محەممەد لە ئیسلامدا
لە ئیسلامدا محەممەد (بە عەرەبی: مُحَمَّد) وەک کۆتا پێغەمبەر و دەرکەوتنی زەمینی ڕووناکی خودایی سەرەتایی (نوور) ڕێزی لێدەگیرێت، کە وشەی ھەمیشەیی خودا (قورئان)ی لە فریشتە جبریلەوە بۆ مرۆڤ و جنەکان گواستەوە.[٢] موسڵمانان پێیان وایە قورئان، دەقی ئایینی ناوەندی ئیسلام، لەلایەن خوداوە بۆ محەممەد دابەزیوە، و محەممەد نێردراوە بۆ ڕێنماییکردنی خەڵک بۆ ئیسلام، کە پێیان وایە ئایینێکی جیاواز نییە، بەڵکو باوەڕێکی ڕەسەنی نەگۆڕاوی مرۆڤایەتییە، و لەلایەن پێغەمبەرانی پێشووەوە ھەمان بانگەواز ھاتووە لەوانە ئادەم و ئیبراھیم و موسا و عیسا.[٣][٤][٥][٦] ئەو بنەما ئایینی و کۆمەڵایەتی و سیاسیانەی کە محەممەد بە قورئان دایمەزراند، بوونە بناغەی ئیسلام و جیھانی موسڵمانان.[٧]
پێشەوای پێغەمبەران' پێغەمبەری خوا محەممەد | |
|---|---|
مُحَمَّد | |
 | |
| پێغەمبەران لە ئیسلامدا | |
| پێشینە | مەسیح لە ئیسلامدا |
| Succeeded by | None |
| سەردێڕ | کۆتا پێغەمبەر |
| Personal | |
| لەدایکبوون | c. 570 CE[١] |
| مردن | دووشەممە، ١٢ ڕەبیعولئەوەل 11 AH (8 June 632 CE) مەدینە، دەوڵەتی مەدینە |
| Resting place | گومبەزی سەوز، مزگەوتی پێغەمبەر، مەدینە |
| ئایین | ئیسلام |
| Spouse | دایکانی باوەڕداران |
| منداڵ(ەکان) | منداڵەکانی محەممەد |
| Parentھەڵەی دەربڕین: پیتێکی نەناسراو ھەیە "[" |
|
| کارە سەرنجڕاکێشەکان | Constitution of Medina |
| Relatives | See Family tree of Muhammad, Ahl al-Bayt ("Family of the House") |
| داڕێژە:Infobox Arabic name | |
| Senior posting | |
| جێنشین | See Succession to Muhammad |
بەپێی موسڵمانان، محەممەد یەکەم وەحی لە تەمەنی ٤٠ ساڵیدا لە ئەشکەوتێکدا بە ناوی حیرا لە مەککە وەرگرتووە.[٨] دواتر دەستی کرد بە بانگەشەی یەکییەتی خودا بۆ ئەوەی بتپەرستی عەرەبستانی پێش ئیسلام لەناو ببات.[٩][١٠] ئەمەش بووە ھۆی دژایەتیکردنی مەکییەکان، کە ئەبو لەھەب و ئەبوجەھل بە ناودارترین دوژمنی محەممەد دادەندرێن. ئەمەش بووە ھۆی گۆشەگیری لەسەر محەممەد و شوێنکەوتە موسڵمانەکانی کە بەرەو مەدینە ھەڵھاتن، ڕووداوێک کە بە کۆچی مسوڵمانان ناسراوە،[١١] تا محەممەد گەڕایەوە بۆ شەڕکردن لەگەڵ بتپەرستانی مەککە، کە گەیشتە لووتکە لە شەڕی بەدر، کە لە ساڵی ٢٠١٩دا بیری لێکرایەوە نەریتی ئیسلامی نەک ھەر شەڕێک بێت لە نێوان موسڵمانان و موشریکەکانی پێش ئیسلام، بەڵکو لە نێوان فریشتەکانی لای محەممەد لە دژی جن و خوداوەندە درۆینەکان کە لایەنگری مەککەین. دوای سەرکەوتن، پێدەچێت محەممەد عەرەبستانی لە شیرک پاک کردبێتەوە و ئامۆژگاری شوێنکەوتوانی کردووە کە لە پێناو یەکگرتوویی خودادا دەستبەرداری بتپەرستی بن.
وەک دەرکەوتنی ڕێنمایی و نموونەی وازھێنان لە بتپەرستی خودا، محەممەد وەک کەسێکی نموونەیی لە ڕووی فەزیلەت و ڕۆحانییەت و باشی ئەخلاقییەوە تێدەگات.[١٢] ڕەفتار و ئامۆژگارییەکانی بە سوننەت ناسرا کە بەکارھێنانی پراکتیکی فێرکارییەکانی محەممەد پێکدەھێنێت. جگە لەوەش محەممەد بە چەندین نازناو و ناو ڕێزی لێدەگیرێت. وەک کردەوەیەکی ڕێزگرتن و جۆرێک لە سڵاوکردن، موسڵمانان بەدوای ناوی محەممەددا دەگەڕێن بە سەڵاوات " صلی اللە علییە وسلم "،[١٣] ھەندێک جار بە "صلی اللە علییە وسلم" یان "د. خ" کورت دەکرێتەوە ". زۆرجار موسڵمانان بە "پێغەمبەر محەممەد"، یان تەنھا "پێغەمبەر" یان "پەیامبەر" ناویدەبەن و بە گەورەترینی ھەموو پێغەمبەرانی دەزانن.[٣][١٤][١٥][١٦]
لە قورئاندا
دەستکاریقورئان کەمێک دەربارەی ژیانی سەرەتای محەممەد یان وردەکارییەکانی تری ژیاننامەیی ئاشکرا دەکات، بەڵام زیاتر باس لە ئەرکی پێغەمبەرایەتی و باشی ئەخلاقی و پرسە ئیلاھیاتەکانی سەبارەت بە محەممەد دەکات. بەپێی قورئان محەممەد دوا کەسە لە زنجیرەیەک پێغەمبەردا کە لەلایەن خوداوە نێردراوە (٣٣:٤٠). بە درێژایی قورئان، محەممەد بە «پێغەمبەر»، «پێغەمبەری خودا» و «پەیامبەر» ناودەبرێت. زاراوەی دیکەش بەکاردەھێنرێن، لەوانە «ئاگادارکەرەوە»، «ھەڵگری مژدەی خۆش»، و «ئەو کەسەی کە خەڵک بانگھێشت دەکات بۆ لای تاکە خودایەک» (١٢:١٠٨, و ٣٣:٤٥–٤٦). قورئان جەخت لەوە دەکاتەوە کە محەممەد پیاوێک بووە کە خاوەنی بەرزترین باشی ئەخلاقی بووە، و خودا ئەوی کردووە بە نموونەیەکی باش یان «مۆدێلێکی باش» بۆ ئەوەی موسڵمانان پەیڕەوی لێبکەن (پ ٦٨:٤، و ٣٣:٢١). قورئان لە چەند ئایەتێکدا پەیوەندی محەممەد بە مرۆڤایەتییەوە ڕوون دەکاتەوە. بەپێی قورئان خودا محەممەدی بە ڕاستی (پەیامی خودا بۆ مرۆڤایەتی) ناردووە، و وەک نیعمەتێک بۆ ھەموو جیھان (پ ٣٩:٣٣, و ٢١:١٠٧).
بەپێی نەریتی ئیسلامی سوورەتی ٩٦:١ ئاماژەیە بۆ فەرمانی فریشتە بۆ محەممەد بۆ خوێندنی قورئان.[١٧] پێدەچێت سوورەتی ١٧:١ ئاماژەیە بۆ گەشتەکەی محەممەد، کە نەریتەکە بە شێوەیەکی بەرفراوان وردی لەسەر دەکات، چاوپێکەوتنی فریشتەکان و پێغەمبەرانی پێشوو لە بەھەشتدا.[١٧] سوورەتی ٩:٤٠ وەک ئاماژەیەک بۆ محەممەد و ھاوەڵێک (کە زانایانی سوننە بە ئەبوبەکر دەناسێنن) سەیر دەکرێت کە لە ئەشکەوتێکدا لە گۆشەگیرکەرانی مەککەیان خۆیان حەشارداوە.[١٨] پێدەچێت سوورەتی ٦١:٦ پێشبینییەکانی محەممەد لەلایەن عیسا بیربخاتەوە بۆ ئامادەبووان.[١٧] ھەروەھا ئەم ئایەتە لەلایەن موسڵمانانی سەرەتایی عەرەبەوە بەکارھێنرا بۆ ئیدیعای شەرعییەت بۆ باوەڕە نوێیەکەیان بە نەریتە ئایینییە ھەبووەکان.[١٩]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی
<ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەریabrahaنەدراوە - ^ Theuma, Edmund. "Qur'anic exegesis: Muhammad & the Jinn." (1996).
- ^ ئ ا Esposito، John (1998). Islam: The Straight Path. Oxford University Press. p. 12. ISBN 978-0-19-511233-7. ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی
<ref>ی ھەڵە؛ ناوی «Esposito-12» زیاتر لە یەک جار پێناسە کراوە لەگەڵ ناوەڕۆکی جیاوازدا - ^ Esposito (2002b), pp. 4–5.
- ^ Peters، F.E. (2003). Islam: A Guide for Jews and Christians. Princeton University Press. p. 9. ISBN 978-0-691-11553-5.
- ^ Esposito، John (1998). Islam: The Straight Path (3rd ed.). Oxford University Press. pp. 9, 12. ISBN 978-0-19-511234-4.
- ^ «Muhammad (prophet)». Microsoft® Student 2008 [DVD] (Encarta Encyclopedia). Redmond, WA: Microsoft Corporation. 2007.
- ^ «The Quran | World Civilization». courses.lumenlearning.com. لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Muir، William (1861). Life of Mahomet. Vol. 2. London: Smith, Elder, & Co. p. 55.
- ^ Shibli Nomani. Sirat-un-Nabi. Vol 1 Lahore.
- ^ Hitti، Philip Khuri (1946). History of the Arabs. London: Macmillan and Co. p. 116.
- ^ Matt Stefon، ed. (2010). Islamic Beliefs and Practices. New York City: Britannica Educational Publishing. p. 58. ISBN 978-1-61530-060-0.
{{cite book}}: ماڕکئەپی لار یان تۆخ ڕێگەی پێ نادرێ لە:|publisher=(یارمەتی) - ^ Matt Stefon (2010). Islamic Beliefs and Practices, p. 18
- ^ Morgan، Garry R (2012). Understanding World Religions in 15 Minutes a Day. Baker Books. p. 77. ISBN 978-1-4412-5988-2. لە 24 June 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 29 September 2015 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|archive-date=(یارمەتی) - ^ Mead، Jean (2008). Why Is Muhammad Important to Muslims. Evans Brothers. p. 5. ISBN 978-0-237-53409-7. لە 23 June 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 29 September 2015 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|archive-date=(یارمەتی) - ^ Riedling، Ann Marlow (2014). Is Your God My God. WestBow Press. p. 38. ISBN 978-1-4908-4038-3. لە 14 May 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 29 September 2015 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا ب Brannon, Wheeler. "Prophets in the Quran: An introduction to the Quran and Muslim exegesis." A&C Black (2002).
- ^ Brend, Barbara. "Figurative Art in Medieval Islam and the Riddle of Bihzād of Herāt (1465–1535). By Michael Barry. p. 308. Paris, Flammarion, 2004." Journal of the Royal Asiatic Society 17.1 (2007): 308.
- ^ Virani، Shafique N. (2011). «Taqiyya and Identity in a South Asian Community». The Journal of Asian Studies. 70 (1): 99–139. doi:10.1017/S0021911810002974. ISSN 0021-9118. p. 128.
کتێبنامە
دەستکاری- Ali، Muhammad (2011). Introduction to the Study of The Holy Qur'an. Ahmadiyya Anjuman Ishaat Islam Lahore USA. ISBN 978-1-934271-21-6.
- Bennett، Clinton (1998). In search of Muhammad. London: Continuum International Publishing Group. ISBN 978-0-304-70401-9.
- Esposito، John (1998). Islam: The Straight Path. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-511233-7.
- Guillaume (1955). The Life of Muhammad: A Translation of Ibn Isḥāq's sīrat. London. ISBN 978-0-19-577828-1.
{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: location missing publisher (بەستەر) - Ghali، Muhammad M (2004). The History of Muhammad: The Prophet and Messenger (PDF). Cairo: Al-Falah Foundation. alternate URL
- Hitti، Philip Khuri (1946). History of the Arabs. London: Macmillan and Co.
- Khan، Majid Ali (1998). Muhammad the Final Messenger. India: Islamic Book Service. ISBN 978-81-85738-25-3.
- Khan، Muhammad Zafrullah (1980). Muhammad: Seal of the Prophets. Routledge & Kegan Paul. ISBN 978-0-7100-0610-3.
- Matt Stefon، ed. (2010). Islamic Beliefs and Practices. New York: Britannica Educational Publishing. p. 58. ISBN 978-1-61530-060-0.
- Nigosian، S. A. (2004). Islam: Its History, Teaching, and Practices. Indiana: Indiana University Press. p. 17. ISBN 978-0-253-21627-4.
- Ramadan، Tariq (2007). In the Footsteps of the Prophet: Lessons from the Life of Muhammad. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530880-8.
- Al Mubarakpuri، Safi ur Rahman (2002). Ar-Raheeq Al-Makhtum (The Sealed Nectar).
- Muir، William (1892). The Caliphate: Its Rise, Decline and Fall, from Original Sources. University of Michigan; Religious Tract Society. ISBN 978-1-4179-4889-5.
- Shibli Nomani. Sirat-un-Nabi. Lahore.
- Watt، William Montgomery (1956). Muhammad at Medina. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-577307-1.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە محەممەد لە ئیسلامدا تێدایە. |