یەغیشێ چارێنتس
یەغیشێ چارێنتس (بە ئەرمەنی: Եղիշե Չարենց؛ ١٣ی ئازاری ١٨٩٧ – ٢٧ی تشرینی دووەمی ١٩٣٧) شاعیر، نووسەر و چالاکوانێکی گشتیی ئەرمەنی بوو. بابەتەکانی ئەدەبی چارێنت لە ئەزموونەکانی لە جەنگی جیھانی یەکەم و شۆڕشی سۆسیالیستی و زۆرجاریش ئەرمینیا و ئەرمەنییەکانەوە دەست پێدەکات..[١] لە ئەرمینیا وەک «شاعیری سەرەکی سەدەی بیستەم» ناسراوە.[٢]
| یەغیشێ چارێنتس | |
|---|---|
| بە ئەرمەنی: Եղիշե Չարենց | |
 | |
| لەدایکبوون | ١٣ی ئازاری ١٨٩٧ قەرس، تورکیا |
| مردن | ٢٧ی تشرینی دووەمی ١٩٣٧ (٤٠ ساڵ ژیاوە) یەریڤان، ئەرمەنستان |
| ناوی کاتی لەدایکبوون | Եղիշե Աբգարի Սողոմոնյան |
| شوێنی ناشتن | نرخی نەزانراو |
| ھاوسەر | Arpenik Charents |
| منداڵ | Arpenik Charents، Anahit |
| زمانەکانی ئاخاوتن | زمانی ئەرمەنی |
| زمانی نووسین | زمانی ئەرمەنی |
| پیشە | وەرگەڕ، شاعیر، پڕۆزایست، نووسەر |
| ئەندامی حیزبی | پارتی کۆمۆنیستی یەکێتیی سۆڤیەت |
| شاکارەکان | Q21683189 |
| چەشن | narrative poetry، شیعر |
چارێنتەکان کە لایەنگری سەرەتایی کۆمۆنیزم و یەکێتی سۆڤیەت بوو، پەیوەندی بە حیزبی بەلشەڤیکەوە کرد و بوو بە لایەنگری چالاکی ئەرمینیای سۆڤیەت، بە تایبەت لە سەردەمی سیاسەتی ئابووری نوێی لینین (NEP). بەڵام بێھیوا بوو لە دەرھێنانی یەکێتی سۆڤیەت لە سەردەمی جۆزێف ستالین. لە کاتی پاککردنەوەی گەورەدا لەلایەن NKVD دەستگیرکرا، و لە ساڵی ١٩٣٧دا کوژرا یان کۆچی دوایی کرد، بەڵام دوای مردنی ستالین لە وتارێکی ساڵی ١٩٥٤ لەلایەن ئەناستاس میکۆیانەوە بێتاوان دەرکرا و لە ساڵی ١٩٥٥ لە کاتی شلبوونەوەی خرۆشۆڤدا لەلایەن دەوڵەتی سۆڤیەتەوە بە ەرمینۆژەنکرایەوە.[٣][٤]
ژیانی تایبەت
دەستکاریھاوسەری یەکەمی ناوی ئارپێنیک تێر-ئاستڤادزاتریان بوو کە لە ساڵی ١٩٢٧ کۆچی دوایی کرد، لە ساڵی ١٩٣١ چارێنتس لەگەڵ ئیزابێلا کۆداباشیان ھاوسەرگیری کرد. دوو کچیان بووە بە ناوەکانی ئارپێنیک و ئاناھیت (لەدایکبووی ١٩٣٥).
چاکسازی
دەستکاری.png)
دوای مردنی ستالین، ئەناستاس میکۆیان لە وتارێکدا لە یەریڤان لە ١١ی ئازاری ١٩٥٤ داوای نۆژەنکردنەوەی چارێنتس کرد.[٣][٥] وتارەکە دوو ساڵ پێش «وتاری نھێنی» نیکیتا خروشچۆڤ کەوت و زەمینەسازی بۆ نۆژەنکردنەوەی فەرمی چارێنتس لە ٩ی ئازاری ١٩٥٥ دانا، ھەروەھا ھەوڵەکانی میکۆیان بۆ نۆژەنکردنەوەی پشت پەردە لەگەڵ سەرکردەکانی ئەرمەنی سۆڤیەت.[٣] ماڵی چارێنتس لە ١٧ مەشتۆتس ئەڤینۆ لە یەریڤان لە ساڵی ١٩٧٥ لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئەرمەنی سۆڤیەتەوە کرایە مۆزەخانەی یەغیشێ چارێنتس.[٦] شاری ئەرمەنی چارێنتساڤان بەناوی ئەوەوە ناونراوە.
دوای نۆژەنکردنەوەی، دەسەڵاتدارانی سۆڤیەت مۆرێکی یادگارییان دەرکرد کە ٤٠ کۆپێکیان تێدابوو لە ساڵی ١٩٥٨دا بۆ ڕێزلێنان لە چارێنتس. مۆرێکی دیکەی یادکردنەوە لە ١٥٠ درامی ئەرمەنی ھەروەھا دراوێکی یادگاری لە ١٠٠ درامی ئەرمەنی لەلایەن کۆماری ئەرمینیا لە ساڵی ١٩٩٧ دەرکرا. کۆماری نوێی. دراوی ئەرمینیا بۆ ١٠٠٠ درام لە یەکێک لە دوو لای خۆیەوە وێنەی چارێنتس و وەرگێڕانێکی بەناوبانگی بە زمانی ئەرمەنی لە یەکێک لە شیعرەکانی ھەڵگرتبوو: (من خۆشم دەوێت خۆر تامی شیرینی ئەرمینیا). پاپا فرانسیس لە سەردانەکەیدا بۆ ئەرمینیا لە ساڵی ٢٠١٦ بڕگەیەکی لەو شیعرەی چارێنتس خوێندەوە.[٧]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ (بە ئەرمەنی) Aghababyan, S. «Չարենց, Եղիշե Աբգարի» (Charents, Yeghishe Abgari). Soviet Armenian Encyclopedia. vol. viii. Yerevan, Armenian SSR: Armenian Academy of Sciences, 1982, pp. 670-672.
- ^ Coene، Frederik (2010). The Caucasus: an introduction. London: Routledge. p. 204. ISBN 978-0-415-48660-6.
- ^ ئ ا ب Shakarian، Pietro A. (١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١). «Yerevan 1954: Anastas Mikoyan and Nationality Reform in the Thaw, 1954–1964». Peripheral Histories. لە ١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Beledian، Krikor (2014). «Kara-Darvish and Armenian Futurism». International Yearbook of Futurism Studies. 4: 263–300.
- ^ Matossian، Mary Kilbourne (1962). The Impact of Soviet Policies in Armenia. Leiden: E.J. Brill. p. 201.
- ^ Yeghishe Charents Memorial Museum, Yerevan, "Pera Print", 2008, p. 104, ISBN 978-99941-874-0-9
- ^ Pope Francis recites Charents at Armenian presidential palace
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە یەغیشێ چارێنتس تێدایە. |