سەلاح پایانیانی
سەلاح پایانیانی توێژەر و فەرھەنگنووسی کوردە. ٢٠ی خاکەلێوە (٩ی نیسان) ی ساڵی ١٩٧٨ لە شاری مەھاباد لە دایک بووە و ئێستا بەڕێوەبەری سەرای ھێمنە (بە فارسی: سرای ھیمن) لە مەھاباد.
سەلاح پایانیانی | |
|---|---|
| لەدایکبوون | ٢٠ی خاکەلێوە (٩ی نیسان) ی ١٩٧٨ |
| نەتەوە | کورد |
| ناوەکانی تر | سیامەند |
| پیشە | توێژەر و فەرھەنگنووس |
کارە ناودارەکان | فەرهەنگی زارەکیی موکریان |
| ھاوسەر | لەیلا نوورانی (نووسەر) |
| مناڵ(ەکان) | باران، ئاران |
کار و کردە
دەستکاریپایانیانی زیاتر لە بیست و پێنج ساڵە بێ‌وچان شانی وەبەر توێژینەوە و فەرھەنگنووسیی زمانی کوردی داوە و کۆشێک بەرھەمی بەپێزی پێشکەش کتێبخانە و نەتەوەی کورد کردووە. فەرھەنگی زارەکیی موکریان یەک لەو پڕۆژە بەنرخانەیە کە لە سایەی کاری مەیدانی و کۆکردنەوەی داتا لە ماوەی ئەو بیست وپێنج ساڵەدا سەری گرتووە و زستانی ٢٠٢٤ دواهەمین بەرگی چاپ و بڵاو کراوە. ئەو فەرهەنگە سەرجەم ١٥ بەرگە.
مامۆستا ئەحمەد بەحری (نووسەر و زمانەوان و خاوەنی گۆڤاری مەھاباد) ئاوا باسی کاک سەلاح دەکات: ئەو ئازیزە ئاشقە ھەر بە زمانەوە زیندووە، بەڵام زیندوویەکی سەربزێو و یاغی؛ لەگەڵ وچان و حەسانەوە نەحەجماو. وشە کە دەخزێنە لەپی دەستی، سەرمەست دەبێ؛ بە لای ئەوەوە ژیانی ئاسایی دەمێکە فەرامۆش کراوە!! وەک دەروێشێکی ماڵ بەکۆڵی جارانی موکریانم دێتە بەر چاو کە خرمەی پلپلەی دەفەکەی چەندە لە گوێیان خۆش بوو ئەودەمەی لە بەر ماڵی گونداندا دەنگی دەدایەوە![١]
بەرهەمەکان
دەستکاریفەرهەنگی زارەکیی موکریان
دەستکاریئەو فەرهەنگە سەرجەم ١٥ بەرگە و هەموو پیتەکانی ئەلف‌بێی کوردیی لەخۆ گرتووە. بەرگی یەکەمی ساڵی ٢٠٠٧ و بەرگی پازدەی نەورۆزی ساڵی ٢٠٢٤ بڵاو بۆتەوە. پڕۆژەی فەرهەنگی زارەکیی موکریان جیا لەو ١٥ بەرگە، چەند بەرگی سەربەخۆی دیکەش لەخۆ دەگرێ کە هەر کامیان بۆ بابەتێک یان کۆمەڵێکی تایبەت تەرخان کراون؛ وەک منداڵان، ژنان، خوردوخۆراک، جلوبەرگ و خشڵ‌وخاڵی ژنانی موکریان.
بەپێی ساڵی چاپی یەکەم دانراون:
- فەرھەنگی زارەکی موکریان - بەرگی یەکەم (پیتی ئـ)، ٢٠٠٧
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی دووھەم (پیتی ب)، ٢٠١٠
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی سێھەم (پیتی پ)، ٢٠١١
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی چوارەم (پیتی ت)، ٢٠١٢
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی پێنجەم (پیتی ج - چ)، ٢٠١٤
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی شەشەم (پیتی ح، خ)، ٢٠١٦
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی حەوتەم (پیتی د)، ٩٦٦ لاپەڕە، ٢٠١٩
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی ھەشتەم (پیتی ڕ، ز، ژ)، ٨٦١ لاپەڕە، ٢٠١٩
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی نۆهەم (پیتی س)، ٧٩٥ لاپەڕە، ٢٠٢٠[٢]
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی دەیەم (پیتی ش، ع، غ، ف)، ٩٥٦ لاپەڕە، ٢٠٢٠[٣]
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی یازدەهەم (پیتی ق)، ٨٨٢ لاپەڕە، ٢٠٢١[٤]
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی دوازدەهەم (پیتی ک)، ١٣٣٤ لاپەڕە، ٢٠٢١[٥]
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی سێزدەهەم (پیتی گ، ل)، ١٠٣٩ لاپەڕە، ٢٠٢٣
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی چواردەهەم (پیتی م)، ٦٥٢ لاپەڕە، ٢٠٢٣[٦]
- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی پازدەهەم (پیتی ن، و، هـ، ی)، ٧٨٨ لاپەڕە، ٢٠٢٤
پێشەکییەکان
دەستکاری"فەرهەنگی زارەکیی موکریان" سەرجەم پازدە بەرگە و بەپێی ئەلف‌وبێی زمانی کوردیی، هەموو پیتەکانی لەخۆ گرتووە. دەستەیەک مامۆستای خاوەن هزر و ڕا پێشەکییان بۆ نووسیوە و قۆڵیان بۆ کێشاوە، کە بریتین لە:
ئەحمەد قازی (نووسەر و وەرگێڕ)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ١: وەک سەرەتا.
دوکتور ئەمیر حەسەنپوور (مامۆستای زانستگای تورانتۆی کانادا)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ١: "فەرهەنگی زارەکی" لە خولی تێکنۆلۆژی زماندا.
دوکتور ڕەهبەر مەحموودزادە (ڕەخنەگر و لێکۆڵەر)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ٣: نەریتێکی نوێ لە فەرهەنگ‌نووسیی کوردیدا.
دوکتور ئەحمەد ئەحمەدیان (لێکۆڵەر)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ٤: ئینساکلۆپێدیایەکی ناوچەیی تاقانە لەسەر بناغەی زمانوێنەی "ئاپۆرەی خەڵک" و "چینی ڕەشۆکی".
یوونس ڕەزایی (شاعیر)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ٥: ڕوانینێک بۆ ڕەخنە و پڕۆسەی فەرهەنگ‌نووسیی لە کوردستاندا.
دوکتور مایکل چایلد(کتێبخانەی کۆنگرێسی واشنگتۆن)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ٦.
دوکتور هاشم ئەحمەدزادە(نووسەر)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ٧؛ مەتەڵۆکی زمان و پەڕجووی مانەوە.
محەممەد ڕەمەزانی (نووسەر و وەرگێڕ)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ٨: گاشەبەردێکی جوان‌تاشراوی نەخشاو بۆ گرتنی سەتان کەلێنی هەراوی زمانەکەمان.
دوکتور محەممەد خزری‌ئەقدەم؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ٩: گەڕان بە شوێن ڕەسەنایەتی‌دا.
دوکتور حەمید حەسەنی (توێژەری باڵای فەرهەنگستانی زمان و ئەدەبیاتی فارسی)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ١٠.
دوکتور ئەحمەد محەممەدپوور (مامۆستای مرۆڤ‌ناسی و کۆمەڵ‌ناسی، زانکۆی ماساچۆسێت، ئەمریکا)؛ پێشەکی بۆ بەرگی ١١: هەوڵێکی مرۆڤ‌ناسانە بۆ زیندووکردنەوەی زمان و شوناس.
دوکتور کەماڵ سولەیمانی (مامۆستای مێژووی سیاسیی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست)؛ پێشەکیی بۆ بەرگی ١٢: دەسەڵات و نەریتی فەرهەنگ‌نووسی.
بەشی منداڵان
دەستکاری- ئەدەبیاتی زارەکیی موکریان - بەشی منداڵان - بەرگی یەکەم، ٢٠١٣.
- ئەدەبیاتی زارەکیی موکریان - بەشی منداڵان - بەرگی دووھەم، ٢٠١٣.
- دەنکە هەنار(کۆمەڵێک چیرۆکی فولکلۆریی منداڵان)، بڵاوکەرەوەی مادیار، سنە، ٢٠٢١.
- تیتل و بیبل(چوار چیرۆکی فولکلۆریی منداڵان)، بڵاوکەرەوەی مادیار، سنە، ٢٠٢١
- مریشکە قوڵە، بڵاوکەرەوەی مادیار، سنە، ٢٠٢٣.
- خەڕەکێ نارنار، بڵاوکەرەوەی مادیار، سنە، ٢٠٢٣.
داڕشتە
دەستکاریبەرگی یەک و دووی بەشی منداڵان سەرجەم ٣٧٠ لاپەڕەی نووسراو و بە وێنە نەخشاوە، کە چوار بەشی سەرەکی لەخۆ گرتووە: هەقایەت، کایە و داب و نەریت، شانۆ، مەتەڵ.
بەشی ژنان
دەستکاری- ئەدەبیاتی زارەکیی موکریان - بەشی ژنان، ٢٠١٤
داڕشتە
دەستکارییەک بەرگی سەربەخۆی ٣٢٠ لاپەڕەییە. داتاکانی لەسەر بنەمای ئەو وێژەیەی بەسەر زار و زمانی ژنانەوەیە، ڕۆنراوە. ناوئاخنەکە بەسەر ٨ بەشی سەرەکی‌دا پۆلێن کراوە: لایەلایە، منداڵ لاواندنەوە، وردەقام، باللۆرە، مانگالاواندنەوە، مەشکە، حەیران، شین‌گێڕی. پڕۆفیسۆر ئەمیر حەسەنپوور پێشەکیی بۆ نووسیوە. لە دوابەشی فەرهەنگەکەدا وێنەی کۆمەڵێک لەو ژنانەی سەرچاوەی ئەو کارەن، دانراوە.
بەشی جلوبەرگ
دەستکاری- فەرھەنگی جلوبەرگ و خشڵی ژنانی موکریان (بە ھاوکاریی لەیلا نوورانی)، ٢٠١٤
داڕشتە
دەستکاریفەرهەنگێکی قەبارە گەورە (A4)ی ٢٩٠ لاپەڕەییە کە ناوئاخنەکەی سەبارەت بە هەر شتێکەوەیە کە بۆ ڕازاندنەوەی ژنان لە موکریان کەڵکی لێ وەرگیراوە یان وەردەگیرێ. داتاکان بە دوو شێوەی نووسراوەیی و وێنەیی ڕۆنراون. دوابەشی فەرهەنگەکە چاوساغی ئەلف‌وبێیە.
بەشی خورد و خۆراک
دەستکاری- فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەشی خورد و خۆراک، ٢٠١٨[٧]
داڕشتە
دەستکاریلە قەبارەی یەک بەرگی سەربەخۆی ٥٢٢ لاپەڕەیی‌دا داڕێژراوە. داتاکانی لە بازنەی ماک و کەرەستەکانی دروست کردن و خودی خواردەمەنییەکان‌دا خول دەخۆن. ناوئاخنی ئەو فەرهەنگە لە ٣ بەشی سەرەکی پێک هاتووە: چێشت، ڕسق، نان. پڕۆفیسۆر جەعفەر شەیخول‌ئیسلامی پێشەکیی بۆ نووسیوە. دوابەشی فەرهەنگەکە چاوساغی ئەلف‌وبێیە.
بەرهەمی تر (کوردی)
دەستکاری- کانی مرادان (کۆمەڵێک بەند و باوی فۆلکلۆری کوردەواریی)، ٢٠٠٢.
داڕشتە
دەستکاریئەو کتێبە، یەکەم چاپ‌کراوی سەلاح پایانیانییە. یەک بەرگی سەربەخۆی ٢١٥ لاپەڕەییە، کە ناوئاخنەکەی لە نۆ بەشی هۆنراوەیی پێک هاتووە: لایەلایە، منداڵ لاواندنەوە، کایەی منداڵان، گۆرانیی ژنان، گۆرانیی پیاوان، هەوای هەڵپەڕکێ، گۆرانیی کار، حەیرانی ژنان، شین‌گێڕیی.
بەرهەمی تر (فارسی)
دەستکاری- حنجرۀ ترجمە (بە کوردی: قوڕگی وەرگێڕان؛ گردوکۆی کۆمەڵێک وتار و بابەتی فارسییە لەسەر وەرگێڕی کورد محەممەد قازی)، ٢٠١٥
- پڕۆفسۆر ئەمیر حەسەنپوور (زانستگای تۆرانتۆی کانادا): فەرھەنگی زارەکیی موکریان بەرھەمێکی بەکەڵک و ڕیکوپێکە کە کەلێنێکی گەورە لە زمانی سەرکوتکراوی کوردی پڕ دەکاتەوە. کاک سەلاح لێھاتوویی و چازانیی خۆی ھەم لە زمانی کوردی و ھەم لە ھونەری فەرھەنگنووسیندا، لە لاپەڕەکانی ئەو کتێبە دەربڕیوە.[٨]
- مامۆستا ئەحمەد قازی (نووسەر و وەرگێڕی کورد): کاک سەلاح کە پەیوەندییەکی بەھێزی دەگەڵ جەمبوورەی چین و توێژە مامناوەندی و ھەژارەکان و دنیای وەرزێر و ئاژەڵدار و ڕەنجبەراندا ھەیە و خوێندنەوەیەکی بەربڵاویشی لەسەر ئەدەب و فەرھەنگ و بابەتی فۆلکلۆریکی کوردی ڕەچاو کردووە، توانیویەتی دە لێکدانەوە و ماناکردنەوە و شاھیدھێنانەوە بۆ چەسپاندنی لێک-دانەوەکانیدا سەرکەوتوو بێ.[٩]
- دکتۆر مایکل چایلد (کتێبخانەی کۆنگرێسی واشینگتۆن فەرھەنگنووس): فەرھەنگی زارەکیی موکریان لە فەرھەنگە کوردییەکانی تر جیاوازە. ئەم فەرھەنگە ھەم لە بواری فەرھەنگدانان و ھەم لەسەر کەلەپوور و بنزاراوەیەکی گرینگی سۆرانی زانیاریی زێدەمان پێدەدا، ئەویش بنزاراوەی موکریانی کوردستانی ئێرانە. ئەو فەرھەنگە نەک ھەر زمانەوان، بەڵکوو مێژووناس و وێژەوان و مرۆڤناسیش خێری لێ دەبینن.[١٠]
- دکتور جەعفەر شێخولیسلامی(پرۆفسۆری ھاوکار، بەشی زمانناسی و خوێندنەوەکانی زمان، زانستگەی کارلتن): زمان تەنیا ساکارترین ئامرازی پێوەندی گرتن نییە؛ زمان ئاڵۆزترین سیستەمی پێوەندی گرتنە، کە دەورێکی سەرەکی دەگێڕێت لە سازکردنی ھەویەتی تاک و دەستەدا، لە چێ کردن و تێکدانی نێوانەکاندا، لە لکاندنی بەرەکانی ڕابردوو و ئەمڕۆ و داھاتوودا، و لە خوێندنەوە و فامکردنی دنیادا. زمان نە تەنیا یەکەم دەزگە و ئەنستیتوویە کە ئەزموونی دەکەین بەڵکوو ئەوەیە کە ھەموو دەزگەکانی تری ئینسانیی پێ ئەزموون دەکەین. فەرھەنگی زارەکیی موکریان گرینگایەتی زمان لە زۆربەی، یان ھەموو، ئەم بوارانەدا زەق دەکاتەوە. بەمجۆرە، لێکۆڵەران داتایەکی زۆروزەوەند و خەزێنەنموونەیەکیان لە بەر دەستە، بۆ ئەوە کە ئەم لایەنانە و ئەرکانەی زمان لە ژینگەی موکریان‌دا بخوێننەوە و شی بکەنەوە.[١١]
- دکتۆر ڕەھبەر مەحموودزادە (لێکۆڵەر و ڕەخنەگر): فەرھەنگی زارەکیی موکریان لە ڕاستیدا دایرەتولمەعارفێکی فەرھەنگی نەریتیی کوردییە. ئەم فەرھەنگە سەر بە سوننەتێکی فەرھەنگنووسیی کوردییە کە دەکرێ بە نەریتی فەرھەنگنووسیی زارەکی ناودێر بکرێن و ئەگەر لە حەقیش لا نەدەین شان و قەڵافەتی ھێندە بەرزە کە فەرھەنگەکانی دیکە دەشارێتەوە.[١٢]
- دکتۆر حەمید حەسەنی (فەرھەنگنووس و تۆژەری باڵای فەرھەنگستانی زمان و وێژەی فارسی): کاری وشەناسیی مەیدانیی زۆر سەخت و تاقەتپرووکێنە. لەم بوارەدا تۆژەرانی ئەورووپایی، وەک دەیڤید نیل مەکێنزی، ئۆسکار مان و ویلھێلم ئایلێرس ھەندێک بەرھەمیان لێ کەوتووەتەوە. فەرھەنگی زارەکیی موکریان، نەک ھەر لە ناو کورد و ئێران، بەڵکوو لە ڕۆژھەڵاتی ناویندا تاقانەیە. بەتایبەت کە بنەمای ئەو بەرھەمەش لەسەر تۆژینەوەی مەیدانییە. پایانیانی ھەر بەو تاقە بەرھەمە ناوی خۆی لە تۆژینەوەکانی ڕۆژھەڵاتناسییدا بردووەتە ڕیزی نەمران.
- دکتۆر ھاشم ئەحمەدزادە(لێکۆڵەرەوە و مامۆستای زانکۆ): جانسۆن لە پێشەکیی فەرھەنگەکەی‌دا باس لە سەردەمانی پڕزەحمەتی نووسینی ئەم کارە گەورەیەی دەکات. ئەو پێیوایە شانازیی سەرەکیی ھەر گەلێک لە نووسەرەکانییەوە سەرچاوە دەگرێت. ئێستا دوای تێپەڕبوونی دوو سەدە و نیو لە فەرھەنگەکەی جانسۆن، ھەموو ھاووڵاتێکی بریتانی و ھەموو ھۆگرێکی زمانی ئینگلیسی، بە ڕێزێکی زۆرەوە باسی فەرھەنگی جانسۆن و داھێنەرەکەی دەکەن. بڵاوبوونەوەی نۆ بەرگی فەرھەنگی زارەکیی موکریان (حەوت بەرگی ئەلفوبێیی و دوو بەرگی سەربەخۆ) ھەر لە ئێستاوە ناوبانگی داھێنراو و داھێنەرەکەی لای ھۆگرانی زمانی کوردی کردووەتە ڕاستییەکی حاشاھەڵنەگر. داھاتوو، بێ ھیچ گومانێک، بە سنگ‌فراوانی و پێزانینێکی زیاترەوە دەڕوانێتە ئەم فەرھەنگە و ئەم پیاوە فەرھەنگ‌سازە.[١٣]
- یوونس ڕەزایی (شاعیر و نووسەر): ئەم فەرھەنگە پاش تەواوبوونی دەبێتە ئینسایکڵۆپیدیایەکی بەنرخ لە فەرھەنگی گشتەکیی نەتەوەی کورد و سەرچاوەیەک بۆ ئاوڕدانەوە لە زمانی زارەکیی گەلەکەمان. بۆ توێژینەوەی کولتووریی و کۆمەڵناسییەکان لەمەڕ بیروباوەڕی ڕەشۆکیی، داب و ڕەسمی کۆمەڵایەتی و تێفکرینی کولتووریش سەرچاوەیەکی زەنگینە.[١٤]
- دکتۆر ئەحمەد ئەحمەدیان (زمانناس و ڕەخنەگر): بێتوو سەرجەم بەرگەکانی ئەم ئاسەوارە بڵاو بێتەوە ئیتر زمھاڕی تەمەنێکی دوور و درێژی نەتەوەی کورد لەو بەشەی کوردستان دادەخرێ و لە قاتوقڕیی بەرھەمی چڕوپڕ و بەپێزی زمانەوانی کەلتووری کە داگری زۆربەی ھەرە زۆری ڕەھەندەکان و دەڤەرەکانی زمانی ئاخاوتنی جەمبوورەی جەماوەر لەو ناوچەیە بێ، ڕزگار دەبێ.[١٥]
- عەباس غەزالی (چالاکی فەرهەنگیی هەرێمی کوردستان): فەرهەنگیی زارەکیی موکریان جگە لەوەی لە کاتێکی هەستیاردا زمانی پاراست و فەرهەنگیی شەفاهی ناوچەیەکی دەوڵەمەندی کوردی هێنایە ناو کتێب بە شێوازە زانستییەکەی وای کرد کە لە داهاتوودا ناوچەکانی دیکەی کوردستانیش بەو ڕێچکەیەدا بڕۆن و فەرهەنگی ڕەسەنی نەتەوەی کورد دەوڵەمەند بکەن.[١٦]
- حوسێن کوردنەژاد (چالاکی فەرهەنگیی هەرێمی کوردستان): کاتێک دەبینین کە بۆ "فەرهەنگی زارەکیی موکریان" چ ماندووبوونێک لە لایەن تاکە کەسێکەوە کراوە، ئەو کات دەزانین کە ئەو کارە گەورەیە کاری حکوومەتێکە. سیاسەتی فەرهەنگی جگە لە پاراستنی ئەو فەرهەنگە زارەکییە لە شوێن و جێی خۆی‌دا، دەبێ مەرجەکانی ژیان بۆ ئەم فەرهەنگە و هەڵگران و نووسەرانی ئەم فەرهەنگە دابین بکات تاکوو بتوانن لە شوێنی خۆیان‌دا بە پایداری بمێننەوە و بە شێوەیەکی ئۆرگانیک و سروشتی نەشەونوما بکەن تاکوو فەرهەنگ و هەڵگرانی و وڵات دەست لە ناو دەستی یەکتردا گەشە بکەن.
- کاروان کەریم‌خان (چالاکی فەرهەنگیی هەرێمی کوردستان): زۆر کەس بۆ نیشان‌دانی شوناسی مێژوویی خۆیان لەژێر زەوی بە دوای شوێنەوار و خەزێنەدا دەگەڕێن، لە کاتێک‌دا لە سەر زەویش چیای زێڕ هەیە؛ "مامۆستا سەلاح پایانیانی" ئەو کانەزێڕە زانستی و فەرهەنگییەی کوردە کە سی ساڵە، بە هەزار ڕەنج و کوێرەوەری ئاواتە تایبەتییەکانی خۆی خستۆتە ژێر خۆڵ، لە پێناو خزمەت بە فەرهەنگ و شوناسی کورد بێ وچان تێ‌دەکۆشێت و دواجار "فەرهەنگی زارەکیی موکریان"ی وەبەر هێنا؛ کە خشتێک زێڕە وخشتێک زیو.
- محەممەد کەریم‌خان (چالاکی فەرهەنگیی هەرێمی کوردستان): سەلاح پایانیانی جگە لەوەی فەرهەنگی زارەکیی بەشێکی کوردستانی نووسیوەتەوە و بەو جۆرە دەوڵەمەندایەتی زمان و زاراوەکانی کوردیشی بەرجەستە کردۆتەوە، بە مێتۆدێکی زانستی پایەیەکی قایم‌تری بۆ فەرهەنگی زارەکیی زاراوەکانی دیکەی کوردیش داناوە، تاکوو لێ‌هاتوانی دیکە بەو ڕێگەیەدا بەرەو لووتکە بڕۆن. کاری ئەو تەنیا نیشان‌دانی جوانی و هێزی زمانی کوردی نیە وەک ماددەیەکی خاو، بەڵکوو کاتێک بە شێوەیەکی جددی زمانی کوردی دەکرێتە زمانێکی زانستی، کە ئەویش کات و کاری گەرەلکە، فەرهەنگی زارەکی دەبێتەوە سەرچاوەیەکی گرینگ و سوودبەخش. هەروەها کاتێک بیانییەک بیەوێ فێری زمانی کوردی بێت بە فەرهەنگی زارەکی شارەزای فەرهەنگی کوردیش دەبێت.[١٧]
ڕێز گرتن لە سەلاح پایانیانی
دەستکاریڕۆژی ھەینی ڕێکەوتی ٢٥ی خاکەلێوەی ١٣٩٦ بە ئامادەبوونی دەستەیەک لە نووسەران، شاعیران، دڵسۆزانی زمان و ئەدەبیاتی کوردی لە شارەکانی مەھاباد، پیرانشار، شنۆ، بۆکان و سەردەشت کۆڕێک ڕێزگرتن لە شاری پیرانشار بۆ توێژەر و فەرھەنگنووس سەلاح پایانیانی و خاتوو لەیلا نوورانی کە کارێکی ھاوبەشیان بەناوی «فەرھەنگی جلوبەرگ و خشڵ‌وخاڵی ژنانی موکریان» کردووە، بەڕێوەچوو.[١٨]
ڕۆژی پێنج شەممۆ ڕێکەوتی ٢٧ی ڕەشەمەی ١٣٩٦ لە شاری بۆکان، بە ئامادە بوونی سەدان کەس لە نووسەران و ھونەرمەندان و ھۆگرانی ئەدەبیاتی کوردی کۆڕێکی ھەڵسەنگاندن و ناساندن، بۆ کتێبی «فەرھەنگی جلوبەرگ و خشڵ‌وخاڵی ژنانی موکریان» کاری ھاوبەشی دوو نووسەری بە توانای موکریان مامۆستا «سەلاح پایانیانی» و خاتوو «لەیلا نوورانی» بەڕێوە چوو.[١٩]
ڕۆژی چوارشەممە ١٨ی ٤ی ٢٠١٨ (٢٩ی خاکەلێوەی ١٣٩٧) ئاکادیمیای زمانی کوردی لە ھەولێر، پایتەختی ھەرێمی کوردستان، ڕێزی لە چارەگە سەدەیەک ھەوڵ و ماندووبوونی فەرھەنگنووس، سەلاح پایانیانی، دانەری فەرھەنگی زارەکیی موکریان گرت.
ڕۆژی ٢٨ی ماڕسی ٢٠١٩ دەزگای ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندن لە هەرێمی کوردستان، ڕێ‌وڕەسمی ڕاگەیاندن و ناساندنی گەورە پرۆژەی "فەرهەنگی زارەكیی موكریان"ی بەڕێوەبرد. هاوكات ئافەرین و ڕێزی پێشكەش بە نووسەری پرۆژەكە (سەلاح پایانیانی) و هاوكار و هاوژینی نووسەر خاتوو (لەیلا نورانی) كرد.[٢٠] [٢١]
ڕۆژی پێنج‌شەممۆ ١٤ی مارسی ٢٠٢٤ بە ئامادەبوونی دەستەیەکی بەرچاو لە نووسەران و لێکۆڵەرانی بواری فەرهەنگ و زانست، لە شاری مەهاباد، وێڕای پەردە لادان لەسەر دواهەمین بەرگی پڕۆژەی فەرهەنگی زارەکیی موکریان (بەرگی پازدەهەم)، ڕێز لە تەمەنێک تێکۆشانی بێ‌وچانی سەلاح پایانیانی گیرا.
ڕۆژی چوارشەممە ٨ی مای ٢٠٢٤ (١٩ی بانەمەڕی ١٤٠٣ی هەتاوی) لە هەولێر، لە لایەن "خانەی موکریانی"یەوە، بە بەشداری بیرمەندان و نووسەران، کۆڕی ڕێزگرتن لە سەلاح پایانیانی بەڕێوە چوو.
ئەمانەش ببینە
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «مردنم بۆیە پێ ناخۆشە دەرفەتی خزمەت بە نیشتمانم لێ دەستێنێ». پایگاە خبری تحلیل ھاژە. ئەحمەد بەحری. ٩٦/٣/١٦.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ^ «دوو بەرگیتر لە کتێبی"فەرهەنگی زارەکی موکریان" چاپ کرا». Mehr News Agency. ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١. لە ٢ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ کُردی، خانه کتاب (۰۴ی ۱۱ی ۱۳۹۹). «به بهانه‌ی انتشارِ هم‌زمان جلدِ نهم و دهمِ "فەرهەنگی زارەکیی موکریان"». خانە کتاب كُردی (بە فارسی). لە ٢ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ^ «بەرگی ۱۱ و ۱۲ی». Kurdistanmedia (kurdistanmedia.com) (بە کوردی). ١٣ی ئازاری ٢٠٢٢. لە ٢ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «بەرگی ۱۱ و ۱۲ی». Kurdistanmedia (kurdistanmedia.com) (بە کوردی). ١٣ی ئازاری ٢٠٢٢. لە ٢ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «بەرگی ١٣ و ١۴ی «فەرهەنگی زارەکیی موکریان» بڵاو کرایەوە». سایت خبری سقز رووداو. ١٥ی ئایاری ٢٠٢٣. لە ٢ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «نوێترین بەرهه‌می فەرهه‌نگ‌نووسی کورد "سەلاح پایانیانی" چاپ و بڵاو بۆوە». haje.ir. لە ٢ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ پڕۆفسۆر ئەمیر حەسەنپوور - فەرھەنگی زارەکیی لە خولی تێکنۆلۆژیی زماندا - فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی یەکەم – لاپەڕەی ٧٧–٢٠٠٧
- ^ ئەحمەد قازی - وەک سەرەتا – فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی یەکەم – لاپەڕەی ١١–٢٠٠٧
- ^ مایکل چایلد - فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی شەشەم – لاپەڕەی ١٢ – ٢٠١٦
- ^ فەرھەنگی زارەکیی موکریان، بەشی خورد و خۆراک، پشت بەرگ. بڵاوکەرەوەی سەرای ھێمن، مەھاباد: ٢٠١٨
- ^ ڕەھبەر مەحموودزادە - نەریتێکی نوێ لە فەرھەنگنووسیی کوردیدا - فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی سێھەم – لاپەڕەی ١١–٢٠١١
- ^ فەرھەنگی زارەکیی موکریان، پێشەکیی بەرگی 7
- ^ یوونس ڕەزایی - ئاوڕێک لە فەرھەنگی زارەکیی موکریان و ڕوانینێک بۆ ڕەخنە و پڕۆسەی فەرھەنگنووسی لە کوردستاندا - فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی پێنجەم ٢٠١٤
- ^ ئەحمەد ئەحمەدیان - فەرھەنگی زارەکیی موکریان ئینسایکڵۆپیدیایەکی ناوچەیی تاقانە لەسەر بناغەی زمانوێنەی ئاپۆرەی خەڵک و چینی ڕەشۆکی - فەرھەنگی زارەکیی موکریان - بەرگی چوارەم – لاپەڕەی ٧–٢٠١٢
- ^ «نووسین و چاپکردنی "فەرهەنگیی زارەکیی موکریان" شانازییەکی بێ پایانه». kurdpress. ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٤. لە ٢ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ ranyar (٢٠ی ئایاری ٢٠٢٤). «ڕۆڵی سەرمایە زانستی و فەرهەنگییەکان بۆ پەرەسەندن (سەلاح پایانیانی نموونەی ئیلیتێکی ڕاستەقینە)». رۆژنامه‌ی خه‌بات. لە ٢٢ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ ڕێزگرتن لە شاری پیرانشار (٩٦/١/٢٦). «پایگاە خبری تحلیلی ھاژە».
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «کۆڕێک بۆ کتێبی "فەرھەنگی جلوبەرگ و خشڵ‌وخاڵی ژنانی موکریان" لە بۆکان». ھاژە. ٩٦/١٢/٢٧.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ ranyar (٣١ی ئازاری ٢٠١٩). «سەڵاح پایانیانی و لەیلا نورانی له رێوڕەسمی ناساندنی فەرهەنگی زارەكی موكریان ڕێزیان لێنرا». رۆژنامه‌ی خه‌بات. لە ٨ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ په‌یامنێر، ئاژانسی ھەواڵی (٢٨ی ئازاری ٢٠١٩). «دەزگای رۆشنبیری و راگەیاندنی پارتی گەورە پرۆژەی (فەرھەنگی زارەكی موكریان)ـی ڕاگەیاند». ئاژانسی ھەواڵی پەیامنێر (بە سۆمالی). لە ٨ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
