ئیلیا چاڤچاڤادزێ
شازادە ئیلیا چاڤچاڤادزێ (بە گورجی: ილია ჭავჭავაძე؛ ٨ی تشرینی دووەمی ١٨٣٧ – ١٢ی ئەیلوولی ١٩٠٧) ڕۆژنامەنووس، نووسەر، شاعیر و کەسایەتییەکی ناسراوی گورجییە، بە پێشڕەوی زیندووکردنەوەی ناسیۆنالیزمی گورجی دادەنرێت، زمان، ئەدەب و کولتووری گورجستانی دووبارە پەرە پێدایەوە و خستیەوە نێو فەرھەنگی گورجستان، کە لە لێواری داڕمان و نەماندا بوو.[١][٢] لە گورجستان بە «باوکی نەتەوە» دادەنرێت.
ئیلیا چاڤچاڤادزێ | |
|---|---|
 | |
| ناوی خۆماڵی | ილია ჭავჭავაძე |
| لەدایکبوون | ٨ی تشرینی دووەمی ١٨٣٧ قڤارلی، پارێزگای گورجستان، ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی (کاخێتی، گورجستان) |
| مردن | ١٢ی ئەیلوولی ١٩٠٧ (٦٩ ساڵ ژیاوە) تسیتساموری، پارێزگای تیفلیس، ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی |
| گۆڕ (گڵکۆ) | پانتیۆنی متاتسمیندا، تبلیس |
| پیشە | یاسادانەر، شاعیر، ڕۆماننووس، فەیلەسووف |
| نەتەوە | گورجی |
| واژوو |  |
سەرکردەی بزووتنەوەی ڕۆشنبیری گەنجان بوو لە گورجستان، کە ئەرکی بزووتنەوەکە بڵاوکردنەوەی ئایدیای لیبڕاڵی ھاوچەرخ و ئەورووپیی بوو لە گورجستان. ئیلیا، دوو ڕۆژنامەی سەردەمییانەی بە ناوەکانی ساکارتڤێلۆوس مامبێ و ئیڤریا دامەزراند. ڕۆڵێکی گرنگی لە دروستکردنی یەکەم پێکھاتەی دارایی لە گورجستان ھەبوو.[٣]
ژیان دەستکاری
ژیانی سیاسی دەستکاری
ئیلیا چاڤچاڤادزێ، نووسەر و بیرمەندێکی بەرھەمدار بوو و بەرھەمەکانی ڕۆڵێکی گرینگیان لە داڕشتنی شوناس و ھۆشیاریی نەتەوەییی گورجستاندا ھەبوو. ھەروەھا داکۆکیکارێکی سەرسەختی حوکمڕانیی دیموکراسی و دەستووری بووە، و بۆ بەرەوپێشبردنی ئەم بەھایانە لە گورجستان کاری کردووە. لە ١٨٦١ ڕۆژنامەی ساکارتڤێلۆوس مامبێی دامەزراندووە، کە بنکەکەی لە شاری تبلیسی پایتەختی گورجستانی ئێستایە،[٤] کە بوو بە یەکێک لە دەنگە پێشەنگییەکانی سیاسەت و کولتووری لە گورجستان. دواتر لە دامەزراندنی پارتی دیموکراتیی نیشتمانیی گورجستان بەشدار بوو کە بانگەشەی بۆ سەربەخۆیی و چارەی خۆنووسینی گورجستان دەکرد.[٥]
ژیانی سیاسیی ئیلیا بە چەندین دەستگیرکردن، زیندانیکردن و دەربەدەربوون بەسەر چووە، بەڵام تا مردنی لە کارکردن بۆ دۆزی سەربەخۆییی خەڵکی گورجستان دژی ئیمپڕاتۆریەتیی ڕووسی بەردەوام بووە، لە ١٩٠٧ لەلایەن بەکرێگیراوێکی ڕووسییەوە تیرۆر کرا.[٦][٧]
میراتییەکەی دەستکاری
لە ئەنجامی مردنی چاڤچاڤادزێ، سۆشیاڵدیموکراتەکانی جۆرجیا و بەتایبەتی مەنشەفیکەکان دەستیان کرد بە خۆ زاڵکردن و دەسەڵات بەسەر خەڵکی جۆرجیادا. لە کۆتاییدا، دوای جیابوونەوەی کاتیی ڕووسیا، مەنشەفیکەکانی جۆرجیا بڕیاریاندا بە دەوڵەتبوونی جۆرجیا زیندوو بکەنەوە و لە ٢٦ی ئایاری ١٩١٨ سەربەخۆیییان ڕاگەیاند. دوای شەڕی نێوخۆیی ڕووسیا و درووستبوونی یەکێتیی سۆڤیەت و لکاندنی جۆرجیا بە یەکێتیی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٢١، چاڤچاڤادزێ بوو بە یەکێک لە ناسیۆنالیزمە جۆرجییەکان و ھێمای ئازادی و ڕزگاری نەتەوەیی جۆرجیا، بە سەرکردەی ڕووحیی جۆرجییەکانیش دادەنرا.[٨]
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ Kinzer, Stephen (1998-05-07). "Saguramo Journal; On the Tallest Pedestal, a Man for All Georgians". The New York Times (بە ئینگلیزی). ISSN 0362-4331. Retrieved 2023-03-09.
- ^ "Martyr Ilia Chavchavadze of Georgia". www.oca.org. Retrieved 2023-03-09.
- ^ "Ilia Chavchavadze". National Archives of Georgia. Retrieved 2023-03-09.
- ^ "Ilia Chavchavadze". www.allgeo.org. Retrieved 2023-03-09.
- ^ Rapporteur 3, E. G. I. (2020-11-12). "8.) Ilia Chavchavadze in politics". Europe-Georgia Institute (بە ئینگلیزی). Retrieved 2023-03-09.
- ^ "Joseph Jughashvili (Stalin) and Murder of Ilia Chavchavadze". www.allgeo.org. Retrieved 2023-03-09.
- ^ Today, Georgia (2022-09-12). "Georgia Marks 115th Anniversary of One of Most Tragic Events in History of Georgia, Assassination of Ilia Chavchavadze". Georgia Today (بە ئینگلیزی). Retrieved 2023-03-09.
- ^ "THE YEAR OF ILIA CHAVCHAVADZE – PANEL DISCUSSION ON "ILIA'S LEGACY"". ILIA STATE UNIVERSITY. Retrieved 2023-03-13.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئیلیا چاڤچاڤادزێ تێدایە. |