خۆراسان (بە فارسی: استان خراسان‎، سەبارەت بەم پەڕگەیە گۆکردن ) یەکێک لە پارێزگاکانی پێشووی ئێران بە ناوەندی مەشھەد بوو کە ھەتا ساڵی ٢٠٠٤ گەورەترین پارێزگای ئێران بوو، بەڵام دواتر بە سێ پارێزگا دابەشکرا. ناوی خۆراسان لە زمانی فارسیدا بە مانای ئەم شوێنەیە کە خۆر تێیدا ھەڵدێت.[٣] ئەم ناوە یەکەمین کەڕەت لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتیی ساسانی لەسەر پارێزگای ڕۆژھەڵاتی پارس داندرا[٤] و لە ئاخرەکانی سەدەکانی ناوین بۆ ناوچەی دەوروبەری ماوەرانەھر بەکارھێنرا.[٥][٦][٧]

پارێزگای خۆراسان
استان خراسان
Map of Iran with Khorasan highlighted
جێگەی پارێزگای خۆراسان لە ئێراندا (پێش ساڵی ٢٠٠٤)
وڵات ئێران
ھەڵوەشانەوەئەیلوولی ٢٠٠٤
پایتەختمەشھەد
ڕووبەر
 • سەرجەم٢٩٨٬٤٨١ کیلۆمەتری چوارگۆشە (١١٥٬٢٤٤ میلی چوارگۆشە)
ژمارەی دانیشتووان
 (٢٠١٦)
 • سەرجەم٨،٠٦٦،٤٩١[١]
ناوچەی کاتیUTC+٠٣:٣٠ (IRST)
 • ھاوین (DST)UTC+٠٤:٣٠ (IRST)
زمان(ەکان)فارسی، کوردیی باکووری، تورکیی خۆراسانی، تورکمانی[٢]
ئایین(ەکان)ئیسلامی شیعە، سوننە، مەسیحییەت، جوو[٢]
دیمەنێکی ساڵی ١٩٧٦ لە گومەزەکانی مزگەوتی ئیمام ڕەزا و مزگەوتی گەوھەرشاد لە مەشھەد، شاری مەشھەد ناوەندی پارێزگای خۆراسانی پێشوو بوو و ئێستاش ناوەندی پارێزگای خۆراسانی ڕەزەوی و دووەمین شاری گەورەی ئێرانە.

زۆربەی خەڵکی پارێزگاکە لە موسڵمانانی شیعە پێکدەھاتن،[٨] ئەم پارێزگایە بەشی ڕۆژاوای خۆراسانی گەورەی مێژویی لەبەر خۆی دەگرت.[٩] سنوورەکانی نوێی پارێزگای خۆراسانی ئێران بە جۆری فەرمی لە ئاخرەکانی سەدەی نۆزدەھەم داندرا.[٤] لە ساڵی ٢٠٠٤ ئەم پارێزگایە بە سێ بەشی جیا دابەشکرا.[١٠]

ئەم پارێزگایە ئێستا بە سێ پارێزگا دابەشکراوە:

ئەمانەش ببینە

دەستکاری

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ «سەرژمێریی کۆماری ئیسلامیی ئێران، ١٣٩٥ (٢٠١٦)». کۆماری ئیسلامیی ئێران. {{cite web}}: بیرخستنەوەکە پارامەترsێکی نەناسراوی ھەیە: |نووسەرەکانی تر=، |مانگ=، |بەرھەم=، |ناونیشانی نووسەر=، و |وتەگێڕانەوە= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |قاڵب= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  2. ^ ئ ا تاریخ خراسان؛ روایت هشتصد هزار ساله+ تصاویر تسنیم
  3. ^ Compare Levant and Mashriq.
  4. ^ ئ ا «Khorāsān». britannica.com. Encyclopædia Britannica, Inc. لە 8 December 2018 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  5. ^ Svat Soucek, A History of Inner Asia, Cambridge University Press, 2000, p.4
  6. ^ C. Edmund Bosworth, (2002), 'CENTRAL ASIA iv. In the Islamic Period up to the Mongols' Encyclopaedia Iranica (online)
  7. ^ C. Edmund Bosworth, (2011), 'MĀ WARĀʾ AL-NAHR' Encyclopaedia Iranica (online)
  8. ^ Khorasan tasnimnews Retrieved 1 September 2020
  9. ^ Dabeersiaghi, Commentary on Safarnâma-e Nâsir Khusraw, 6th Ed. Tehran, Zavvâr: 1375 (Solar Hijri Calendar) 235–236
  10. ^ Online edition، Al-Jazeera Satellite Network. «Iran breaks up largest province». لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی ئایاری ٢٠٠٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 30 نیسان 2006 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)