەی بتوانن بەرگری لە عێراق بکەن لە هەڕەشەی دەرەکی.
ژمارەی سەربازان
دەستکاریگشت ھێزە چەکدارەکانی عێراق ژمارەیان (٣٥٠٫٩٢٠) سەربازە.[٦] و ٨٠٠٫٠٠٠ سەربازی یەدەگی ھەیە.[٦] و تێچووی ساڵانەی بریتییە لە ٦٬٠٥٥ ملیارد دۆلار.[٦]
لقەکانی خزمەت
دەستکاریئەمانەش ببینە
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «CIA - The World Factbook -- Iraq». Central Intelligence Agency. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی ئایاری ٢٠١٦ ھێنراوە.
- ^ دەستووری عێراق ماددەی ۷۳، بڕگەی تۆیەم.
- ^ ماددەی ۷۸ی دەستووری عێراقی
- ^ Woods، Kevin M. (2019)، Mansoor، Peter R. (ed.)، «The Weight of the Shadow of the Past: The Organizational Culture of the Iraqi Army, 1921–2003»، The Culture of Military Organizations، Cambridge University Press، pp. 272–298، doi:10.1017/9781108622752.013، ISBN 978-1-108-48573-9
- ^ Order 22: Creation of a New Iraqi Army and Order 67: Ministry of Defense, accessed 26 March 2010
- ^ ئ ا ب «Iraq Military Strength». لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ھێزە چەکدارەکانی عێراق تێدایە. |