شەڕی جیھانەکان

جەنگی جیھانەکان یان شەڕی جیھانەکان (بە ئینگلیزی: The War of The Worlds) ڕۆمانێکی خەیاڵی زانستییە لە نووسینی نووسەری ئینگلیزی ھێربەرت جۆرج وێڵز. لە نێوان ساڵانی ١٨٩٥ بۆ ١٨٩٧ نووسراوە، و لە گۆڤاری پیرسۆن لە بەریتانیا و گۆڤاری کۆسمۆپۆلیتان لە ئەمریکا لە ساڵی ١٨٩٧ بەشێوەی زنجیرەیی دروست کراوە. ڕۆمانەکە بە تەواوی بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٨٩٨ بە بەرگی ڕەق لەلایەن ویلیام ھاینمانەوە بڵاوکرایەوە. جەنگی جیھانەکان یەکێکە لە چیرۆکە سەرەتایییەکان کە وردەکاری ململانێی نێوان مرۆڤایەتی و ڕەگەزێکی دەرەوەی زەوی دەخاتە ڕوو. ڕۆمانەکە گێڕانەوەی کەسی یەکەمی پاڵەوانێکی چیرۆکی بێ ناوە لە ساری و برا بچووکەکەی لە لەندەن لەکاتێکدا باشووری ئینگلتەرا لەلایەن خەڵکی مەریخەوە داگیرکراوە. یەکێکە لەو بەرھەمانەی کە زۆرترین سەرنجی لەسەرە لە چەشنی زانستی خەیاڵیدایە.

شەڕی جیھانەکان
سەرناو	The War of the Worlds
بابەتی سەرەکی	alien invasion، کۆلۆنیاڵیزم
لە پێش	The Invisible Man
لە دوای	The Sleeper Awakes، Edison's Conquest of Mars، Fighters from Mars
جۆر	ڕۆمان
چەشن	apocalyptic novel، خەیاڵی زانستی، war fiction، invasion literature
دانەر	ھێربەرت جۆرج وێڵز
شوێنی بڵاوکردنەوە	ئینگلتەرا
وڵاتی بنەڕەت	شانشینی یەکگرتوو
زمان	زمانی ئینگلیزی
ڕێکەوتی بڵاوکردنەوە	١ی کانوونی دووەمی ١٨٩٨
Set in period	1890s
خەڵاتەکان	NPR Top 100 Science Fiction and Fantasy Books، ١٠٠ کتێبی سەدەی لو مۆند
Depicts	Fighting Machine، martians، Heat-Ray
دێڕی سەرەتا	No one would have believed in the last years of the nineteenth century that this world was being watched keenly and closely by intelligences greater than man’s and yet as mortal as his own; that as men busied themselves about their various concerns they were scrutinised and studied, perhaps almost as narrowly as a man with a microscope might scrutinise the transient creatures that swarm and multiply in a drop of water.
کۆتا دێڕ	And strangest of all is it to hold my wife’s hand again, and to think that I have counted her, and that she has counted me, among the dead.
Full work available at URL	https://standardebooks.org/ebooks/h-g-wells/the-war-of-the-worlds
بڵاوکراوەتەوە لە	Pearson's Magazine
دۆخی چاپکردن	پاوانی گشتی، پاوانی گشتی
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

چیرۆکەکەی ھاوشێوەی بەرھەمەکانی دیکەی ئەدەبیاتی داگیرکارییە لە ھەمان سەردەمدا، و بە شێوەیەکی جۆراوجۆر وەک شرۆڤەیەک بۆ بیردۆزی پەرەسەندن و ئیمپریالیزم و ترس و خورافات و پێشوەختەیییەکانی سەردەمی ڤیکتۆریا لێکدراوەتەوە. دواتر وێڵز ئاماژەی بەوەدا کە ئیلھامبەخش بۆ ئەو پیلانە کاریگەرییە کارەساتبارەکانی کۆلۆنیالیزمی ئەورووپا بووە لەسەر "تاسمانییە ڕەسەنەکان". ھەندێک لە مێژوونووسان باسیان لەوە کردووە کە وێڵز کتێبەکەی بۆ ھاندانی خوێنەرانی خۆی نووسیوە کە ڕەوشتی ئیمپریالیزم بخەنە ژێر پرسیارەوە. لە کاتی بڵاوبوونەوەیدا، وەک ڕۆمانێکی پێشووی وێڵز، و ئامێری کات، و ڕۆمانێکی زانستی پۆلێن کرا.

جەنگی جیھانەکان ھەم بەناوبانگ بووە و ھەم کاریگەر بووە، چەندین فیلمی درێژ، درامای ڕادیۆیی، ئەلبوومێکی تۆمارکراو، وەرگێڕانی کتێبی کۆمیک، زنجیرە تەلەڤیزیۆنی و بەدواداچوون یان چیرۆکی ھاوتەریبی نووسەرانی دیکەی لێکەوتووەتەوە. بە شێوەیەکی یادگاری لە بەرنامەیەکی ڕادیۆیی ساڵی ١٩٣٨ دا کاری درامی بۆ کرا، کە لەلایەن ئۆرسۆن وێڵزەوە دەرھێنرا و ڕۆڵی سەرەکی تێدا دەگێڕا، کە دەوترێت بووە ھۆی ترس و دڵەڕاوکێ لەنێو گوێگران کە نەیاندەزانی ڕووداوەکان خەیاڵین. تەنانەت ڕۆمانەکە کاریگەری لەسەر کاری زاناکان ھەبوو. ڕۆبێرت ئێچ گۆدارد ئیلھامەکەی لە کتێبەکە وەرگرتووە، و یارمەتی پەرەپێدانی ھەردوو موشەکی سووتەمەنی شلە و موشەکی فرە قۆناغی داوە، کە لە ئەنجامدا فڕۆکەی ئەپۆلۆ ١١ لە مانگدا دوای ٧١ ساڵ نیشتەوە.

سەرچاوەکان

• بەشداربووانی ویکیپیدیا، «The War of the Worlds»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣.