یەحیا عەیاش
یەحیا عەبدوللەتیف عەیاش (بە عەرەبی: يحيى عياش؛ ٦ی ئازاری ١٩٦٦ – ٥ی کانوونی دووەمی ١٩٩٦) سەرۆکی بۆمبڕێژکەری حەماس بووە و سەرۆکی کەتیبەی کەناری ڕۆژاوای لیواکانی عیزەدین قەسام بوو. بەو پێگەیە نازناوی «ئەندازیار» (بە عەرەبی: المهندس) لەسەر عەیاش داندرا. عەیاش شانازیی بە پێشخستنی تەکنیکەکانی تەقینەوەی خۆکوژی لە ململانێی ئیسرائیل و فەلەستین دەکات. ئەو بۆردومانانەی کە ڕێکخرابوو نزیکەی ٩٠ ئیسرائیلی کوژران کە زۆربەیان خەڵکی مەدەنی بوون.[١] لە ٥ی کانوونی دووەمی ١٩٩٦ لەلایەن شاباک تیرۆر کرا.[٢]
یەحیا عەیاش | |
|---|---|
| پەڕگە:Yahya Ayyash.jpg | |
| لەدایکبوون | 6 March 1966 کەناری خۆراوا |
| مەرگ | ٥ی کانوونی دووەمی ١٩٩٦ (٢٩ ساڵ ژیاوە) بێت لەحم، غەززە |
| ھۆکاری مەرگ | تیرۆرکردن |
| ناوەکانی تر | ئەندازیار |
| خوێندنگە | زانکۆی بیرزێت |
| بزاڤ |  حەماس
|
عەیاش لەلایەن کۆمەڵگە ناوخۆیییە فەلەستینییەکانەوە ئاھەنگی بۆ دەگێڕدرێت کە بۆ ڕێزلێنان لێی لە شەقام و ناوچە ناوخۆیییەکانی دیکەیان ناوی ئەویان لێناوە.[٣][٤][٥] ھەروەھا ناوی ئەو موشەکی عەیاش-٢٥٠ بووە کە لەلایەن حەماسەوە بەرھەم ھێنراوە.[٦]
ژیانی سەرەتایی
دەستکاریعەیاش لە ٦ی ئازاری ١٩٦٦ لە ڕافات لەدایکبووە، گەورەی سێ برایە. وەک منداڵێک، خەڵاتێکی وەرگرت لە متمانەی ئیسلامی بۆ بەھرەکەی لە لەبەرکردنی قورئان.[٧]
عەیاش لە تەمەنی لاویدا خولیای چاککردنەوەی ڕادیۆ و تەلەڤیزیۆنەکان بووە. دوای تەواوکردنی خوێندنی ئامادەیی لە ساڵی ١٩٨٥، لە ساڵی ١٩٨٧ چووەتە زانکۆی بیرزەیت. لە ساڵی ١٩٩١ بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە زانستی ئەندازیاری کارەبا وەرگرتووە.[٨]
عەیاش کە بە «خوێندەوار و پڕ وزە و قسە نەرم» وەسف دەکرێت، لە خێزانێکی تاڕادەیەک دەوڵەمەندەوە ھاتووە. ھاوسەرگیری کردبوو و یەک منداڵی ھەبوو. بەنیازی ئەوە بوو لە ئوردن بڕوانامەی ماستەر بخوێنێت، بەڵام ھەر زوو دوای ئەوەی ڤیزەی خوێندکاری ڕەتکرایەوە، پەیوەندی بە حەماسەوە کرد.[٩]
حەماس
دەستکاریئایاش بۆمبەکانی دروست کرد کە لە ژمارەیەک ھێرشی خۆکوژی حەماس بەکارھاتوون: بۆمبارانەکەی مەھۆلا جۆنکشن، کۆمەڵکوژیی پاسی ئەفۆلا، کۆمەڵکوژی وێستگەی ناوەندی حەیدرا کۆمەڵکوژەکەی پاسی ٥ی تێل ئاڤیڤ، بۆمبارانکردنی پاسی ٣٦ی ئێگید، بۆمبارانی پاسی ڕامات گان ٢٠ و بۆمبارانکاریی پاسی ٢٦ی ئۆرشەلیم. وەک بەشێک لە ھاوپەیمانییەکی ستراتیژی لەنێوان حەماس و جەنگی ئیسلامی فەڵەستینی ئایاش بۆمبەکانی جەنگی ئیسلامیی دروست کرد لە کۆمەڵکوژیی بێیت لید.[١٠]
عەیاش نەیتوانی TNT و تەقەمەنی بەرزی دیکە لە ناوچەکانی فەلەستین بەدەستبھێنێت، بەرھەمە ماڵییەکانی بەکارھێنا کە بە ئاسانی دەستدەکەوێت وەک تێکەڵەیەک لە ئەسیتۆن و پاککەرەوە. کاتێک ئەم ماددانە یەکدەگرن، ئەسیتۆن پەرۆکساید دروست دەکەن، کە تەقەمەنییەکە بە «دایکی شەیتان» ناسراوە بەھۆی ناسەقامگیرییەوە.[١١]
عەیاش دوای ھەوڵێکی شکستخواردووی بۆردومانکردن لە شاری ڕامەت ئەفعال ھاتە بەرچاوی ھێزە ئەمنییەکانی ئیسرائیل. دوای ڕاوکردنی خێرا، سێ خۆکوژی حەماس لەلایەن پۆلیسەوە دەستگیرکران. کاتێک پۆلیس ئۆتۆمبێلەکەیان پشکنی، بینییان کە بە بۆمبێک ساختە کراوە- پێنج ١٢ kiloگرام (٢٦ lb) تانکی بەنزین کە تا توانای خۆیان پڕکراونەتەوە، بەستراوەتەوە بە تەقێنەرێکی بنەمای ئەسیتۆن پەرۆکساید. دوای چۆڵکردنی ناوچەکە، ساپەرەکان ڕۆبۆتێکیان بەکارھێنا کە دەمانچەیەکی چەکداری تێدابوو بۆ تەقەکردن لە تەقێنەرەکە بە ھیوای پووچەڵکردنەوەی بەڵام تەقییەوە و تەقینەوەیەکی گەورەی لێکەوتەوە. لێکۆڵەرانی پۆلیس دەڵێن، ئەگەر ئەمە لە ناوچەیەکی قەرەباڵغدا ڕوویدابا، سەدان کەس دەکوژران.[١١] لەژێر لێپرسینەوەدا ئەو سێ بۆمبڕێژکەرە ناسنامەی عەیاشیان ئاشکرا کرد.[١٢]
تیرۆرکردن
دەستکاریدوای تیرۆرکردنی یتزاک ڕابین، دەسەڵاتی فەلەستین دەستی کرد بە ھاوکاری نزیکتر لەگەڵ شین بێت.[١٣][١١] بەتوانای شین زانیویەتی عەیاش زۆرجار شەوەکەی لە ماڵی ئوسامە حەمەد، ھاوڕێیەکی منداڵی و کامیل حەمەد، مامی بە ناوی دەسەڵاتدارانی غەززە، لە شاری غەززە بەسەر دەبرد.[١٤]
لە تشرینی یەکەمی ساڵی ١٩٩٥ کامیل حەمەد لەگەڵ کارمەندانی شین بێت کۆبووەوە و داوای پارە و ناسنامەی ئیسرائیلی بۆ خۆی و ھاوسەرەکانی کرد. دوای ئەوەی ھەڕەشەی ئاگادارکردنەوەیان لەسەری کرد، ئەویش ڕازی بوو ھاوکاری بکات. بریکارەکانی شین بێت مۆبایلێکیان پێدا و پێیان وت کە مۆبایلەکە باگ کراوە بۆ ئەوەی بتوانن گوێ لە گفتوگۆکانی بگرن.[١٥] پێیان نەوتووە کە ١٥ دانەشی تێدایە گرام تەقەمەنی RDX.[٣] حەمەد مۆبایلەکەی دا بە ئوسامەی کوڕەزای، دەیزانی عەیاش بە بەردەوامی مۆبایلەکانی ئوسامە بەکاردەھێنێت.[١٦]
کاتژمێر ٠٨:٠٠ی ٥ی ١ی ١٩٩٦ باوکی عەیاش تەلەفۆنی بۆ کرد و عەیاش وەڵامی دایەوە. لە ئاسمانەوە فڕۆکەیەکی ئیسرائیلی گفتوگۆکانی ئەوانی ھەڵگرت و گواستەوە بۆ بنکەیەکی فەرماندەیی ئیسرائیل. کاتێک بە تەلەفۆن پشتڕاستکرایەوە کە عەیاش بوو، شین بێت لە دوورەوە تەقاندەوە و دەستبەجێ کوشتی.[٣] ئەو کاتە لە بەیت لاھیا بوو.[١٧]
ئیسرائیل سیاسەتێکی ھەیە کە ھەرگیز بەشداریی خۆی لە کوشتنی بە ئامانجدا پشتڕاست ناکاتەوە یان ڕەتی ناکاتەوە. بەپێی ئەم سیاسەتە ئیسرائیل ڕۆڵی خۆی لە کوشتنی عەیاش پشتڕاست نەکردەوە و ڕەتی نەکردەوە، ئەمەش بووە ھۆی دەنگۆ و قسە و باس لەسەر ڕادەی دەستوەردانی ئیسرائیل.[١٧]
لە ساڵی ٢٠١٢ کارمی گیلۆن دەرھێنەری پێشووی فیلمی Shin Bet لە فیلمی دیکۆمێنتاریی The Gatekeepers چیرۆکەکەی پشتڕاستکردەوە. کامیل حەمەد دیارنەما و دەنگۆی ئەوە ھەیە کە یەک ملیۆن دۆلاری ئەمریکی و پاسپۆرتێکی ساختە و ڤیزەی بۆ ئەمریکا وەرگرتووە.[١٨]
دوای ئەوە
دەستکاریدوای مردنی عەیاش، چوار تەقینەوەی خۆکوژی لە مانگەکانی شوبات و ئازاری ١٩٩٦دا حەفتا و ھەشت ئیسرائیلی کوژران.[١٩] یەکەمیان دوای ماوەیەکی کەم لە کۆتایی ھاتنی ماوەی ٤٠ ڕۆژەی ماتەمینی بۆ عەیاش ڕوویدا و ئەو شانەی کە بەرپرسیارێتی خۆی لە ئەستۆ گرتبوو، خۆی بە "موریدەکانی شەھید یەحیا عەیاش" ناوبرد، و ڕای گەیاند کە ئەوە ھێرشێکی تۆڵەسەندنەوە بووە لە تیرۆرکردنی. خزمەتگوزارییە ئەمنییەکانی ئیسرائیل کە دواتر لێکۆڵینەوەیان لە یەکێک لە ڕێکخەرانی ھێرشەکان کرد و وتیان کە لەلایەن گرووپێکی لاوەکی لیواکانی قەسامەوە ئەنجامدراون، و کە، "ئەو ھێرشانە بە ئەگەرێکی زۆرەوە کاردانەوەی ڕاستەوخۆ بووبێت بەرامبەر بە تیرۆرکردنی عەیەش [بە] نەخێر ئامانجی سیاسی دوور مەودا”.[٢٠]
میرات
دەستکاریڕۆژنامەی میلیتان کە ھەفتەنامەیەکی نێودەوڵەتی کۆمۆنیستییە، بڵاوی کردەوە «١٠٠ ھەزار فەلەستینی… بەشدارییان لە پرسەکەدا کردووە».[٢١] یاسر عەرەفات سەرۆکی دەسەڵاتی نیشتمانی فەلەستین سەرەخۆشی لە سەرکردەکانی حەماس کرد. عەرەفات لە وتارێکدا ھەر زوو دوای مردنەکەی، ستایشی عەیاشی بە شەھید کرد و ئیسرائیلی بە ھۆکاری تیرۆرکردنی زانی.[١٩][٢٢]
لە مانگی نیسانی ساڵی ٢٠١٠، کەناڵی ١٠ ی ئیسرائیل بڵاوی کردەوە، دەسەڵاتی فەلەستین شەقامێکی شاری ڕامەڵڵای بە ناوی عەیاشەوە ناوناوە. کۆمەڵگەی سەرۆکایەتی داھاتووی PA لەسەر شەقامەکە دروست دەکرێت. تەنھا چەند ھەفتەیەک پێشتر گۆڕەپانێک لە شاری ڕامەڵڵا ناوی ئەو چەکدارە فەلەستینییە دالال موغرابی ناونرا کە لە ساڵی ١٩٧٨دا کۆمەڵکوژییەکەی ڕێگای کەنار دەریاکانی دەرھێنەری بوو.[٢٣] سەرچاوەکانی PA ئاماژەیان بەوەشکردووە، PA بەنیازی ئەوە نەبووە شەقامەکە بە ناوی عەیاشەوە بنێت. شارەوانی ڕامەڵڵا ڕای گەیاندووە کە ناوی شەقامەکە لە کۆتایییەکانی ساڵانی نەوەدەکاندا ھەڵبژێردرابوو دوای ماوەیەکی کەم لە مردنی عەیاش.[٤]
لە بەرامبەردا ئیسرائیل، ئەمریکا و کەنەدا دەسەڵاتی فەلەستینیان شەرمەزار کرد.[٢٤][٢٥][٢٦] نووسینگەی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بە «شکۆمەندییەکی تووڕەیی تیرۆر لەلایەن دەسەڵاتی فەلەستینەوە»[٢٤] لەقەڵەمدا لەکاتێکدا وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕای گەیاند "ئێمە بە توندی شکۆمەندکردنی تیرۆریستانیش ئیدانە دەکەین. ڕێزگرتن لەو تیرۆریستانە کە خەڵکی مەدەنی بێتاوانیان کوشتووە یان بە لێدوانی فەرمی یان… بە تەرخانکردنی شوێنە گشتییەکان ئازاری ھەوڵەکانی ئاشتی دەدات و دەبێت کۆتایی پێبێت”.[٢٥]
پێشتر PA ناوی شەقامەکانی لە جێنین[٤] و بەیت لاھیا و ھەروەھا گۆڕەپانەکانی ئەریحا بۆ ڕێزلێنان لە عەیاش ناونابوو.[٢٧]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Katz 2002
- ^ Former Shin Bet director Carmi Gillon confirmed the story in the documentary The Gatekeepers.
- ^ ئ ا ب Katz 2002
- ^ ئ ا ب «The Palestinian Authority still allows and even encourages shaheeds to be turned into role models». Intelligence and Terrorism Information Center. ١٢ی نیسانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئایاری ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٠ ھێنراوە. ١١ی ئایاری ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Goldberg، J.J. (٤ی ئابی ٢٠١٥). «The Problem With Netanyahu's Response to Jewish Terror». The Forward. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Hamas makes unverified claim it's using new rocket that can hit all of Israel». The Times of Israel. ١٣ی ئایاری ٢٠٢١. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Van Tuyll، Frederik (2009). «The emergence of the Islamic trust». Trusts and Trustees. 12 (9): 7–9. doi:10.1093/tandt/ttl009.
The Islamic trust, governed by both the laws of the jurisdiction under which it is written and by Shari'ah law, has become a popular financial and devolution planning vehicle for assets held by Muslims.
- ^ Katz 2002
- ^ Rosaler 2003
- ^ Katz 2002, pg. 77, (Bet El), pp. 106–109 (Afula and Hadera), pg. 147 (#5 bus), pg. 167 (Biet Lid), pg. 191 (#20 bus), pg. 197 (#26 bus).
- ^ ئ ا ب Eichler، Gabriel (٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢). «Inside Israel's Hunt for Arch Terrorists: How Shin Bet Always Gets Its Man». Algemeiner Journal (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٦ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Katz 2002
- ^ Katz 2002
- ^ Katz 2002
- ^ Katz 2002, pp. 251–252.
- ^ Katz 2002
- ^ ئ ا Schmemann، Serge (٦ی کانوونی دووەمی ١٩٩٦). «Palestinian Believed to Be Bombing Mastermind Is Killed». New York Times. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Cockburn، Patrick (9 January 1996). «How the phone bomb was set up». The Independent. لە ڕەسەنەکە لە 21 April 2014 ئەرشیڤ کراوە. لە 10 October 2015 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=،|date=، و|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا Rubin 1999, pg. 135.
- ^ Gunning 2008
- ^ Wagner، Candace (٢٢ی کانوونی دووەمی ١٩٩٦). «Gaza: 100,000 Palestinians Protest Assassination». The Militant. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Greenberg، Joel (1996-01-08). «Arafat Accuses Israel of Killing a Palestinian Bomb-Maker». The New York Times. لە 2023-11-02 ھێنراوە.
- ^ Keinon، Herb (8 April 2008). «Israel slams naming of Ramallah street after arch-terrorist». The Jerusalem Post. لە ١٣ی نیسانی ٢٠١٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی ئابی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ ئ ا «Israel condemns the naming of a street in Ramallah after terrorist Yehiye Ayash». Israeli Ministry of Foreign Affairs. ٧ی نیسانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Daily Press Briefing». U.S. Department of State. ٧ی نیسانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ «Canada condemns decision to name PA building after terrorist». YnetNews. AFP. 9 April 2008. لە 26 June 2024 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی) - ^ «Abbas' PA Again Honors Terrorist Who Murdered Israelis». Zionist Organization of America. ١٤ی تەممووزی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی حوزەیرانی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٠ ھێنراوە. ٥ی حوزەیرانی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
کتێبنامە
دەستکاری- Gunning، Jeroen (2008). Hamas in politics: democracy, religion, violence. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-70044-3.
- Katz، Samuel (2002). The Hunt for the Engineer. Lyons Press. ISBN 1-58574-749-1.
- Rosaler، Maxine (2003). Hamas: Palestinian Terrorists. The Rosen Publishing Group. ISBN 978-0-8239-3820-9.
- Rubin، Barry (1999). The Transformation of Palestinian Politics: From Revolution to State-Building. Harvard University Press. ISBN 0-674-00071-4.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە یەحیا عەیاش تێدایە. |